1. Auðlindir íslenskrar ferðamennsku
09/11/2018
Auðlindir íslenskrar ferðamennsku
Anna Dóra Sæþórsdóttir
Fundur með náttúruverndarnefndum sveitarfélaga,
8. október 2004
Hótel Glymur, Hvalfirði

2. Náttúrulegt aðdráttarafl
Landslag
Veðurfar
Vatn
Gróður
Dýralíf
Staðsetning

3. Menning sem aðdráttarafl fyrir ferðamenn
Prag
Fornminjar
Minnismerki
Spilavíti og skemmtigarðar
Pílagrímaferðir
Söfn
Guggenheim - Bilbao
Las Vegas
Kínamúrinn
Stonehenge

4. 09/11/2018
Draumurinn um paradís!

5. Fyrstu gististaðirnir eru byggðir – einfaldir í sniðum og falla ágætlega inn í umhverfi sitt
Veitingastaðir fara að sjást

6. Markaðssetning og kynning
- ef vel gengur fjölgar gestum

7. Staðir missa sérkenni sín og verða hverjir öðrum líkir
Til þess að taka á móti fleiri ferðamönnum þarf aukið gistirými
Staðir missa sérkenni sín og verða hverjir öðrum líkir
Til þess að standast harða alþjóðlega samkeppni er oft byggt á fallegustu stöðunum

8. Hvað varð af hinu upprunalega aðdráttarafli?
09/11/2018
Martin og Uysal (1990) telja ekki hægt að ákvarða þolmörk ferðamennsku án þess að setja það í samhengi við hvar ferðamannastaðurinn er staddur á lífsferli sínum. Gagnvirk tengsl eru á milli hugtakanna tveggja og eru þolmörkin mismunandi fyrir hvert stig á lífsferlinum.
Sem dæmi má nefna að félagsleg þolmörk eru almennt mjög há þegar fyrstu ferðamenn heimsækja svæðið. Gestir mjög ánægðir og heimamönnum finnst spennandi að fá til sín framandi gesti. Hins vegar er skortur á aðstöðu þannig að þolmörkum innviða er fljótlega náð og fáir geta gist þar.
Á hinum enda lífsferilsins hefur hins vegar verið fjárfest mikið í greininni og því hægt að taka á móti fjölda gesta. Heimamenn geta hins vegar verið búnir að fá sig fullsadda af ágangi ferðamanna, eyðileggingu umhverfisins af þeirra völdum og að horfa jafnvel á hagnaðinn streyma í vasa utanaðkomandi aðila. Þolmörkum þeirra væri sem sagt náð.
Hvað varð af hinu upprunalega aðdráttarafli?

9. Þróun ferðamannastaða
endurnýjun
krítísk þolmörk
fjöldi ferðamanna
hnignun
ör vöxtur
uppgötvun
tími
Butler 1980

10. Þolmörk ferðamennsku - mesti fjöldi ferðamanna sem tiltekið svæði þolir
Mörk sem náttúran setur
Mörk sem innviðir setja
Mörk sem samfélagið setur
Heimamenn
Ferðamenn

11. Erlendir ferðamenn á Íslandi
09/11/2018
Erlendir ferðamenn á Íslandi
Fjöldi gesta
(í þúsundum)
320
280
240
200
160
120
Tourism is one of the fastest growing sectors of the Icelandic economy.
During the past decades the tourist industry has grown rapidly in Icelanad, consequently ofen characterized by a lack of mangement
As tousist numbers has grown facilities and infrastructure has too. At the same time road construction, power plants ect. has grown. So far it has been random what effect theese development has on tourism and tourists experience. Due to lac of management 80 40
1950
1954
1958
1962
1966
1970
1974
1978
1982
1986
1990
1994
1998
2002

12. Rannsókn á þolmörkum ferðamennsku
Guðrún Gísladóttir, dósent við HÍ, náttúra
Bergþóra Aradóttir, Ferðamálasetur Íslands, innviðir
Arnar Már Ólafsson, lektor HA, heimamenn
Anna Dóra Sæþórsdóttir, lektor HÍ, ferðamenn

13. Rannsóknarsvæðin Mið-hálendið JÖKULSÁRGLJÚFUR MÝVATN SVEINSTINDUR
09/11/2018
SKAFTAFELL
JÖKULSÁRGLJÚFUR
MÝVATN
Mið-hálendið
Research at six different places
Two national parks
Lake Myvatn
Three highland areas,
SVEINSTINDUR

14. Upplifun ferðamanna Væntingar Ímynd Ánægja Skynjun Hvatar
09/11/2018
Upplifun ferðamanna
Væntingar
Ánægja
Hvatar
Skynjun
Ímynd
Skynjun er einn meginþátturinn í upplifun manna. Skynjun ferðamanna er túlkun hugans á ferðalaginu eða á ákveðnum ferðamannastað. Hún nær til þess ferils þegar einstaklingur nemur upplýsingar úr umhverfinu sem hann ferðast um og túlkun hans á því, í ljósi fyrri reynslu og upplifunar. Ótal persónubundnir þættir hafa áhrif á hana eins og t.d. menningar- og félags­legir þættir, gildismat, lífsviðhorf, reynsla og þarfir. Vegna þess hversu samþætt og margslungið samband þessara þátta er, sem og sú staðreynd að úrvinnsla hugans í hverju ferðalagi verður alltaf einstök, er vandasamt að skýra þær tilfinningar sem kvikna þegar umhverfið er vegið og metið Rannsóknir á upplifun ferðamanna hefur fyrst og fremst beinst að mati á ánægju gesta annars vegar og skynjun gesta á mannþröng hins vegar. Ánægja ferðamanna byggist á því að þeir hafi fengið óskir sínar uppfylltar á einhvern hátt. Óskir geta t.d. tengst markmiðum, væntingum, hvötum, þörfum eða ímynd ferðamanna. Ferðamaður hefur jafnvel í farteskinu huglæga sýn af svæðinu sem getur verið tilkomin á ýmsan hátt t.d. af lestri bóka, úr fjölmiðlum, af afspurn, fyrri heimsóknum eða markaðsfærslu. Hvernig sem í því liggur eru mestar líkur á að upplifun ferðamannsins verði því jákvæðari sem hinar huglægu væntingar líkjast meira raunveruleikanum sem honum mætir. Vandræðin eru hins vegar þau að menn skynja hlutina á ólíka vegu og kröfur manna eru ólíkar og því eru þolmörk ferðamanna breytileg eftir því hverjir eiga í hlut. Vegna þessarar ólíku skynjunar manna eftir svæðum, mismunandi væntinga og gildismats einstaklinga hefur reynst ákaflega erfitt að ákveða þann hluta þolmarka sem snýr að upplifun ferðamanna.
Spurningalistar
Dagbækur
Viðtöl

15. Hversu ánægð(ur) ertu með dvöl þína á svæðinu?
09/11/2018
Hversu ánægð(ur) ertu með dvöl þína á svæðinu?
mjög óánægð(ur)
óánægð(ur)
hlutlaus
ánægð(ur)
mjög ánægð(ur)
Mývatn
Lónsöræfi
Sveinstindur
Jökulsárgljúfur
Biggest satisfaction is in the Highlands where few tourists are and limited infrastructure and service.
Landmannalaugar
Skaftafell
Mið-hálendið

16. Hvað finnst þér um fjölda ferðamanna á þessu svæði ?
09/11/2018
Hvað finnst þér um fjölda ferðamanna á þessu svæði ?
of margir
hæfilegur
of fáir
Skaftafell
Sveinstindur
Landmannalaugar
Jökulsárgljúfur
Mývatn
Biggest satisfaction is in the Highlands where few tourists are and limited infrastructure and service.
Lónsöræfi

17. Væntingar mínar með tilliti til þjónustu voru uppfylltar
09/11/2018
Væntingar mínar með tilliti til þjónustu voru uppfylltar
fullkomlega
alls ekki
Mývatn
Jökulsárgljúfur
Skaftafell
Sveinstindur
Lónsöræfi
Landmannalaugar

18. Viðhorfskvarðinn (the purist scale)
09/11/2018
Viðhorfskvarðinn (the purist scale)
þjónustusinnar
(urbanists)
náttúrusinnar
(purists)
almennir ferðamenn
In order to answere the question “How do visitor attitudes towards nature management vary between destinations?” I used the the pursit scale model which is often used to classify visitors´ attitudes.
Sem hefur verið mikið notað í skipulagi á þjóðgörðum, víðernum og öðrum útivistarsvæðum bæði í Vesturheimi og í Skandinavíu.
Þar er leitast er við að flokka ferðamenn eftir hvaða þættir í umhverfi ferðamannastaða eru mikilvægir fyrir viðkomandi hópa.
Atriði sem þeir nota í þessari greiningu snúa að því hversu mikla uppbyggingu ferðamenn kjósa á ferðalögum sínum, hve mikla/litla breytingu þeir þola á umhverfinu og hversu mikinn fjölda annarra ferðamanna þeir telja æskilegan á sömu slóðum. Þetta endurspeglar mismunandi þarfir, viðhorf og væntingar ferðamanna og að þeir séu mismunandi viðkvæmir fyrir röskun á því umhverfi sem þeir ferðast um.
Með hliðsjón af þessum hugmyndum unnu þeir svokallaðan hreiningjakvarða (the purist scale) sem þeir nota til að flokka ferðamenn. Á öðrum enda kvarðans eru hreiningjar (purists) sem vilja hafa sem minnsta uppbyggingu og röskun á því umhverfi sem þeir ferðast um. Á hinum enda kvarðans eru byrgingar (urbanists) sem eru minna viðkvæmir fyrir umhverfisröskunum og vænta þæginda og þjónustu sem krefst alla jafna mikillar uppbyggingar. Þessir ólíku hópar hafa því mismunandi þarfir á ferðalögum sínum og eru misviðkvæmir fyrir umhverfisröskunum.
Hendee et.al. (1968), Stankey (1973; 1976), Wallsten (1988), Vistad (1995)

19. Flokkun ferðamanna Eindregnir náttúrusinnar (strong purists) 60 – 70
09/11/2018
Flokkun ferðamanna
Stig á viðhorfs-kvarðanum
Eindregnir náttúrusinnar (strong purists) 60 – 70
Náttúrusinnar (purists) – 59
Almennir ferðamenn (neutralists) 40 – 49
Þjónustusinnar (urbanists) < 40
According to their scores form the question they were groupped into four groups;
Strong purists en það voru þeir sem fengu milli 60 og 70 stig úr spurningunni; moderate purists sem fengu milli 50 og 59 stig; hlutleysingar (neutralists) fengu 40 til 49 stig; og nonpurists fengu færri en 40 stig. v
Byggt á hugmyndum Hendee et.al. (1968)

20. Samsetning ferðamanna á rannsóknar-svæðunum sex
Eindregnir náttúrusinnar
Náttúrusinnar
Almennir ferðamenn
Þjónustusinnar
Sveinstindur 24 35 35 6
Hálendið
Lónsöræfi 15 40 27 18
Landmannalaugar 3 26 47 24
Jökulsárgljúfur 9 50 39
Skaftafell 18 47 34
Mývatnssveit 11 50 39 10 20 30 40 50 60 70 80 90
100
(%)

21. Þessir hópar:
haga sér mismunandi
eru með ólíkar óskir um þjónustu og uppbyggingu
gera mismunandi kröfur til umhverfisins

22. Dvalarlengd, fjölda gistinátta og lengd gönguferða
Dvalartími
dagsgesta (klst)
Meðalfjöldi gistinátta
Meðal göngutími (klst)
Náttúrusinnar
4,99
3,11
9,33
Almennir ferðamenn
4,57
2,30
6,09
Þjónustusinnar
3,85
2,35
4,63

23. Skipting ferðamanna eftir þjóðerni og viðhorfskvarðanum
Náttúrusinnar (%)
Almennir ferðamenn
(%)
Þjónustusinnar
Bretar 29 51 19
Norðurlandabúar 49 21
Benelux 22 54 24
Frakkar 18 59 23
Aðrir 17 50 33
Þýskumælandi þjóðir 16 35
N-Ameríkubúar 13 47 39
Íslendingar 38
Aðrar Evrópuþjóðir 7 73 20
Suður-Evrópuþjóðir 6 70

24. Væntingar mínar með tilliti til þjónustu voru uppfylltar
09/11/2018
Væntingar mínar með tilliti til þjónustu voru uppfylltar
fullkomlega
alls ekki
Eindreginn náttúrusinni
Þjónustusinni
The reseach also showed that purists expectations towards service are lower that the expecation of the non-pursts and there for their experations towards service are better fullfilled.
Almennur ferðamaður
Náttúrusinni

25. Aðstaða... Skálinn er alveg draumur.
09/11/2018
Aðstaða...
Skálinn er alveg draumur.
eindreginn náttúrusinni við Sveinstind
Skálinn er ágætur, heldur prímitívur en svona á þetta víst að vera.
þjónustusinni um skálann við Kollumúlavatn
The neutralist and non-purst complain more about the faclities then purists

26. Mátulega frumstæð aðstaða...
09/11/2018
Mátulega frumstæð aðstaða...
...ég er ofsalega ánægð með þetta eins og þetta er... mér finnst allt ofsalega passlegt. ...þetta er ekki of mikið ... og aðstaðan er í rauninni til fyrirmyndar. Eins og hérna niður í sturtuhúsi og snyrtingin og grillaðastaðan og svona. Þetta er mjög svona minimal sko…
almennur ferðmaður í Landmannalaugum
Campsites with facilities was the third most important to have in Landmannalaugar

27. Ýmsar þversagnir ... … ég vill alls ekki hafa veitingastað hérna!
09/11/2018
Ýmsar þversagnir ...
… ég vill alls ekki hafa veitingastað hérna!
Ég myndi hins vegar sömuleiðis alveg örugglega notfæra mér hann ef hann væri hérna. ...
almennur ferðamaður í Landmannalaugum
Some of the tourists who stay at Landmannalaugar are not really prepared for a wilderness experience and come badly equipped and expect services like a shop where they can buy groceries.
Few years ago permission was given to run a “shop” there.
A contradiction exists in the fact that although tourists seek to experience “unspoiled” wilderness, some of them at the same time want good basic services and infrastructure. Others use the services “because they are there” but not because they need them. The study indicated that visitors have diverse opinions about many things e.g. whether the shop belongs in the area and whether it spoils the wilderness experience.
One of the respondents described the doubts he had about having the shop in the area but later in the interview he told about the beer he had bought in that very same shop. When I pointed out the contradiction and he replied:

28. 09/11/2018
Hversu mikil breyting á náttúrunni er réttlætanleg til að auka þægindi ferðamanna?
Mér finnst að hér megi ekki breyta neinu
nema ...
það er örugglega einhver verkfræðingur í Ferðafélaginu sem gæti reynt að stýra vatninu í laugarnar eitthvað aðeins betur... Þetta er dálítið hérna ... kalt/heitt, kalt/heitt sko.“
almennur ferðamaður í Landmannalaugum
She had praised this unspoiled nature that she considered so important to be able to enjoy at Landmannalaugar, but then she said:
These results are undeniably contradictory. Unspoiled nature becomes disturbed as soon as traces of visitors become obvious, as undeniably happens when organized campsites are built or tracks are marked. It can therefore be concluded that these visitors need considerable infrastructure if they are to visit the area. These visitors seem to accept the change in the natural surroundings that results from their own visit. They chose comfort and safety rather than the “raw” reality and this certainly affected their opinion of “unspoiled nature”.

29. þjónustusinni í Lónsöræfum
09/11/2018
Of mikil áskorun?
Hæfileg fyrir suma…
„Hápunktur dagsins var hraðferð niður allbrattar skriður. Ný tækni við skriðugöngu tekin í notkun.“
mikill náttúrusinni í Lónsöræfum
„Mér féll næstum allur ketill í eld er ég sá kaðalinn og síðustu brekkuna niður að brúnni. Hnén í mér skjálfa enn.“
þjónustusinni í Lónsöræfum
By analysing the diaries big differene is revield on how the visitors experience the environmet and what is great experience for one visitor can be a nightmare to another.
The terrain is in may ways very difficult and some visitors have problems travelling within the area. The footpath to the main service area, is the first obstruction upon arrival. As people leave their cars on the cliff edge and hike down a challenging path, some have problems maintaining balance in the loose skrees.
Thouse comments are an example about that.

30. Of margir ferðamenn?
„Náttúran er greinilega mjög viðkvæm hérna og getur sennilega ekki borið allan þann fjölda gesta sem kemur hingað.“
almennur ferðamaður í Landmannalaugum
„maður nennir ekki lengur að fara í Landmannalaugar vegna þess að þar eru svo margir ferðamenn“.
eindreginn náttúrusinni í Lónsöræfum

31. Með uppbyggingu innviða er hægt að hækka þolmörk
Nýja sturtu og salernisaðstaðan annar miklum fjölda gesta.
Fífan blómstrar á ný í votlendinu milli skálans og laugarinnar í Landmannalaugum.
En takmarka verður byggingar til að ferðamenn upplifi „ósnortin víðerni“.

32. Viðhorfskvarðinn í Landmannalaugum
09/11/2018
47%
26%
24% 3%
þjónustusinnar
almennir
ferðamenn
náttúrusinnar
eindregnir
náttúrusinnar
Several researchers have used the Purist scale to measure people’s perception of wilderness. There they try to group the persons into groups according to what kind of facilities/characteristics they think should be in the wilderness.
Purists want to have the everything as primitive as possible, fery few tourists around.
Urbanists on the other hand want more service and are not sensetive for crowding.
This model was used and the results showed that 3% of the visitors were strong purists, 26% purists, 47% neutralists and 24% urbanissts.
This is quite differenct from a smilar study at other wilderness areas in Iceland where most of the torusts are purists but urbanists where hardly found.

33. „Útivistarrófið“ (Recreation Opportunity Spectrum)
Víðerni
Að mestu
ósnortin svæði,
vélvædd umferð
ekki leyfð
leyfð
Aðgengileg
náttúru -
svæði
Svæði sem
einkennast af
landbúnaðar
landslagi
Útivistar
svæði í
borgum og
bæjum

34. Margar hugmyndir um landnýtingu
09/11/2018
Bláa lónið er dæmi um
velheppnað samspil orkuvinnslu
og ferðamennsku...
Margar hugmyndir um landnýtingu
Hver verður ásýnd Torfajökulssvæðisins árið 2015?
Orkuver með kæliturn, stöðvarhúsi, skiljuhúsi og lokahúsi, ásamt hvæsandi borholum, leiðslum og vegum auk háspennulína. Virkjanirnar munu bera landslag á svæðinu ofurliði og Fjallabak mun fá á sig „iðnaðarsvip“ eins og Krafla og Bjarnarflag móta Mývatnssveit.
Ef vel tekst til mætti jafnvel eiga vona á nýju Bláu lóni!
Hvort munu aðilar í ferðaþjónustu telja þyngra á metunum, mögulegt aðdráttarafl nýrra baðstaða í manngerðu umhverfi, eða hvarf þeirra náttúrufyrirbæra sem nú eru aðalsmerki svæðisins?
Út frá sjónarhóli náttúruverndar verðum við að vona að ferðaþjónustuaðilar átti sig á þeim möguleikum sem svæðið býður upp á til náttúruferðamennsku, frekar en að búa til enn einn „þemagarðinn“ í kringum raforkuvinnslu – og það í Friðlandi að Fjallabaki.
Áhugi ferðamanna á að njóta fjalla og víðerna án stórframkvæmda getur orðið til þess að leggja lóð á vogarskálar náttúruverndar.

35. Hver var helsta ástæða fyrir komu þinni til Íslands?
sérstakir viðburðir
heimsókn
öryggi
Reykjavík
bjartar nætur
norræn saga
menning og hefðir
hreint umhverfi
friður / ró
hálendið
náttúran 0%
20%
40%
60%
80%
100%
heimild: Rögnvaldur Guðmundsson 1997

36. Aðdráttarafl ferðamennsku er margs konar
En... stóra tromp Íslands er náttúran
Þurfum að átta okkur á:
hver er sérstaða hvers svæðis
hversu miklar breytingar af völdum ferðamennsku eru ásættanlegar