1. Þuríður Jóhannsdóttir 28. febrúar 2002
Framhaldsdeild KHÍ Eigindlegar rannsóknaraðferðir Kenningar í eigindlegum rannsóknum
Þuríður Jóhannsdóttir
28. febrúar 2002

2. Hvaða máli skipta kenningar í rannsóknum?
Tilhneiging t.d. í sálfræði og mannfræði að vanmeta kenningar – láta rannsóknirnar sjálfar tala – svokallaðar staðreyndir sem koma út úr rannsóknum -
hvort heldur er í rannsóknarstofum sálfræðinga
eða meðal þjóðflokka í langtbortistan
Félagsfræðingar hafa unnið með mikilvægi kenninga og aðrar fræðigreinar hafa í auknum mæli lagt áherslu á mikilvægi kenninga

3. Tengsl rannsókna við kenningar
Rannsóknarniðurstöður eru metnar í tengslum við það kenningalega sjónarhorn sem þær ganga út frá og hvernig þær leggja sitt af mörkum til þeirra kenninga.
Kenningarnar koma fyrst og “staðreyndir” sem koma út úr rannsóknum eru mátaðar við kenningarnar
Sjálfstæð gagnrýnin hugsun felst í að tengja rannsóknir sínar við kenningar

4. Hvað er kenning?
Þegar við skiptum um kenningarlegt sjónarhorn þá breytist sýn okkar á það sem við hyggjumst rannsaka.
Rannsóknarspurningar byggjast á kenningalegum grunni – meðvitað eða ómeðvitað
En hver er munurinn á kenningu og tilgátu?

5. Kenningar, módel og tilgátur
Módel – notað hér um allsherjar viðmiðanir eða sýn (overall framework) sem fólk styðst við þegar það skoðar veruleikann ( t.d. atferlisstefna, femínismi)
Endurspeglar afstöðu til hvert er eðli þekkingar – hvernig hún verður til - þekkingarfræði
Í þessum skilningi eru módel samsvarandi paradigms – viðmiðum í vísindum eða fræðum

6. Dæmi um módel Functionalism Behaviourism Symbolic interactionism
Ethnomethodology
Femínismi
Póstmódernismi
Constructivismi ( hugsmíðahyggja)

7. Idiom - tjáningarmáti, málvenja
Ath. Hvernig það módel sem maður beitir eða aðhyllist beinir athygli að ákveðnum athugunarefnum
Ath. Líka hvernig ákveðinn orðaforði fylgir – hugtakanotkun
Og aðferðir við rannsóknir – investigatory styles

8. Idioms - stílar Natúralismi Ethnomothodology Emotionalismi
Postmódernismi

9. Hugtök
Hugtök eru skýrt afmarkaðar hugmyndir sem eiga rætur í ákveðnum módelum – paradigm – kenningaviðmiðum
Dæmi - félagslegt hlutverk
Margröddun
Þöggun
Jaðar – miðja
Ákveðinn hugtakaforði fylgir kenningaviðmiðum

10. Kenningar Mynda grunn sem við notum til að skoða heiminn út frá bls 78
Rammi til viðmiðunar til að skilja fyrirbæri
Grunnur til að vinna út frá - velta fyrir sér hvernig það sem við vitum ekki væri hægt að setja í kerfi
Módel, hugtök og kenningar beina rannsóknum okkar í ákveðinn farveg
Þær verða ekki sannaðar eða afsannaðar en geta verið gagnlegar eða ekki
Get ég notað þessa kenningu ?

11. Tilgátur Þær eru prófaðar í rannsóknum
Í eigindlegum rannsóknum er ekki endilega verið að prófa tilgátur í upphafi
Tilgáta er metin eftir trúverðugleika eða sannleiksgildi ( kenning er ekki metin þannig)

12. Aðferðafræði Eigindleg eða megindleg
Og síðan hvaða rannsóknarleið er valin t.d. Þjóðfræði, tilviksrannsókn, starfendarannsókn

13. Aðferðir
Hvaða tækni eða aðferðum er beitt við að framkvæma rannsóknina?
Tölfræði
Viðtöl
Vettvangsathuganir
Aðferðir eru hvorki réttar né rangar

14. Dæmi – rannsókn á fjarnámi
Model – félagsleg hugsmíðahyggja – (póstmódernsimi ?)
Hugtök
Scaffolding – stuðningur
Fyrirmyndir – modeling
Námssamfélag –
Samskipti
Hjálp félaga – stuðningur kennara
Birting verkefna – raunveruleg verkefni

15. Dæmi – rannsókn á fjarnámi 2
Kenningar – félagsleg hugsmíðahyggja, kenningar Vygotskys, Bathkins, Deweys ?
Tilgátur – sbr. BarnUng
Aðferðafræði
Tilviksrannsókn eða þjóðfræðileg rannsókn
Aðferð við framkvæmd rannsóknar
Vettvangsathugun
Viðtöl
Rituð gögn sem til eru skoðuð sbr. Námskrár, námskeiðsgögn o.s.fvr.

16. Ímyndað dæmi um rannsókn á íslensku máli
Eru líkur til þess að íslenskan sé í útrýmingarhættu?
Hvaða kenningar getum við stuðst við í rannsókn á því ?
Hvernig geta kenningar hjálpað okkur að fá vit í rannsókn af þessu tagi?
Hvað eigum við að rannsaka og hvernig?
Dauði tungumála hefur verið rannsakaður
Kenningar um hvernig þróunin verður beinir okkur að því hvað við þurfum að rannsaka til að fá svar við því hvort íslenskan sé í hættu

17. Íslenskan í hættu ?
Kenningar sem byggja á rannsóknum á dauða tungumála færa okkur í hendur hugtök sem við getum notað
Dæmi: svið málnotkunar
Vinna
Heimili
Nýjasta tækni
Tómstundir – áhugamál
Setningaskipan og tökuorð og slettur

18. Íslenskan – rétt mál og rangt
Hallfríður Þórarinsdóttir - Doktorsritgerð í mannfræði um íslenska málstefnu – rannsókn á fyrirbærinu í ljósi mannfræði
Í öðru “paradigmi” – kenningaviðmið hennar annað en íslenskufræðinga – annar hugtakaforði
Hvernig á að rannsaka hvað er að gerast í íslenskri málpólitík?
Engin ein leið rétt – en ólíkar forsendur sem gengið er út frá skila ólíkum niðurstöðum
Slíkt getur aukið skilning á fyrirbærinu - eftir því er sóst

19. Af hverju er ekki lengur tekið mark á málfarsráðunautum ?
Kenningar Batkhins um margröddun geta skýrt málið
Í hans kenningum er hugtakaforði sem nýtist til að skilja það sem er að gerast í íslenskri málpólitík
Póstmódernisminnn er líka stóra módelið sem skýrir - stóri sannleikur er fyrir bí
Tími altækra heildarlausna er liðinn
Ólíkar raddir eiga rétt á að hljóma – láta í sér heyra