1. استاد راهنما : www.payaname.com
طراحی معماری 5
مجتمع مسکونی
توسط:
استاد راهنما :
91-90

2. ابعاد واستانداردها در طراحی مجتمع های مسکونی
استانداردهای طراحی
برنامه فيزيكي
سرانه‌ها و استانداردهاي طراحي
ابعاد و اندازه‌ها
ابعاد و اندازه‌هاي مبلمان
چيد مان فضا‌ها
بررسي همجواري فضاها با يكديگر
سازگاري فضاها باعوامل‌تأثيرگذار در هر يك از فضاها
موقعيت قرار گيري فضاها از نظر ارزش و اهميت
نمودار حبابي از روابط كاركردي
تجزيه و تحليل فعاليت‌ها
عرصه های مسکونی

3. استانداردهای طراحی
رعایت ارتفاع محدودیت سیستمهای اطفا حریق ضوابط بالکن ها دوچرخه آسانسورها مجموعه ضوابط ومقررات تسهیلات ایمنی تردد در تقاطع ومعابر پله های فرار زمینهای بازی پارکینگ نور وفضای شهری ضوابط ساختمان مجتمع های مسکونی (پیاده رو) طراحی مبلمان برای خیابان

4. برنامه فيزيكي
فضاهاي مورد نياز هر پروژه بر اساس نوع فعاليت‌ها و دسته بندي آنها مشخص مي گردد. ابعاد و مشخصات فضاها با توجه به نوع و حجم فعاليت‌ها و مبلمان و لوازم مورد استفاده و استاندارهاي موجود معين مي شود. فهرست فضاهاي مورد نياز هر پروژه به همراه تعداد و مساحت و ويژگي‌هاي اصلي هر فضا بعنوان برنامه فيزيكي ملاحضه مي شود.

6. استانداردهاي طراحي مسكوني
احداث واحد هاي تك فاميلي (يك واحد مسكوني) 120 تا 150 متر مربع و چند فاميلي (چند واحد مسكوني) 500 متر مربع می باشد.
رعايت حداقل مساحت قطعه به 500 متر مربع مشروط به احداث حداقل 4 واحد مسكوني است.
حداكثر سطح زير بنا در طبقه همكف (نبايد از 65% سطح كل زمين در طبقه همكف تجاوز نمايد.)
حداكثر زير بنا در طبقات –اينگونه بناها نبايد در كليه طبقات به جزء طبقه ي همكف از 80% سطح كل زمين تجاوز نمايد.

7. ابعاد انسانی ابعاد انسانی در حال حرکت استاندارد های فضای نشیمن، غذا خوری، فضای کار و آشپزخانه ابعاد و اندازه مبلمان

8. بررسي همجواري فضاها با يكديگر

9. سازگاري فضاها با عوامل تأثير گذار بر هر يك از فضاها

10. اصول كلي‌ و روابط بین فضاها
رسيدن‌: اين مرحله بطور عمده مشكلات ناشي از شبكه‌هاي ارتباطي پياده و سواره‌
وارد شدن‌ : اين مرحله بطور كلي فرم و عملكرد محل ارتباط داخل و خارج محيط را شامل ميشود.
استفاده كردن‌ : پس از ورود به ساختمان‌، مرحله استفاده از محيط مورد نظر مطرح ميگردد .

11. طبقه بندي محيطهاي مسكوني در ايران‌
بناهاي مسكوني قديمي با فرم معماري سنتي و بومي‌
بناهاي مسكوني تك واحدي با فرم معماري غير سنتي و غير بومي‌
بناهاي مسكوني چند واحدي‌
مجتمع‌هاي مسكوني بزرگ در مجموعه شهركهاي مسكوني‌

12. جهت قرار گرفتن فضاي داخلي پلان مسكوني :
فضاهاي جنوبي ( خواب ـ غذاخوري ـ تراس ـ پذيرايي )
فضاهاي مشرقي ( حمام ـ سالن ورزشي )
فضاهاي مغرب ( پاسيو ـ كتاب خانه ـ هال ـ اتاق بازي )
فضاهاي شمال غربي ( راه پله ـ انباري )
فضاهاي شمال شرقي ( آشپزخانه ـ توالت ـ گاراژ ـ ورودي )
فضاهاي جنوب شرقي ( خواب ـ اتاق بيمار )
فضاهاي جنوب غربي ( راه پله ـ انباري ـ راهرو )

13. نمودار حبابي از روابط كاركردي
اتاق خواب
سرویس
تراس
هال خصوصی
نشیمن پذیرایی
آشپزخانه
هال عمومی
نمودار حبابي یک خوابه
ورودی

14. نمودار حبابی از روابط کارکردی
نمودار حبابی دو خوابه
سرویس
خواب
پذیرایی
هال خصوصی
خواب
هال عمومی
آشپزخانه
نشیمن
سرویس مهمان
ورودی

15. تجزيه و تحليل فعاليت‌ها:
خواب
خواب
هال
خصوصی
تراس
تراس
سرویس
مهمان
خانواده
نشیمن
آشپزخانه
میهمان
آشپزخانه
هال
عمومی
فضای زندگی
ورودی
ورودی

16. اندازه و ابعاد :

17. عرصه :
به تعدادی از فضاها و عملکردهای سازگار که با هم وابستگی معمــاری داشته و در بخش مشخصی از نقشه  طرح ما مکان یابی گردند را عرصه گوییم .

18. عرصه های مسکونی       
عرصه خصوصی          
 عرصه خانوادگی
 عرصه پذیرایی 
 عرصه خدماتی
  عرصه فضای باز

19. ویژگیهای عرصه های مختلف
عرصه خصوصی : از مهمترین قسمتهای ساختمــــان مــــی باشد . فضــــایی است غیــــر رسمی و در صورت امکان بایــد در بهترین و مهمترین موقعیت طراحی مکان یابی شود .
عرصه خانوادگی : شامل فضای نشیمن و آشپزخانه میـباشد و در خانـــــه های بزرگتر , صبحــانه خوری نیز به ایـن مجموعه اضــافه میشود . این عرصه رو به آفتاب و فضای حیاط میباشد . در صــورت امکـــــان دسترسی مستقیم به حیاط و بالــکن طراحی میشود .
نشیمن : محل زندگی خانواده و مهمترین قسمت خانه است . این فضــا اغـــــــلب از فضای پذیرایی مستقـــلا طراحی میشود و حالتی خصوصی دارد
آشپزخانه : یـــــکی از مهمترین عناصر عملکردی خانه می بــاشد و بـــا توجه به تنوع فعالیتها , وجود لوازم وتجهیزات مدرن

20. دسترسی آشپزخانه :
دسترسی آشپزخانه باید به فضــــای بیــرونی و گاراژ سترسی راحتی داشته باشد و با بالکن یا پاسیو مرتبط باشد . به اتاق نشیـــمن و فضای صبحانه خوری باید راحت باشد .

21. عرصه های زندگی خصوصی و فردی :
برای یک زندگی متعادل و متوازن لازم است بین زندگی جمعی و خصوصی تعادل به وجود آیـــد . ما به همــــــان اندازه که احتیاج به هم نشینی با افراد خانواده داریم به همان اندازه نیز احتیاج به داشتن محیط خلوت (با خود بودن , تفکر عبادت ) و استراحت داریم . کودکان و نوجوانان نیز فضایی برای انجام تکالیف مدرسه دارند . ( اتــــــاق فرزند )

22. محل استقرار عرصه های خصوصی و فردی :
عرصه خواب شامل اتاق خواب بچه , اتاق خواب والدین , کتابخانه و گاهی هم اتاق خواب میهمان می باشد . ایــــن بخش از ساختمان به عنوان خصوصی ترین و آرام ترین بخش خانه , ضمن نزدیکی به فضـــــــای خانوادگی مانند نشیمن و آشپزخانه ,معمولا به طور مستقل و دور از پذیرایی میهمان طراحی می شود .

23. عرصه های خصوصی
اتاق خواب والدین : اتاق خواب اصلی میتواند شامل 5 حوضه ی خواب , محل نشیمــــن , کمــــــــدهای لباس , حمام و رخت کن باشد . در طراحی این اتاق باید به توازن اندازه هر قسمت و رابطه منطقی آنها توجـــه شود .
اتاق خواب فرزندان :می تواند به عنوان یک مجموعه واحد و مرتبط شامل اتاق های خواب و حمـــــام و توالت در نــــظر گرفتــه شود .

24. ورودی :
نحوه ی دسترسی و ورود به بنا بخش مهمی از طرح را تشکیل می دهد . ورودی خانه اولین جایی است که ساکنان خانه و میهمانان با آن مواجه می شوند و تحت تاثیر کیفیات مثبت یا منفی آن قرار می گیرند . ورودی خانه باید زیبا , جذاب , دعوت کننده و خوانا باشد تا در اولین لحظه تاثیر خوش آیندی بر وارد شونده داشته باشد . همچنین معرف ارزش های کل خانواده و ساکنان آن باشد .

25. ضوابط بالکن ها
احداث پیش آمدگی در خیابان های 12 متر تا 20 متر به عمق 80 سانتی متر و برای خیابان 20 متر به بالا به عرض 120سانتی متر مجاز می باشد
ارتفاع پیش آمدگی نسبت به کف پیاده رو ، نباید از 5/3 متر کمتر باشد و سطح آن مطابق ضوابط مربوطه جزء تراکم محسوب خواهد شد .
   پیش آمدگی ساختمان در همکف و طبقات ، در خارج از 60% طول مجاز و در داخل زاویه 45درجه ، حداکثر به میزان 2 متر بلا مانع است ( رعایت 60% مساحت الزامی است ).

27. آسانسور:
حداقل سرعت آسانسورهای مسافربر با توجه به ارتفاع ساختمان از کف پایین ترین تا کف بالاترین طبقه مطابق جدول زیر می باشد:

28. آسانسور
كليه ساختمانهايي كه ارتفاع آنها از سطح گذر 15 متر به بالا و يا 5 اشكوب باشد ميبايست محل آسانسور به تعداد لازم در نقشه‌ها پيش‌بيني نمايند. چنانچه ارتفاع ساختمان از كف ورودي اصلي كمتر از 15 متر و يا كمتر از 5 اشكوب باشد،آسانسور الزامي نيست‌.
در ساختمان های با بیش از 8 طبقه بالای ورودی اصلی یا با طول مسیر اصلی حرکت بیش از 23 متر بالای ورودی اصلی، باید حداقل دو دستگاه آسانسور پیش بینی گردد که یکی از آنها با حداقل ظرفیت 1000 کیلوگرم مناسب حمل برانکارد باشد و به کلیه طبقات نیز سرویس دهد.

29. چگونگی پله های فرار در ساختمان ها
در ايران به اشتباه، به پله فرار، راه خروج اضطراري اطلاق مي‌شود در حالي كه راه خروجي معمولي و راه خروجي اضطراري تفاوت چنداني با يكديگر ندارند .
پلكان فرار، تنها راه نجات ساكنان طبقات بالاي ساختمان در مواقع اضطراري و وقوع حريق است. راهي كه به دليل نبود بسترهاي مناسب فرهنگي و اقتصادي، يا در ساختمان‌ها پيش‌بيني نشده و يا بدون رعايت استانداردهاي لازم، طراحي و ساخته مي‌شود.

30. پارکینگ :
مکـــــان پارکینگ در خانه بستــه به ابعاد زیر بنـا , شیب زمین , نوع طرح خانه و شبکه دسترسی سواره مشخص می شود . ابعاد متعارف برای جانمایی یک ماشین 25 متر مربع می باشد . فضای اشغال یک ماشین 5 * 3 میباشد و برای مانور آن احتیاج به فضای 25 متر مربع داریم . پارکینگ ممکن است جدا از ساختمان اصلی و یا چسبیده به آن و یا در زیر زمین و یا زیر ساختمان طراحی شود . به علاوه دسترسی راحت از پارکینگ به داخل خانه مخصوصا به آشپزخانه و یا فضای ورودی مهم است .
واحدهاي مسكوني بالاي 200متر 5/1واحد پاركينگ و واحدهاي 100متر 5/0واحد پاركينگ بايد داشته باشند

32. ضوابط ساختماني مجتمع هاي مسکوني
سطح کل زيربناي مجموع واحدهاي مسکوني حداکثر معادل 120% نسبت به سطح زمين مجاز مي باشد
سرانه زمين ناخالص به ازاي هر واحد مسکوني حداقل معادل 100 مترمربع مي باشد
مساحت کوچکترين واحد مسکوني نبايد از 80 مترمربع کمتر باشد
حداکثر سطح اشغال مجاز در همکف معادل 35% سطح کل زمين مي باشد

33. احداث محل پارک اتومبيل به تعداد معادل حداقل 75% نسبت به تعداد واحدهاي مسکوني الزامي است
حداقل سطح خالص پارکينگ به ازاي هر اتومبيل 5/12 مترمربع مي باشد
حداقل عرض معابر دسترسي به محل هاي پارک 5/5 متر رعايت گردد
مجموع سطوح تحت اشغال زيربناي ساختمانهاي مسکوني در همکف به اضافه سطح اشغال مسيرهاي اتومبيل رو و پارکينگ ها در شرايطي که پارکينگ ها در محوطه روباز پيش بيني مي شود نبايد از 60 درصد سطح کل زمين بيشتر باشد.

34. می توان زمین بازی كودكان را به چهار گروه سنی تقسیم بندی كرد؛
زمین بازی مخصوص كودكان زیر ۳ سال: ترجیحاً تا ۵۰ متری محل سكونت باشد، محصور شده و دارای ظرفیت۲۰ كودك به همراه والدین باشد. زمینش چمن با سطح ناهموار ولی كم ارتفاع و دارای یك كلبه كوچك به همراه نیمكت های مخصوص باشد. زمین بازی كودكان ۷ تا ۹ سال: در این سن كودكان احتیاج به روابط بیشتر، تحرك بیشتر و محیط مناسب دارند، یعنی زمین نیمه سفت یا چمنزار با یك مسیر دوچرخه از آسفالت كه با گیاهان احاطه شده باشد و برای هر كودك ۱۰ متر مربع از زمین اختصاص داده شود.
زمین بازی كودكان ۹ تا ۱۲ سال: كودكان در این سن مستقل تر شده و فضایی وسیع تر با حصار كمتر احتیاج دارند. زمین های ورزشی از آسفالت با خط كشی های متعدد برای بازی و نرمش و میز پینگ پنگ كه با توری های فلزی ۳ متری احاطه شده باشد ساخته می شود. ابعاد این زمین ها باید حداقل ۱۲ در ۲۰ متر باشد زمین بازی برای كودكان ۳ تا ۷ سال: تقریباً جدا از محل بازی بزرگترها باشد، برای هر كودك ۱۰ متر مربع زمین در نظر گرفته شود تا یك سوم آن چمن یا زمین كوبیده و یك سوم نیمه سفت با تجهیزات مثل تاب و نردبان و یك سوم باقیمانده زمین سفت مثل آسفالت برای تیله، دوچرخه و توپ بازی همراه با یك كلبه و دستشویی باشد.

35. زمین بازی

36. زمین بازی

37. زمین بازی

38. دلیل ساخت پياده رو
  از دلايل اصلي ساخت پياده رو افزايش ايمني عبور و مرور عابران پياده است. در ساخت پياده رو، بايد عوامل مختلفي مانند نيازهاي عمومي و ضعف امكانات و حركات اتوبوس ها و تاكسي ها مورد توجه باشد.
اهداف ساخت پياده رو از اهداف ساخت پياده رو مي توان به تشويق مردم به پياده روي ، شناسايي مناطقي كه رفت و آمد مردم در آنجا بيشتر است ،كاهش آلودگي زيست محيطي ، حفظ منابع طبيعي شهر ، افزايش درآمدهاي عمومي ، كاهش تصادف و جلوگيري از استفاده خطوط دو چرخه ها و اتوبوس ها از سوي عابران پياده اشاره كرد.

39. اعلام کننده های حریق

40. مهمترین عوامل موثر در طراحی تقاطع های هم سطح
1ـ عوامل ترافیکی 2ـ عوامل محیطی 3ـ عوامل انسانی 4ـ عوامل اقتصادی

41. نور و فضاهای شهری
نور در ساعات متفاوت روز جلوه‌های گوناگونی به فضاهای شهری می‌دهد. در گذشته عنصر نور برای ایجاد تنوع در فضاهای شهری كاربرد فراوان داشت. برای مثال از آنجا كه رنگ سفید، نور آسمان را در خود منعكس كرده و هاله‌ای از رنگ آن را در برمی‌گیرد، برخی از بناهای بزرگ شهری و یا بافت كلی یك روستا را سفید رنگ می‌ساختند تا بدین ترتیب با توجه به رنگ آسمان كه از طلوع آفتاب تا غروب، رنگ‌های متنوعی از جمله زرد ملایم، آبی روشن، نارنجی و ... را به خود می‌گیرد بافت شهر یا روستا نیز دستخوش تغییر و تحول شده و جلوه‌های ملایم رنگی متنوعی را در برگیرد.

42. طراحی مبلمان برای خیابان
در محيط شهري زباله دان بايد قابل رويت بوده واستفاده از آن راحت باشد،ولي نبايد به عنوان عنصري مزاحم وپر زرق و برق جلوه كند.استقرار زباله دان نبايد به صورت اتفاقي انجام پذيرد بلكه بايد بر اساس نرخ تردد و ازدحام مردم در يك محدوده يا نقطه اي خاص انجام گيرد. به طور مثال وجود زباله دانهاي متعدد در برابر يك فروشگاه بزرگ يا مدرسه اي پر از دانش آموز امري شايسته است.

43. یک مقاله :
مجتمع مسکوني در اين مقاله به توضيح مختصري درباره علل ايجاد مجتمع هاي مسکوني و انواع آن مي پردازيم: الف) علت ايجاد مجتمع هاي مسکوني: 1) با توجه به نياز بشر به حفظ امنيت و توانايي بيشتر برقراري امنيت توسط نيروهاي جمعي به نسبت نيروهاي فردي، انسانها زندگي به صورت گروهي را تا آنجا که به حريم خصوصي شان لطمه وارد نکند دوست دارند. 2)وجود مجتمع هاي مسکوني اين امکان را به مخاطبان مي دهد تا از امکانات بيشتر و بهتري بهره گيرند. (مثل فضاهاي خدماتي و تفريحي و...) 3)کمتر شدن هزينه ها با توجه به تقسيم آنها بين تعداد خانوار بيشتر. 4)امکان لذت بردن از زندگي جمعي در کنار حريم خصوصي. به اين نکته نيز بايد توجه کتيم که در مکانهاي تفريحي و ييلاقي که مورد استفاده دائمي نيستند نياز به همجواري واحدهاي مسکوني براي حفظ امنيت و استفاده از امکانات تفريحي و امکان فعاليت هاي جمعي از موارد عادي ( مجتمع هاي مسکوني شهري ) بيشتر احساس ميشود

44. ب) انواع مجتمع هاي مسکوني:
به طور کلي 4 نوع مجتمع مسکوني وجود دارد به شرح زير مي باشد:
GARDEN APARTMENT
IN FILL APARTMENT
3) HIGH RISE APARTMENT
4) TERESSED APARTMENT

45. علل ايجاد مجتمع هاي پلکاني:
1) امکان بهره گيري بيشتر از فضا
2) امکان بهره گيري بهتر از نور و ديد و منظر و تهويه طبيعي و...
3) علاقه انسان به همسو شدن با طبيعت و عوارض طبيعي نه مقابله با آن
4) امکان استفاده بهينه از بام خانه ها که در ديگر پروژه هاي مسطح فضايي فراموش شده اند.
5) امکان بهره گيري از مزاياي زندگي در خانه مستقل ويلايي در کنار دارا بودن امتيازات زندگي آپارتماني.
6) امکان استفاده از فضاي سبز و ديگر انرژي هاي موجود در طبيعت در هر واحد مسکوني.

48. در ايران نيز نمونه هايي از اين سبک معماري وجود دارد:
در کشور ما اکثر شهرها و مناطق مسکوني در دشت و فلات واقع شده اند اما آن دسته که در دامنه کوه ها واقع اند غالباُ با احترام به طبيعت و فرم و جهت گيري آن به صورت پلکاني ساخته شده اند از آن ميان ميتوان به روستاهاي کنگ ماسوله و ابيانه در سه اقليم متفاوت سردوخشک و معتدل و مرطوب و گرم و خشک اشاره کرد.
يکي از نمونه هاي خارجي اين نوع مجتمع مسکوني، مجتمع مسکوني روکو اثر تاداوآندو مي باشد. اين مجتمع شامل سه فاز مي باشد.در سايت اين بنا 1500 متر فضاي سبز موجود است. در اين بنا با شيب 60 درجه زمين برخوردشده است. در زير تصاويري از اين مجتمع مسکوني مشاهده مي کنيد.

49. یک نمونه داخلی
شهرک اکباتان از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرک های خاورمیانه می‌باشد. اين شهرک در شمال جاده مخصوص کرج و در کیلومتر 5 میدان آزادی تهران واقع است. این شهرک از سمت شرق به کوی بیمه و شهرک آپادانا، از شمال به کوی فردوس، از غرب به صنایع هواپیما سازی و از جنوب به فرودگاه مهرآباد محدود گشته و در منطقه ۵ شهری قرار گرفته ‌است

50. ساختار
این شهرک از سه فاز تشکیل شده که هر فاز شامل چند بلوک و هر بلوک شامل چند ورودی می‌باشد:
فاز یک شهرک اکباتان
فاز دو شهرک اکباتان
فاز سه شهرک اکباتان
این شهرک دارای ۳۳ بلوک، ۱۵۵۹۳ واحد مسکونی و بیش از یکصد هزار نفر جمعیت می‌باشد.
در این شهرک چهره های مشهوری از جمله جمشید اسماعیل خانی، هدیه تهرانی، نیما نکیسا، علی رضا خمسه، احمد طالبی نژاد، نادر مرتضی پور، مرحوم پروفسور دکتر رضا رضائی، مرحوم گلشیری، آرمین خوشوقت، گوهر خیر اندیش، آتیلا پسیانی و... به سر برده و یا به سر می‌برند.[نیازمند منبع]

51. پایان