1. بنام خدا

2. قوانین و مقررات گمرکی مرسولات پستی
نام درس :
قوانین و مقررات گمرکی مرسولات پستی

3. سرفصل و ریز محتوا زمان یادگیری(ساعت)
سرفصل و ریز محتوا زمان یادگیری(ساعت)
1-آشنایی با اهمیت ،نقش و وظایف نایبان گمرک در شرکت پست 2
2-قوانین و مقررات گمرک
3-نحوه تعیین ارزش گمرکی کالا
4-نحوه طبقه بندی کالاها (H.S )
5-قاچاق و تخلفات گمرکی
6-آشنایی با نحوه شناخت و کشف و جاسازی مواد مخدر 1
7-آشنایی با آثار عتیقه و میراث فرهنگی
8-شناخت انواع فرش دستباف
منبع درسی :
گمرک جمهوری اسلامی ایران ، مجموعه قوانین و مقررات گمرکی – ناشر : گمرک 1385

4. تاریخچه گمرک در ایران
تشکیلات گمرکی در ایران سابقه دیرینه دارد . در زمان اشکانیان (سده سوم قبل از میلاد ) سازمان منظم گمرکی وجود داشته و شعب آن در مرزها آمار واردات را در دفاتر مخصوصی ثبت و حقوق معینی دریافت می کردند . در این دوره صادرات از پرداخت حقوق گمرک معاف بوده است .
در زمان ساسانیان (سده چهارم تا ششم میلادی ) حقوق گمرکی به میزان یک دهم ارزش یا مقدار از واردات دریافت می شده است .

5. تاریخچه گمرک در ایران
با ورود اسلام به ایران این رویه در سایر ممالک اسلامی رایج گردید. در دوره صفویه عوارض گمرکی کالاها با توجه به بهای آن تعیین می شد . از سال 1053 هجری شمسی (1674 میلادی) گمرک به صورت اجاره ای اداره می شد و این ترتیب بیش از دو قرن ادامه داشته است.
در سال 1336 هجری شمسی (1957 میلادی ) گمرک به وزارت منظم و از 1345 هجری شمسی (1966 میلادی ) از وزارت اقتصاد مجزا و به وزارت دارایی ملحق شد . هم اکنون گمرک ایران از سازمان های وابسته به وزارت امور اقتصاد و دارایی است.

6. تعریف گمرک
واژه گمرک که معادل آن در زبان انگلیسی CUSTOMS و در زبان فرانسه DOUANE می باشد و بنابر قول مشهور محققین و مورخین ، مشتق از کلمه لاتین COMMERCIUM به معنی تجارت و مبادله کالا بوده که خود این کلمه مشتق از ریشه یونانی CUMMERX (کومرکس ) به معنی حقوق متعلق به کالا و مال التجاره می باشد .
و در زبان ترکی به شکل واژه KUMRUK (کومروک) یا GUMRUK رواج یافته است .
این واژه ها بعدها در دوران صفویه به واسطه همجواری ایران با ترکیه در کشورما نیز متداول شده است .

7. تعریف گمرک به عنوان یک اصطلاح بین المللی
شورای همکاری گمرکی * ، گمرک را چنین تعریف نموده است .
((گمرک سازمانی است دولتی که مسئول اجرای قانون گمرک و وصول حقوق و عوارض ورودی و صدوری و همچنین واردات ، ترانزیت و صادرات کالا می باشد.))

8. تعریف گمرک به عنوان یک اصطلاح بین المللی
این اصطلاح به هر یک از قسمت های سازمان گمرک و یا ادارات اصلی یا تابعه آن نیز اطلاق می شود مثلا در مورد مامورین گمرک ، حقوق و عوارض ورودی و صدوری و کنترل واردات یا صادرات یا هر امر دیگری که در حدود عملیات گمرکی باشد نیز به کار می رود مثل : مامور گمرک ، حقوق گمرکی ، اداره گمرک و اظهارنامه گمرکی .
با توجه به تعاریف بعمل آمده می توان گفت گمرک سازمانی است مالی و اقتصادی که از دیر زمان در کشورها وجود داشته و در هر زمان بنا به مقتضیات زمان و خواست حکومت ها شکل و سازمانی خاص به خود گرفته است تا به صورت فعلی درآمده است .

9. آرم گمرك جمهوري اسلامي ايران
آرم گمرك جمهوري اسلامي ايران نمادي از واژه گمرك و در بردارنده مفاهيمي به شرح زير است:‏
 ‏1-‏   درآرم فوق به مفهوم واژه گمرك به اعتبار دروازه و دروازبان اقتصادي كشور توجه شده.‏
‏2‏-  ‏نو‏ار سبز به مفهوم ورود و صدور آزاد كالا است.‏
‏3-  نوار قرمز به مفهوم ورود و صدور ممنوع و كنترل شده كالاست.‏
‏4-  نوار سبز و قرمز با فضاي سفيد بين آنها نشانگر پرچم جمهوري اسلامي ايران است.‏
‏5-  دو نوار سياه در دوزاويه آرم، چهارچوب دروازه و بيانگر كنترل گمركي و اعمال قانون است.‏
‏6- خطوط تشكيل دهنده آرم نمادي از حروف مقطع واژه گمرك مي‌باشد.‏

10. چارت سازمانی گمرک

11. نقش و وظایف گمرک
1- اعمال سياستهاي دولت در زمينه صادرات و واردات مسافري و تحويل كالاها و نگهداري و حفاظت آنها در انبارها و اماكن گمركي و نظارت بر تحويل و تحول كالاهاي مزبور تا انجام تشريفات قانوني و ترخيص آن توسط صاحب كالا يا نماينده قانوني وي.‏
2- اجراي قانون مقررات صادرات و واردات، آئين نامه‌ها و بخشنامه هاي آن و تشخيص و اخذ حقوق گمركي و سود بازرگاني و عوارض و واريز آن  به حساب سازمانهاي ذيربط.‏
3- تعيين ارزش و تعرفه كالاهاي وارداتي و صادراتي
4- كنترل و نظارت برامر ترانزيت كالا از قلمرو كشور

12. نقش و وظایف گمرک
‏‏5- مبارزه با قاچاق كالا و تخلفات گمركي از طريق اعمال مقررات مربوطه
6- جمع‌آوري و پردازش و انتشار آمار بازرگاني خارجي (‌واردات، صادرات)‏
‏7- رسيدگي و حل اختلافات ناشي از اجراي قانون و مقررات گمركي فيمابين گمرك و صاحب كالا.‏
‏8- بازبيني اظهار نامه هاي وارداتي و صادراتي و اسناد ترخيص كالا مطابقت آنها با قوانين و مقررات جاري كشور به منظور احراز صحت شرايط ترخيص و وصول كسر دريافتي يا استرداد اضافه پرداختي‌هاي احتمالي.‏
‏9- بازرسي از گمركات و نظارت بر عملكرد آنها

13. نقش و وظایف گمرک
‏10- برنامه ريزي در راستاي سياستهاي اقتصادي دولت در جهت اجراي كامل قانون مقررات صادرات و واردات و قانون امورگمركي و آئين نامه اجرائي مربوطه.‏
‏11- گسترش ارتباطات بين المللي و گمركي با كشورهاي عضو اكو و كنفرانس اسلامي جهت تبادل تجربيات و همكاريهاي في‌مابين.‏
‏12- انجام تشريفات گمركي واردات موقت، صادرات موقت، كابوتاژ، ترانزيت داخلي، ترانزيت خارجي و انتقالي
‏13- اعمال مقررات گمركي در مورد فري شاپ، بسته ها و پيكهاي سياسي و پست بين المللي

14. نقش و وظایف گمرک
‏14- تشخيص و تحويل كالاهاي متروكه به سازمان جمع‌آوري و فروش اموال تمليكي و … طبق مقررات مربوطه
‏15- انجام امور مربوط به حق‌العملكاران در گمركات كشور
‏16- بررسي و انجام امور به توصيه هاي سازمان جهاني گمرك.‏

19. تعريف صادرات :
‏صادرات در لغت به معناي انتقال كالا يا ارسال و فرستادن كالا از جايي به جاي ديگر چه در داخل كشور و يا از داخل به خارج كشور،‌ كه در اين مجموعه منظور از صادرات خروج كالا از قلمرو گمركي كشور موردنظر است.

20. صادرات كننده :
به هر شخص حقيقي و يا حقوقي كه داراي كارت بازرگاني و يا مجوز وزارت بازرگاني بوده و اقدام به صدور كالا نمايد صادركننده اطلاق ميشود.
* صادرات از نظر خروج كالا از كشور :
صادرات از نظر خروج كالا از كشور به دو دسته تقسيم ميشود :
1-صادرات قطعي
2-صادرات موقت

21. صادرات قطعي :
صادرات قطعي عبارتست از ارسال كالا به خارج از قلمرو گمركي كشور به منظور فروش يا مصرف در كشورهاي خارجي ،‌ صادرات قطعي از پرداخت حقوق گمركي و سود بازرگاني و عوارض و ماليات معاف مي باشد وليكن مشمول هزينه هاي گمركي است.

22. صادرات موقت :
كالاهاييكه براي انجام منظوري، موقتي به خارج از كشور ارسال و پس از انجام منظور مورد نظر اعاده ميشود، صادرات موقت ناميده ميشود.

23. هزينه هاي گمركي :
هزينه هاي گمركي وجوهي است كه ميزان و شرايط آن با تصويب هيئت وزيران براي تخليه و بارگيري ، انبارداري ، آزمايش و تعرفه بندي ، بدرقه كالا و خدمات فوق العاده تعيين ميشود.

24. كارت بازرگاني :
مبادرت به امر صادرات بصورت تجاري مستلزم داشتن كارت بازرگاني است كه توسط اتاق بازرگاني و صنايع ومعادن صادر و به تأييد وزارت بازرگاني مي رسد. كارت بازرگاني سندي است كه به موجب آن مي توان اقدام به صادرات و واردات كالا نمود و بنام متقاضيان اعم از اشخاصي حقيقي (ايراني و غيرايراني) ، اشخاص حقوقي صادرمي گردد.

25. ملاك تجاري بودن كالا :
كالاهايي كه به تشخيص گمرك ايران براي فروش، وارد يا صادر مي گردند، اعم از اينكه به همان شكل يا پس از انجام عمليات (توليدي، تفكيك و بسته بندي) به فروش برسند تجاري تلقي خواهند شد.

26. صدور كالا از طريق پست :
ارسال كالا از طريق پست با جنبه غيرتجاري به استثناي كالاهايي كه شرعأ يا قانونأ ممنوع الصدور هستند بدون مطالبه كارت بازرگاني ومجوز صدور به هر ميزان از لحاظ قيمت با رعايت ساير مقررات مجاز است. چنانچه خروج برخي كالاها از اين طريق بصورت يك جريان تجاري درآيد وزارت بازرگاني مي تواند فهرست كالاهاي مذكور را براي جلوگيري از خروج آنها به گمرك اعلام نمايد.
تبصره- سقف ميزان كالاي خارجي قابل ارسال از طريق پست حداكثر 80 دلار براي هر نفر خواهد بود.

27. نظارت و بررسي گمركي مراسلات ارسالي به خارج از كشور :‌
كليه مراسلات ارسالي به خارج از مشمول بررسيهاي گمركي هستند بايد فرمهاي مربوطه براي امانات كه توسط فرستندگان تكميل ميشود ،همراه باشد. فرمهاي ياد شده كه اظهارنامه هاي گمركي مرسولات پستي تلقي و بررسي گمركي براساس آن انجام ميشود توسط ادارات پست در اختيار فرستندگان قرار داده ميشود.  در نقاطي كه واحد گمركي تشكيل شده است نمايندگان گمرك در باجه هاي پستي مرسولات پستي مشمول مقررات گمركي را  نظارت مي كنند واين نظارت با زدن مهري كه از طرف گمرك تهيه شده بر روي مرسولات پست اعمال و مشخص ميشود. در نقاطي كه واحد گمركي وجود ندارد مأموران پست به نيابت از طرف گمرك مراسلات و امانات را قبول و به دفاتر پست ارسال مي دارند.

28. تجديد ارزيابي امانات و مراسلات پستي :
نمايندگان گمرك مرسولات قبول شده را با توجه به فرمهاي مربوطه همراه آنها كنترل و در صورت مشكوك بودن مي توانند بازكردن آنها را جهت تطبيق محتوي بسته با فرم همراه مرسوله را از مأمور پست دفتر مبادله بخواهند در صورت مشاده خلاف مي توانند بسته را برگشت داده و در صورت ممنوع الصدور بودن ضبط و طبق مقررات مربوطه اقدام نمايند.

29. كالاي همراه مسافر خروجي :‌
مسافران خروجي اعم از اينكه ايراني باشند يا خارجي ، مي توانند علاوه بر وسايل سفر و لوازم شخصي ، كالاهاي ايراني به هر ميزان و كالاي غيرايراني تا سقف مقرر در آيين نامه مسافران ورودي (80 دلار) را همراه ببرند مشروط برآنكه هر دو گروه كالا جنبه تجاري پيدا نكند.

30. كالاي همراه مسافر خروجي :‌
تبصره 1 – خروج اشياء عتيقه وكتب خطي ممنوع  است.
تبصره 2 – خارجياني كه بطور رسمي در ايران به كار يا تحصيلات حوزوي يا دانشگاهي اتشغال دارند در پايان كار يا تحصيل مي توانند لوازم منزل خود را در حد متعارف بدون ارائه مجوز يا كارت بازرگاني از كشور خارج نمايند.

31. واردكننده كالا:
وارد كننده كالا شخصي حقيقي يا حقوقي ميباشد كه نسبت به ورود كالاهاي مورد مصرف در داخل كشور طبق مجوزهاي مربوطه اقدام مينمايد و ميبايست از مقررات وقانون تجارت كشور خود بطور كامل و از مقررات و قانون تجارت كشور فروشنده نيز مطلع باشد . براي واردات داشتن كارت بازرگاني ، كد اقتصادي و چنانچه واحد توليدي باشد ، داشتن پروانه بهره برداري يا پروانه توليد الزامي است .

32. روشهاي خريد كالا EXW تحویل کالا در محل کار ( EX WORKS )
FOB تحویل کالا روی عرشه کشتی یا روی کامیون ( FREE ON BOARD )
FAS تحویل کالا کنار کشتی ( FREE ALONGSIDE SHIP )
FCA یه صورت تحویل در محل مقرر به حمل کننده ( FREE CARRIER )
CFR قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد ( COST AND FREIGHT )
CIF قیمت کالا و کرایه و بیمه تا بندرمقصد COST,INSURANCE AND FREIGHT
CPT پرداخت کرایه حمل تا مقصد ( CARRIAGE PAID TO )
DAF تحویل کالا در مرز ( DELIVERED AT FRONTIER )

33. روشهاي خريد كالا
DES تحویل کالا روی عرشه کشتی در بندر مقصد (DELIVERED EX SHIP )
DEQ تحویل کالا روی اسکله در بندر مقصد (DELIVERED EX QUAY )
DDU تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بدون ترخیص و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی (DELIVERED DUTY UNPAID )
DDP تحویل کالا در محل مقرر در مقصد با ترخیص و با پرداخت حقوق و عوارض گمرکی DELIVERED DUTY PAID ))

34. واردات واردات كالا به دو منظور صورت مي‌پذيرد كه عبارت است از :
الف – ورود قطعي
ب – ورود موقت

35. الف ) واردات قطعي
منظور از واردات قطعي ، كالاهائي هستند كه براي مصرف يافروش سفارش شده و به كشور وارد و با انجام تشريفات قطعي گمركي ترخيص مي‌شوند .
انواع واردات عبارتند از :
1 – واردات در مقابل صادرات (ارز صادراتي غيرنفتي)
2 – واردات به صورت گشايش اعتبار (ارزي)
3 – واردات به صورت بدون انتقال ارز
4 – واردات از مناطق آزاد تجاري ، صنعتي

36. الف ) واردات قطعي 5 – واردات مبادلات مرزي (تعاوني مرزنشينان)
6 – واردات مبادلات پيله‌وري
7 – واردات از بازارچه‌هاي مرزي
8 – واردات كالا از طريق پست

37. 8 – واردات از طريق پست :
طبق ماده 39 آئيننامه اجرايي قانون مقررات صادرات و واردات سال 1379 از طريق پست مي‌توان كالاهائي را كه ورود آنها شرعا يا قانونا ممنوع نباشد و جنبه تجاري پيدا نكند تا پنجاه هزار ريال بنام هر نفر بدون پرداخت حقوق گمركي و سود بازرگاني ، بدون مطالبه كارت بازرگاني و مجوزهاي مقرر در جدول مقررات صادرات و واردات وارد و ترخيص نمود . در صورتيكه ورود كالا از اين طريق به صورت يك جريان تجاري درآيد يا مشكلات ديگري را براي كشور ايجاد كند ، وزارت بازرگاني مي‌تواند با هماهنگي وزارت پست و تلگراف و تلفن فهرست كالاهاي مذكور را براي جلوگيري از ترخيص به گمرك اعلام نمايد . ورود كالاهاي موضوع ماده 38 آئيننامه اجرائي قانون مقررا ت صادرات و واردات (بدون انتقال ارز) از طريق پست نيز امكان پذير مي‌باشد .

38. ب : واردات موقت :
 ورود موقت رويه گمركي است كه به موجب آن مي‌توان كالاي خاصي را براي منظور خاصي در مدت معين وارد كشور و سپس خارج كرد . ورود كالاي مجاز و مشروط و غيرمجاز با موافقت گمرك ايران و ورود كالاهاي ممنوع‌الورود موكول به مصوبه هيئت دولت مي‌باشد .
ورود موقت به منظورهاي ذيل انجام مي‌پذيرد :
1 – ورود موقت مواد اوليه .
2 – ورود موقت كالاهاي خارجي براي شركت در نمايشگاههاي بين‌المللي .

39. ب : واردات موقت : 3 – ورود موقت كالا براي تكميل و تعمير .
 3 – ورود موقت كالا براي تكميل و تعمير .
4 – ورود موقت دستگاههاي فيلمبرداري و عكسبرداري هوائي و مطالعات علمي و فني و غيره .
5 – ورود موقت وسائط نقليه .
6 – ورود موقت دام كه به منظور تعليف موقتا وارد كشور مي‌شوند .
7 – ورود موقت محفظه‌هاي مخصوص حمل كالا (كانتينر) .
8 – ورود موقت كالاهائي كه طبق كنوانسيون گمركي به صورت موقت وارد مي‌شوند .

40. ج : كالاهاي مرجوعي (اعاده به خارج از كشور) :
كالاهاي مرجوعي كالاهايي هستند كه :
1 – بدليل ممنوعيت و يا غيرمجاز بودن و يا عدم تطبيق با مجوزهاي مربوطه قابل ترخيص نمي‌باشند.
2 – بعنوان ورود موقت قبلا به كشور وارد شده‌اند و در پايان مهلت مربوطه براي اعاده به خارج از كشور اظهار مرجوع مي‌شوند .

41. راههاي واردات كالا 1 – واردات از طريق دريائي 2 – واردات از طريق هوائي
3 – واردات از طريق زميني (جاده‌اي) و يا راه‌آ‎هن

42. كابوتاژ
كابوتاژ عبارت است از حمل كالا از يك نقطه گمركخانه به نقطه ديگر كشور از راه دريا و يا رودخانه‌هاي مرزي

43. كالاي متروكه
كالاي متروكه مطابق ماده 22 قانون امور گمركي ، كالاهايي است كه صاحب آن به هر دليل جهت ترخيص آن به گمرك مراجعه نكرده باشد و يا اگر مراجعه نموده در ارائه اسناد و مداركي كه لازم است تاخير كرده باشد و يا به علت عدم ارائه مجوزهاي خاص موردنياز ، كالا متروكه شده باشد .

44. كالاي متروكه
در فرودگاههاي كشور پس از دو ماه و در ساير اماكن گمركي پس از چهارماه توقف از تاريخ صدور اولين قبض انبار ، كالا متروكه مي‌گردد . بعد از اين مدت با موافقت گمرك تا چهارماه ديگر (در گمركات زميني و دريائي) و تا 2 ماه ديگر در گمركات فرودگاهي قابل تمديد مي‌باشد . همچنين با توجه به ماده 389 آئيننامه اجرائي قانون امور گمركي هرگاه كالايي اظهار و سند ترخيص صادر و تا چهار ماه از گمرك خارج نشود جز در موارد قوه قهريه (فورس ماژور) كالا متروكه شده و تحويل سازمان جمع‌آوري و فروش اموال تمليكي مي‌گردد و گمرك هيچگونه دخل و تصرفي در آن ندارد .

45. كالاهاي ضبطي در گمرك (ماده 31 قانون امور گمركي)
ضبط كالا در گمرك اصولا در مواردي است كه كالا ممنوع‌الورود يا غيرمجاز بوده و با نام مشخصات صحيح اظهار شده باشد كه گمرك نسبت به ضبط آن اقدام مي‌نمايد و سه ماه به صاحب كالا فرصت داده مي‌شود كه كالاي وارده را از كشور اعاده نمايد . ولي صاحب آن در اين مورد اقدامي ننموده ، در اين صورت بعد از انقضاي مهلت مذكور كالا اصطلاحا ضبط مي‌شود . پس از ضبط كالا ، به صاحب آن تا دو ماه مهلت داده مي‌شود . پس از ضبط كالا ، به صاحب آن تا دو ماه مهلت داده مي‌شود كه اگر شكايتي دارد به مراجع قضايي تسليم نمايد ، در غير اينصورت و گذشت مدت دو ماه فوق اصطلاحا كالا ضبط قطعي مي‌گردد يعني به مالكيت دولت درمي‌آيد .

46. انواع كالا از لحاظ شرايط ورود
الف – كالاهاي مجاز : عبارتند از كالاهايي كه ورود آنها نياز به انجام شرط نباشد.
ب – كالاهاي مشروط : كالاهايي هستند كه ورود آنها نياز به انجام شرط شده باشد كه در ستون جدول مقررات صادرات و واردات سالانه يا در مندرجات ذيل يادداشتهاي فصل تعرفه پيش‌بيني مي‌گردد .
ج – كالاهاي ممنوع الورود : كالاهايي مي‌باشند كه ورود آنها به موجب قوانين خاص و تصويب مجلس شوراي اسلامي و يا در چارچوب قانون شرع مقدس اسلام منع گرديده باشد .

47. حقوق گمركي
حقوق گمركي كه خود يك نوع ماليات غيرمستقيم محسوب مي‌گردد عبارت است از وجوهي كه به موجب جدول تعرفه گمركي از كالاهاي ورودي دريافت مي‌گردد و براي توسعه اقتصادي و حمايت از صنايع داخلي مي‌باشد كه توسط مصوبه هيئت دولت به مجلس پيشنهاد و قوه مقننه آنرا تعيين مي‌نمايد .

48. سود بازرگاني
سود بازرگاني يك نوع ماليات غير مستقيم است و عبارت است از وجوهي كه طبق تصويبنامه هيئت وزيران به استناد قانون تجارت خارجي ، قانون امور گمركي و قانون مقررات صادرات و واردات از برخي كالاهاي وارداتي اخذ مي‌گردد و هرگاه دولت لازم بداند به منظور حمايت از توليدات صنايع كشور ميزان آن را تغيير مي‌دهد .

49. هزينه‌هاي گمركي
هزينه‌هاي گمركي وجوهي هستند كه ميزان و چگونگي وصول آنها با تصويب هيئت وزيران براي تخليه ، باربري ، صفافي (بارچيني) ، بارگيري ، انبارداري ، آزمايش ، تعرفه‌بندي كالا، كارشناسي ، بدرقه كالا ، خدمات فوق‌العاده و نظاير آن، توسط گمرك وصول مي‌شود .

50. عوارض دريافتي
عوارض شامل وجوهي است كه وصول آن طبق مقررات بعهده گمرك قرار گرفته است و عبارتند از: عوارض شهرداري ، عوارض هلال احمر ، عوارض هوائي، عوارض شهرداري محل (تعاون) ، عوارض بندري ،عوارض بهداري ،يك درصد عوارض ويژه ،تضمين صادرات ،حق ثبت سفارش.

51. كالاهاي وارده به گمرك امانات پستي
كالاهاي وارده به گمرك امانات پستي به سه منظور وارد مي‌گردد :
الف : هديه و سوغات
ب : كالاهاي مسافري
ج : كالاهاي نمونه و لوازم يدكي براي واحدهاي توليدي.

52. كالاهاي وارده به گمرك امانات پستي
الف : به صورت هديه و سوغات براي اشخاص حقيقي ، در حال حاضر طبق ماده 39 آئيننامه اجرائي قانون مقررات صادرات و واردات سال 1379 براي هر نفر تا مبلغ پنجاه هزار ريال بشرط نداشتن جنبه تجاري و منع شرعي و قانوني و غيرمستعمل بودن (در مورد البسه) با معافيت از پرداخت حقوق و سود و عوارض مربوطه قابل ترخيص و براي مازاد آن بميزاني كه در مقررات مربوطه تعيين مي‌شود با توجه به نكات فوق با اخذ حقوق و عوارض مربوطه طبق جدول مقررات صادرات و واردات با صدور پته گمركي قابل ترخيص مي‌باشد .
ب : به صورت لوازم و كالاهاي مسافري : كه مقررات مربوطه در بخش مسافري اين كتاب بيان شده است .
ج : به صورت نمونه كالا و لوازم يدكي براي واحدهاي توليدي تحقيقاتي و آموزشي و كاتالوگ و بوروشور و غيره

53. نحوه ارزيابي و ترخيص كالاهاي وارده به گمرك امانات پستي
1 – بسته‌هاي وارده ابتدا در بخش غيابي بدون حضور صاحب بسته در حضور نماينده پست مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند كه با در نظر گرفتن نوع كالا و غيرمستعمل بودن آن (در مورد البسه) و نداشتن منع شرعي و قانوني و غيرتجاري بودن تا مبلغ پنجاه هزار ريال بدون اخذ حقوق و سود و عوارض ترخيص و تحويل نماينده پست مي‌گردد تا تحويل صاحبان آنها گردد و مازاد بر آن طبق شرايط بند الف فوق‌الذكر ترخيص مي‌گردد . كالاهاي ترخيص شده همراه نسخه‌اي از پته گمركي مذكور توسط نماينده پست براي آنها ارسال تا پس از پرداختن وجه پته كالا را تحويل گيرند .

54. نحوه ارزيابي و ترخيص كالاهاي وارده به گمرك امانات پستي
2 – تعدادي از بسته‌هائي كه احتياج به بررسي بيشتر دارد به صورت حضوري با حضور صاحب بسته و در حضور نماينده پست ارزيابي مي‌گردد . در اين قسمت پس از تعيين ميزان حقوق و سود و عوارض مربوطه و پرداخت آن پته صادره تحويل صاحب كالا مي‌گردد كه به موجب آن بسته خود را تحويل گرفته و از گمرك ترخيص نمايد .
نكته : هرگونه كسري و خسارت ديدن بسته‌ها و محتويات آنها و عدم تحويل به موقع به صاحب بسته بعهده شركت پست كه آورنده و نگهدارنده بسته است ، مي‌باشد و در اين زمينه گمرك هيچ مسئوليتي ندارد .

55. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
جهت صاحب بسته كه قبلا از طريق شركت پست دعوتنامه ارسال شده است شخصا با داشتن كارت شناسائي به گمرك مراجعه مي‌نمايد ، افرادي كه بعنوان نماينده صاحب بسته براي ترخيص مراجعه مي‌نمايند مي‌بايست داراي وكالتنامه رسمي يا معرفي‌نامه از طرف صاحب بسته باشند و به شرح زير براي ترخيص بسته اقدام نمايند .
1 – اخذ شماره نوبت از گمرك .

56. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
2 – مراجعه به قسمت احراز هويت پست (در اين قسمت پس از احراز هويت ، صاحب بسته يا نماينده وي ، شماره نوبت اخذ شده از گمرك درظهر اعلاميه پستي نامبرده منعكس و جهت بيرون آوردن بسته از انبار براي ارزيابي به قسمت ثبت دفتر انبار تحويل مي‌گردد .)
3 – ثبت شماره اعلاميه پستي و شماره نوبت اخذ شده در دفتر انبار .

57. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
4 – تحويل اعلاميه پستي به كارشناسان بخش تجاري و غيرتجاري گمرك جهت تعيين ارزياب .
5 – بيرون آوردن بسته از انبار و تحويل به ارزياب مربوطه جهت ارزيابي .
6 – ارزيابي بسته‌ها با توجه به اولويت شماره نوبت اخذ شده در حضور نماينده پست شروع مي‌شود و ميزان معافيت و حقوق و عوارض مربوطه تعيين مي‌گردد .

58. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
در اين قسمت ميبايست مجوز ترخيص كالاهايي كه به موجب جدول مقررات صادرات و واردات بعهده سازمان يا وزارتخانه بخصوصي است كه در بند 7 ذكر گرديده ، كسب گردد . بعضي از نمايندگان سازمانها يا وزارتخانه هاي مذكور در گمرك مستقر هستند كه نظريه خود را اعلام مي‌دارند ، ولي بعضي ديگر از نمايندگان مذكور در گمرك مستقر نمي‌باشند. بنابراين براي آن دسته از كالاهايي كه نياز به كسب نظر سازمان خاصي دارد قبض نگهداري صادر مي‌گردد تا پس از ارائه موافقت ترخيص گردد .

59. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
7 – نظر نماينده اداره ارتباطات راديوئي درباره : راديو ، تلفنهاي بي‌سيم ، تلفن همراه (موبايل) ، بردهاي الكترونيكي ، IC (آي – سي) ، دزدگير ، آيفون تصويري ، كنترل دستگاههاي راديوئي ، تلويزيوني و كنترل ماشينهاي اسباب بازي و غيره .
نظر نماينده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره كتب ، نشريات ، مجلات ، كاتالوگ ، بروشور ، روزنامه و بعضي مدلهاي گيتار و ارگ ، نوار ويدئو ، نوار كاست ، ديسكتهاي موسيقي ، فلاپي ديسكتها و غيره .

60. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
نظر نماينده وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي (معاونت امور داروئي در ارتباط با داروها ، سموم و حشره ‌كشهاي خانگي و مواد خوراكي ، آشاميدني ، آرايشي ، بهداشتي) و ( معاونت تجهيزات در ارتباط با لوازم و تجهيزات پزشكي)
نظر نماينده وزارت علوم ، تحقيقات و فناوري درباره كتب علمي و آموزشي و غيره .
نظر نماينده قرنطينه نباتي درباره بذر ، گل ، نهال ، كود ، سموم دفع آفات نباتي .
نظر نماينده سازمان انرژي اتمي ايران درباره مايكروويو (غذا گرم‌كن) و كليه دستگاههاي پرتوزا و مواد تشعشع زا و غيره .

61. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
نظر نماينده وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح در رابطه با كالاهاي تحت‌نظر از جمله فشفشه ، ترقه ، طپانچه ، اسلحه و مهمات و غيره .
نظر نماينده موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي درباره كالاهاي مشمول استاندارد اجباري و تعيين نوع كالاي شيميائي و غيره از نظر نوع مواد متشكله .
8 - امضاي اعلاميه پستي توسط ارزياب و كارشناس مربوطه .
9 - مراجعه به بانك جهت پرداخت مبلغ تعيين شده بابت حقوق و عوارض گمركي توسط ارزياب در متن اعلاميه پستي .
10 - مراجعه به قسمت صدور پته گمركي .

62. نحوه ترخيص بسته‌ها در بخش حضوري
11 - مراجعه به صندوق گمرك .
12 - مراجعه به كارشناس مربوطه جهت امضاء و مهر پته گمركي .
13 - مراجعه به قسمت دفتر كل انبارها .
14 - مراجعه به پست جهت پرداخت وجهي كه بعنوان عوارض پست دريافت مي‌دارند .
15 - مراجعه به دفتر خروج پست (ثبت رديف اعلاميه پستي و شماره پته مربوطه و امضاي صاحب كالا) .
16 - تحويل بسته از پست .
17 - مراجعه به درب خروج گمرك ، در اين قسمت ضمن ارزيابي اجمالي مجدد و ثبت پته در دفتر درب خروج و ثبت رديف دفتر مربوطه در ظهر پته و امضا و ممهور نمودن آن به مهر درب خروج، بسته تحويل صاحب آن شده از گمرك ترخيص مي‌شود .

63. نحوه ترخيص بسته‌هاي تجاري
ارزيابي بسته‌هاي واحدهاي توليدي ،‌آموزشي و تحقيقاتي جدا از بخش غيرتجاري انجام مي‌پذيرد كه خود باعث تسريع در روند ترخيص كالاهاي وارده به اين گمرك مي‌باشد . اين بسته‌ها بيشتر به صورت پته ترخيص مي‌گردند و براي اين كار فتوكپي كارت بازرگاني ، كد اقتصادي ، پروانه بهره ‌برداري و پروانه توليدي ضميمه اعلاميه پستي مربوطه مي‌شود .

64. حق ‌العملكار گمرك (Customs Broker)
حق‌العملكار در گمرك به شخصي (اعم از حقيقي يا حقوقي) اطلاق مي‌شود كه تشريفات گمركي كالاي متعلق به شخص ديگري را به وكالت از طرف آن شخص در گمرك انجام ‌مي‌دهد . براي اين منظور مي‌بايست قبلا طبق مقررات مربوطه پروانه مخصوص اين شغل را از گمرك ايران دريافت نموده باشد .

65. قاچاق و تخلفات گمرکی

66. اسناد نادرست
اسناد یا سیاهه نادرست ، اسناد یا سیاهه ای است که در آن خصوصیات کالا به طور صحیح و کامل و دقیق قید نشده است و هدف صاحب کالا از ارائه این اسناد عدم پرداخت حقوق ورودی یا هزینه های گمرکی و یا عوارض به زیان دولت است (تبصره 1 ماده 269 آئین نامه )

67. اسناد خلاف واقع
منظور از اسناد خلاف واقع ، اسناد یا سیاهه ای است که در آن خصوصیات و مشخصات کالایی ذکر شود که با نوع جنس و خصوصیات و ویژگی های کالای اظهار شده منطبق نباشد . (تبصره 2 بند ج ماده 268 آیین نامه )

68. تخلفات گمرکی
اگر در اظهارنامه ارائه شده به گمرک تحت هر عنوان (ورود قطعی ، ورود موقت ، مرجوعی ، ترانزیت خارجی ، ترانزیت داخلی ) هر گونه اظهار خلاف واقع از جمله:
1-در رابطه با اعلام مشخصات کالا
2-در رابطه با تعرفه کالا
3-در رابطه با ارزش کالا
4-در رابطه با محاسبات گمرکی
و به طور کلی در رابطه با هر نوع اظهار خلاف واقع که متضمن اخذ تفاوت حقوق ورودی و هزینه های گمرکی و عوارض باشد ، یک تخلف گمرکی صورت گرفته است

69. جریمه تخلفات گمرکی
به استناد ماده 27 قانون امور گمرکی ، گمرک ضمن دریافت مابه التفاوت از صاحب کالا ، وی را باید جریمه کند . میزان این جریمه حداقل 10% و حداکثر 100% مابه التفاوت است .
به استناد ماده 269 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی ، چنانچه تخلفات گمرکی توام با ارائه اسناد یا سیاهه (فاکتور ) نادرست به عمل آید ، گمرک علاوه بر دریافت اصل مابه التفاوت ، صاحب کالا را حداقل به میزان 50% تا حداکثر 100% مابه التفاوت جریمه خواهد نمود .

70. نکته
اگر تخلف گمرکی متضمن زیان مالی دولت نباشد و کشف آن مستلزم اخذ متفاوت نباشد ، گمرک از ذی نفع فقط جریمه انتظامی دریافت نموده و اجازه اصلاح اظهارنامه را خواهد داد . (ماده 267 آیین نامه اجرایی )
میزان این جریمه حداقل ریال و حداکثر ریال می باشد . (مصوبه سال 1384 هیئت دولت )

71. قاچاق گمرکی
کلمه قاچاق یک کلمه ترکی است و به معنای گریزاندن می باشد و از مجموع قوانین و مقررات مربوط چنین استنباط می شود که قاچاق عبارت است از فرار دادن مال ، خواه آن مال مربوط به درآمد دولت بوده و یا ورود و خروج ، تولید و نقل و انتقال و خرید و فروش آن طبق قوانین و مقررات مربوط ، ممنوع و غیر مجاز گردیده باشد .
در اصطلاح گمرک و سایر دستگاه های وصولی دولت ، منظور از قاچاق ، گریزاندن کالا از پرداخت مالیات و عوارض به دولت است و یا فرار دادن کالا از شمول مقررات دولیتی و نقل و انتقال و خرید و فروش آن به طور غیر مجاز و ممنوع است .

72. موارد قاچاق گمرکی (ماده 29 قانون امور گمرکی )
 ‏1-‏   وارد کردن کالا به کشور یا خارج کردن کالا از کشور به ترتیب غیر مجاز
‏آیا می دانید :
‏منظور از ترتیب غیر مجاز هم شامل راه های غیر مجاز که گمرک در آن حضور ندارد و هم شامل روش های غیر مجاز (اختفا یا جاسازی کالا یا جعل اسناد ) می باشد .
2-خارج نکردن وسایط نقلیه و یا کالایی که به عنوان ورود موقت یا ترانزیت خارجی وارد کشور شده با ارائه اسناد خلاف واقع مبنی بر خروج آنها

73. 3-بیرون بردن کالای تجاری از گمرک بدون تسلیم اظهارنامه خواه عمل در حین خروج یا بعد از خروج از گمرک کشف شود.
4-تعویض کالای ترانزیت خارجی یا برداشتن از آن
5-اظهار کردن کالای ممنوع الورود تحت عنوان کالای مجاز یا مشروط با نام دیگر
6-وجود کالای اظهار نشده ضمن کالای اظهار شده به استثنای مواردی که کالای مزبور از نوع مجاز بوده و ماخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن بیشتر از مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کالای اظهارشده نباشد . کالای اظهار نشده ضمن کالای ترانزیتی اعم از این که کالای مزبور مجاز یا مشروط و یا ممنوع باشد مشمول این بند خواهد بود.

74. 7-خارج نکردن یا وارد نکردن کالایی که ورود یا صدور قطعی آن ممنوع یا مشروط باشد ، ظرف مهلت مقرر از کشور یا به کشور که به عنوان ترانزیت خارجی یا ورود موقت یا کابوتاژ (Cabotage ) یا خروج موقت یا مرجوعی اظهار شده باشد ، جز در مواردی که ثابت شود در عدم خروج یا ورود کالا سوء نیتی نبوده است .
8-اظهار کالای مجاز تحت عنوان کالای مجاز دیگری که حقوق ورودی کمتری دارد با نام دیگر و ارائه اسناد خلاف واقع .
9-واگذاری کالای معاف ماده 37 قانون امور گمرکی به هر عنوان به دیگران بر خلاف مقررات
10-بیرون بردن کالا از گمرک با استفاده از شمول معافیت با تسلیم اظهارنامه خلاف واقع یا اسناد خلاف واقع

75. ‏11-توقف وسایط نقلیه حامل کالا (دریایی ، زمینی ، هوایی ) در اسکله ها ، فرودگاه ها و راه های غیر مجاز ، شروع به قاچاق تلقی شده و مرتکبین به مجازات قاچاق کالا محکوم خواهند شد (تبصره 2 ماده 262 آیین نامه )
12-تخلیه کالا در اسکله ها و فرودگاه های مجاز بدون اجازه گمرک و رعایت ضوابط مربوطه قاچاق تلقی می گردد ، مگر ثابت شود این عمل اضطراراً صو رت گرفته است (ماده 263 آیین نامه )

76. مجازات قاچاق گمرکی نکته : الف ) مجازات مرتکبین قاچاق کالاهای ورودی
1-جریمه قاچاق مشروبات الکلی
‏جریمه هر لیتر مشروبات الکلی قاچاق 10 برابر قیمت جهانی هر لیتر آن تعیین شده است به علاوه مصادره کلیه اماکن و وسایط نقلیه مرتبط با حمل و نگهداری و توزیع و فروش آن و انهدام مشروبات الکلی .
نکته :
حداقل قیمت هر لیتر مشروبات الکلی ریال برای اخذ جریمه تعیین شده است.

77. 2-جریمه قاچاق کالاهای مورد نیاز و ضروری
‏1-ضبط عین کالای قاچاق
2-جریمه معادل 2 برابر ارزش کالای قاچاق

78. 3-جریمه قاچاق کالاهای غیر ضروری
‏1-ضبط عین کالای قاچاق
2-جریمه معادل 5 برابر ارزش کالای قاچاق

79. 4-جریمه قاچاق کالاهای غیر مجاز و ممنوعه
‏1-ضبط عین کالای قاچاق یا انهدام آن
2-جریمه معادل 10 برابر ارزش کالای قاچاق

80. ب)مجازات قاچاق کالاهای خروجی
‏1-جریمه قاچاق کالاهای عمومی
1-ضبط عین کالای قاچاق
2-جریمه معادل 2 برابر ارزش کالای قاچاق

81. 2-جریمه قاچاق کالاهای یارانه ای یا تولید شده از مواد اولیه یارانه ای
‏1-ضبط عین کالای قاچاق
2-جریمه معادل 5 برابر ارزش کالای قاچاق
نکته :
در صورت پرداخت جریمه ، گمرک ، از تعقیب کیفری متهم قاچاق خودداری می کند.
در صورت عدم پرداخت جریمه ، گمرک پرونده را به دادگاه ارسال خواهد کرد.

82. مرجع رسیدگی به پرونده قاچاق
مرجع رسیدگی به پرونده قاچاق ، دادگاه انقلاب است . در شهرهایی که دادگاه انقلاب وجود ندارد ، مرجع رسیدگی دادگاه های عمومی می باشد .
در صورتی که دادگاه ظرف مدت یک ماه تکلیف پرونده قاچاق را تعیین نکند ، گمرک می تواند پرونده را از دادگاه مسترد نموده و جهت رسیدگی به تعزیرات حکومتی ارسال کند .

83. مجازات متهم قاچاق گمرکی در دادگاه
در صورت محکم شدن متهم در دادگاه انقلاب ، مجازات به شرح زیر است :
1-ضبط عین کالای قاچاق
2-جریمه کالای قاچاق
3-حبس
نکته :
چنانچه ارزش کالای قاچاق معادل 10 میلیون ریال یا کمتر باشد فقط به ضبط کالای قاچاق اکتفا می شود

84. حمل کالای قاچاق
حمل کالای قاچاق جرم محسوب می شود .
در صورت وجود قرائنی از قبیل جاسازی و نظایر آن که حاکی از اطلاع حامل از حمل کالای قاچاق باشد حامل نیز به مجازات محکوم خواهد شد .
جریمه حمل کالای قاچاق تا دو برابر قیمت کالا و توقیف وسیله نقلیه است .
چنانچه ظرف دو ماه جریمه پرداخت نشود از محل فروش وسیله نقلیه جریمه برداشت می شود

85. نحوه تعیین ارزش کالای قاچاق
الف) ارزش کالای قاچاق ورودی
عبارت است از ارزش CIF کالا + حقوق ورودی کالا (در زمان کشف کالا)

86. ب) ارزش کالای قاچاق خروجی
1-کالاهای عمومی
عبارت است از قیمت عمده فروش کالا در نزدیک ترین بازار داخلی (در زمان کشف کالا)
2-کالاهای یارانه ای
متناسب با قیمت در کشورهای منطقه و قیمت بین المللی
(به پیشنهاد سازمان مربوطه دولتی و تصویب ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز )

87. اسناد مثبته گمرکی
اسناد مثبته گمرکی اسنادی هستند که با ارائه آنها به مراجع ذیصلاح می توان کالا را از ظن قاچاق خارج نمود ، مشروط بر آنکه کالا از نظر مشخصات و مارک و علامت و تعداد و سایر مشخصات با اسناد ارائه شده به تشخیص گمرک مطابقت داشته باشد .
اسناد مثبته گمرکی که در موارد سوء ظن قاچاق ممکن است به آن استناد نمود عبارت است از :

88. 1-پروانه سبز گمرکی
2-پته مسافری
3-قبض سپرده که به موجب آن کالا ترخیص گردیده است
4-قبض خرید کالا از سازمان اموال تملیکی
5-پته عبور داخلی
6-پروانه ترانزیت خارجی
7-پروانه کابوتاژ
8-پروانه کالای مرجوعی
9-پروانه ورود موقت
10-پروانه صدور موقت (ماده 280 آئین نامه )