1. PROCESI I MARRJES SË VENDIMEVE AFARISTE NË AFAT TË SHKURTËR
Kapitulli VIII-të
PROCESI I MARRJES SË VENDIMEVE AFARISTE NË AFAT TË SHKURTËR
Vendosja alternative me zbatimin e metodës së përllogaritjes variabile

2. Kostot relevante për marrjen e vendimeve
Vendimmarrja është një nga funksionet bazë të një menaxheri. Për të realizuar këtë. Menaxherët mbështeten në të dhënat kontabël – të dhënat mbi kostot dhe çmimin.
Këto të dhëna kontabël, mund të jenë të përshtatshme për përgatitjen e pasqyrave financiare por jo edhe për zgjidhjen e problemeve të përditshme.

3. Kostot relevante për marrjen e vendimeve
Kostot për pasqyrat financiare janë kosto historike, ndërsa kostot e vendimmarrjes janë kosto të së ardhmes që pritet të tregojnë çfarë do të ndodhë në një tërësi kushtesh të supozuara.
Kostot e vendimmarrjes përgjigjen në pyetjen çfarë do të ndodhë nëse zgjedhet kjo alternativë?

4. Kostot relevante për marrjen e vendimeve
Procesi i vendimmarrjes nënkupton vendosjen në mes të dy alternativave dhe zgjedhjen përfundimtare të njërës prej tyre, duke pasur parasysh disa lloje të kostove:
Kostot e rëndësishme – janë kostot që dallojnë brenda alternativave. Kostot e rëndësishme janë kosto të shmangshme, kosto që do të eliminohen në tërësi apo pjesërisht duke zgjedhur një alternativë ndaj tjetrës,
Kostot e depozituara (sunk costs),
Kostot oportune,
Kostot diferenciale,
Kostot e diferencës.

5. …ANALIZA DIFERENCIALE
Vendimi
Analiza diferenciale
Alternativa A
E ardhura diferenciale
– Kosto diferenciale
apo
E ardhura apo humbja diferenciale
Alternativa B

6. …ANALIZA DIFERENCIALE
P.sh. Një kompani punon me kapacitet të plotë me ç’rast prodhimet e veta i shet nga 2 € për copë. Sasia e prodhuar është copë me kostot vijuese:
Shitja ( x 2)
KV ( x 1,3) (13.000)
- Puna direkte (8.000)
- Materiali direkt (5.000) MK
KF (3.000)
Profiti neto

7. …ANALIZA DIFERENCIALE
Ndërkohë, kompania ka marrë një ofertë për prodhimin e sasisë plotësuese prej copë me çmim prej 1,8 €. Pranimi i kësaj oferte do të shkaktojë kosto plotësuese fikse prej 800 € si pasojë e marrjes me qira të një makinerie plotësuese, si dhe pagesën pas orarit të punës për 20 % në formë të kostove direkte (variabile). Sipas përllogaritjes përmes kostove diferenciale, kompania mund të zgjedh këtë dilemë:
Shitja (3.000 x 1,8)
- KV (3.000 x 1,3) (3.900)
- KV shtesë (20 % punë jashtë orarit) (480)
= MK
KF (800)
= Profiti neto

8. Parimet në të cilat bazohet vendimmarrja
Procesi i marrjes së vendimeve mund të bazohet në këto parime:
Definimi i qëllimit
Marrja e alternativave në konsiderim,
Evoluimi i alternativave për sqarimin e qëllimit,
Përzgjedhja e kursit të aksionit.

9. MARRJA E VENDIMEVE NË AFAT TË SHKURTËR
Shumica e problemeve tipike në të cilat përllogaritja variabile mund të shfrytëzoj informatat për marrjen e vendimeve afariste, janë probleme të cilat mund të ndërlidhen njëra me tjetrën, kështu që parimet të cilat janë aplikuar në njërin problem, lehtë mund të aplikohen edhe më zgjidhjen e problemeve tjera respektivisht në marrjen e vendimeve tjera afariste. Problemet lidhur me marrjen e vendimeve afariste mund të analizohen sipas shkallëve vijuese:
Të vërtetohet se shpenzimet fikse do të mbesin të pandryshuara
Nëse është e domosdoshme, të ndahen shpenzimet fikse nga ato variabile
Të kalkulohen të ardhurat, shpenzimet margjinale dhe marzha e kontributit për secilën alternativë veçanërisht
Të vërtetohet se a ekzistojnë faktorë kufizues, e nëse ekzistojnë, të kalkulohet kontributi për njësi të faktorëve kufizues
Në fund, të zgjidhet alternativa e cila do të maksimalizoj marzhën e kontributit

10. MARRJA E VENDIMEVE NË AFAT TË SHKURTËR
Përllogaritja variabile mund të përdoret për analizimin e:
Pranimit të ofertës me çmim special
Marrjes në lizing apo shitjes së pajisjeve
Braktisjen e produktit nga asortimenti prodhues
Blerjes apo prodhimit të pjesës së nevojshme
Shitjes apo finalizimit të gjysmë produktit etj.

11. 1. TË PRANOHET OFERTA ME ÇMIM SPECIAL

12. Kapaciteti mujor i një biznesi të mallrave sportive është 12,500 topa basketi. Shitja momentale është mesatarisht 10,000 topa basketi për muaj. Kosto momentale e prodhimit është €20 (variabile, €12.50; fikse, €7.50). Çmimi vendor i shitjes është €30

13. A duhet të pranohet oferta apo jo?
Prodhuesi pranon një ofertë për eksport në sasi prej 5,000 topa basketi me çmim prej €18 secili. Prodhimtaria mund të zgjerohet brenda tre muajve kështu që këta topa basketi mund të prodhohen duke shfrytëzuar kapacitetin normal. Kjo nuk do të ndikoj në shitjen vendore
A duhet të pranohet oferta apo jo?

14. Propozimi për shitjen e topave të basketit eksportuesit, 10 mars, 2005
E ardhura diferenciale nga pranimi i ofertës: E ardhura nga shitja e 5,000 topave shtesë me €18 €90,000
Kosto diferenciale e pranimit të ofertës: Kosto variabile e 5,000 topave shtesë me € ,500
E hyra diferenciale nga pranimi i ofertës €27,500
Prano ofertën!!!

15. PRANIMI I OFERTËS SPECIALE
Ka të bëjë me angazhimin plotësues të kapaciteteve, kur çmimi i ofruar për produktin e prodhuar do të jetë më i vogël se çmimi normal. Procedura e tillë është e ilustruar në shembullin vijues:
SHEMBULLI 1:
Ndërmarrja merret me prodhimin e kanaqeve, çmimi shitës i të cilave është 0,20 € për copë. Prodhimi aktual është copë në muaj me shfrytëzimin e kapaciteteve ekzistuese prej 80 %. Ajo ka mundësi të shfrytëzoj kapacitetet e mbetura me shitjen e produkteve me çmim prej 0,13 €, me ç'rast ndërmarrja do të mund t'i shfrytëzonte kapacitetet 100 %. Shpenzimet e tërësishme për një muaj janë €, prej të cilave € janë shpenzime fikse. Këto shpenzime të ndara për njësi të prodhuar, japin shumën e shpenzimeve të tërësishme për njësi prej 0,14 €. Duke u bazuar në të dhënat e mësipërme, a mund ndërmarrja të pranoj ofertën e tregut për çmimin e ri?

16. ...PRANIMI I OFERTËS SPECIALE
ZGJIDHJA:
__________________________________________________
Shitja ( X 0,20)
- Shpenzimet margjinale ( x 0,10)
= Marzha e kontributit
- Shpenz. fikse
= Neto profiti
======
____________________________________________________

17. ...PRANIMI I OFERTËS SPECIALE
Nën parasupozimin se shpenzimet fikse nuk ndryshojnë, oferta speciale mund të shkaktojë marzhë vijuese të kontributit
__________________________________________________
Shitja ( x 0,13)
- Shpenz. margjinale ( x 0,10)
= Marzha e kontributit
===============================================
Nga kjo po shihet se oferta e re sjell më tepër kontribut, për shkak se shpenzimet fikse janë mbuluar më parë, që rezulton me rritjen e neto profitit. Prandaj, duke u nisur nga shpenzimet e shkaktuara, oferta e re mund të pranohet

18. 2. MARRJA NË LIZING APO SHITJA E PAJISJES
ABC Company
ABC Company konsiderohet se disponon me pajisje në vlerë prej $200,000 dhe ka $120,000 zhvlerësim të akumuluar

19. …TË JEPEN ME QIRA APO TË SHITEN PAJISJET
ABC Company
Të shet pajisjet apo
Pajisjet mund të shiten përmes ndërmjetësuesit për $100,000, minus 6% komision
Ndërmjetësuesi

20. …TË JEPEN ME QIRA APO TË SHITEN PAJISJET
ABC Company
Global Consulting, qiramarrësi, ka ofruar të marrë pajisjet me qira për 5 vjet për vlerën totale prej $160,000
Jap me qira
APO
Global Consulting

21. …TË JEPEN ME QIRA APO TË SHITEN PAJISJET
ABC Company
Në fund të vitit të pestë, pajisjet nuk pritet të kenë vlerë reziduale. Gjatë periudhës së qirasë, ABC Company pret të ketë riparime, sigurim dhe taksë në pronë përafërsisht $35,000

22. Pajisja të merret në lizing!!!
Propozimi për dhënien në lizing apo shitjen e pajisjeve
Të ardhurat diferenciale nga alternativat:
Të ardhurat nga lizingu €160,000 Të ardhurat nga shitja 100,000
Të ardhurat diferenciale nga lizingu €60,000
Kosto diferenciale nga alternativat:
Mirëmbajtja, sigurimet, taksat € 35,000 Shpenzimet komisionere në shitje ,000
Kosto diferenciale nga lizingu ,000
Neto të ardhurat diferenciale nga altern. e lizingut €31,000
Pajisja të merret në lizing!!!

23. APO

24. Propozimi për dhënie me qira apo shitje të pajisjeve
22 Qershor, 2006
Alternativa e qirasë:
E ardhura nga qiraja $160,000 Shp. e zhvlerësimit për 5 vitet e mbetura $80,000 Riparimet, sigurimi dhe taksa në pronë 35, ,000 Neto fitimi $45,000
Alternativa e shitjes:
Çmimi i shitjes $100,000 Vlera e librave e pajisjeve $80,000 Shpenzime të komisionit 6, , Neto fitimi ,000
E hyra neto diferenciale nga alternativa e qirasë $31,000
Kjo është një analizë tradicionale.
E hyra diferenciale është e njëjtë.

25. 3. BRAKTISJA E PRODUKTIT NGA ASORTIMENTI PRODHUES

26. Pasqyra e përmbledhur e të ardhurave
XXX Company
Pasqyra e përmbledhur e të ardhurave
Më 31 gusht 2008
Dyer
Dritare
Totali
Shitja €100,000 €900,000 €1,000,000
KMSH:
Kosto variabile € 60,000 €420,000 € 480,000
Kosto fikse , , ,000
Totali i KMSH € 80,000 €620,000 € 700,000
Bruto profiti € 20,000 €280,000 € 300,000
Kostot operative:
Kostot variabile € 25,000 €155,000 € 180,000
Kostot fikse , , ,000
Totali i kostove operative € 31,000 €200,000 € 231,000
E hyra (humbja) nga operacionet € (11,000) € 80,000 € 69,000

27. Pasqyra e përmbledhur e të ardhurave
XXX Company
Pasqyra e përmbledhur e të ardhurave
Më 31 gusht 2008
Dyer
Dritare
Totali
Shitja €100,000 €900,000 €1,000,000
KMSH:
Kosto variabile € 60,000 €420,000 € 480,000
Kosto fikse , , ,000
Totali i KMSH € 80,000 €620,000 € 700,000
Bruto profiti € 20,000 €280,000 € 300,000
Shpenzimet operative:
Shpenzimet variabile € 25,000 €155,000 € 180,000
Shpenzimet fikse , , ,000
Totali i shpenzimeve operative € 31,000 €200,000 € 231,000
E hyra (humbja) nga operacionet € (11,000) € 80,000 € 69,000
A duhet të flaket prodhimi i dyerve?

28. Propozimi për ndërprerjen e produktit
Të ardhurat diferenciale nga shitja vjetore e produktit:
Të ardhurat nga shitja €100,000
Kosto diferenciale nga shitja vjetore e produktit:
Kosto variabile e produkteve të shitura €60,000 Shpenzimet variabile operative 25, ,000
Të ardhurat vjetore diferenciale nga shitja e produktit €15,000
Të mos ndërpritet!!!

29. BRAKTISJA E PRODUKTIT NGA ASORTIMENTI PRODHUES
Ndërmarrja ka një varg produktesh, njëri prej të cilëve ka tendencë të jetë
jo profitabil, prandaj ai mund të konsiderohet si i lëshuar (braktisur) nga ky
varg produktesh të cilat i prodhon ndërmarrja.
Shembull:
Kompania prodhon tri produkte të cilat do të kenë të dhënat vijuese:
==========================================================
Elementet / Produktet X Y Z Gjithsej
Shitja
Shpenzimet e tërësishme
_____________________________________________________________
Profiti (Humbja)

30. …BRAKTISJA E PRODUKTIT NGA ASORTIMENTI PRODHUES
Duke u bazuar në të dhënat mbi shpenzimet, shtrohet pyetja se a të braktiset produkti X apo jo?
ZGJIDHJA:
Së pari të kalkulojmë shpenzimet fikse sipas produkteve (supozojmë se 1/3 janë sh.fikse)
1/3 (3.830) + 1/3 (3.230) + 1/3 (3.660) = = €
Të bëjmë rillogaritjen sipas përllogaritjes margjinale për të gjitha produktet:
Elementet / Produktet X Y Z Gjithsej
Shitja
- Shpenz. margjinale
_______________________________________
= Marzha e kontributit
- Shpenz.fikse
________________________________________
= Neto profiti
============================================================

31. …BRAKTISJA E PRODUKTIT NGA ASORTIMENTI PRODHUES
Nga tabela po shihet se produkti X jep marzhë të kontributit prej €, prandaj se a do të braktiset apo jo, mund të vërehet nga si vijon:
Kontributi i produktit Y
Kontributi i produktit Z
Gjithsejt kontributi
Shpenzimet fikse
Neto profiti

32. 4. TË BLEHET apo
TË PRODHOHET

33. TË BLEHET APO TË PRODHOHET
Shpeshherë ndërmarrja ballafaqohet me vendimin se a është më mirë ta prodhoj një produkt të veçantë apo ta blejë atë, një problem tipik ku produkti që prodhohet ka një komponentë e cila edhe mund të prodhohet në kuadër të ndërmarrjes, por edhe mund të blihet nga furnizuesi i jashtëm.

34. Shpenzime variabile indirekte 52 Shpenzime fikse indirekte 68
Momentalisht, kompania prodhon tavolina pune që i shfrytëzojnë shkollat. Kosto e prodhimit të këtyre pjesëve është përmbledhur më poshtë. Një blerës i jashtëm ka ofruar pajisjet me çmim prej €240 për njësi. A duhet që të pranohet kjo ofertë?
Materiali direkt € 80
Puna direkte 80
Shpenzime variabile indirekte 52
Shpenzime fikse indirekte
Kosto totale për njësi € 280

35. Propozimi për prodhuesin e tavolinave të punës, 15 shkurt, 2006
Çmimi i blerjes për pjesë €240.00
Kosto diferenciale e prodhimit:
Materiali direkt €80.00
Puna direkte 80.00
Shpenzime variabile indirekte
Kosto e ruajtur nga prodhimi i pjesës €
Shpenzimet fikse indirekte janë përjashtuar sepse nuk janë relevante - prandaj vazhdo me prodhimin e tavolinave

36. ... TË BLEHET APOTË PRODHOHET
SHEMBULL:
Ndërmarrja është në dilemë se a të prodhoj apo të blej komponentën e veqantë nr Ndërmarrja ka nevojë për njësi ndërsa çmimi blerës i saj është 6,50 €. Shpenzimet margjinale të prodhimit të komponentës 2543 janë 4,75 € për njësi, ndërsa komponenta duhet të prodhohet në makinë e cila momentalisht punon me kapacitet të plotë. Nëse ndërmarrja vendos t'a prodhoj komponentën, duhet të llogaritë në reduktimin e prodhimit dhe të shitjes së produktit final FP97 për copë. Produkti final FP97 ka shpenzime margjinale prej 60 € ndërsa çmimi shitës i saj është 80 €. A ka llogari ndërmarrja të prodhoj apo ta blejë komponentën në fjalë?

37. ... TË BLEHET APOTË PRODHOHET
ZGJIDHJE:
Analiza e shpenzimeve të komponentës 2543 për sasinë prej copë
________________________________________________________
Shpenzimet margjinale të prodhimtarisë
+ Humbja e kontributit për FP97 = ( ) x
= Gjithsejt shpenzimet
- Vlera blerëse ( x 6,50)
= Diferenca (shpenzimet - vl.blerëse)
=======================================================
Nga shembulli vërehet se ndërmarrja do të kursej € nëse vendos të blejë komponentën në fjalë

38. 5. TË SHITET apo TË FINALIZOHET PRODUKTI

39. Një rafineri prodhon kerozinë në bllok (parti) prej 4,000 galonë me kosto përpunimi prej €0.60 për galon. Kerozina mund të shitet pa ndonjë përpunim të mëtejmë për €0.80 për galon apo mund të përpunohet më tutje në gazolinë të përpunuar e cila mund të shitet €1.25 për galon. Kosto shtesë për përpunimin e gazolinës është €650 për bllok ndërsa 20% të galoneve të kerozinës do të avullohet gjatë përpunimit

40. Propozimi për përpunimin e mëtutjeshëm të kerozinit
Të ardhurat diferenciale nga përpunimi i mëtutjeshëm:
Të ardhurat nga shitja e gazolinës [(4,000 galonë – galonë të avulluar) x €1.25] €4,000
Të ardhurat nga shitja e kerozinës (4,000 galonë x € 0.80) ,200
Të ardhurat diferenciale €800
Kosto diferenciale: Kostoja plotësuese nga prodhimi i gazolinës
Të ardhurat diferenciale nga përpunimi i mëtutjeshëm i gazolinës €150
Të përpunohet më tutje!

41. 6. ZËVENDËSIMI I PAJISJEVE

42. Supozojmë se biznesi është duke shqyrtuar propozimin e hedhjes së disa makinave identike me vlerë totale kontabël prej €100,000 dhe me një jetëzgjatje të mbetur prej 5 viteve. Makina e vjetër mund të shitet për €25,000. Ata mund ta zëvendësojnë me një lloj tjetër me kosto €250,000. Makina e re ka një jetë zgjatje të vlerësuar prej 5 viteve dhe pa vlerë riziduale. Analizat tregojnë një zvogëlim vjetor të kostos variabile prodhuese nga €225,000 të makinës së vjetër në €150,000 me makinën e re. Nuk pritet të ketë ndonjë ndryshim tjetër të kostos së prodhimit apo të shpenzimeve operative. A duhet të blihet makina e re?

43. Propozimi i ndërrimit të pajisjeve
28 nëntor 2007
Kosto vjetore variabile—pajisja ekzistuese € 225,000
Kosto vjetore variabile—pajisja e re 150,000
Zbritja vjetore i kostos diferenciale € 75,000
Numri i viteve të aplikueshëm x 5
Totali i zbritjes së kostos diferenciale € 75,000
E ardhura nga shitja e pajisjeve ekzistuese ,000 € 400,000
Kosto e pajisjeve të reja ,000
Neto zbritja e kostos diferenciale për 5 vjet € 150,000
Neto diferenca vjetore — pajisja e re € 30,000
Vendimi: Të blihet pajisja e re!

44. PËRFUNDIMI I KAPITULLIT TË VIII-të