1. Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

2. Sadržaj prezentacije
- O kompaniji South East Europe Consultants (S.E.E.C.) Ltd.
Linija Nemačke Razvojne Banke za finansiranje projekata OIE i EE
Čačanska Banka
Volksbank Srbija
- Linija direktnog finansiranja projekata održive energije za Zemlje Zapadnog Balkana
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

3. Ko smo mi?
► S.E.E.C. Ltd. – domaća kompanija, 100% u privatnom vlasništvu, osnovana 2002.
► Osnovna delatnost – konsalting iz oblasti energetike.
► Vodeća domaća konsultantska kompanija u oblasti energetike na području Zapadnog Balkana i regionu Jugoistočne Evrope.
► S.E.E.C. Ltd. – od postanka do sada uspešno realizovali preko 90 projekata iz oblasti energetike u Srbiji, regionu i šire.
► S.E.E.C. Ltd. – bazirana u Beogradu-Vračar, a ima i predstavništvo u Crnoj Gori-Podgorica.
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

4. Čime se bavimo? ► S.E.E.C. Ltd. pokriva sledeće oblasti:
- Hidroenergetika i vodni resursi
- Termoenergetika i Energetska Efikasnost
- Elektroenergetika
- Obnovljivi Izvori Energije
- Zaštita životne sredine i Prostorno Planiranje
► S.E.E.C. Ltd. – konsultantske usluge pokrivaju sve faze u projektnom ciklusu:
- identifikacija
- razvoj projekata iz oblasti
- implementacija energetike
- praćenje realizacije
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

5. Organizaciona struktura
Board of Directors
Chairman of the Board of Directors/CEO
Business Development
Administration
Branch office in Montenegro
Marketing
departments
Hydropower and Water Resources
Thermal Energy and Energy Efficiency
Electric Power Systems
Renewable Energy Sources
Environment and Spatial Planning
– oko 30 stalno zaposlenih (mašinski, elektro i građevinski inženjeri) i preko 50 spoljnih saradnika
– najsavremeniji programski paketi i oprema
– više o svakom od sektora na
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

6. Ko su naši klijenti?
Korisnici naših usluga – javna i privatna preduzeća, opštine,
lokalne samouprave, industrija, investitori, domaće i međunarodne finansijske institucije, itd.
Od god., S.E.E.C. Ltd. – glavni ugovarač/učesnik na više od 80 projekata finansiranih od strane:
European Bank for Reconstruction and Development (EBRD),
World Bank (WB),
Kreditanstalt für Wederaufbau (KfW),
European Investment Bank (EIB),
International Finance Corporation (IFC) i drugih IFIs,
Domaće i strane elektroprivrede,
Privatnih Investitora...
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

7. - JP “Elektroprivreda Srbije” (EPS),
Naši klijenti – domaća i strane elektroprivrede, industrijska preduzeća, privatni investitori:
- JP “Elektroprivreda Srbije” (EPS),
- Elektroprivreda Crne Gore (EPCG),
- JP “Elektromreža Srbije” (EMS),
- Nemačka elektroprivreda (RWE–Rheinisch-Westfälisches
Elektrizitätswerk AG),
- Technor Energy ASA-Norway,
- Enel S.p.A.–Italy,
- Statkraft–Norway,
- Coca Cola Hellenic (CCH) i mnoge druge kompanije
- Domaći i strani privatni investitori
- IFIs...
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

8. Ko su naši partneri?
S.E.E.C. Ltd. održava dugogodišnju uspešnu saradnju sa domaćim i stranim svetski priznatim kompanijama koje se bave konsaltingom, inženjeringom, proizvodnjom, kao i finansijskim kompanijama i organizacijama, itd.
Neki od naših partnera:
- Fichtner GmbH-Germany,
- CESI S.p.A.-Italy,
- Lahmeyer International,
- Vattenfall Europe PowerConsult-Germany,
- Pöyry-Finland,
- Frankfurt School of Finance and Management-Germany,
- Fintel S.p.A.-Italy,
- Enviroserv-Germany, etc.
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

9. Neke naše reference...
► Project Consultant-Assistance with the implementation of the EBRD Western Balkans Sustainable Energy Direct Financing Facility (“WeBSEDFF”) (Partner: Fichtner GmbH, Germany; Klijent: European Bank for Reconstruction and Development – EBRD; od marta 2009)
► Regional facility for renewable energies and energy efficiency in Southeast Europe (regional RE-EE facility)-Assistance to Cacanska Banka A.D. (Partneri: Frankfurt School of Finance and Management i Fichtner GmbH, Germany; Klijent: KfW Entwicklungsbank; Septembar 2007-Maj 2010)
► Regional facility for renewable energies and energy efficiency in Southeast Europe (regional RE-EE facility)-Assistance to Volksbank Srbija (Partneri: Frankfurt School of Finance and Management i Fichtner GmbH, Germany; Klijent: KfW Entwicklungsbank; Jul 2009-Jul 2010)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

10. (Klijent: RWE, Germany; Maj 2010-Novembar 2010)
► Investment Opportunities on Renewable Energies in Montenegro (Klijent: A2A, Italy; Jun 2010-Oktobar 2010)
► Conceptual Design of the HPPs on Velika Morava River within integral use of available Velika Morava River Waters
 (Klijent: RWE, Germany; Maj 2010-Novembar 2010)
► Development of regional and Pan-European guidelines for more efficient integration of renewable energy into future infrastructure SUSPLAN (Klijent: Statkraft, Norway (BG office); Decembar 2009-Februar 2010)
► Due diligence for four HPPs on Bistrica and Janjina Rivers
 (Klijent: RWE, Germany; April 2009-Oktobar 2009)
► Due diligence for two HPPs–Krupa and Banja Luka (Klijent: RWE, Germany; Februar 2009-Mart 2009)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

11. ► Study on Cogeneration of Heat and Electricity in Serbia (Partneri: CESI i ELC, Italy; Klijent: The International Finance Corporation-IFC; tokom 2005)
► Pre-feasibility study with conceptual design for gas fired CHP combined cycle gas turbine plant 110 MWe in Loznica town (Serbia) (Klijent: Decotra S.r.l.-Milan, Italy; tokom 2007)
► Feasibility study on the separation of auxiliary thermal power facilities from CHP Zrenjanin 110 MWe and transformation into district heating plant of the city of Zrenjanin (Klijent: JP “Elektroprivreda Srbije”, PD Panonske termoelektrane-toplane d.o.o. Novi Sad; tokom 2006)
► CHP Project for Coca Cola HBC facility in Belgrade (Klijent: ContourGlobal Solutions Holdings Ltd.; tokom 2008)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

12.  ► Small Hydro Power Plants Cijevna 1, Cijevna 2 and Cijevna 4 in Republic of Srpska-Pre-Feasibility i Feasibility Study (Klijent: TechnorEnergy ASA, Norway; 2006 i 2007)
► Small Hydro Power Plants Doboj, Cijevna 5 and Cijevna 6 in Republic of Srpska-Pre-Feasibility i Feasibility Study (Partneri: Institut za građevinarstvo (IG), Banja Luka; Klijent: TechnorEnergy AS, Norway; 2006 i 2007)
► Pre-feasibility Study for Optimization of Water Resources Management for the Nišava River Catchment's Area (Klijent: Tigar AD, Pirot i Opština Pirot, Srbija; )
► ...
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

13. Tekući projekti... EPS Metering Project Consultant for the PIU
Lokacija: Srbija; Klijent: CESI, Italija; Investitor: JP Elektroprivreda Srbije; Početak/Završetak: Januar 2011/Jul 2013
Wind Potential Assessments–Crni Vrh Project
Lokacija: Srbija; Klijent: Decotra Srl, Italija; Početak/Završetak: Septembar 2010/Decembar 2011
Due diligence of PSP Djerdap III
Lokacija: Srbija; Klijent: RWE, Germany; Početak/Završetak: Jul 2010/Mart 2011
Consulting Services During Elaboration of Technical Documentation for Construction of Petroleum Products Pipeline System through Serbia
Lokacija: Srbija; Klijent: JP Transnafta, Srbija; Početak/Završetak: Februar 2010/Maj 2011
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

14. Environmental Impact Assessment for the South Stream Project
Lokacija: Srbija; Klijent: DIEM, Rusija; Početak/Završetak: Novembar 2009/Decembar 2010 (Mart 2011)
Project Consultant–Assistance with the implementation of the EBRD Western Balkans Sustainable Energy Direct Financing Facility (“WeBSEDFF”)
Lokacija: Zapadni Balkan; Klijent: EBRD; Početak/Završetak: Maj 2009/Septembar 2011; Partner: Fichtner GmbH, Nemačka
Wind Potential Assessments–Kula project
Lokacija: Srbija; Klijent: JP Elektroprivreda Srbije; Početak/Završetak: Januar 2009/Januar 2011
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

15. Wind Potential Assessments–Zabljak Project
Lokacija: Crna Gora; Klijent: Decotra Srl., Italija i HM Durmitor, Crna Gora; Početak/Završetak: Januar 2009/Jul 2011
Wind Potential Assessments–Gacko Project
Lokacija: Bosna i Hercegovina; Klijent: Herzeg Wind, BiH; Početak/Završetak: Septembar 2008/Septembar 2011
Upgrading of 400/110/35 kV Ribarevine substation and construction of new 110/10 kV Podgorica 5 substation
Lokacija: Crna Gora; Klijent: Elektroprivreda Crne Gore; Početak/Završetak: Jul 2007/kraj 2011; Partner: Fichtner GmbH, Nemačka
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

16. Regionalna linija finansiranja projekata Obnovljive Energije i Energetske Efikasnosti
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

17. KfW-(Nemačka Razvojna Banka) – osnovala liniju finansiranja projekata OIE i EE (Regional Facility for Renewable Energy and Energy Efficiency) namenjenu MSP i stanovništvu.
South East Europe Consultants (S.E.E.C.) Ltd. ( Srbija i Fichtner GmbH&Co.KG ( Nemačka – Tehnički Konsultanti na projektu.
Franfurt School of Finance and Management (Bankakademie) ( Nemačka – Finansijski Konsultant na projektu.
Kreditna linija – preko domaćih komercijalnih banaka (Čačanska Banka AD-do Eur i Volksbank Srbija AD-do Eur)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

18. Koji projekti su prihvatljivi?
Ko može da aplicira?
► Mala i Srednja Preduzeća
► Fizička lica
Koji projekti su prihvatljivi?
► Projekti Energetske Efikasnosti kojima se ostvaruju
uštede u potrošnji primarne energije od minimum 20% i/ili
smanjuje se emisija CO2 za najmanje 20%
► Projekti korišćenja Obnovljivih Izvora Energije – sve
tehnologije korišćenja OIE dolaze u obzir
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

19. Preporučeni projekti EE...
Poboljšanja koja se odnose na omotač zgrade (zamena
spoljašnjih vrata i prozora, hidro i toplotna izolacija spoljnih
zidova, krova, poda, ...)
Poboljšanja u sistemu za proizvodnju i distribuciju tople
vode/tehnološke pare (opravka/zamena starih kotlova,
zamena gorionika, poboljšanja u sistemu distribucije,
iskorišćenje otpadne toplote, promena vrste goriva, ...)
Poboljšanja koja se odnose na mašine i opremu u proizvodnji
(zamena dotrajalih proizvodnih linija/mašina/opreme novim
koje su značajno efikasnije, ...)
Sistemi za kogeneraciju (toplotne i električne energije) i
trigeneraciju (toplotna, rashladna i električna energija)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

20. Poboljšanja u sistemu potrošnje električne energije (korekcija
faktora snage, instaliranje frekventnih regulatora, zamena
dotrajalih elektromotora novim efikasnijim, ...)
 Poboljšanja u sistemu rasvete (instaliranje efikasnih sijalica,
regulacija osvetljenja, ...)
Poboljšanja u:
- sistemu za sušenje, pečenje, površinskiu zaštitu
- sistemu komprimovanog vazduha,
- sistemu za ventilaciju i klimatizaciju,
- rashladnim sistemima
- Zamena sredstava unutrašnjeg i spoljašnjeg transporta, i sl.
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

21. Preporučeni projekti OIE...
Solarni kolektori – solar thermal (za zadovoljenje toplotnih
potreba)
Vetroelektrane (mikro snaga)
Hidro elektrane (mikro i malih snaga)
Sistemi koji koriste biomasu za proizvodnju toplotne energije
Sistemi za proizvodnju i korišćenje biogasa
Sistemi koji koriste geotermalnu energiju (geotermalne
pumpe, toplotne pumpe, ...) za zadovoljenje toplotnih potreba
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

22. Primer završenih projekata OIE...
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

23. Primer završenih projekata EE...
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

24. Direktno finansiranje projekata energetske efikasnosti u industriji i projekata sa korišćenjem obnovljivih izvora energije od strane EBRD
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

25. oblasti održivog energetskog razvoja
Šta je WeBSEDFF?
Western Balkan Sustainable Energy Direct Financing Facility-EBRD linija direktnog finansiranja projekata u
oblasti održivog energetskog razvoja
Linija je namenjena za projekte energetske efikasnosti u industriji i projekte sa korišćenjem obnovljivih izvora energije
Linija je namenjena malim i srednjim preduzećima u većinskom privatnom vlasništvu
Linija je namenjena svim zemljama zapadnog Balkana (Albanija, BiH, Hrvatska, BJR Makedonija, Crna Gora i Srbija, uključujući Kosovo prema Rezoluciji 1244 SB UN)
Sredstva linije: do 50 miliona EUR za zajmove + do 13 miliona EUR u fondovima za tehničku saradnju i podsticajna sredstva
Očekivani broj projekata u celom regionu: 15-20
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

26. Uslovi finansiranja-WeBSEDFF
Krediti sa obezbeđenjem ili projektno finansiranje
Iznos pojedinačnog kredita: 2-6 miliona EUR
Prosečan (očekivani) rok otplate kredita:
→ 6-8 godina za projekte energetske efikasnosti,
→ godina za projekte sa korišćenjem OIE
uz odgovarajući poček (grace period) i fleksibilne planove otplate
Tržišne kamatne stope, dogovaraju se direktno sa EBRD. Zavise od vrste i rizičnosti projekta i investitora.
Linija je podržana fondovima za tehničku saradnju, kojima se finansira identifikacija i priprema predloga projekata, kao i fondovima za podsticajna sredstva (na osnovu procenjenog smanjenja emisije CO2 kao rezultat pojedinačnog projekta)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

27. Struktura WeBSEDFF EBRD
Donatorski ugovor
Donatorski ugovor
Ugovor o kreditiranju € €
Podsticajna sredstva*
Konsultant na projektu
Tražilac zajma
Verifikacioni konsultant
Konzorcijum Fichtner/SEEC
Tehnička podrška
Verifikacija tehničkog završetka projekta
* Podsticajna sredstva se odobravaju po završetku projekta sa tehničke strane (završetku izgradnje/rekonstrukcije/...).
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

28. Projekti koji se mogu finansirati
Industrijska energetska efikasnost:
Kogeneracija; Trigeneracija
Rehabilitacija/rekonstrukcija/modernizacija kotlova, sistema komprimovanog vazduha, sistema za razvod pare i sistema za distribuciju električne energije
Zamena starih kotlova na gas kondenzacionim kotlovima
Iskorišćenje otpadne toplote iz tehnoloških procesa
Razne druge mere povećanja EE ili njihova kombinacija*
*Mere za povećanje EE u zgradama – samo u okviru šireg paketa mera
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

29. Projekti koji se mogu finansirati
Obnovljivi izvori energije (greenfield projekti):
Protočne (run-of-river) hidroelektrane do 10 MW
Vetrogeneratori snage do 20 MW
Solarni sistemi
Sistemi na biomasu–samo za proizvodnju toplote/za kogeneraciju
Gasni motori na biogas
Geotermalne toplotne pumpe
Proizvodnja biogoriva*
*Za proizvodnju biogoriva se ne odobravaju podsticajna sredstva
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

30. Kriterijumi za finansiranje
Tehnički kriterijumi:
Najmanje 20% uštede energije za projekte EE u industriji
Minimalni faktor iskorišćenja za projekte sa korišćenjem obnovljivih izvora energije*
*Zavisno od vrste projekta
Finansijski kriterijumi:
- Zdrava finansijska/ekonomska struktura i dovoljno učešće sopstvenog kapitala u investiciji
Ostali kriterijumi:
- Za projekte za koje su potrebne koncesije, dozvole i licence, svi ovi dokumenti moraju biti dobijeni u skladu sa zahtevima EBRD (transparentno)
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

31. Uloga PC (Fichtner/S.E.E.C. Ltd.) u finansiranju preko WeBSEDFF
Pregled i evaluacija predloga projekata za finansiranje
Provera usklađenosti predloženog projekta sa tehničkim i drugim kriterijumima
Pomoć investitorima da definišu predlog i obim projekta (u slučaju potrebe, sprovođenje Energy Audit-a)
Pomoć investitorima u celokupnom procesu odobravanja finansiranja od strane EBRD
Procena potencijalnog smanjenja emisije CO2, na osnovu čega se utvrđuje iznos podsticajnih sredstava
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

32. Proces odobravanja sredstava
Predinvesticiona faza (4 do 9 meseci)
Mandate Letter
Term Sheet
Ocena performansi projekta i investitora
(Due diligence)
Preliminarni
sastanci
Pregled
projekta
Početni sastanci i posete lokaciji
Utvrđivanje zajedničkog interesa za saradnju
Investitor dostavlja informacije o svom preduzeću i projektu, i pismo o namerama
Bankari EBRD i Konsultant pripremaju tzv. Screening Memorandum, koji se šalje na odobrenje Investicionom odboru EBRD
EBRD i Konsultant sprovode detaljnu ocenu projekta i investitora, sa tehničke, ekološke, pravne i finansijske strane
Bankari EBRD i investitor definišu strukturu transakcije i postižu sporazum o tome (Term Sheet)
Konačna odluka Investicionog odbora EBRD
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti

33. Investicija i otplata zajma
Post-investiciona faza (do 12 godina )
Investicija
Implementacija i nadzor
Nadzor i otplata
Sastavljanje ugovora sa bankom i njegovo sprovođenje u delo
Povlačenje novca u definisanim tranšama
Investitor šalje EBRD i Konsultantu redovne izveštaje o finansijama i napredovanju projekta
Verifikacija završetka projekta sa tehničke strane od strane Verifikacionog konsultanta
Odobravanje podsticajnih sredstava investitorima koji zadovoljavaju kriterijume
Investitor šalje u EBRD redovne izveštaje o finansijama projekta
Otplata duga
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti 33

34. Podsticajna sredstva
Da bi se potencijalni investitori ohrabrili u razvoju projekata u tržišnim uslovima kakvi vladaju, WeBSEDFF nudi podsticajna sredstva projektima koji ispunjavaju kriterijume za to.
Podsticajna sredstva se odobravaju na osnovu izbegnutih emisija CO2 kao rezultat implementacije projekta
Podsticajna sredstva se odobravaju po tehničkom završetku projekta, na sledeći način:
Verifikacioni konsultant utvrđuje da je projekat sa tehničke strane završen
Podsticajna sredstva se odobravaju tako da se glavnica duga smanjuje – investitor neće dobiti novac, ali će imati korist od smanjenih kamata i anuiteta tokom perioda otplate
Nivo podsticajnih sredstava – do max % od iznosa zajma
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti 34

35. Kontakt Rastko Mladenović, MSc. M.E., Maja Studović, MSc. M.E.,
Thermal Energy and Energy Efficiency Eng.
011/
Maja Studović, MSc. M.E.,
011/
Goran Matović, MSc. E.E.,
Electrical and Energy Efficiency Engineer
011/
Adresa:
Tel:
Fax:
Web:
Makenzijeva 53/IV, Beograd, Srbija
Mogućnosti finansiranja projekata Obnovljivih Izvora Energije i Energetske Efikasnosti