1. MODUL 2 Uporaba računala i rukovanje datotekama
Osnovni elementi Windows okruženja
Diskovi (uređaji), mape i datoteke
Podešavanje postavki računala

2. Osnovni elementi Windows okruženja
Uključivanje računala
Radnje mišem
Ikone i radna površina
Osnovne radnje s ikonama
Elementi prozora
Prilagođavanje veličine i položaja prozora
Kretanje između otvorenih prozora
Isključivanje računala

3. 1. Uključivanje računala
Uključenjem se aktivira BIOS (Basic Input Output System)
BIOS pronalazi i povezuje dijelove računala i provjerava njihovu ispravnost
Nakon povezivanja dijelova računala BIOS traži upravljački sustav po diskovima
Upravljački sustav se učitava u radnu memoriju i preuzima upravljanje računalom
- ulazak u BIOS
- ulazak u Safe mode
- postupak u slučaju da je disketa u disketnoj jedinici prilikom pokretanja računala

4. 2. Radnje mišem Najmanje dvije tipke miša: glavna i pomoćna
Osnovne radnje mišem:
Pokazivanje (point)
Klik
Dvostruki klik
Povuci i spusti (Drag and Drop)
Oblici kursora miša

5. 3. Ikone na radnoj površini
Osnovne ikone operacijskog sustava Windows:
My Documents
My Computer
Recycle Bin
Ikone mapa
Ikone programa
Ikone dokumenata
Ikone prečica 1 2 3 4

6. 4. Rad sa ikonama Označavanje ikona: Premještanje ikona:
klik
Shift + klik (ikone u nizu)
Ctrl + klik (ikone napreskokce)
Premještanje ikona:
Cut + Paste
Mišem (“povuci i spusti”)
Kopiranje ikona:
Copy + Paste
Mišem (Ctrl + ”povuci i spusti”)
Brisanje ikona:
Tipkom Delete (u Recycle Bin)
Tipkama Shift + Delete (trajno)
Isti se postupci primjenjuju i u radu s mapama i datotekama!

7. 5. Elementi prozora

8. 6. Veličina i položaj prozora
Pomicanje prozora mišem povlačenjem za naslovnu traku
Promjena veličine prozora mišem povlačenjem prozora za rub ili ugao
Kontrole za rad s prozorom

9. 7. Kretanje između prozora
Aktivni prozor:
ispred ostalih
druge boje naslovne trake
samo jedan prozor može biti aktivan
prozor se aktivira klikom (ili Alt + Tab)

10. 8. Isključivanje računala
Shut Down = Turn Off
Restart
Stand by
Restart i Reset

11. Diskovi (uređaji), mape i datoteke
Organizacija podataka na diskovima
Vrste diskova
Pregled sadržaja diskova
Otvaranje mapa, dokumenata i datoteka, pokretanje programa
Stvaranje mapa i podmapa
Preimenovanje mapa i datoteka
Pojedinačno i označavanje niza datoteka
Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka
Sortiranje datoteka
Svojstva (obilježja) mapa i datoteka
Vrste datoteka (ekstenzije)
Prečaci

12. 1. Organizacija podataka na diskovima
diskovi – uređaji za pohranu podataka
na diskovima podatke pohranjujemo u datotekama
zbog preglednosti datoteke razvrstavamo po mapama
svaki disk ima osnovnu ili korijensku mapu u kojoj se nalaze sve ostale mape i datoteke
mapa zauzima minimalan prostor na disku
unutar jedne mape mogu se osim datoteka nalaziti i druge mape (podmape)

13. 2. Vrste i označavanje diskova
Vrste diskova:
tvrdi disk CD
DVD
memory stick
disketa
memorijske kartice
Diskovi se označavaju velikim slovima engleske abecede i dvotočkom:
A: - disketa
C: - tvrdi disk
D:, E:,… - ostali diskovi

15. 3. Pregled sadržaja diskova
Programi za pregled sadržaja:
Windows Explorer
My Computer
otvaranjem bilo koje mape ulazimo u sučelje za pregled sadržaja diskova
alat Folders otvara lijevi dio prozora za pregled sadržaja diskova i mapa

16. 4. Otvaranje mapa, dokumenata i datoteka, pokretanje programa
Dvostruki klik na ikonu na Desktopu (ili klik + Enter)
Klik na naziv programa u programskoj traci
Dvostruki klik na ikonu u odgovarajućoj mapi (ili klik + Enter)
Unos adrese i imena datoteke u polje Open, funkcija Run

17. 5. Stvaranje mapa i podmapa
File  New Folder
Treba paziti da bude otvorena mapa u kojoj želimo stvoriti podmapu
Klik na + ili – širi ili skuplja odgovarajuću granu mapa
Adrese mapa i datoteka

18. 5. Stvaranje mapa i podmapa
Stvorite mapu Novi Zagreb u mapi Modul2_vjezba koja se nalazi u osnovnoj mapi na C: disku.
Stvorite u mapi Novi Zagreb njene podmape Utrine, Trnsko i Sopot.
Stvorite mapu Otok na slijedećoj lokaciji: C:\Modul2_vjezba\podmapa\podmapa\podmapa

19. 6. Preimenovanje mapa i podmapa
File  Rename
Klik na ikonu, klik na polje s imenom, promjena imena (u desnom prozoru)

20. 6. Preimenovanje mapa i podmapa
Preimenujte mapu Trnsko u Siget i mapu Otok u Dugave.

21. 7. Označavanje datoteka Pojedinačno označavanje - klikom
Označavanje neprekinutog niza – klikom na prvu datoteku u nizu i klikom na zadnju uz pritisnutu tipku Shift
Označavanje napreskokce – Ctrl + klik

22. 8. Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka
Delete (Recycle Bin)
Shift + Delete (trajno)
premještanje i kopiranje:
povlačenje mišem (uz pritisnutu tipku Ctrl za kopiranje ili Shift za premještanje)
Cut, Copy, Paste (Izreži, Kopiraj, Zalijepi)
Cut i Paste za premještanje
Copy i Paste za kopiranje

23. 8. Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka
Cut, Copy, Paste (Izreži, Kopiraj, Zalijepi)

24. 8. Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka
Recycle Bin
Delete – trajno brisanje označenih mapa i datoteka
Empty Recycle Bin – pražnjenje koša (mijenja se izgled ikone!)
Restore – vraća označene mape i datoteke na izvornu lokaciju

25. 9. Sortiranje datoteka
Izabrati među pogledima (Views) detalje (Details)
Klikom na naslov stupca sortirati datoteke silaznim redoslijedom (A-Z, manje ka većem, starije ka novijem)
Name (prema imenu)
Size (prema veličini)
Type (prema vrsti)
Date modified (prema datumu zadnje promjene)
Drugi klik na naslov stupca sortira datoteke uzlaznim redoslijedom (Z-A, veće ka manjem, novije ka starijem)

26. Zadaci
Kopirajte sve datoteke iz mape Modul2_vjezba kojima ime počinje slovom P u mapu Prvo slovo P kopiranje
Kopirajte sve datoteke iz mape Modul2_vjezba koje u imenu imaju znamenku 1 u mapu Znamenka 1 kopiranje
Premjestite sve datoteke iz mape Modul2_vjezba koje su veće od 50 kB u mapu Veće od 50kB premještanje
Premjestite sve datoteke iz mape Modul2_vjezba koje su posljednji puta mijenjane u kolovozu u mapu Kolovoz 2006 premještanje
Izbrišite sve datoteke (prebacite ih u Recycle Bin) iz mape Modul2_vjezba kojima ime počinje slovom w
Datoteku web5.jpg vratite na početnu lokaciju i zatim ispraznite koš za smeće

27. 10. Svojstva (obilježja) mapa i datoteka
Svojstva se mogu pregledavati desnim klikom miša i odabirom opcije Properties iz brzog izbornika
Osnovna svojstva mapa:
lokacija
datum nastanka
broj datoteka u mapi
broj podmapa u mapi
veličina sadržaja mape
Osnovna svojstva datoteka:
veličina
datum stvaranja
datum zadnje promjene
datum zadnjeg pristupa

28. 10. Svojstva (obilježja) mapa i datoteka
Mape i datoteke koriste i neke atribute:
Read-only (samo za čitanje)
Hidden (skrivena)
Archive (za arhiviranje)
Atribut se mijenja postavljanjem ili brisanjem kvačice u polju ispred naziva atributa
Svim datotekama u mapi Modul2 kojima ime započinje slovom k uključite atribut Read-only.

29. 11. Vrste datoteka (ekstenzije)
Ekstenzije se uobičajeno sastoje od tri znaka i točkom su odijeljene od osnovnog dijela imena datoteke.
Ekstenzija određuje vrstu (tip) datoteke – programske, pomoćne, tekstovne, grafičke, glazbene, itd.
Ekstenziju je važno upisivati jer pomoću ekstenzije operacijski sustav pridružuje datoteci odgovarajući program za njeno pokretanje.
OPREZ!
Neki programi sami dodjeljuju ekstenzije pa ih nije potrebno upisivati (možemo dobiti “dvostruke” ekstenzije)
U windowsima prikaz poznatih ekstenzija može biti isključen, pa tada kod većine datoteka vidimo samo glavni dio imena.

30. 11. Vrste datoteka (ekstenzije)
Ekstenzija
Tip datoteke
EXE, COM
program
HLP
datoteka pomoći (help)
TXT
obična tekst datoteka
DOC
tekst u Wordu
XLS
proračunska tablica u Excelu
PPT
prezentacija u Powerpointu
MDB
baza podataka u Accessu

31. 11. Vrste datoteka (ekstenzije)
Ekstenzija
Tip datoteke
BMP, WMF,
TIF, GIF,
JPG (JPEG)
grafičke datoteke (fotografije, slike, crteži)
WAV, MID,
WMA, MP3
zvučne datoteke
AVI, MOV,
MPG (MPEG)
video datoteke
HTM (HTML)
web stranica
ZIP, RAR
komprimirane (sažete) datoteke

32. 12. Prečaci
Ubrzavaju pokretanje nekog programa ili otvaranje dokumenta
Prečac pamti put do željene datoteke
Brisanjem prečaca ne brišemo datoteku do koje prečac vodi
Prečac se stvara na jedan od slijedećih načina:
File  New  Shortcut
Desni klik , Create Shortcut

33. Postupci u radu s datotekama
Pretraživanje liste nedavno korištenih datoteka (My Recent Documents)
brisanje datoteke s popisa ne znači i stvarno brisanje s diska
Pretraživanje diskova i mapa opcijom Search
Komprimiranje (sažimanje) i dekomprimiranje datoteka
Formatiranje diskete i diska
Ispis

34. Ispis ekrana (Print Screen)
Ostvaruje se pritiskom na tipku Print Screen (Prt Sc)
Tipka Prt Sc kopira u spremnik prikaz cijelog ekrana, a Alt + Prt Sc prikaz aktivnog prozora
Opcijom Paste (Zalijepi) možemo tipkom Prt Sc snimljeni prikaz ekrana ili prozora prebaciti u Paint, Word ili bilo koji drugi program koji prepoznaje grafiku

35. Podešavanje postavki računala
Promjena zadanog pisača
Svojstva (obilježja) sustava
Procesor
Memorija
Operacijski sustav
Ime računala
Hardver
Mijenjanje postavki radnog okruženja
Datum i vrijeme
Zvuk
Miš (brzina dvostrukog klika)
Svojstva prikaza (Display Properties)
Desktop (Slika u pozadini)
Screen Saver (Čuvar ekrana)
Instaliranje i deinstaliranje aplikacija
Zatvaranje aplikacije koja ne odgovara
Sustav pomoći i podrške

36. 1. Promjena zadanog pisača
Zadani pisač (Default Printer) je onaj na kojem će se vršiti ispis ako ništa ne mijenjamo prije ispisa
Opcije vezane uz pisač nalazimo odabirom opcije Printers and Faxes sa startnog izbornika ili iz Control Panela
Pisač postavljamo kao zadani desnim klikom na njega i odabirom opcije Set as Default Printer ili putem izbornika: File  Set as Default Printer

37. 2. Svojstva (obilježja) sustava
Navedena svojstva možemo pogledati na jedan od slijedećih načina:
Pokretanjem ikone System u Control Panelu
Desnim klikom miša na ikonu My Computer i odabirom svojstava (Properties)
Podaci o procesoru, memoriji i operacijskom sustavu nalaze se unutar kartice General

38. 3. Mijenjanje postavki radnog okruženja
Odvija se unutar Control Panela odabirom odgovarajuće ikone:
Mouse
Keyboard
Display Properties
Sounds and Audio Devices …

39. 4. Instaliranje i deinstaliranje aplikacija
Odvija se također unutar Control Panela odabirom ikone:
Add or Remove Programs

40. 5. Zatvaranje aplikacije koja ne odgovara
Izvodi se pokretanjem Task Managera pritiskom na tipke Ctrl+Alt+Delete.
Osnovne mogućnosti koje nudi Task Manager su:
End Task (za zatvaranje blokirane aplikacije)
Shut Down (za isključivanje računala)

41. 6. Sustav pomoći i podrške
Pokreće se opcijom Help and Support sa startnog izbornika.