1. Sistemet e Informacionit ne Organizata
Kapitulli 2
Kapitulli 2: Sistemet e Informacionit ne Organizata
Ky kapitull tregon se si SI perdoren ne organizata, si ato transformojne organizaten, po ashtu ndryshojne dhe vet sipas organizates, by the organization.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

2. Principet dhe Objektiva
Perdorimi i SI per t’i shtuar vlere eshte e lidhur ngushte me strukturen e organizates, kulturen, dhe ndryshimet.
Identifikimi i proçeseve me vlere te shtuar ne zinxhirin e furnizimit si dhe pershkrimi i rolit te SI ne te.
Dhenia e nje percaktimi te sakte te termave strukture organizacionale, kultures dhe ndryshimeve dhe diskutimi se si ato ndikojne ne implementimin e SI.
Pas perfundimit te kapitullit 2, ju do te jeni ne gjendje te kuptoni 3 slidet ne vazhdim.
SI ju shtojne vlere organizatave, perdorimi i tyre eshte i lidhur ngushte me strukturen dhe kulturen e organizates.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

3. Principet dhe Objektiva
Meqenese SI jane shume te rendesishme, bizneset kane nevoje qe sistemet komplet te rinj ose te permiresuar ndihmojne ne kosto me te ulta, rritjen e fitimit, permireson sherbimet ose ne arritjen e nje avantazhi kompetitive.
Identifikimi i disa strategjive qe çojne ne uljen e kostove dhe permiresimin e sherbimeve.
Percaktimi i termit avantazh kompetitiv dhe diskutimi se si organizatat perdorin SI per te arritur nje avantazh te tille.
Diskutimi si organizatat justifikojne nevojen per sisteme informacioni.
Organizatiat duhet te sigurohen qe SI e rinj ose sistemet egzistuese te permiresuar ndihmojne bizneset te kene kosto me te ulta,te rritin fitimin, permiresojne sherbimet ose te arrijne avantazh kompetitiv.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

4. Principet dhe Objektiva
Personeli i Information Systems eshte çelesi i “çkyçjes” se potencialeve te çdo sistemi te ri apo te modifikuar.
Percaktimi i tipeve te roleve, funksioneve dhe karrierave qe lidhen me information systems.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

5. Organizatat & Information Systems
Modeli i pergjithshem i nje organizate
SI mbeshtesin dhe punojne ne te gjitha pjeset e nje organizate. Inputet e nensistemeve vijne nga burime te brendshme dhe te jashtme. Por para se te hyje ne nensistem, e dhena eshte e jashtme. Kur hyn ne nensistem, data behet e brendeshme. Outpute jane sherbimet dhe mallrat, te cilat jane outpute te nensistemeve te jashtem apo te brendshem.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

6. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Value chain
Koncepti i “value chain” ose zinxhiri i vleres (Porter, 1985)
Value chain – nje varg aktivitetesh:
Lëndët e para
Logjistika e brendeshme
Depo / magazina
Prodhimi
Ruajtja
Logjistika e jashtme
Marketing / shitje
Sherbim klienti
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

7. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Value Chain
Zinxhiri i Vleres ne nje kompani prodhimi
Menaxhimi i lendeve te para, logjistikes se brendeshme, dhe depove e magazinave eshte quajtur “upstream management”. Menaxhimi i ruajtjes se produkteve te perfunduara, logjistika e jashtme, marketingu dhe shitja dhe sherbimet ndaj klientit eshte quajtur “downstream management”.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

8. Struktura e Organizates
Nen-njesite organizacionale dhe relacionet e tyre brenda tere organizates
Kategorite e struktures organizacionale :
Ekip
Tradicional
Multidimensional
Projekt
Virtual
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

9. Struktura e Organizates
Organizata - një bashkësi formale njerëzish dhe burimesh të tjera që synojnë arritjen e një tërësie qëllimesh (L & L)
Një organizate – një sistem ??
Input
Përpunim (transformim produkti)
Output
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

10. Struktura Organizacionale Tradicionale
Vendim-marrja
e larte
e ulet
Autoritetet Vendore
Objektivat e organ.
Veçoria e problemeve
MKT
PRODHIM
FIN
TE TJERA
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

11. Struktura Organizacionale Tradicionale
Pozicioni i stafit
Keshilli
Presidenti
Zv.Presidenti
Financ.
Zv.Presidenti
Sist. Infor.
Zv.Presidenti
Market.
Zv.Presidenti
Prodh.
Zv.Presidenti
Bur. Njerz.
Supervizori
Supervizori
pozicionet e linjes
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

12. Struktura Organizacionale Projekt
e qenderzuar ne produktet dhe sherbimet madhore
ekipe projekt te perkohshem
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

13. Struktura Organizacionale Projekt
Presidenti
kompani veshje per femije
Zv. Pres.
Lojra per femije
Zv. Pres.
Veshje per femije
Zv.Pres.
Ene per femije
Fin
Mkt Pr
Shit
Fin
Mkt Pr
Shit
Fin
Mkt Pr
Shit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

14. Struktura Organizacionale Ekip
Ekip i perkohshem ose permanent
Work groupe (grupe pune)
Madhesite variojne
Nje strukture organizacionale ekip bazohet ne grupe pune. Keto ekipe mund te jene te vegjel ose te medhenj. Pergjithesisht, leader i ekipit raporton tek menaxheri i nivelit me te larte, keshtuqe ata jane pak indipendent. Ashtu si nje strukture projekt,SI perdoren per komunikim horizontal, deke lehtesuar bashkepunimin e grupeve te punes. Meqe bizneset po behen me globale, shpesh ekipet nuk jane ne te njejtin vend. Teknologjite dhe sistemet e informacionit jane shume te rendesishme per koordinimin e puneve.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

15. Struktura Organizacionale Multidimensionale
Mund te inkorporoje shume struktura ne te njejten kohe
Avantazhi:
aftesi per te shtyre “simultaneously” si zonat tradicionale te korporates ashtu dhe linjat me te rendesishme te prodhimit
Dizavantazhi:
shume linja te autoritetit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

16. Struktura Organizacionale Multidimensionale
Zv. Pres.,
MKT
Zv. Pres., Prodh.
Fin.
Botimi librave per shkolle fillore
Grupi Mkt
Grupi Prodh.
Grupi Fin.
Botimi librave per shkolle te mesme
Botimi librave per shkolle te larte
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

17. Struktura Organizacionale Virtuale
Ka njesi biznesi ne zona te shperndara gjeografike
Njerezit mund te mos takohen me njeri tjetrin (balle per balle!!)
Mund te jete e perkohshme ose permanente
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

18. Kultura dhe Ndryshimet Organizacionale
Sistemet e Informacionit e modifikuar ose te rinj jane nje ndryshim per punonjesit dhe mund te ndryshojne kulturen e organizates. Per rrjedhoje, SI mund te ndryshojne sipas punonjesve ose kultures se organiztes.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

19. Kultura Organizacionale
Ndahen konsideratat, vlerat dhe hipotezat ne nje organizate
Influencojne sistemet e informacionit
Kultura e nje organizate perfshin konsideratat, vlerat dhe hipotezat si dhe proçedurat kryesore ne nje biznes. Kultura e nje organizate influencon zhvillimin dhe venien ne pune te sistemeve te informacionit. Psh, nese ne mbledhjen e mengjezit te dites se hene , raportimi nga ana e Zv. Presidentitit te shitjeve ne lidhje me shifrat e javes se fundit perben nje pjese te kultures, mund te kete rezistence qe te ndertohet nje SI qe lejon punonjesit te shohin keto statistika ne kompjuterat desktop te tyre.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

20. Ndryshimet Organizacionale
Nje model Ndryshimi i nje organizate
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

21. Reengineering Reengineering Riprojektimi i proçeseve te biznesit
Reengineering perfshin riprojektimin radikal te proçeseve te biznesit, strukturen organizacionale, sistemet e informacionit dhe vlerat e organizates
Reengineering
Riprojektimi i proçeseve te biznesit
Ndryshime ne Vlerat e organizates
Ndryshime ne Strukturen e organizates
Ndryshime ne Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

22. Permiresimi i vazhdueshem
Shikimi ne menyre te vazhdueshme per te gjetur rruge per permiresime te proçeseve te biznesit
Perfitimet:
Rrit besueshmerine e klienteles
Zvogelon pakenaqesine e klienteles
Zvogelon mundesin per konkurence nga te tjeret
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

23. Difuzioni, Infuzioni dhe Pranimi i Teknologjise
Technology diffusion - mase e zgjerimit te perdorimit te teknologjise
Technology infusion – thellesia ne te cilen teknologjia deperton ne nje departament
Technology Acceptance Model (TAM) – specifikon faktoret qe çojne ne nje perdorim te larte te teknologjise
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

24. Total Quality Management (TQM)
Cilesia: aftesia e nje produkti apo sherbimi qe te perkoje ose te tejkaloje me ate ç’ka pret klienti
TQM: metoda dhe teknika qe perdoren per te arritur cilesine ne te gjithe organizaten
Koncepti i cilesise u zhvillua pasi nje produkt ose sherbim ploteson specifikimet dhe do te kryeje funksionet ne te ardhmen sipas asaj qe pret klienti.
Nje website kryen funksionet e tij nese ofron informacion produkti dhe merr porosine ne menyre korrekte. Por ne presim me shume nga Website sot. Ai duhet te jete i lehte ne perdorim,e pelqyeshme nga ana estetike dhe ofron karakteristika ose informacione qe nuk i ofrojne websitet e tjera.
TQM eshte nje bashkesi teknikash, metodash dhe proçeses qe mbeshtesin realizimin e cilesise se mbare organizates.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

25. Outsourcing dhe Downsizing
Outsourcing: kontraktimi i profesionisteve jashte organizates
Downsizing: zvogelimi i numrit te punonjesve
Nje menyre per te qene kompetitiv eshte te kontrolloje kostot. Disa organizata kontrollojne kostot duke zvogeluar numrin e punonjesve dhe duke kontraktuar jashte organizates funksionet e tyre. Outsourcing perfshin perdorimin e kontraktoreve te jashtem per te permbushur nevojat e biznesit. Me nje personel teknik afatshkurter shume funksione qe lidhen me SI kontraktohen jashte organizates. Psh, menaxhimi i network dhe shkrimi i kodeve shpesh kontraktohen. Per kompanite kjo eshte me kosto me efektive sesa te paguajne rroga te larta, nderkohe qe do t’ju duhet te punesojne specialite teknik. Sidoqofte, kontratat duhet te shkruhen me mjaft kujdes ne menyre qe outsourcing te rezultoje me kosto sa me te ulet.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

26. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Avantazhi Kompetitiv
Mjaft i rendesishem per nje kompani, perfitimi afat-gjate ne lidhje me konkurentet e saj
Aftesia per te vendosur dhe mbajtur nje avantazh kompetitiv vitale per suksesin e nje kompanie
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

27. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Avantazhi Kompetitiv
Pese forcat qe motivojne firmat per te arritur ne avantazh kompetitiv
rivaliteti midis konkurenteve egzistues,
rreziku i futjeve të reja,
rreziku i produkteve dhe sherbimeve alternative,
fuqia e blerjes nga ana e blerësve nepermjet marreveshjeve,
fuqia e furnitoreve nepermjet marreveshjeve
Nje avantazh kompetitiv eshte sinjifikativ dhe teperi rendesishem per nje firme ndaj konkurenteve te vet. Aftesia per te vendosur dhe mbajtur nje avantazh kompetitiv eshte e nevojshme per mbijetesen e nje biznesi.
Nje teorist i menaxhimit, Michael Porter, identifikon 5 forca qe motivojne firmat per te arritur ne nje avantzh kompetitiv.
Se pari, sa me i mdh te jete rivaliteti midis konkurenteve egzistueshe aq me i mdh eshte presioni mbi nje firme per te patur nje avanyazh kompetitiv. Sa me kompetitive industria, aq me shume firmat luftojne per te arritur avantazh kompetitiv.
Sa me i madh te jete rreziku i hyrjeve te reja brenda nje industrie, aq me i madh presioni per arritur dhe mbajtur avantazh kompetitiv. Rreziku i hyrjeve te reja varet nga kostot (ose barriera te tjera) per te hyre ne industri, ashtu si dhe kostot e daljes prej saj. Sa me te ulta kostot qe shoqerojne hyrjet ne industri, me shume hyrje te reja do te terhiqen prej saj. Psh, meqe kerkohet relativisht pak investime per te futur nje biznes te vogel, humbjet do te jene te vogla nese biznesi deshton. Ne shohim qe ka plot biznese ne Internet qe shkojne e vijne.
Sa me e lehte behet klientet qe te perdorin produkte apo sherbime qe zevendesojne ato te ofruara nga kompania juaj, aq me e madhe behet presioni mbi kompanine tuaj per te arritur nje avantazh kompetitiv. Kjo ndond zakonisht me produkte ose sherbime qe jane pak homogjene. Psh, per shume nga konsumatoret e kafese pak rendesi ka se cfare marke kafeje perdorin ata. Per shume njerez, çaji eshte nje kafeine zevendesuese mjaft i mire nese çmimi i kafese do te behej i larte. Konkurente ne kete industri do te ndjenin presionin per te patur avantazh kompetitiv, ndoshta duke ulur kostot e tyre, keshtuqe duke ofruar çmime me te ulta.
Nese kemi disa furnitor per nje produkt, atehere nje numer i madh bleresish do te hynin ne marreveshje me furnitoret per kete produkt. Nese bleresve nuk do t’ju pelqenin termat e nje furnitori te veçante, ata do ta kerkonin kete gje ne nje biznes tjeter. Nga ana tjeter, nesse ka pak furnitore te nje produkti, atehere furnitoret kane me shume fuqi te kontrollojne çmimetdhe termat e tjere, meqe bleresit nuk mund te gjejne lehte furnitore te tjere. Sa me e vogel te jete fuqia e nje firme te çante ne lidhje me klientet ose furnitoret e saj aq me shume rritet presioni qe kjo firme te luftoje dhe te mbaje nje avantazh konkuren ne fusha te tjera.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

28. Planifikimi Strategjik per Avantazh Konkurent
Ndryshimi i struktures se industrise
Krijimi i produkteve ose sherbimeve te reja
Permiresimi i produkteve ose sherbimeve egzistuese
Perdorimi i sistemeve te informacionit per planifikim strategjik
Ne menyre qe nje biznes te jete kompetitiv, strategia e tij per SI behet ne te njejten linje me objektivat dhe strategjine e ketij biznesi.
Porter pershkruan 3 strategji qe bizneset mund te perdorin per ta patur avantazh kompetitiv perkundrejt 5 forcave: duke ndryshuar strukturen e industrise, duke krijuar produkte ose sherbime te reja si dhe duke permiresuar produktet dhe sherbimet egzistuese. Me pare, diferencimi i produkteve dhe perdorimi i IT per qellim strategjik ju shtuan ketyre strategjive kryesore.
Kur nje firme alternon strukturen e industrise, industria behet me e favorshme per ta. Zhvillimi i teknologjie dhe e proçeseve te reja te kushtueshme qe permireson produktet dhe sherbimet e juaja ul kostot e hyrjeve ne industri. Psh, ATM-te ndryshuan strukturen e industrise se bankave ne vitet 1970 duke rritur investimet ne teknologjine e kerkuar. Futja ne marrveshje strategjike me firmat e tjera e ben me te veshtire per te tjeret qe te jene konkurente.
Perdorimi i IT per qellime strategjike perfshin arritjen e avantazhit kompetitiv nepermjet perdorimit te teknologjise. Psh perdorimi i SI dhe IS per te personalizuar nje produkt si psh kepucet sportive, jeans ose veshjet do te kerkoje gjithnje e me shume perdorimin e IT per te qene kompetitiv.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

29. Sistemet e Informacionit bazuar ne Performance
Tre fazat ne perdorimin e SI ne biznes :
Reduktimi i kostove dhe Produktiviteti
Avantazhi kompetitiv
Menaxhim i bazuar ne performance
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

30. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Produktiviteti
Masa e output-it te arritur pjestuar me input-in e kerkuar
Sa me i madh te jete output-i per nje nivel te dhene te input-it aq me i madh produktiviteti
Produktiviteti = (Output/Input) x 100
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

31. Kthimi i investimeve dhe Vlera e Information Systems
Rritja e fitimit
Ndarja e tregut
Njohja dhe sadisfaksioni i klienteles
Total cost of ownership (TCO) – kostoja totale e pajisjeve
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

32. Justifikimi i SI (perfitimet nga SI)
Te sigurohemi qe sistemi mbeshtet nevojat e biznesit
Vleresimi i riskut
Identifikimi i benefiteve
Kur planifikojme nje SI te ri eshte e nevojshme te konsiderojme se sa mire projekti i propozuar ploteson nevojat e biznesit.
Gjithashtu duhet te vleresohet risku qe shoqeron projektin e SI, ashtu sikurse dhe perfitimet. Kur konsiderojne koston e nje SI, shume kompani konsiderojne tashme TCO, ose koston totale te pajisjeve, sesa thjesht kostot e blerjeve. TCO jo vetem perfshin koston e blerjeve te teknologjise, por kostot administrative dhe te suportit, kostot e trajnimeve si dhe kostot e zevendesimit, qe shoqerojne ate.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

33. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Justifikimi i SI
Vleresimi i riskut:
Sa mirë janë kuptuar kërkesat e sistemit?
Në çfarë shkalle janë përpjekjet e firmës për teknologji të re?
A ka risk të biznesit nëse organizata implementon një project të dobët?
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

34. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Justifikimi i SI
Shumica e projekteve te SI perfundon ne nje nga kategorite e meposhtme:
Tangible Savings (Kursime të prekshme)
Intangible Savings (Kursime jo të prekshme)
Legal Requirement (Kërkesa ligjore)
Modernization (Modernizimi)
Pilot Project
Risqet mund te balancohen nga perfitimet qe vijne nga informacioni. Ky perfshin kosto te prekshme ose sasiorersi psh ulja e kostove te prodhimit, si dhe perfitime te paprekshme ose intangible, si psh permiresimi i sjelljes se punonjesve.
Analiza kosto fitim, jo gjithmone eshte e aplikueshme. Psh, nje SI i veçante mund te kerkohet nga shteti ose agjenci qeveritare, nderkohe qe nje biznes mund te implemetoje nje SI vetem per te fituar ekspierence ne nje teknologji te re ose te implementoje nje teknologji apo SI te ri thjesht per nevojat e konkurences.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

35. Rolet, Funksionet dhe Karrierat ne Departamenti te Information Systems
Operacionet – fokusohen ne efiçencen e informacionit
Zhvillimi i Ssistemeve- fokusohet ne zhvillimin e nje projekti te caktuar si dhe ne mirembajtjen dhe rishikimin e tyre
Suporti – ju ofron asistence perdoruesve
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

36. Tre pergjegjesite kryesore te Sistemeve te Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

37. Titujt dhe Funksionet tipike te Sistemeve te Informacionit
Chief Information Officer (CIO) – zgjedh pajisjet dhe personelin e departamentit te SI per te ndihmuar organizaten te arrije objektivat e saj
administratoret e LAN – ndertojne dhe menaxhojne rrjetat e hardware-ve, software-ve, si dhe proçeset e sigurise
Ka disa tituj pune dhe pershkrime te ketyre puneve (“job description”) tek sistemet e informacionit.Shume biznese kane shefine e informacionit, nje CIO, qe merret me sistemet dhe teknologjine e informacionit te te tere biznesit. CIO eshte pergjegjes per planifikimin, menaxhimin dhe funksionimin e sistemit te informacionit te organizates. Zakonisht CIO eshte nje menaxher i nivelit te larte ne neivel zv. presidenti, i cili punono sebashku me menaxheret e tjere te larte per te siguruar qe sistemet e informacionit mbeshtesin nevojat dhe qellimet e biznesit.
With the growth of computer networks, administrators of both wide area and local area networks are becoming increasingly important. Network administrators manage network infrastructure, security, and use, as well as identifying and correcting problems.
Similarly, with the growth of the Internet and e-commerce, the need for Internet personnel is growing. A new position of chief Internet officer has been suggested for companies with critical Internet operations.
Major consulting firms such as EDS and Andersen also require skilled information systems personnel with excellent communication and project management skills in addition to technical skills.
Often information systems personnel get some type of certification. Certification is achieved by passing specified skill & knowledge tests. Some of the more popular certifications include Novell’s certified network engineer, Microsoft certified systems engineer, and Cisco’s certified internetwork expert.
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

38. Titujt dhe Funksionet tipike te SI
Karrierat ne Internet
Strategjiste
Programuese
Operatoret e Website
Chief Internet Officer
Firmat konsultuese
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit

39. Igli Tafa - Sistemet e Informacionit
Permbledhje
Proçeset me vlere te shtuar rrisin kombinimin e inputeve ne menyre qe ato te bejen outpute finale
Proçesi e reengineering ne nje biznes perfshin ridizenjimin radikal te proçeseve te biznesi,strukturen organizacionale si dhe sistemet e informacionit
Personeli i sistemeve te informacionit zakonisht punon ne departamentin e sistemeve te informacionit, i cili perbehet nga nje chief information officer, analistet e sistemit dhe programistet
Igli Tafa - Sistemet e Informacionit