1. ارزیابی وضعیت تغذیه ای Assessment of Nutritional Status

2. تعریف: مجموعه فعالیت‌هایی که جهت شناسایی افراد یا گروههای در معرض خطر سوء تغذیه یا نیازمند مداخلات تغذیه ای صورت می گیرند. اهداف: - شناسایی افراد در معرض خطر یا نیازمند مداخله تغذیه ای - تعیین اولویتها در مراقبت تغذیه ای - ارزیابی اثربخشی مراقبتهای تغذیه ای یا تعیین وضعیت تغذیه ای بیمار، پیش و پس از اجرای مداخله

3. اجزای ارزیابی کامل تغذیه ای: 1- اخذ تاریخچه بیماری و وضعیت اجتماعی 2- ارزیابی مصرف غذایی 3- معاینه فیزیکی 4- تن سنجی و تعیین ترکیب بدن 5- ارزیابی داده های بیوشیمیایی 6- برآورد میزان نیاز به انرژی، پروتئین و مایعات

4. 1- تاریخچه بیماری و وضعیت اجتماعی - تشخیص اولیه و ثانویه بیماری - تاریخچه بیماری و جراحی های پیشین - وزن قبلی و تاریخچه تغییرات آن - ارزیابی سلامت دستگاههای مختلف بدن شامل دستگاه گوارش، کبد و صفرا، گردش خون، قلب و عروق، غدد، اعصاب، ریه و سیستم ایمنی - وضعیت اجتماعی شامل وضعیت اجتماعی-اقتصادی، دین، امکانات زندگی و امنیت غذایی

5. 2- ارزیابی مصرف غذایی عبارتست از تعیین میانگین دریافت مواد مغذی، کیفیت و تنوع غذایی، ترجیحات غذایی، و الگوی مصرف غذایی افراد الف- یادآمد خوراک 24 ساعته ب- بسامد خوراک ج- ثبت مواد‌غذایی مصرفی د- مشاهده مستقیم

6. 3- معاینه فیزیکی هدف: جستجوی علائم بالینی و علائم نشاندهنده سوء تغذیه - اینگونه علائم معمولا در آخرین مراحل اختلالات تغذیه ای بروز می کنند. - در افراد ممکن است یک یا چند علامت وجود داشته باشد. - جهت تشخیص قطعی باید در کنار اطلاعات بیوشیمیایی، تن سنجی و مصرف غذا مورد استفاده قرار گیرند.

7. اعضا و دستگاههایی که معمولا جهت بررسی وضعیت تغذیه مورد معاینه فیزیکی قرار می گیرند: - مو - صورت - چشمها - لبها - زبان - دندان - لثه - غدد - سیستم عصبی

8. 4- تن سنجی و تعیین ترکیب بدن الف- تن سنجی: سنجش اندازه های بدن، شامل اندازه گیری قد، وزن و محیط برخی قسمتهای بدن ب- تعیین ترکیب بدن: تعیین اجزای سازنده بدن، در سطوح اتمی، ملکولی، سلولی، بافتها و کل بدن با روشهای فوق می توان برآوردی از وضعیت کلی تغذیه ای به دست آورد، اما کمبودهای تغذیه ای مشخص نمی شوند.

9. 5- ارزیابی داده های بیوشیمیایی آزمایشهای بیوشیمیایی بسیار حساس هستند و در اثر مصرف مواد غذایی یا داروها، و یا در صورت ابتلاء فرد به بیماریهای خاص تغییر پیدا می کنند. خون و ادرار منابع اصلی آزمایشهای بیوشیمیایی هستند.

10. 6- برآورد میزان نیاز به انرژی، پروتئین و مایعات الف- ارزیابی انرژی مورد نیاز - عوامل موثر در نیاز به انرژی: سن، جنس، وزن، قد، بیماری، سوء جذب، مصرف داروها، سطح تغذیه ای، استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی، میزان فعالیت، عفونت و تب، آسیب و جراحت.

11. انرژی مصرفی پایه (BEE) عبارتست از کمترین مقدار انرژی لازم برای زنده ماندن و انجام فعالیتهای فیزیولوژیکی مانند تنفس و تپش قلب. روش محاسبه: استفاده از فرمول هریس-بندیکت برای به دست آوردن میزان BEE و سپس، اعمال ضرایب فعالیت جهت محاسبه کل انرژی مورد نیاز روزانه افراد

12. ب- ارزیابی پروتئین مورد نیاز: افراد بزرگسال سالم روزانه به حدود 0
ب- ارزیابی پروتئین مورد نیاز: افراد بزرگسال سالم روزانه به حدود 0.8 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نیاز دارند. سالمندان: 0.8 تا 1 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نیاز دارند. کودکان: 1 تا 1.2 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نیاز دارند.

13. ج- بررسی وضعیت مایعات بدن اهمیت: از آنجایی که 55% تا 65% از وزن بدن را آب تشکیل می دهد (دو سوم در فضای داخل سلولی و یک سوم در فضای خارج سلولی)، وضعیت مایعات بدن می تواند بر شاخصهای تن سنجی و بالینی تاثیر بگذارد. روشهای برآورد نیاز مایعات در افراد: بر حسب وزن، سن، انرژی (1 میلی لیتر به ازای هر کیلو کالری)، تعادل مایعات ( ورودی و خروجی مایعات)، و اسمولاریته سرم (با استفاده از مقادیر سدیم، گلوکز و BUN سرم)

14. نشانه های خطر تغذیه ای 1- وزن - لاغری بیش از حد: وزن کمتر از 80% معمول - چاقی بیش از حد: وزن بیش از 120% وزن مطلوب برای قد - کاهش وزن غیر ارادی: کاهش وزن بیش از 10% وزن همیشگی طی شش ماه 2- شاخصهای بیوشیمیایی - آلبومین سرم کمتر از 3.5 گرم بر دسی لیتر - تعداد کل لنفوسیتها کمتر از 1500 در هر سی سی

15. 3- محدودیت دریافت غذایی کاهش مواد غذایی دریافتی طی هفت روز گذشته 4- نوع بیماری / استرس - اتلاف مواد مغذی، مثلا در سندرومهای سوء جذب و روده کوتاه، وجود فیستول در دستگاه گوارش و در دیالیز - افزایش نیاز متابولیکی مثلا در جراحی، عفونت، تروما و یا مصرف داروهای کاتابولیک - بیماریهایی که بیش از سه هفته طول می کشند - بیماریهای خاص مانند سرطان، بیماریهای دستگاه گوارش، ناتوانی در جویدن و بلع، تاخیر در التیام زخمها، زخم بستر، اعتیاد و سوء تغذیه

16. پایش رشد

17. پایش رشد
اندازه گيری های جسمانی دانش آموزان و مقايسه آنها با شاخص های شناخته شده، در ارزيابی رشد و سلامت آنان اهميت دارد و اگر مرتب و بطور دوره ای انجام پذيرد می تواند شاخص خوبی برای پايش رشد آنها باشد. مهمترین ابزار پایش رشد نمودارهای استاندارد قد به سن دختران، نمايه توده بدني (BMI) دختران و نمودارهای استاندارد قد به سن پسران و نمايه توده بدني (BMI) پسران است. که از طریق تعیین وزن و قد افراد برحسب سن مشخص می گردد . نتیجه پایش رشد در دانش آموزان هر دو جنس همانند هم مطابق شناسنامه سلامت و نمودارهای مندرج در آن ثبت و تکمیل می گردد که توضیح آن در ادامه آمده است.

18. محاسبه سن و تعیین دقیق آن:
    ابتدا تاریخ مراجعه دانش آموز را نوشته و سپس در زیر آن تاریخ تولد وی را از روی شناسنامه می نویسیم و عمل تفریق انجام می دهیم. حاصل این تفریق، سن دانش آموز به صورت سال و ماه و روز می باشد.
مثال :
تاریخ مراجعه
90/4/28
تاریخ تولد
83/6/12
   (شش سال و 9 ماه و 16 روز )
6/9/16
اگر سن دانش آموز مثلاً دقیقاً 8 سال بود در قسمت ماه و روز (دو صفر) گذاشته می شود و به صورت 8/00 نشان داده شود.پس از محاسبه دقیق سن، سن دانش آموز در جدول ثبت نتایج پایش رشد در شناسنامه سلامت دانش آموز ثبت می گردد.

19. اندازه گیری وزن:
قبل از اندازه گیری وزن دانش آموز به نکات زیر توجه شود:
ترازو قبل از وزن نمودن یا وقتی جابجا می شود با وزنه شاهد کنترل گردد(کنترل ترازو با وزنه شاهد لااقل روزی یک بار ضروری است)
دانش آموز باید کاملاً در وسط ترازو و بدون حرکت بر روی دو پا ایستاده و به روبه رو نگاه کند و با حداقل لباس، بدون کفش و کلاه توزین انجام شود.
توزین کننده با ایستادن در مقابل ترازو وزن دقیق را بخواند.
پس از اندازه گیری دقیق وزن، وزن دانش آموز در جدول ثبت نتایج پایش رشد در شناسنامه سلامت دانش آموز ثبت می گردد.

20. اندازه گیری قد:
اندا زه گیری قد دانش آموز یکی از شاخص ها و پارامترهای مهم تعیین سلامتی ، جهت رشد و کنترل آن بشمار می رود. قد دانش آموز به وسیله قد سنج های مختلف انجام می گیرد ( قد سنج های ترازودار ، گونیایی و... ) و از طریق نمودارهای رشد مورد نتیجه گیری قرار می گیرد.

21. اصول اندازه گیری صحیح قد:
اصول اندازه گیری صحیح قد:
برای سنجش صحیح قد دانش آموز باید موارد زیر را مد نظر قرار دهیم :
قد دانش آموز در وضعیت ایستاده به طور صاف و مستقیم بدون کفش و کلاه در حالیکه پشت سر، پشت، باسن و پاشنه پاها کاملاً با دیوار مدرج مماس بوده و دانش آموز به روبه رو نگاه کند اندازه گیری می شود.
(به کمک گونیا یا خط کش که روی سر دانش آموز گذاشته می شود به طوریکه با دیوار مدرج زاویه 90 درجه بسازد). سپس قد دانش آموز از روی دیوار مدرج (یا صفحه مدرج یا متر نصب شده روی دیوار) خوانده می شود.

22. مراقبت از نظر
وضعيت نمایه توده بدنی
(BMI)

23. محاسبه شاخص توده بدنی /2 :
 وضعیت بدنی و شاخص توده بدنی متناسب با سن دانش آموز تعیین می گردد و برای محاسبه آن ابتدا باید وزن، قد و سن دقیق دانش آموز به شرحی كه توضيح داده شد تعیین گرد. سپس برای محاسبه شاخص توده بدن (BMI)، از طريق فرمول هاي زير عمل مي شود:

24. محاسبه شاخص توده بدنی/ 3:
وزن بر حسب کیلوگرم که اندازه گیری شده است صورت کسر و قد بر حسب سانتی متر را به متر تبدیل کرده (مثلا: متر 46/1 = 146:100) و مجذور آن را به دست می آوریم (قد بر حسب متر× قد بر حسب متر) و در مخرج کسر قرار می دهیم.
 مثلاً قد پسر 10 ساله ای 146 سانتی متر و وزن او 40 کیلوگرم، BMI او برابر است با:

29. سوال....؟؟؟ کدام گزینه به طور مستقیم از اهداف ارزیابی تغذیه ای نمی باشد ؟ الف) شناسایی افراد در معرض خطر تغذیه ای یا نیازمند مداخله تغذیه ای ب) ارزیابی داده های بیوشیمیایی ج) تعیین اولویت ها در مراقبت تغذیه ای د) ارزیابی اثر بخشی مراقبت تغذیه ای یا تعیین وضعیت تغذیه ای بیمار قبل و بعد از مداخله