2. وضعیت اپیدمیولوژیک و مراقبت لیشمانیوز جلدی

3. Leishmaniasis is a neglected tropical diseases
Leishmaniasis is one of the most neglected tropical diseases
دوشکل لیشمانیوز در ایران و منطقه شایع است نوع جلدی و نوع احشایی
در اغلب کشورها اطلاعات اپیدمیولوژیک ، شیوع و بروز بیماری کامل نیست
لیشمانیوز در منطقه در حال افزایش است

5. Cutaneous leishmaniasis

8. پراکندگی جغرافیایی سالک در استانهای کشور سال 1394
پراکندگی جغرافیایی سالک در استانهای کشور سال 1394

9. تعداد موارد و میزان بروز سالک در ایران
( )

10. سالک ( یزد )
سال87
سال88
سال89
سال 90
سال91
سال 92
سال 93
سال 94
فراوانی
446
455
573
394
387
287
354

12. نمودار بروز بیماری سالک درسال 92 لغایت 94 به تفکیک شهرستان

18. نظام مراقبت بیماری سالک

19. هدف کلی
دسترسی 100% جمعیت در معرض خطر به تسهیلات بهداشتی، تشخیصی و درمانی سالک
انجام 100% اقدامات پیشگیری در 100% جمعیت در معرض خطر

20. اهداف اختصاصی
تشخیص سریع همه موارد ابتلا به سالک و درمان صحیح و به موقع آنها خصوصا در نوع شهری
تغییر رفتار همه بیماران در خصوص پوشاندن محل ضایعه به خصوص در نوع شهری و استفاده از پشه بند ، توری ها ی پاغشته به حشره کش و استفاده از دور کننده های حشرات
تغییر رفتار جامعه در معرض خطر (مناطق آندمیک) در خصوص استفاده از حشره کشها ، پشه بند، توری و دورکنندهای حشرات...
پیشگیری از گسترش بیماری به مناطق غیر آندمیک به وسیله تشخیبص سریع و به موقع موارد ابتلا به سالک در این مناطق و انجام اقدامات کنترلی فوری جهت گسترش بیماری

21. انواع لیشمانیوز جلدی
لیشمانیوز شهری (خشک)
لیشمانیوز روستایی ( مرطوب)

22. لیشمانیوز شهری (خشک) عامل آن عمدتا لیشمانیا تروپیکا
بدلیل ظاهر ضایعه به آن نوع خشک گفته می شود
مخزن اصلی بیماری انسان مبتلا به سالک و سگ به طور اتفاقی
ناقل اصلی بیماری فلبوتوموس سرژنتی
دوره کمون 8-2 ماه و گاهی بیشتر
توزیع فصلی مشخصی ندارد و بیماری در همه فصول دیده میشود

23. لیشمانیوز روستایی ( مرطوب)
عامل آن لیشمانیا ماژور
به دلبل وجود ترشح در ضایعه به نام مرطوب نامیده میشود
مخزن جوندگان صحرایی
ناقل اصلی فلبوتوموس پاپاتاسی
دوره کمون معمولا کمتر از 4 ماه
در این شکل بیماری اختلاف فصلی شدید مشاهده
میشود به طوری که قسمت اعظم موارد طی ماه های آبان
و آذر ظاهر میگردد

24. كنترل بيماري سالك كنترل ناقلين (پشه خاكي) كنترل مخزن در سالك نوع شهري
كنترل مخزن در سالك نوع روستايي
اقدامات بهداشت محيط

25. كنترل ناقلين ( نوع شهری )
بررسی وفور ناقلین و زمان حداكثر فعالیت پشه خاكی، محل تكثیر، درصد آلودگی پشه خاكیها، طول عمر، طول پرواز و فصل فعالیت آنها درتصمیم گیری به مبارزه با آنها مهم هستند .
فلبوتوموس سرژنتی، یك گونه اهلی است و در بسیاری از موارد به سمپاشی ابقایی پاسخ مثبت می دهد
سمپاشی در زمان بروز اپیدمی در كانون آلوده در خانه بیماران و خانه های مجاور و خانه هایی که سگ آلوده دارند و مرحله بعد حاشیه شهرها و محل جمع آوری زباله ها و نخاله های ساختمانی سمپاشی انجام شود.

26. جمع آوری به موقع زباله ها و نخاله ها و مصالح ساختمانی اهمیت دارد.
تکرار سمپاشی در سال بعد قبل از شروع فعالیت پشه خاکی ها در فروردین یا اوایل اردیبهشت ماه در منزل بیماران سال قبل و خانه های همسایه آن ها و ترجیحاً یک نوبت نیز در اواخر مرداد ماه انجام شود. دركانونهای كوچك همة خانه ها سمپاشی می شوند.

27. پشه بند، توری و پرده آغشته به حشره کش دلتامترین در نوع شهری تعداد موارد بیماری را كم می كند ولی منجر به قطع زنجیره انتقال نمی شود.
اولویت استفاده از پشه بند آغشته به سم در خانواده بیمار و همسایه های او در كانونهای آلوده می باشد كه بایستی به تعداد لازم در اختیار خانواده ها قرار گیرد.
سمپاشی و استفاده از پشه بند علاوه بر آنکه از گزش پشه آلوده پیشگیری می کند، مانع آلوده شدن آن ها بدنبال گزش افراد مبتلا می شود.

28. كنترل ناقلين ( نوع روستایی )
ناقل سالك نوع روستایی، فلبوتوموس پاپاتاسی است كه نیمه وحشی بوده و اکثراً انتقال بیماری خارج از منازل صورت می گیرد لذا سمپاشی تأثیر قابل توجهی در کاهش موارد ندارد .
البته استفاده از پشه بند، توری و پرده آغشته به حشره کش دلتامترین با ماندگاري بيش از 5 سال ممكن است منجر به قطع زنجیره انتقال در سالک روستایی شود ولی بایستی قبلاً آموزش جمعیت تحت پوشش به طور مناسب صورت گرفته باشد.

29. كنترل مخزن در سالك نوع شهري
كنترل مخزن شامل بیماریابی فعال در هر فصل یک نوبت و به طور غیر فعال درطول سال
درمان صحیح بیماران تحت نظارت مستقیم پزشك و
به خصوص پانسمان روزانه محل ضایعه می باشد (مراجعه به بخش درمان)
كنترل جمعیت سگها نیز به خصوص در شروع همه گیری كه به عنوان مخزن تصادفی بیماری شناخته شده‌اند، مهم می باشد.

30. كنترل مخزن در سالك نوع روستايي
جوندگان صحرایی مخزن ليشمانيوز جلدي نوع روستايي می باشند
با توجه به هماهنگیهای صورت گرفته با سایر ارگانها جونده كشی پنج بار درسال اول و در سالهای بعد یكسال در میان فقط یک نوبت قبل از شروع فعالیت پشه خاکی ها به شعاع 500 متری اطراف آخرین خانه ها در روستاها انجام می شود.

31. اقدامات بهداشت محيط
تغيير محل سكونت انسان به دور از مناطقي كه زيستگاه پشه خاكي هاست
مبارزه فيزيكي با تكثير پشه خاكي فلبوتوموس پاپاتاسي از طريق تخريب لانه جوندگان
جمع آوری منظم و صحیح زباله و نخاله های ساختمانی
تخریب و تسطیح ساختمان های مخروبه
استفاده از روش های حفاظت فردی ( استفاده از کرم دورکننده حشرات ، پشه آغشته به سم و ... )
نظارت بر ساخت و ساز ساختمان های مسکونی به دور از زیستگاه پشه خاکی
جدایی محل زندگی از محل نگهداری دام

32. برنامه ملی کنترل سالک هماهنگی بین بخشی ( از ارکان مهم برنامه )
مشخص شدن شرح وظایف در سطوح مختلف در پیشگیری و کنترل سالک ( سطح کشوری ، سطح دانشگاهی ، سطح محیطی )
شبکه تشخیص آزمایشگاهی لیشمانیوز جلدی ( هدف : تشخیص صحیح و استاندارد ،ثبت کامل و بموقع ، بهبود سیستم مراقبت اشکال بالینی لیشمانیوز پوستي در انسان )
شبکه آزمایشگاهی ناقلین و مخازن ( هدف : تشخیص گونه های پشه خاکی ، ناقلین ، تعیین وفور و تشخیص مخازن در کانون های بیماری )
بیماریابی ( به صورت فعال و غیر فعال )
درمان بیماران ( به خصوص سالک شهری )

33. بیماریابی بیماریابی غیرفعال بیماریابی فعال
درنوع سالك روستایی (ZCL) اصولا بیماریابی غیرفعال است
بیماریابی فعال
در مناطقی که سالك شهری َ(ACL) آندمیك است یا جدیداً بروزكرده و تشخیص داده شده است
بایستی حداقل هر فصل یک نوبت بیماریابی فعال خانه به خانه به همراه آموزش چهره به چهره خانواده ها صورت گیرد

34. تعاریف مورد مبتلا به لیشمانیوز جلدی (سالك)
تعريف مورد مشكوك :
وجود پاپول یا هر نوع ضایعه پوستی منطبق با علائم بالینی به خصوص در نقاط باز بدن كه بیش از 14 روز طول كشیده باشد.
تعريف مورد محتمل :
مورد مشكوك به همراه وجود سابقه اپیدمیولوژیك در منطقه، ‌یا سابقه ابتلا به سالك درهمان محل و احتمال عود آن .
تعريف مورد قطعی :
دیدن انگل در اسمیر تهیه شده از ضایعه پوستی .
كشت مثبت انگل یا نتیجه مثبت آزمایشات تخصصی دیگر (مانند PCR و.... ) كه در آزمایشگاههای تخصصی ( رفرانس ) انجام می شود.

35. درمان درمان موضعی ( تزریق گلوکانتیم داخل ضایعه به همراه کرایوتراپی )
درمان سیستمیک ( تزریق عضلانی گلوکانتیم )

36. درمان موضعی به جز در موارد زیر می توان از درمان موضعی استفاده نمود:
ضایعات صورت
5 ضایعه یا بیشتر
قطر ضایعه بزرگتر از 3 سانتیمتر
اشکال آتيپيك از جمله اسپیروتریکویید ؛ باد سرخي و غيره
ضایعه روی مفصل

37. درمان سیستمیک در موارد زیر ضایعات سالک به صورت سیستمیک درمان می شود :
ضایعه در صورت
تعداد 5 عدد یا بیشتر
قطر بیش از 3 سانتیمتر
اسپوروتریکویید
ضایعه روی مفصل
موارد عود یا شکست درمان

38. فلو چارت درمان لیشمانیوز جلدی ( سالک )
شکست یا عود
درمان سیستمیک
شکت یا عود
مقاومت بالینی
درمان موضعی
(اندیکاسیون)
ارجاع به متخصص

39. اقدامات
تدوین برنامه استراتژیک کنترل سالک در استان و شهرستان های کانون بیماری
طرح موضوع سالك در شوراي بهداشت و امنيت غذا و برنامه ريزي و توسعه استان
تشکیل دو کمیته استانی کنترل و کاهش بیماری سالک در استانداری به ریاست معاون سیاسی امنیتی استاندار
تشکیل کمیته های شهرستانی کنترل و کاهش بیماری در شهرستان های آلوده به ریاست فرمانداران
تجهيز و راه اندازي مراكز تشخيص و درمان رايگان سالك و پانسمان رایگان ضایعات
آموزش و ارتقاء سطح آگاهي پرسنل بهداشتي و كاركنان آزمايشگاه و پزشکان
آموزش عموم جامعه به خصوص افراد در معرض خطر و بیماران و خانواده انها در مورد بیماری
راه اندازي آزمايشگاه رفرانس لیشمانیوز استانی و شهرستان های کانون بیماری
جونده کشی در حاشیه شهرها و روستاها در دو نوبت به مساحت هکتار
سمپاشی توتال و لوکال در کانون آلوده بیماری در شهرستان به مساحت مترمربع
مه پاشی آب انبارها و دهانه های قنات کانون آلوده شهرستان یزد در دو نوبت
تهیه و توزیع تعداد 3000 قلم دافع حشرات رایگان در بین افراد در معرض خطر
تهیه و توزیع تعداد 300 تخته پشه بند آغشته به سم رایگان بین بیماران و خانواده آنها در شهرستان یزد
بیماریابی فعال دو نوبت تعداد 6000 خانوار در کانون بیماری شهرستان یزد

40. موفق باشید