1. انواع دستور در برنامه نويسی
دستورهای محاسباتی (Arithmetic commands)
دستورهای ورودی خروجی (Input Output Commands)
دستورهای انتقال کنترل (Control Commands)
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

2. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
علامت های زبان فرترن
حروف الفبای انگليسی (A – Z, Lower case, Upper case, Combination) در رشته های نويسه ای حروف بزرگ از کوچک متمايز می شوند
WRITE (*,*) “what is your Name”
برای کلمات کليدی بهتر است از حروف بزرگ استفاده شود
رقمهای صفر (0) تا 9
نقطه “.” بعنوان مميز در محاسبات عددی
علامتهای اصلی محاسباتی + ، - ، * ، ** ، و /
ساير علائم( ) ; , $ ! (جاخالي) ‘. علائم ديگر جايز نيست
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

3. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
مثال
PROGRAM Triangle
WRITE (*,*) “This program calculates the area of a triangle” دستور خروجی
WRITE (*,*) “Type in the lengths of the three sides”
READ (*,*) a, b, c دستور ورودی
WRITE (*,*) “Check you have input the following lengths”
WRITE (*,*) a, b, c
S=.5* (a + b + c) يک حکم جايگزينی دستور محاسباتی ،
areasq=s*(s-a)*(s-b)*(s-c) !square of area
IF (areasq<0.0) THEN دستور کنترل
WRITE (*,*) “Error: that is not a triangle”
ELSE
area=SQRT (areasq)
WRITE (*,*) “The area of the triangle is :”, area
END IF
END PROGRAM Triangle
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

4. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
انواع اطلاعات (Data)
در برنامه نويسی هر مقدار عددی توسط يک نام منحصر بفرد مشخص می شود (دو چيز مختلف نمی توانند نام يکسان داشته باشند)
مثال:
Daysinyear=365
Temperature=16.5
PI=
در نامگذاری بهتر است از اسامی با مسما استفاده شود
کميت های ثابت Constant
کميت های متغيير Variable
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

5. انواع مقادير عددی در فرترن
اعداد صحيح INTEGER (مثل: 365, 10, 0, -96, )
اعداد اعشاری REAL (مثل 10.3, -8.45, )
اعداد با دقت مضاعف Double Precision
REAL (KIND=2):: a, b, c
اعداد مختلط (4.5,2.0) يعنی i و
اعداد اعشاری را می توان به صورت نمايي نيز نوشت :
COMPLEX::omega
OMEGA= (3.752,0.051)
صورت اعشاری
صورت نمايي
صورت نمايي فرترن
72.5
0.725 102
0.725 E 2
-151.2
103
E 3
0.0025
0.25 10-2
0.25 E -2
2.5 10-3
2.5 E -3

6. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
داده های در C
در C بايد تمام متغير ها اعلان شوند
حتماً در اعلان نوع داده از حروف کوچک
نوع داده
توضِح
اندازه (بيت)
محدوده
char
int
float
double
کاراکتر
عدد صحيح
عدد اعشاری
اعشاری با دقت مضاعف 8 16 32 64
±127
±32767
±3.4e ±38
±1.7 e ±308
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

7. نکاتی در مورد داده ها در C
int در محیط های ويندوز 32 بيت ± است
در کامپايلر های جديد داده منطقی bool وجود دارد که مقادير true و false می گيرند
اگر کامپايلر داده های bool را نداشته باشد از int برای اينکار استفاده می شود 0 برای False و غیر صفر (1) برای True
در C متغیر های char کد اسکی کاراکتر را ذخيره می کنند لذا می توان از آنها بعنوان يک عدد صحيح کوچک استفاده نمود و اعمال رياضی انجام داد (در فرترن امکان پذير نيست)
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

8. اصلاح کننده داده ها در C به همراه يکی از داده های اصلی می آيند
اندازه و دقت داده ها را تغيير می دهند
short long singed unsigned
تمام داده های فوق می توانند به int اضافه شوند
short int برابر 16 بيتی
long int برابر 32 بيتی ±
unsigned int عدد 16 بيتی بدون علامت بين 0 تا 65535
signed int معادل int معمولی
ترکيب اصلاح کننده ها نيز وجود دارد مثلاً
unsigned long int یعنی بدون علامت در بازه
0 تا
بر روی داده char فقط اصلاح کننده singed و unsigned ( 0 تا 255) اعمال می شود
داده double تنها اصلاح کننده long ( 80 بيتی در بازه 1.1e ±4932)
هيچ اصلاح کننده ای بر روی float قابل اعمال نيست

9. مقادير غير عددی در فرترن
نويسه ای CHARACTER ( شامل يک حرف، کلمه و يا عبارت)
منطقی LOGICAL
درست True
غلط False
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

10. قابل قبول (استفاده نشود)
قرار دادهای نامگذاری
اسم می تواند حداکثر تا 31 کاراکتر Alphanumerical داشته باشد (ترکيبی از حرف، عدد و علامت “_”
هر اسم بايد با يک حرف شروع شود
در فرترن Lowercase و Uppercase يکسان است (TIME1 =time1)
در نامگذاری دقت شود که از کلمات کليدی زبان مورد نظر استفاده نشود
قابل قبول
قابل قبول (استفاده نشود)
غير قابل قبول X
REAL
ten.green.b X1
INTEGER 1X
Mass DO
a thing
Pressure
SUBROUTINE
Two-times
Day_of_week
PROGRAM
-time

11. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
بعضی کلمات کليدی در C
auto
continue
enum if
short
switch
volatile
break
default
extern
int
signed
typedef
while
case do
float
long
sizeof
union
char
double
for
register
static
unsigned
const
else
goto
return
struct
void
همگی با حروف کوچک
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

12. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
علامت خط پایین ”_“ برای جدا سازی اسامی مرکب
Student_average
امروزه بصورت زیر متداولتر است
StudentAverage
یعنی استفاده از حرف بزرگ بجای ”_“
توجه در زبان C تفاوت بین حروف بزرگ وکوچک وجود دارد (case sensitive)ولی در بسياری ديگر مثل فرترن خير:
Sum sum SUM
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

13. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
متغييرها Variables
اشيائی که در حين اجرای برنامه ممکن است مقادير انها تغيير کند
هر متغيير در ابتدای برنامه بايد نوع آن مشخص شود. به اينکار اعلان ( (Variable Declaration می گويند
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

14. نحوه اعلان متغييرها در فرترن
فرم کلی
TYPE:: <Variable list>
مثال:
REAL:: temperature, pressure
INTEGER:: count, hours, minutes
LOGICAL::test
COMPLEX::teta
با دستور Assignment می توان به متغيير ها يک مقدار اوليه داد
REAL:: temperature=16.5
INTEGER:: daysinyear=365, monthsinyear=12
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

15. اعلان مطلق يا مجازی متغيير ها Implicit Declaration
اگر نوع متغييری اعلان نشود فرترن بر اساس حرف اول اسم نوع متغيير را به صورت زير در نظر می گيرد
حروف I,J,K,L,M,N برای INTEGER
حروف A-H و O-Z برای REAL
با دستور زير اين قابليت از کار می افتد
IMPLICIT NONE
با آوردن اين دستور تمام متغيير ها بايد اعلان شوند
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

16. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
پارامترها Parameters
در فرترن منظور چيزی است که مقدار آن در طول اجرای برنامه ثابت است
مثال:
REAL, PARAMETER:: pi=
دستور پارامتر می تواند برای همه انواع داده آورده شود
INTEGER, PARAMETER:: MaxValue=1024
INTEGER, PARAMETER:: RepeatCount=1000
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

17. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
اعلان متغير ها در C
فرم کلی
<type> <variable-list>
عباراتی که در <> می آيند به معنی جايگزينی با يکی از اجزاء زبان است و عبارات بدون اين علامت يعنی بايد عيناً استفاده شوند (مثل کلمات کليدی)
مثال:
int sum;
float average;
long int a, b, c;
unsigned long int i, j, k;
می توان همزمان مقدار اوليه داد (مانند دستور Assignment در فرترن):
Int d=0;
توجه: در اين زبان implicit declaration نداريم ( بايد اعلان شوند)
اعلان در هر جایی از برنامه امکان پذیر است ولی بهتر است در اول و بلافاصله بعد از{ باشد
اگر مقدار دهی اوليه نشوند مقدار اختصاص داده شده نامعلوم خواهد بود
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

18. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
ثابت ها در C
مقدار آنها در طول برنامه تغيير نمی کند
هر يک از انواع داده های اصلی می توانند به صورت ثابت تعريف شوند
ثابت های عددی صحيح
دنباله ای از ارقام همراه با علامت – و +
45- و یا 3489 و
در حالت معمولی هر ثابت در کوچکترین نوع خود قرار می گیرد
مثلاً 85 در int و در long int
اگر می خواهید یک عدد long محسوب شود از حرف L در اخر
مثلا long int a=20L
استفاده از حرف U در انتها نشانه بدون علامت بودن آن ثابت است
در زبان C می توان ثابت ها را در مبنای 8 و 16 نیز وارد نمود
از پیشوند 0 در مبنای 8 و پیشوند x0 در مبنای 16
مثلاً 0342 یعنی 342 در مبنای 8 و x027A4 در مبنای 16 است
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

19. ثابت های اعشاری صحیح در C
نقطه بعنوان علامت اعشار
مثلاً
از حرف e برای نماد علمی اعداداعشاری (عموماً بزرگ)
مثلاً e5 و e-3
قسمت توان باید حتماً عدد صحیح باشد
بر خلاف ثابت های صحیح، کامپایلر اعداداعشاری ثابت را double در نظر می گیرد
پسوند F انها را به float و پسوند L آنها را به long double تبدیل می کند
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

20. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
ثابت های کاراکتری در C
برای نشان دادن ثابت کاراکتری از ‘ ‘ استفاده می کنیم
مثلاً ‘A’ یک ثابت کاراکتری است
مقدار دهی اوليه یک متغیر کاراکتری:
Char ch=‘S’
با این کار کد اسکی کاراکتر S در متغیر char ذخیره می شود
بعبارتی می توان از ان بعنوان عدد صحیح استفاده نمود
در فرترن اینکار مستقیماً امکان پذیر نیست
بین یک رقم و کاراکتر نشان دهنده آن رقم تفاوت وجود دارد
مثلاً بین رقم 5 و کاراکتر ‘5’ تفاوت وجود دارد
کد اسکی کاراکتر ‘5’ عدد 53 است
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

21. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
متغير هاي ثابت در C
مشابه پارامتر در فرترن در طول برنامه نبايد تغيير كند
مثال:
اعلان يك متغيير صحيح ثابت const int k=10;
اعلان يك متغير اعشاري ثابت pi=3.14; const float
روش قديمي
# define pi 3.14
چون نوع متغيير مشخص نمي شود توصيه نمي گردد
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

22. نمایش کاراکتر های خاص کد اسکی نحوه نمایش در C نام کاراکتر
بعضی کاراکتر ها ماهیتاً قابل نمایش و چاپ نیستند
مثل کاراکتر enter
در C برای نمایش اینگونه کاراکتر ها از ترکیب \ و یک کاراکتر دیگر استفاده می شود
کد اسکی
نحوه نمایش در C
نام کاراکتر 7 8 12 10 13 9 11 63 39 34 92 \a \b \f \n \r \t \v \? \’ \” \\ \0
صدای بوق کامپیوتر
حرکت به عقب (backspace)
شروع صفحه (form feed)
سطر جدید enter (line feed)
برگشت به ابتدای سطر (carriage return)
فاصله افقی (horizontal tab)
فاصله عمودی (vertical tab)
علامت سئوال
علامت ‘
علامت “
علامت \
علامت تهی

23. ثابت های رشته نویسه ایString در C
ثابت های نویسه ای می توانند بصورت رشته ای از کاراکتر های دنباله ای باشند
مثال
“this is a string”
توجه شود: ‘a’ یک ثابت کاراکتری و “a” یک رشته نویسه ای است
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

24. خواندن و نمایش اطلاعات در C
بر خلاف ساير زبان ها هيچ دستوری برای خواندن و نوشتن ندارد
در عوض دارای يک سری تابع برای این منظور است (استاندارد در تمام کامپايلرها)
اين توابع در فايل سرآمد stdio.h تعريف شده اند
بايد بااستفاده از دستور #include در برنامه گنجانيده شوند
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

25. تابع نمایش در خروجی (printf)
رشته مورد نظر برنامه نويس را به مونيتور ارسال می کند
شکل کلی:
Printf(<control-string>, <variable-list>);
control-string ثابت رشته ای (نويسه ای) حاوی متنی که چاپ می شود
چون ثابت نويسه ای است بايد داخل “ “ قرار گیرد
در داخل رشته مشخصه تبديل وجود دارد که برای چاپ مقدار متغيير در داخل متن بکار می رود
هر مشخصه تبديل از علامت % بعلاوه یک يا چند کاراکتر تشکيل می شود
نوع کاراکتر ها بر اساس نوع داده تعيين می شود
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

26. مشخصه تبديل در printf مفهوم مشخصه تبديل کاراکتر %c
عدد صحيح در مبنای 10 %d
عدد اعشاری بدون نماد علمی %f
عدد اعشاری با نماد علمی %e
عدد اعشاری با حالت کوتاهتر بين e وf %g
رشته %s
عدد صحيح بزرگ
%ld
عدد اعشاری بزرگ
%lf %le %lg
عدد صحيح در مبنای 8 %o
عدد صحيح در مبنای 16 %x
عدد صحيح بدون علامت %u
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

27. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
مثال
#include <stdio.h>
void main() {
int age=20;
float average=18.23;
printf(“you are %d years old and your average is %f \n”, age,average); }
You are 20 years old and your average is
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

28. مشخصه طول برای نمایش اعداد
اعداد صحيح %nd که n تعداد ارقام مورد نظر برای چاپ متغير
اگر تعداد ارقام متغير از n کوچکتر باشد به سمت چپ آن فاصله اضافه می شود
اگر n کمتر از تعداد ارقام باشد n ناديده گرفته می شود و عدد کامل چاپ می شود
اعداد اعشاری %n.mf که n طول کل ميدان (شامل علامت اعشار) و m تعداد ارقام اعشاری
تعداد ارقام اعشاری به m گرد می شود
اگر m بزر گتر از تعداد ارقام اعشاری باشد 0 گذاشته میشود
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

29. تابع خواندن از ورودی scanf
برای خواندن از ورودی استاندارد (صفحه کليد)
scanf (<control-string>, <variable-address-list>);
control-string تنها حاوی تعداد و نوع متغير هااست
مشخصه تبديل مشابه printf است
اگر متنی در داخل آن نوشته شود به معنی اينست که کاربر بايد علاوه بر داده مورد نظر آن متن را تايپ کند (این روش معمول نيست)
Scanf(“level=%d”,&a);
در variable-address-list باید لیست آدرس متغير هایی که دريافت می شوند (به ترتيب مشخصه های تبديل)
برای بدست آوردن آدرس يک متغير از & استفاده می شود
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

30. برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور
مثال
#include <stdio.h>
void main() {
int age;
float average;
printf(“please enter your age and average:”);
scanf(“%d %f”, &age, &average);
printf(“you are %d years old and your average is %5.2f \n”, age,average); }
توجه: اگر بین مشخصه های تبدیل فاصله باشد
هنگام وارد کردن اطلاعات باید همان فاصله ایجاد شود
please enter your age and average:
You are 19 years old and your average is 16.72
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور

31. توابع متفرقه در ارتباط با printf و scanf
clrscr()
gotoxy(<x-position>,<y-position>)
هر دو در فایل سرآمد <conio.h> قرار دارند
مکان نما را به شماره ستون و شماره ردیف می برد
مثال:
gotoxy(5,7)
برنامه سازی کامپيوتر ، عباسپور