1. Doc.dr Mirjana Orašanin
Finansijska tržišta
Doc.dr Mirjana Orašanin
Bijeljina,

2. Berzanski indeksi, berzanski proseci, berzanske krize

3. Berzanski indeksi
Ponderisani prosek cena i obima trgovanja akcijama i obveznicama
Izražavaju se kroz kretanje tržišne kapitalizacije u posmatranom vremenskom periodu za dati broj kompanija koje ulaze u indeksnu korpu, u odnosu na promenu vrednosti tržišne kapitalizacije
Više vrsta u praksi
Najčešći su kompozitni indeksi koji izražavaju najširu bazu kompanija kojima se trguje na nekoj berzi
Sve značajniji su i blue chip indeksi koji predstavljaju odabrani broj najkvalitetnijih kompanija koje trguju na berzi

4. njihova tržišna vrednost u baznom periodu
Izračunavaju se na sledeći način:
Berzanski indeks =
ukupna tržišna vrednost odabranih kompanija kojima se trguje na nekoj berzi
___________________________________
njihova tržišna vrednost u baznom periodu
Tržišna vrednost = tržišna kapitalizacija =
broj akcija kompanije x tržišna cena akcije

5. Ponder kompanije u indeksu određen je veličinom tržišne vrednosti realizovanih akcija
kompanije sa većim brojem prodatih akcija i višom cenom presudno utiču na kretanje indeksa
Najpoznatiji indeksi su:
Standard Poor 500: S&P 500
London: FT-SE 100
Deutche Borse, Frankfurt: Dax 30
Tokyo: Nikkei
Tokyo SE Group: Topix core 30
Hong Kong Exchanges: Hong Seng Index
Atens: ASE
Wilshire 5000 Equity index
Frank Russel 2000 i Frank Russel 3000 index

6. Blue Chip Indexes
Blue Chip Shares – akcije najkvalitetnijih velikih kompanija, dobro poznatih javnosti, koje u dužem periodu redovno plaćaju dividende, nose mali rizik, ali zato i mali prinos.
Najpoznatije tržište za blue chip kompanije je Njujorška berza (NYSE) na kojo se listiraju najpoznatije svetske kompanije koje imaju dug istorijat uspešnog poslovanja.
Promena njihove cene najkvalitetnije se izražava kroz index S&P 500 koji je kreiran od akcija 400 industrijskih preduzeća, 20 transportnih, 40 finansijskih i 40 infrastrukturnih preduzeća.

7. Blue chip indexi odražavaju kretanje cena akcija najkvalitetnijih i najstabilnijih kompanija na tržištu
Najmanje su podložni turbulentnim promenama na tržištu
Berzanski indeksi - barometar kretanja svetske ekonomije i politike
Kretanja na berzama najbolje odslikavaju promene berzanskih indeksa.

8. Standard & Poor s 500
Uključuje 500 najpoznatijih kompanija i predstavlja odnos njihove ukupne vrednosti na tržištu (tržišne kapitalizacije), prema njihovoj tržišnoj vrednosti u baznom periodu.
Uključuje četiri subindexa:
Industrijskih kompanija (S&P Industrials)
Transportnih kompanija (S&P Transportation Index)
Kompanija iz sektora usluga (S&P Utilituy Index)
Finansijskih kompanija (S&P Financial Index)

9. Osnovni kriterijum za izbor kompanija pri izračunavanju indeksa S&P 500 SU:
Pripadnost određenoj grani
Vodeća uloga u grani
Brzina realizacije akcija
Stabilnost poslovanja

10. Berzanski Indeks Republike Srpske
Indeksi banjalučke berze
Berzanski Indeks Republike Srpske
Skraćeni naziv: BIRS
Vrsta indeksa:
cenovni indeks (ne uključuje dividende)
tržišni indeks (tržišna kapitalizacija)
maksimalno učešće jednog emitenta 25%
Datum početka računanja:
Bazna vrednost: 1.000,00
Redovne revizije:15. maj; 15. novembar
Vrednost: 725,60
Promena: 8,34; (%) 1,16

11. Indeks investicionih fondova Republike Srpske
Indeksi banjalučke berze
Indeks investicionih fondova Republike Srpske
Skraćeni naziv: FIRS
Vrsta indeksa:
cenovni indeks (ne uključuje dividende)
tržišni indeks (tržišna kapitalizacija)
uključene akcije investicionih fondova
Datum početka računanja:
Bazna vrednost: 1.000,00
Redovne revizije:15. maj; 15. novembar
Vrednost: 1.794,39
Promena: - 8,45; (%) -0,47

12. Indeks investicionih fondova Republike Srpske
Indeksi banjalučke berze
Indeks investicionih fondova Republike Srpske
Skraćeni naziv: FIRS
Vrsta indeksa:
cenovni indeks (ne uključuje dividende)
težinski indeks (tržišna kapitalizacija)
uključene akcije investicionih fondova
Datum početka računanja:
Bazna vrednost: 1.000,00
Redovne revizije:15. maj; 15. novembar
Vrednost: 1.794,39
Promena: - 8,45; (%) -0,47

13. Indeks obveznica Republike Srpske
Indeksi banjalučke berze
Indeks obveznica Republike Srpske
Skraćeni naziv: ORS
Vrsta indeksa:
Ponderisani cenovni indeks ukupnih performansi
Datum početka računanja:
Bazna vrednost: 1.000,00
Redovne revizije:15. maj; 15. novembar
Vrednost: 1.756,13
Promena: - 0,17; (%) -0,01

14. Indeksi banjalučke berze
Bosnian Trade Index in EUR
Skraćeni naziv: BATX EUR (Batex)
Od 1. decembra godine Bečka berza računa i objavljuje indeks koji uključuje šest najvećih i najlikvidnijih akcija sa Banjalučke i Sarajevske berze.
Najveće učešće u početnom sastavu indeksa imale su akcije Telekoma Srpske a.d. Banja Luka, a pored Telekoma Srpske, sa Banjalučke berze, u indeksu su uključene akcije Nove banke a.d. Banja Luka.

15. Indeksi banjalučke berze
Bosnian Trade Index in EUR
Skraćeni naziv: BATX EUR (Batex)
Kompanije iz FBiH su: BH Telecom d.d. Sarajevo, JP Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo, Fabrika duhana Sarajevo d.d. Sarajevo i Bosnalijek d.d. Sarajevo
Pozitivan efekat na BH trište kapitala u tom slučaju je značajno povećanje likvidnosti akcija kompanija koje ulaze u sastav indeksa, budući da izdavanje svakog proizvoda baziranog na indeksu uključuje potrebu kupovine odgovorajuće količine akcija od strane izdavaoca indeksnog proizvoda

16. Sarajevo Stock EXchange Index 10
Indeksi sarajevske berze
Sarajevo Stock EXchange Index 10
Skraćeni naziv: SASX-10
prati kretanje cijena prvih 10 kompanija na tržištu (izuzimajući investicijske fondove) mereno po tržišnoj kapitalizaciji i frekvenciji trgovanja.
SASX-10 je cenovni, ponderisani indeks, pri čemu se kao ponder koristi tržišna kapitalizacija emitenata.
Maksimalno učešće pojedinog emitenta ograničeno je na 20%.
Bazni datum indeksa je godine.
Bazna vrednost koju je indeks tada imao iznosi 1.000,00 indeksnih poena.

17. Bosnian Investment Fund IndeX
Indeksi sarajevske berze
Bosnian Investment Fund IndeX 
Skraćeni naziv: BIFX
prati kretanje cena investicionih fondova (bivših privatizacijskih investicionih fondova – PIF-ova) uvrštenih na tržište SASE.
BIFX je cenovni, ponderisani indeks, pri čemu se kao ponder koristi tržišna kapitalizacija fondova. 
Maksimalno učešće pojedinog fonda nije ograničeno.
Bazni datum indeksa je godine.
Bazna vrednost koju je indeks tada imao iznosi 1.000,00 indeksnih poena.

18. SArajevo Stock EXchange Index 30
Indeksi sarajevske berze
SArajevo Stock EXchange Index 30
Skraćeni naziv: SASX-30
cenovni indeks (price index) tj. isplaćene dividende indeksa se ne uzimaju u obzir prilikom kalkulacije indeksa
benchmark indeks, koji ima za cilj da investitorima i analitičarima omogući ocenu generalnog kretanja na najlikvidnijem dijelu Slobodnog tržišta Sarajevske berze
neponderisani (equally weighted) indeks, u kojem svaki od učesnika ima identičan uticaj na kretanje indeksa, bez obzira na tržišnu kapitalizaciju pojedinog emitenta.

19. SArajevo Stock EXchange Index 30
Indeksi sarajevske berze
SArajevo Stock EXchange Index 30
Skraćeni naziv: SASX-30
cenovni indeks (price index) tj. isplaćene dividende indeksa se ne uzimaju u obzir prilikom kalkulacije indeksa
benchmark indeks, koji ima za cilj da investitorima i analitičarima omogući ocenu generalnog kretanja na najlikvidnijem dijelu Slobodnog tržišta Sarajevske berze
neponderisani (equally weighted) indeks, u kojem svaki od učesnika ima identičan uticaj na kretanje indeksa, bez obzira na tržišnu kapitalizaciju pojedinog emitenta.

20. Indeksi beogradske berze
- Indeksi Beogradske berze formirani su u cilju unapređanja procesa informisanja investicione javnosti, kao i želje da se poboljša transparentnost i uporedivost podataka na tržištu.
BELEX 15
pozicioniran  kao vodeći indeks Beogradske berze, opisuje kretanja cena najlikvidnijih srpskih akcija i računa se u realnom vremenu
BELEX line
opšti, osnovni “benchmark” indeks Beogradske berze, čija se vrednost računa na kraju trgovačkog dana

21. Berzanski proseci
izračunavaju se sabiranjem cena akcija odabranih kompanija i deljenjem brojem koji je, u određenom trenutku definisan kao delilac i jednak je broju kompanija u berzanskom proseku.
U portfelju za izračunavane uključena je po jedna akcija sa liste, tako da je ponder definisan samo visinom cene konkretne HOV, a ne i učešćem u obimu trgovanja.
Ukoliko je cena neke akcije viša, ona ima veći relativan uticaj na veličinu proseka.
Promena cene skuplje akcije više menja vrednost pokazatelja od istovetne promene cena jeftinije akcije.

22. Dow Jones Average Najpoznatiji berzanski prosek
1884.Charls Dow – na prvoj listi se nalazilo 11 akcija železničkih kompanija koje su potpuno dominirale u američkoj privredi.
Izračunavanje na početku: sabrane su cene listiranih akcija i podeljene sabrojem akcija. Na početku, to je bila prosta aritmetička sredina akcija sa liste.
Kasnije: izvršena je sektorska podela
Dow Jones Industrial Average (DJIA)
Dow Jones Transportation Average
Dow Jones Utility Average

23. Dow Jones Industrial Average (DJIA)
Najčešće korišteni berzanski prosek
1896.
Izračunavanje: na bazi prosečnog kretanja cena akcija (sabiraju se cene akcija 30 kompanija i zbir deli sa 30)
Ponder svake kompanije u indikatoru odgovara učešću cene njene akcije u ukupnom zbiru, a ne učešću ukupnog obima akcija na berzi u ukupnom zbiru vrednosti svih trgovanih akcija.
To je osnovna razlika između DJIA indikatora (price-weighted everage) i indeksa (market value-weghted index).

24. Kritike Dow Jones proseka
Obuhvata nedovoljan broj kompanija, te nije reprezentativan pokazatelj berzanskih promena na tržištu
Kompanije sa liste za procenu ne predstavljaju tipične predstavnike industrijskog sektora, već najbolje (blue chip) kompanije
Veličina kompanije- ne odražava postojeće stanje, već predstavlja posledicu prošlosti
Visina proseka – nerealna slika stanja američke privrede
I dalje je najpopularniji jer u njega ulazi 30 najboljih kompanija u svetu

25. Rejting organizacije
Institucije koje na bazi kvantitativnih metoda istraživanja i ekspertskih ocena analitičara informišu korisnike o bonitetu i kreditnim rizicima učesnika na finansijskom tržištu.
Najpoznatije rejting orgaizacije u svetu su:
Moody s – Usa (1909)
Standard and Poor s – USA
Fitch IBCA – London
Japan Credit Rating Agency – Tokio
CBRS (Canadian Bond Rating Services)
Thompson Bank Watch
FDIC – USA, Agencija za zaštitu depozita

26. Informacije koje se nude klijentima
Osnovne informacije o kompaniji
Prognoze – kratkoročne i dugoročne
Poslednje promene
Statistiku performansi
Grafikone kretanja kapitala
Strukturu akcionara
Osnovne podatke o rukovodećim radnicima
Indikatore finansijskih performansi

27. Rangiranje obveznica Moody s S&P Značenje
Aaa AAA najkvalitetnije obveznice
Aa AA visok kvalitet, mali rizik
A A visoka-srednja kategorija,
osetljiva na promene
Baa BBB srednji kvalitet, nedovoljno
pouzdane na duži rok
Ba BB umerena sigurnost, postoje elementi spekul.
B B Trenutna sposobnost plaćanja
postoji, ali i rizik izvršavanja
plaćanja na dugi rok

28. Rangiranje obveznica Moody s S&P Značenje
Caa CCC loš kvalitet, opasnost od plaćanj
na duži rok
Ca CC visoka spekulativna kategorija,
često neizvršavanje obaveza
C C najniži rejting, mala mogućnost
neizvršavanja obaveza, mada ih
još uvek izvršavaju
D ne izvršava obaveze

29. Pitanja za diskusiju Definišite berzanske indekse?
Definišite berzanske proseke?
Koji su najpoznatiji berzanski indeksi?
Koji su najpoznatiji berzanski proseci?
Koji su nedostaci berzanskih proseka?
6) Šta su rejting organizacije?