2. Health System Research Workshop
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز
مرکز کشوری مدیریت سلامت
کارگاه آموزشی روش پژوهش در سیستم سلامت
Health System Research Workshop
Ali Janati

3. در پایان این کارگاه از فراگیران انتظار می رود که :
1- با مراحل تدوین یک طرح تحقیقاتی آشنا شوند .
2- با بیان مساله و اهمیت آن در یک طرح تحقبقاتی آشنا شوند
3- نحوه نوشتن بیان مساله را یاد بگیرند .
4- با نحوه نوشتن یک عنوان مناسب پژوهشی آشنا شوند .

4. مراحل تدوین یک طرح تحقیقاتی
سوالاتی که باید بپرسید مراحلی که طی خواهید کرد عناصر مهم هر طرح
مساله چیست و چه چیز باید مطالعه شود ؟ بیان مساله
چه اطلاعاتی هم اکنون در دسترس است بررسی متون متون و سایر اطلاعات
دلیل اجرای طرح چیست تنظیم اهداف سوالات یا فرضیات طرح قصدداریم به چه دست یابیم
چه داده های اضافی برای یافتن پاسخ به سوالات روش بررسی
طرح لازم است ؟و چگونه آنها را بدست می آوریم .
نتایج چگونه بکارگرفته خواهند شد طرح بهره برداری و انتشار نتایج
چه کاری ،چه موقع و توسط
چه کسی انجام خواهد شد طرح کار
برای انجام مطالعه چه منابعی لازم است منابع و بودجه لازم
و چه منابعی در اختیار داریم
چگونه طرح را به مسولان و یا خلاصه طرح
منابع تامین کننده بودجه ارائه می دهیم
متغیرها
نوع مطالعه
روش جمع آوری داده ها
نمونه گیری
برنامه زمان بندی نیروی کار
مدیریت ،نظارت و ارزیابی
مواد و تجهیزات
بودجه
Ali Janati

5. مراحل تدوين پيشنهاد يك طرح تحقيقاتي طرح بهره برداري و انتشار نتايج
انتخاب موضوع
بيان مسئله
بررسي متون
تنظيم اهداف
روش بررسي
طرح بهره برداري و انتشار نتايج
طرح كار
منابع و بودجه لازم

6. ..
انتخاب موضوع
بيان مساله
تنظيم اهداف و متغيرها
Ali Janati 6 6

7. بیان مساله چیست
Ali Janati

8. بيان مساله بيان مساله فلسفه وجودي موضوع تحقيق را تشريح مي نمايد.
بيان مساله بخشي از پيشنهاد طرح تحقيق (پروپوزال) است كه ضمن آشنا نمودن خواننده با موضوع تحقيق در تبيين اهداف و روش پژوهش نقش مهمي دارد.
بيان مساله فلسفه وجودي موضوع تحقيق را تشريح مي نمايد. 8
Ali Janati 8

9. بررسی متون
Ali Janati

10. بررسی متون وقت گيرترين فعاليت پژوهش
مطالعه كليه مطالبي كه مستقيم و يا غير مستقيم با موضوع پژوهش در ارتباط است
اهداف:
تعريف و تحديد مسئله
قرار دان ياقته هاي جديد در چارچوب تحقيقات قبلي
اجتناب از دوباره كاري
انتخاب روش و ابزار اندازه گيري دقيق
Ali Janati

11. دلایل اهمیت بررسی متون 7-کمک به نوشتن بيان مسئله و توجيه افراد
1- از دوباره کاری جلوگیری می کند .
2- وسعت مساله را به ما می شناسد.
3- جنبه های مختلف مساله را به ما نشان می دهد
.4- مارا با کارهایی که دیگران انجام داده اند ،آشنا می نماید .
5- مشکلات موجود در سر راه تحقیق را به ما نشان می دهد .
6- زمینه آشنایی با انواع مختلف روش کار که امکان استفاده از آنها در مطالعه ما وجود دارد را فراهم می کند .
7-کمک به نوشتن بيان مسئله و توجيه افراد
8-نشان دادن به داوران که به اندازه کافی مطالعه داشته اید.
9 -دلایلی برای دیگران تامین می کند تا از پژوهشهای پیشنهادی ما پشتیبانی کنند .
Ali Janati

12. منابع اطلاعاتي براي بررسي پيشينه پژوهش
مجلات الکترونیکی
کتابهای موجود
پاياننامه هاي دكترا و كارشناسي ارشد داخل و خارجی
فصلنامه ها و نشریات علمی
مقالات چاپ شده و ارائه شده در همایشهای علمی
نظرات افراد متخصص و صاحب نظران
منابع منتشر شده
Ali Janati

13. چهار اشتباه در انتخاب مسئله از ديدگاه دالن
مساله اي را شتابزده و بدون تجزيه و تحليل تمام جنبه هاي مختلف آن انتخاب مي كنند.
بدون مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقيق اقدام به انتخاب مي كنند
قبل از انتخاب مسئله پژوهشي ، روش اجراي تحقيق را مشخص مي كنند.
به جاي آنكه ابعاد مساله را به طور دقيق طرح و اصطلاحات را به روشني تعريف كنند، توصيفي كلي از مساله ارائه مي دهند.
Ali Janati

14. چرا بيان مساله اهميت دارد؟
Ali Janati

15. اولين بخش مهم يک طرح تحقيقاتي
مشخص کردن عنوان طرح از طريق باز نمودن جزييات آن
بيان سيستماتيک علت انجام تحقيق و انتظارات تحقيق
رساندن اهميت مساله به ديگران
نظم دادن به فکر محقق و مشخص کردن چهارچوب کاري 15

16. فواید نوشتن بیان مساله :
1- پایه کوشش پژوهشگر می شود.
2- مسیر کار محقق را مشخص می نماید .
3- اهداف پژوهشی را روشن می سازد .
4-اهمیت ،ضرورت و اولویت پژوهش را بیان می کند .
5- سبب بهتر ارائه ارائه کردن طرح می شود.
6- درک و پذیرش طرح تحقیق از طرف مسئولین و تامین کنندگان بودجه را آسان می سازد.
7- شیوع و در برگیرندگی مساله و نیاز به کوشش برای حل آن را روشن می نماید .

17. چگونه می توان مساله را تبیین کرد .
Ali Janati

18. 1-تبیین مساله
کلیه نکات نا شناخته در زندگی روزمره می توانند موضوع تحقیق باشند
تعریف دقیق یک موضوع ،شخص محقق را یاری می دهد که در مسیر اصلی هدف تحقیق که پاسخ گویی به مشکلات است توفیق بیشتری داشته باشد.
تبیین یک مساله پس از انجام کلیه مراحل تحقیق نیز بسته به آن است که در شروع تحقیق ،موضوع تا چه حد برای شخص محقق شناخته شده و روشن بوده است .
آنچه که در پایان یک تحقیق انتظار داریم بدست آوریم شناخت مساله نیست ،بلکه جوابی است که به حل مشکل مورد نظر می دهیم ،چون اگر این شناخت قبلا حاصل نشده باشد ؛چه مشکلی را می توان حل کرد .
تحقیق همیشه جنبه علت یابی و حل مشکلات را ندارد . در تحقیقات توصیفی نیز تنها در صورتی به نتیجه می رسیم که موضوع تحقیق در آغاز روشن شده باشد

19. تعریف مساله در یک تحقیق خوب شامل :
الف : تجزیه و تحلیل مساله اصلی با ذکر مسائل جزئی
ب : تعریف واژه هایی که درتعریف مساله بکار رفته
پ : مشخص کردن حدود مساله (محدود کردن موضوع تحقیق )
ت : بیان روشن و آشکار فرضیات
ث : تعریف وسایل و روشهای تحقیق
ج : اهمیت موضوع تحقیق در زندگی روزمره (اثرات احتمالی پژوهش )
چ : اشاره به تحقیقات مرتط با موضوع تحقیق

20. 2- شناخت مسائل :
پس از عنوان کردن مساله و تحدید و تعریف جامع آن باید در پی شناخت مساله بود . این شناخت تدریجی است و به کمک عواملی حاصل می گردد که عبارتند از :
الف : تعریف نوع مساله و هدف تحقیق
ب : سابقه تاریخی موضوع مورد بحث
پ : منبعی که مساله مورد نظر را بوجود آورده است .
ت: مطالعه تحقیقاتی که قبلا در این زمینه به عمل آمده است .
ث : روشی که در مطالعات قبلی بکار رفته
ج : تجزیه و تحلیل مطالعات قبلی و بررسی نتایج حاصل از آنها
چ : انجام یک بررسی مقدماتی در موضوع مورد تحقیق توسط شخص محقق
ح : تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از بررسی مقدماتی

21. اجزاء اصلي بيان مساله
Ali Janati

22. اجزاء اصلي بيان مساله اطلاعات زمينه اي ابعاد مختلف موضوع و علل آن
دلايل انتخاب موضوع
فوايد ناشي از تحقيق 22 22

23. اطلاعات زمينه اي مطمئن شويد اين اطلاعات به مشکل مورد بررسی مربوط است.
توضيح مختصر از خصوصيات مهم جغرافيايي، اجتماعي اقتصادی و فرهنگی منطقه
اطلاعات و آمار مربوط به وضعيت بهداشتي و خدماتي
مطمئن شويد اين اطلاعات به مشکل مورد بررسی مربوط است. 23 23

24. توضيح دقيق مساله ماهيت مشکل ميزان و شدت مشکل و پيامدهاي آن توزيع مشکل
توضيح مختصری از درک موضوع توسط گروههای مختلف جامعه ( تصميم گيرندگان، کارکنان بهداشتی، جمعيت) 24 24

25. توضيح مختصر و مفيد در زمينه
دليل انتخاب مساله بر اساس بيان وضعيت و ويژگيهاي مساله
گستردگي آن در جامعه
ضرورت حل آن از طريق پژوهش
بيان علل احتمالي وقوع آن 25 25

26. علل احتمالي: شبکه عليتي
خلاصه نموداري است بر اساس علل احتمالي موضوع مورد بررسي و ارتباط آنها با يکديگر
اساس نوشتن اهداف طرح و کمک در نوشتن روش اجرا
بيشتر در مطالعات تحليلي به کار مي رود.
شبکه عليتي 26 26

27. Philipian chart روش نوشتن شبکه عليتي
مشکلي را که مي خواهيم در مورد آن کار کنيم در مرکز مي نويسيم.
علل احتمالي (علل مستقيم و علل غيرمستقيم) را مي نويسيم.
بر اساس منابع اطلاعاتي عوامل جديدي را اضافه و بعضي را حذف مي کنيم.
مرور متون
شبكه عليت 27 27

28. نمودار تجزيه و تحليل موضوع (شبکه عليت)
معلول
علت
علت فرعي 28

29. 29 29

31. تجزيه و تحليل علل مؤثر
من شش یار باوفا دارم، همه آنچه را که من میدانم آنها به من آموخته اند.
نام آنها این است:
چه چیز؟ چرا؟ چه وقت؟ چطور؟ کجا؟ چه کسی؟
Who, What, Where, When, Why, How

32. در تعريف مسأله دو بخش مهم وجود دارد: تشريح مسأله بيان وضع مطلوب
بيان مسأله:
در تعريف مسأله دو بخش مهم وجود دارد:
تشريح مسأله
بيان وضع مطلوب

33. تشريح مسأله
شرح مختصري از مسأله موجود را بنويسيد سپس به طور خلاصه مشخص كنيد كه با حل اين مسأله مي خواهيد به چه وضعيتي برسيد.

34. بيان وضع مطلوب
وضع مطلوب نقطه ای است که ما می خواهیم پس از حل مسأله به آن برسیم. زمانی که مسأله را به نحو مناسب تعریف کردیم شناسایی وضعیت مطلوب یا همان هدف نیز آسان خواهد بود.

35. مثال:
میزان رضایتمندی بیماران از غذای آشپزخانه بیمارستان به .... خواهد رسید و بعد از آن دیگر کاهش نخواهد يافت.

36. کارها راسخت نگیریم؟

37. در بيان مسئله نكات زير آورده مي شود:
اطلاعات زمينه اي
توصيف دقيق مسأله
نحوه بروز يا وقوع
وسعت و شدت
عوامل دخيل در بروز مسأله
نحوه برخورد فعلي با مشكل
فوايد پژوهش
چه نتايجي از حل مشكل انتظار مي رود

38. ترتيب منطقي نگارش بيان مساله
تعريف مساله
اهميت مساله (فراواني، شدت، بار بيماري يا مساله و ...)
راه حلهاي موجود يا اقدامات اتخاذ شده
تحليل مساله (چه مانده است؟)
لزوم اجراي پژوهش (عوارض ناشي از تداوم مشكل)
اشاره مختصر به آنچه مي خواهد انجام شود (هدف كلي و جمعيت مورد مطالعه)
تعاريف واژه‌ها بكار رفته در متن
نمودار تجزيه و تحليل مساله 38

39. در توصيف دقيق مسأله به سئوالات اساسی زير توجه گردد؟
در توصيف دقيق مسأله به سئوالات اساسی زير توجه گردد؟
نحوه بروز مشكل / مسأله چگونه بوده است؟ و چه عوارض از خود بر جاي مي‌گذارد؟
وسعت مسأله و شدت آن چقدر است؟
چه عوامل مهمي ‌مي‌توانند در ايجاد مسأله نقش داشته باشند؟
چرا تلاش در جهت برطرف كردن آن مهم است؟
آيا در حال حاضر تلاشي برا رفع مشكل انجام مي‌شود؟ اگر چنين است چه كاستي‌هايي مشاهده مي‌شود؟
چه نتايجي از حل مشكل انتظار مي‌رود و چه فوايدي خواهد داشت؟

40. تذكر:
بيان مسأله را بايد به صورتي بنويسيم كه مختصر و شامل نكات اصلي باشد.
از آوردن عبارات زايد و احساسي، خودداري كنيم
بيان مسأله بايد طوري باشد كه زمينه مشاركت ساير كاركنان را براي همكاري در رفع مشكل ايجاد كرده و توجه مديريت را براي حل مساله جلب كند تا امكانات منابع در اختيار ما بگذارد.
پس از نوشتن بيان مسأله، آن را چند بار مرور كنيم.

41. در بيان مسأله هميشه از دو چيز پرهيز كنيد
1-در تعريف مسأله از بيان علت فرعي بپرهيزيد
چرا كه احتمال دارد تنها به يكي از علل بوجود آورنده آن توجه گردد و تمام اقدامات صرف برطرف كردن آن علت شود، حال آنكه ممكن است علت اصلي هم نباشد.

42. مثال یک بیان نا مناسب برای یک مسأله شایع:
کیفیت نامطلوب مواد اولیه خریداری شده باعث پایین بودن کیفیت غذای بیمارستان شده است
در این تعریف همانگونه که ملاحظه می کنید به یک علت فرعی در به وجود آمدن مسأله اشاره شده است 

43. در بيان مسأله هميشه از دو چيز پرهيز كنيد
2-در تعريف مسأله، از اشاره كردن به راه حل هاي فرضي بپرهيزيد
چون قبل از تعيين علت هاي بوجود آورنده مسأله ارايه راه حل بيهوده خواهد بود و تيم را از يافتن تمام راه حل هاي موجود باز مي دارد.

44. مثال 2 تعریف بی نتیجه دیگر برای همان مسأله:
آشپزخانه بیمارستان نیاز به تعویض پیمانکار دارد
اين تعريف نيز بيشتر تلاش دارد تا يك راه حل ارايه نمايد 

45. اما تعریفی که ما برای بیان اصولی و عملی مساله به آن نیاز داریم:
اما تعریفی که ما برای بیان اصولی و عملی مساله به آن نیاز داریم:
میزان رضایتمندی بیماران از غذای بیمارستان از .... به .... کاهش یافته است
در این تعریف به صورت ساده و روشن از بیان هر علت یا راه حل فرضی خود داری شده است و با در نظر گرفتن آن به عنوان مبنای کار در مراحل بعدی تیم حل مسأله میتواند تمام توان خود را در همان جهت بکار گیرد 

46. چگونگی نگارش بیان مساله
مقدمه سازی و زمینه سازی برای ورود به مساله و بیان اطلاعات زمینه ای
اشاره به کارهای احتمالی انجام شده و ناکافی بودن آنها و نیاز به بررسی بیشتر
ضروت و اهمیت پژوهش در باره مساله و اشاره به نتایج حاصل از آن در طرح و تاثیر آن در حل مساله
توضیح مختصر پیرامون ویژگیهای مساله مورد نظر
تشریح گستردگی مساله در جامعه (بیان شدت و،شیوه مساله ،شدت آسیب حاصل از آن و خسارتهای مالی احتمالی بر دوش فرد و خانواده و جامعه
توضیح محیط ،وضعیت و علل احتمالی مساله

47. چگونگی نگارش بیان مساله
ماهیت مشکل: (ارزیابی بین ”آنچه هست ” و ”آنچه باید باشد ”)
میزان و شدت مشکل :میزان بروز این مشکل غالبا چه قدر است ؟آیا این امر مشکلی گسترده است ؟وخامت مشکل چه قدر است ؟پیامدهای آن (بیماریهای مزمن ،ناتوانی ،مرگ ،از دست رفتن منابع )چیست ؟
توزیع مشکل : آیا در مراکز خاصی موجود است ؟(روستایی ،شهری و ...)آیا گروه جمعیتی خاصی را گرفتار می نماید ؟(زنان ،کودکان ،پیران و،افراد بی بضاعت ؟).
تعیین و توصیف علل احتمالی: (عوامل اجتماعی و فرهنگی ،عوامل مربوط به ارائه خدمات ،عوامل مربوط به بیماری

48. چک لیست ارزیابی بیان مساله
1- بیان مساله دارای مقدمه و زمینه سازی مناسب است ؟
بلی
خیر
7-بیان مساله مختصر و شامل نکات اصلی است
2-پرداختن به ابعاد مختلف مساله مثل ماهیت مشکل ،میزان و شدت مشکل ،توزیع مشکل و بیان علل احتمالی وقوع آن
8-بیان مساله فاقد عبارات زاید و احساسی است .
3-توضیح مختصر از تاثیر مشکل در جامعه و درک آن توسط ذینفعان
9-پرداختن به کلیه عت های احتمالی و اجتناب از بیان یا بزرگنمایی علت فرعی
4-دلیل انتخاب موضوع و بیان ویژگیهای آن و مهم بودن تلاش در زمینه موضوع
10-از اشاره کردن به راه حلهای فرضی اجتناب شده است .
5-تبیین تلاشهای انجام یافته دیگران و کاستی های موجود در زمینه موضوع
11-عنوان تحقیق از روی بیان مساله قابل درک است
6-بیان و ضع مطلوب و نتایجی که از حل مشکل انتظار می رود .
12-اهداف و فرضیات یا سوالات از بیان مساله قابل تدوین است

49. عنوان
شیوا
جامع
رعایت اصول اختصار
عدم پیش داوری
اشاره به زمان و مکان

50. عنوان تحقيق
در هنگام نوشتن عنوان بايد خصوصياتی که برای يک عنوان خوب برشمرده می شونددر نظر گرفت . اين موارد عبارتند از:
از کلمات کوتاه ، رسا ودر حد امکان از يک زبان استفاده شود
عبارت گويا باشد و گيج کننده نباشد.ازاختصارات که ممکن است مخفف عبارات مختلفی باشند پرهيز شود.
در تحقيقات توصيفی بيان مکان و زمان تحقيق در عنوان ضرورت دارد.
در عنوان دقيقا" آنچه محقق بدنبال تعيين آن است بيان شود.
سعی شود دامنه تحقيق محدود در نظر گرفته شود.
عنوان را غير سوالی مطرح نمائيد.
از کلمات مناسب ومطلوب استفاده شود.
گاهی اوقات ذکر روش کار در عنوان بر اعتبار طرح می افزاید.

51. ارتباط بین عنوان ،مرور متون و بیان مساله
بررسی متون
بیان مساله

52. کارگروهی برای موضوع یا مسئله انتخاب شده در جلسه قبل :
بیان مساله مناسب بنویسید .
براساس بیان مساله عنوان مناسب برای کار پژوهشی خود را تدوین نمایید .

53. موفق و سربلند باشید
Ali Janati