1. Të arriturat dhe sfidat në Menagjimin e Financave Publike në Kosovë
(Miami Maj 2007)
Behxhet Brajshori
Zëvendës Minister për Ekonomi dhe Financa

2. Agenda Kosova në kontekst Ndërtimi i Institucioneve Financiare
Indikatorët Ekonomik
Procesi i Hartimit të Buxhetit
Përgjegjësitë e Thesarit
Pasqyrë e SIMFK
Prokurimi në Kosovë
Auditimi i Brendshëm
PEFA Indikatorët
Mësimi nga përvoja
Sfidat & mundësitë

3. Sfondi
Deri më 1989, Kosova ka gëzuar një shkallë të lartë të autonomisë në kuadër të ish-Jugosllavisë, kur Serbia me forcë ndryshoi statusin juridik të Kosovës dhe e vuri nën kontroll të drejtpërdrejt të Serbisë
Në periudhën Serbia aplikoi masa diskriminuese në Kosovë në të gjitha fushat, pra edhe në ekonomi, duke bërë të ashtuquajturin “Integrim Ekonomik” të ndërmarrjeve ekonomike të Kosovës me ato të Serbisë
Popullata shqiptare e Kosovës fuqishëm e kundërshtoi këtë veprim
Edhe përkundër këtyre masave, situata në Kosovë eskaloi përsëri dhe lufta filloi në fillim të 1998

4. Ngjarje Kyqe
NATO fuqishëm mbështeti Grupin e Kontaktit dhe më 30 Janar 1999 mori vendim për përdorimin e sulmeve ajrore nëse paraqitet nevoja, si dhe lëshoi vërejtje për të dy palët në konflikt
Serbia refuzoi këtë vërejtje, çka e detyroi NATO-n që me datën 23 Mars 1999 të jep urdhërin për fillimin e sulmeve ajrore kundër Serbisë

5. Ngjarje Kyqe
Më 10 Qershor Këshilli i Sigurimit miratoi rezolutën (UNSCR 1244), sipas së cilës në Kosovë u instalua misioni i OKB-së
Trupat e Aleancës Veriatlantike hynë në Kosovë më 12 Qershor 1999
Trupat Serbe u tërhoqën nga Kosova përfundimisht me 19 Qershor 1999

6. Ngjarje Kyqe
Me zgjedhjet e mbajtura në Nëntor të u krijuan Institucionet e Përkohshme Vetë-Qeverisëse. Këto institucione përfshijnë Presidencën, Kuvendin, dhe Qeverinë e Kosovës
Deri më tani në Kosovë janë mbajtur katër zgjedhje:
- Dy zgjedhje për pushtetin lokal dhe
- Dy zgjedhje për Asamblenë Kombëtare
Aktualisht në Kosovë kemi konsolidim të plotë të institucioneve në të dy nivelet

7. Ndërtimi i Institucioneve Financiare
Prej luftës Kosova doli me një infrastrukturë ekonomike të dëmtuar rëndë, dhe u paraqit nevoja e ngritjes së një sistemi të menaxhimit fiskal
UNMIK krijoi Autoritetin Qendror Fiskal (AQF) për të kryer punët themelore në menaxhimin e financave publike (UNMIK/REG/1999/16)
AQF përbëhej prej 4 divizioneve (tatimi, doganat, planifikimi i buxhetit dhe thesari) si dhe funksionit të Auditimit të Brendshëm.

8. Politikat e Ministrisë për Ekonomi dhe Financa
Ministria e Ekonomisë dhe Financave është përgjegjëse për koordinimin dhe menaxhimin financiar të Buxhetit të Kosovës. Funksionet themelore të Ministrisë janë:
Zhvillimi dhe zbatimi i politikave fiskale dhe i sistemeve administrative
Analiza ekonomike dhe projeksionet makroekonomike Planifikimi buxhetor
Zhvillimi dhe zbatimi i një Administrate Qendrore Tatimore
Zhvillimi dhe zbatimi, i një Thesari Qendror dhe sistemit të kontabilitetit.
       

9. Indikatorët Ekonomik

10. Indikatorët Ekonomik

11. Procesi i Hartimit te Buxhetit
Qeveria aprovon Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve (KASH), ku janë të paraqitura prioritetet e Qeverisë sipas sektorëve të ndryshëm
Qeveria po ashtu aprovon projektet për investime kapitale
KASH ndihmon në përgatitjen e Buxhetit të Konsoliduar të Kosovës për tri vite brenda kontekstit të Projeksionit Makroekonomik.

12. Procesi i Hartimit të Buxhetit
Maj - Organizatat Buxhetore dorëzojnë kërkesat e tyre fillestare për projektet që vazhdojnë dhe për çdo program të ri.
Qershor - Dorëzimet e buxheteve nga organizatat buxhetore,
Gusht - Dëgjimet buxhetore,
Shtator Qeveria aprovon projekt-buxhetin,
Tetor - Dorëzimi i Buxhetit 2008 në Kuvend,
Dhjetor – Buxheti aprovohet nga Kuvendi,

13. Publikimet
Raportet Financiare (Mujore, Tremujore, Gjashtëmujore, vjetore)
Planifikimet Buxhetore
Politikat e Tatimit ne Pronë
Buletinët mujor për aktivitetin ekonomik dhe të biznesit në Ballkanin perëndimor
Informata të ndryshme

14. Thesari
Përgjegjësit e themelore të Thesarit janë definuar me LFPP, dhe përfshijnë:
Menaxhimin e Buxhetit të Kosovës
Menaxhimin e llogarive bankare
Menaxhimin e shpenzimeve
Përcaktimin e proceseve për mbledhjen e të hyrave publike
Vendosjen dhe mirëmbajtjen e regjistrave kontabël
Përgatitjen e pasqyrave financiare, si dhe
Lëshimin dhe zbatimin e rregullave financiare

15. Organizimi i Thesarit Divizioni i të Hyrave
Divizioni i Pagesave (pesë zyra regjionale)
Divizioni i Raportimeve dhe Kontabilitetit
Divizioni i Alokimeve dhe Menaxhimit të Keshit dhe Borxheve (Ngritja e Kapaciteteve Adekuate)
Divizioni për Menaxhim dhe Kontrollë
Divizioni i Administratës dhe TI
Divizioni i Granteve

16. Qëllimi i Thesarit
Vizioni i Thesarit është arritje e praktikave më të mira në menaxhimin e fondeve publike
Sistemi për menaxhimin financiar për të ndihmuar në kontrollin e procesimit të financave publike (nivelet e kontrollit: buxheti, alokimi, zotimi, shpenzimi, raportimi)
Të ofroj mjetet për regjistrimin e ciklit buxhetor nga planifikimi, ekzekutimi, llogaritjen shpenzimeve, të hyrave dhe parashikimeve për vitet e ardhme
Ofrojë mekanizëm për regjistrim dhe raportim të indikatorëve makroekonomik

17. Qëllimi i Thesarit Siguron transparencë dhe përgjegjësi
Të jetë në përputhshmëri me kërkesat e Bankës Botërore për Thesar, Statistikat Financiare Qeveritare të FMN, Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik, praktikat më të mira, donatorët, kreditorët
Thesari mbështet ndërtimin e kapaciteteve vendore dhe të qëndrueshmërisë
Sistemi është shumë-gjuhësor (gjuhën shqipe, serbe dhe angleze)

18. Fillimi
Në fund të 1999 u mbajt takimi me Bankën Botërore and Fondin Monetar Ndërkombëtar mbi sfidat në qeverinë në tranzicion.
Fillimi i 2000 – FreeBalance vjen në Kosovë
Pas 26 ditëve u instaluan Bazat e FreeBalance – si konfigurimi origjinal – ku të dhënat e gjashtëmujore regjistrohen në sistem – fillojnë raportet për AQF dhe donatorë
Nuk është ndryshuar asgjë në kode – përderisa, konfigurimi modifikohet regullisht

19. Karakteristikat e Sistemit të Thesarit
SIMFK është i dizajnuar veçanërisht për Qeverinë
Zbatim i shpejtë
Konfigurim fleksibil
Procesi nuk është i stërngarkuar (është intuitivë – i lehtë për t’u mësuar)
Përshkallor
Sistem modular – mund të zgjerohet me module të reja (shpenzimet, të hyrat, furnitorët, pasuritë – mjetet themelore)

20. SIMFK
(SIMFK) është implementuar për regjistrimin, menaxhimin dhe raportimin mbi buxhetin, zotimet, shpenzimet dhe funksionet tjera të Thesarit.
Sistem shumë gjuhësor (gjuhën shqipe, serbe dhe angleze) mbështet procesimin buxhetor dhe procesimin me kohë të pagave të mbi 70,000 shërbyesve civil.
Based on 6 months of year-to-date transactions data, the team configured the Chart of Accounts (COA), financial coding blocks, management rules, tested transactions, and printed live reports.

21. SIMFK Transakcionet procesohen përmes sistemit në mënyrë elektronike
Sistem me databazë qëndrore me qasje direkte nga te gjitha organizatat buxhetore ku ju mundësohet procesimi i transkacioneve dhe qasje të drejtpërdrejt në raporte
Formularët e integruar në sistem mundësojnë një standardizim për të gjitha organizatat buxhetore duke parandaluar mundësit e gabimeve apo korrupsionit eventual (rrit besueshmërinë e sistemit)

22. Zhvillimi i Thesarit
Ndërlidhja me AQBK – 95% e të gjitha pagesave dërgohen në formë elektronike në bankën qëndrore
Mbi Furnitorë janë të regjstruar në sistem me numër të veçantë biznesi dhe llogari bankare (të cilët kryejnë shërbime kontraktuese për Qeverinë)
Ngritje në kapacitet të Harduerit dhe Softuerit – kjo ka mundësuar një përhapje të sistemit në të gjithë vendin

23. Kontrolli i Brendshëm Financiar në kuadër të SIMFK-së
Është ndërtuar korniza ligjore financiare në mbështetje nga SIMFK duke integruar proceset dhe vendimet në SIMFK (zotimet, aprovimin dhe shpenzimin e parave publike)
Kontrollë të brendshme përbrenda organizatës buxhetore duke krijuar role dhe grupe të veçanta për përdoruese me qasje në sistem
Thesari përcakton nivelin e kontrollit të cilët mund të bëjnë shfrytëzuesit e buxhetit (raportimi, zotimi, regjistrimi i të hyrave)
Thesari ka program çertifikues të një kualiteti të lartë, me qëllim të sigurimit të korrektësisë së të dhënave dhe zvogëlimin e gabimeve gjatë procesimit të transakcioneve

24. Rezultatet
SIMFK është komponentë kritike në zhvillimet demokratike dhe programet e liberalizimit ekonomik
Kosova tani ka një sistem për menaxhim financiar uniformë dhe gjithëpërfshirës
Të gjitha organizata buxhetore dhe agjencitë e mbledhjes së të hyrave janë të lidhura në SIMFK
Mundëson krahasimin e të dhënave në të gjitha nivelet dhe institucionet e qeverisë drejtpërdrejt

25. Prokurimi
Më 9 Qershor 2004 Kuvendi miratoi Ligjin për Prokurimin Publik dhe me këtë janë formuar dy institucione qëndrore të Prokurimit
Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik
Agjencioni i Prokurimit Publik
Në Komunat, Ministritë e Kosovës si dhe në Kompanitë Publike janë themeluar 110 autoritete kontraktuese

26. Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik
Përgjegjës për zhvillimin e tërësishëm të sistemit të prokurimit publik në Kosovë
Siguron që sistemi i tillë operon në mënyrë që të arrijë përdorim shumë racional, efikas dhe transparent të fondeve publike, që inkurajon konkurrencën dhe respekton barazinë e pjesëmarrësve në procesin e prokurimit publik
Ka kompetencë për të siguruar zbatimin e Ligjit mbi Prokurimin Publik në Kosovë
Bordi i Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik përbëhet nga pesë anëtarë, të nominuar nga Qeveria dhe të caktuar nga Kuvendi i Kosovës

27. Agjencioni i Prokurimit Publik
APP formohet nga Qeveria e Kosovës
Drejtori propozohet nga Qeveria dhe emërohet nga Kuvendi i Kosovës.
Kryen prokurime në emër të autoriteteve kontraktuese kur kemi të bëjm me prokurime komplekse (sipas kërkesës së autoritetit kontraktues)
Udhëheq dhe kryen kontratat afatgjate dhe prokurimet e mëdha të cilat shfrytëzohen nga dy e më shumë autoritete kontraktuese (vetëm nëse autorizohet nga Qeveria)
Shqyrton dhe aprovon procedurat e negociuara pa publikim të kontratës
Shqyrton dhe aprovon Nenin 30.3 të LPP-së kur janë më pak se tre ofertues të përgjegjshëm.

28. Auditimi i Brendshëm
Me Ligjin mbi Financat Publike dhe Përgjegjësitë në vitin 2000 është krijuar Funksioni i Auditimit të Brendshëm
Ndërtimi i kapaciteteve është financuar nga AER-i

29. Kontrolli i Brendshëm i Financave Publike (KBFP)
Sistemi i KBFP në Kosovë përbëhet nga 4 elemente themelore
Menaxhimi Financiar dhe sistemi i KBFP-së
Auditimi i Brendshëm
Njësia Qëndrore Harmonizuese për Menaxhimin e Kontrollit Financiar në kuadër të Departamentit të Thesarit
Njësia Qëndrore Harmonizuese për Auditimin e Brendshëm në kuadër të MEF-it

30. Public Expenditure and Financial Accountability (PEFA) Indicators
Main Indicators based on PEFA assesment report
2006 1
Aggregate Expenditure Outturn compared to approved budget
(B) 2
Composition of expend. outturn compared to approved budget
(D) 3
Aggregate revenue outturn compared to approved budget A 4
Stock and monitoring of expenditure payment arrears D+
INDICATOR
Budget Credibility

31. PEFA Indicators 5 Classification of the budget D 6
Comprehensiveness of information in budget documentation 7
Extent of unreported government operations incl. donor funds C+ 8
Transparency of Intergovernmental Fiscal Relations A 9
Oversight of aggregate fiscal risk 10
Public access to key fiscal information 11
Orderliness and participation in the annual budget process B+ 12
Multi-year perspective in fiscal policy, planning, & budgeting D+
Transparency and Comprehensiveness
Policy-based Budgeting

32. PEFA Indicators 13
Transparency of taxpayer obligations and liabilities B+ 14
Effectiveness of taxpayer registration and tax assessment C 15
Effectiveness in collection of tax payments B 16
Effectiveness of cash flow planning, mgt. & monitoring. 17
Recording & management of cash balances, debt and guarantees
(A) 18
Effectiveness of payroll controls D+ 19
Competition, value for money and controls in procurement 20
Effectiveness of internal controls. C+ 21
Effectiveness of internal audit
Predictability and Control in Budget execution

33. PEFA Indicators 22
Timeliness and regularity of accounts reconciliation B 23
Availability of resource info received by service delivery units D 24
Timeliness, quality and dissemination of in-year exec. reports. B+ 25
Timeliness of audited financial statements submitted to the legislature. A 26
The scope, nature and follow up of external audit reports. D+ 27
Legislative scrutiny of the annual budget law 28
Legislative scrutiny of external audit reports.
Accounting, Recording and Reporting
External Scrutiny and Audit

34. Mësimet e nxjerra
Teknologjia është një bazë fillestare në krijimin e një qeverisje të mirë dhe duhet të implemetohet në faza që të mund të absorbohet nga reformat qeveritare
Teknologjia duhet të mbështetet nga legjislacioni qeveritar: ligjet, rregullat, instrukcionet administrative financiare etj.

35. Mësimet e nxjerra
Kosova është një rast i veçantë, mirëpo kërkesat e menaxhimit financiar nuk janë të veçanta
Implementimi i sistemit mund të bëhet për disa javë, por reformat mbi menxhimin e financave publike kërkojnë vite të tëra
Koordinimi dhe bashkëpunimi me donatorë është esencial Fondet nga Donotorët janë të ndieshme në kohë dhe kërkojnë kujdes të veçantë
Suksesi sjell suksesin – fondet e donatorëve sjellin projekte te suksesshme – qeveria fiton energji
Sukseset e vazhdushme tërheqin vëmendjen e donatorëve (në ndryshime ka fitues dhe humbës – kërkohet inkurajim nga jashtë)

36. Mësimet e nxjerra
Mendo për projekte të mëdha, mirëpo fillo nga të voglat, e pastaj ndërto në to
Implementim në faza me qëllim të absorbimit më të lehtë të reformave
Siguro që hapat fillestar të profilit të lartë të jenë të sukseshëm në mënyrë që të kesh përkrahje në vazhdimësi
Pronësia në kuadër të qeverisë
Programe trajnimi gjithëpërfshirëse dhe monitorim të stafit vendor
Ekip kualitativ në planifikim dhe ekzekutim buxheti, prokurim, si dhe ekspertët e SIMFK janë të domosdoshëm në sigurimin e dizajnimit dhe implementimit të praktikave më të mira
Qëndrueshmëri afatgjate

37. Sfidat dhe Mundësitë
Disa sfida fundamentale me të cilat ballafaqohet Kosova:
Zgjidha e statusit final,
Gjenerimi i burimeve të reja të ngritjes ekonomike,
Sigurimi i një stabiliteti makroekonomik,
Ulja e varfërisë dhe papunësisë,
Challenges Ahead
Kosovo still faces the folloëing challenges:
Managing final status resolution. Kosovo is at a critical juncture in its history. Expectations and tensions surrounding the resolution of its future political status have heightened. These expectations and the acceptability of the outcome of Kosovo’s final status in the territory and ëithin the region need to be ëell calibrated.
Generating neë sources of economic groëth, and ensuring associated environmental and social improvements. The mining and energy sectors are potential key sources of future groëth. Kosovo has abundant resources of lignite, lead, zinc, ferronickel, magnesite, and crushed stone, as ëell as relatively loë transportation costs to the ëestern European markets. In particular, utilization of lignite resources by attracting strategic foreign investment could turn the energy sector into an engine of groëth rather than a drain on public resources. ëith fertile land and a temperate climate, agriculture is another potential source of groëth.
Ensuring macroeconomic stability . The authorities should ensure that there is no backtracking on economic achievements, including the establishment of the liberal trading regime, either by major fiscal relaxation or by an increase in protectionist policies. Instead, these advantages should be built upon to improve the investment climate in Kosovo.
Reducing poverty and unemployment by improving employment opportunities, particularly for youth, improving health and education outcomes, increasing the efficiency and equity of social service delivery, and reducing a sense of vulnerability among many members of the population, particularly ethnic minorities.

38. Ju faleminderit për vëmendjen tuaj!