1. رشد حركتي تهیه : بیژن رجائیان دلايل مطالعة رشد حركتي
رشد حركتي تهیه : بیژن رجائیان دلايل مطالعة رشد حركتي
شناسايي و تشخيص ناتواني‌ها
كمك به تكميل و بهبود عملكرد حركتي
ايجاد يك برنامة آموزشي تربيت بدني و ورزش

2. روند تکامل حرکات در انسان
تعاریف
الف) رشد: دلالت بر فرآیند تغییری می‌کند که دائمی است و به ظرفیت عملی سازماندار و خاصی منجر می‌شود یعنی حالتی که فرد می‌تواند به طور کامل نقش مورد نظر را انجام دهد. تغییرات در رشد می‌تواند کمی و کیفی باشد.
ب) نمو: نمو افزایش کمی در اندازه است. منظور از نمو افزایش توده یا اندازه جسم از طریق زیاد شدن واحدهای کامل زیستی است.
ج) بالیدگی: پیشرفت کیفی در ساختارهای زیستی است و امکان دارد به یاخته، اندام یا پیشرفت یک سیستم در ترکیب بیوشیمیایی آن مربوط شود تا فقط به اندازه آن. بالیدگی عموما از پیشرفت در راستای بالیدگی جسمی ناشی می‌شود که در واقع حالت بهینه یکپارچه شدن سیستم‌های مختلف بدن یک فرد و توانایی برای تولید مثل است.
د) رشد و تکامل حرکتی : فرایند متوالی و مداوم تغییر رفتار حرکتی در طول حیات که به پیشرفت‌های فردی از حرکات ساده، غیر نظامدار، و حرکات غیر ماهرانه تا پیشرفت مهارت‌های حرکتی پیچیده و سازماندار عالی و بالاخره به مهارت‌هایی که با کهنسالی همراه‌اند مربوط است.

3. جهات رشد
نتیجه
جهات رشد
قسمت‌هایی که به سر نزدیک‌تراند در رشد ساختمانی و حرکتی بر اجزای پایین تر پیشی دارند
1) سری - پایی
رشد و نمو از تنه به اطراف متوجه است. بازوی کودک پیش از کف دست او ارادی می‌شود
2) مرکزی – پیرامونی
کودک در مقابل محرک‌ها ابتدا با تمام بدن واکنش نشان می‌دهد سپس به تدریج به محرک‌ها به طور اختصاصی پاسخ می‌دهد
3) عمومی- اختصاصی

4. 4- تعاریف
الف) حرکت : عمل و تغییر، حرکت تغییر در وضع بدن است.
ب) الگوی حرکتی : زنجیره‌ای از حرکات است که با توالی فضایی – زمانی خاصی انجام می‌شود. و به عناصر مشترکی دلالت دارد که در مهارت‌های زیادی با سطحی مشابه ارائه می‌شوند.
ج) شکل : راهی برای انجام دادن، روش کار و طرح عملکرد است.
د) عملکرد : نتیجه حرکت، عملکرد برای وقوع عمل و نتیجه آن به کار می‌رود.
و) مهارت‌ حرکتی پایه: یک نوع فعالیت حرکتی عمومی است که هدفی مشترک دارد و پایه‌ای است برای فعالیت‌های حرکتی عالی و پیشرفته
ن) الگوی حرکتی پیشرفته: مهارتی اساسی است مرکب از عناصری مشترک که به وسیله بازیکنی ماهر اجرا می‌شود.
و) الگوی حرکتی تکاملی: نوعی الگوی حرکتی است که در عملکرد مهارت اساسی به کار می‌رود و با کمی مهارت آشکار می‌شود. اما به صورت الگوی پیشرفته انجام نمی‌شود.
هـ) مهارت ورزشی : به صورت پیشرفه و پالایش یافته مهارت اسای است که به روش خاصی در ورزش معینی به کار می‌رود.

5. مدل ساعت شنی گالاهو

7. طبقه بندی های مرسوم تقویمی سن
دوره
دامنه تقریبی سن
1. زندگی پيش از تولد
الف: دوره تخمکی
ب: دوره رویانی
ج: دوره جنینی
نشكيل نطفه تا تولد
لقاح تا یک هفتگی
2 تا 8 هفتگی
8 هفتگی تا تولد
2. دوره نوزادي
دوره نوباوگي
دوره نوزادي اولیه
اواخر نوزادي
تولد تا 24 ماهگی
تولد تا 1 ماهگی
1 تا 12 ماهگی
12 تا 24 ماهگی
3. دوره کودکی
دوره نوپایی
دوره کودکی اولیه
اواسط و اواخر كودكي
2 تا 10 سالگی
24 تا 36 ماهگی
3 تا 5 سالگی
6 تا 10 سالگی
4. نوجوانی
دورۀ پیش از بلوغ
دوره پس از بلوغ
20-10 سالگی
12-10 (مؤنث)
13-11 (مذکر)
18-12 (مؤنث)
20-14 (مذکر)
5. دوره جواني
دورۀ تازگی (بی تجربگی)
دورۀ آرامش
40-20 سالگی
30-20 سالگی
40-30 سالگی
6. دوره میانسالی
تحولات ميانسالي
میانسالی
60-40 سالگی
45-40 سالگی
60-45
7. دوره پيري
ابتداي پيري
اواسط پيري
اواخر پيري
بیشتر از 60 سالگی
70-60 سالگی
80-70 سالگی
80+ سالگی

8. سن تقريبي (Approximate Age)
مراحل رفتار حركتي
حاملگي
(3 ماه قبل از تولّد)
تولّد
6 ماهگي
2 سالگي
6 سالگي
12 سالگي
18 سالگي
38 سالگي
78 سالگي
مرحله (Stage)
سن تقريبي (Approximate Age)
فاز (Phase)
قبل از تولّد
طفوليّت
كودكي اوّليه
كودكي نهايي
نوجواني
بزرگسالي
كهنسالي (پيري)
بازتابي( خودبخودي)
ابتدايي (پايه‌اي)
حركات پايه (بنيادي)
مهارت‌هاي ورزشي
توسعه و اصلاح
اوج عملكرد

9. مرحله اواخر جنينی
( ماه هفتم – ماه نهم )
مرحله اوايل جنينی
( ماه سوم – ماه ششم )
لايه چربی زير پوستی تشکيل شده
که نقش عايق و تغذِيه دارد
اندام زايي متوقف و اندامها شروع
به نمو می کنند
تاحدودی نمو اندامها و تغييرات
عملکردی بهتر شده و در صورت
تولد با مراقبت زنده می ماند
دستگاهها شروع به کار کرده و تمايز
جنسی انجام می شود
جنب و جوش جنين افزايش يافته و
بيشتر با دست و پا تغيير وضعيت داده
و لگد می زند
بازتابها شروع به کار کرده و دهان
بازو بسته می شود
تولد از جفت و انقباض عضلات رحم
انجام می شود که بطور متوسط پس
از 40 هفتگی آبستنی است
لايه نرمی از مو سطح جنين را کامل
می پوشاندو برای محافظت لايه ای
از چربی آنرا دربر می گيرد

10. ويژگيهای نمو قبل از تولد
الگوی نمو و حرکات جنين قابل پيش بينی است
زندگی اين دوره با عمل لقاح يعنی تلفيق اسپرم و تخمک
شکل می گيرد
تشکيل سلول تخم از يک روند مشخصی پيروی می کند که
شامل عمل لانه گزينی در رحم و آغاز بارداری در مادر است
تشکيل سلول تخم به معنی آغاز زندگی است که در طول
بارداری نمو آن شامل چند مرحله است

11. دورة انتقال از محيط داخلي به محيط خارجي بعد از تولد است.
عوامل مؤثر بر رشد پس از تولد
فرآيند تولد
دورة انتقال از محيط داخلي به محيط خارجي بعد از تولد است.
نوع زايمان (بريچ)
كم وزني
محيط فيزيكي
آب و هوا: جسه هاي بلند و لاغر بيشتر در آب و هواي گرم و
كوتاه و چاق در آب و هواي سرد مناسب است.
فصول سال: افزايش وزن در فصل پاييز نسبت به فصل بهار و
بر عكس افزايش قد را در فصل بهار نسبت به پاييز گزارش
شده است.
ارتفاع : كودكاني كه در ارتفاعات زندگي مي كنند داراي
جثة كوتاه تر و نمو كندتري هستند. بر عكس ظرفيت تنفسي
پيشرفته تري دارند.
ساير عوامل محيطي: اشعة راديواكتيو، گازهاي آلوده كننده،
رنگهاي حاوي سرب
تغذية پس از تولد
نياز شديد فرد در دورة نوزادي، كودكي و نوجواني به 3
دستة مواد غذايي (پروتئينها، كربوهيدراتها و چربيها) ونيز
مواد معدني، آب و ويتامينها سوء تغذيه: سوء تغذية مربوط به
پروتئين دو بيماري كواشيوركور و ماراسموس كه منجر به
عقب افتادگي نمو مي شود. بي اشتهايي عصبي پر خوري
فعاليت هاي جسماني

12. نمو در طفوليت نمو در اين زمان در قد و وزن بطور سريع انجام می شود
اندازه اندامها بر رشد حرکتی موثر
است . مانند اندازه سر ، دستها و نيز
قدرت عضلات

13. دوره زندگی طفوليت مرحله نوزادی ( تولد – ماه اول ) مرحله اوايل طفوليت
( ماه اول– سال اول)
مرحله اواخر طفوليت
( سال اول- سال دوم )
نسبت سر يک چهارم کل بدن
بدن يک بيستم بزرگسالی
وزن پسر 4% بيشتر از نوزاد دختر
نمو تحت تاثير عوامل محيطی
قد به 76 سانتيمتر می رسد
افزايش وزن سه برابر زمان تولد
دور سينه بيشتر از سر می شود
ادامه نمو ولی با سرعت کمتر
افزايش وزن به 12- 7/12 کيلو
افزايش قد به سانتيمتر
نمو دارای جهات معين است

14. رشد دستگاه هاي مختلف بدن

15. مرحله حرکات اختصاصی مرحله حرکات بنيادی مرحله حرکات پايه ای
دوره استفاده مادام العمر ( +14 سالگی)
دوره کاربرد ( سالگی)
دوره انتقالی ( 7-10 سالگی)
مرحله حرکات بنيادی
دوره پيشرفته ( 6-7 سالگی)
دوره مقدماتی ( 4-5 سالگی)
دوره ابتدايي ( 2-3 سالگی)
مرحله حرکات پايه ای
دوره پيش کنترلی ( 1- 2 سالگی)
دوره بازداری بازتابها ( تولد- يکسالگی )
مرحله حرکات بازتابی
دوره رمزگردانی اطلاعات ( 4 ماهگی – يکسالگی )
دوره رمزگذاری اطلاعات ( جنينی – 4 ماهگی )
مراحل رشد حرکتی

16. طبقه بندی حرکات بازتابی بازتابهای قامتی بازتابهای حياتی
راه انداز حرکات ارادی
بوده و وضعيت بدن نوزاد را
در برابر جاذبه حفظ می کنند
لازمه بقاء و ادامه زندگی
نوزاد بوده و نقش تغذيه ای
و حمايتی دارند
لابيرنتی ، کشيدن ، سينه خيز
قدم برداشتن ، شنا کردن
مورو ، مکيدن ، گرفتن
بابينسکی ، تونيسيته گردن

17. Asymmetrical Tonic Neck Reflex
Infant starts in supine position.
Stimulus: turn head to one side.
Response: same-side arm and leg extend.
Moro Reflex
Infant starts in supine position.
Stimulus: shake head (e.g., by tapping pillow).
Response: arms, legs, and fingers extend; then arms and legs flex.

18. Labyrinthine Righting Reflex
Stepping Reflex
Stimulus: place soles of feet on flat surface.
Response: walking pattern of legs.
Labyrinthine Righting Reflex
Infant is supported upright.
Stimulus: tilt infant.
Response: head moves to stay upright.

19. زمان ظهور حرکات بنیادی تغییر زمان ظهور
خزیدن
7 ماهگی (5/4 تا 5/9)
چهاردست و پا رفتن
8/5 ماهگی (5 تا 5/14)
گشت زدن
10 ماهگی (7 تا 5/11)
راه رفتن مستقل
12/5 ماهگی (9 تا 17)
- مراحل رشد و تکامل راه رفتن
(1) کودک مرحله آهسته را علیه سطح اتکاء انجام دهد.
(2) کودک با کمک دیگری می‌تواند بایستد
(3) کودک در حالی که بوسیله دو دست حمایت می‌شود راه می‌رود.
(4) کودک به تنهایی راه می‌رود.
برای نشان دادن حداقل پیشرفت راه رفتن تعداد قدم‌های متوالی کودک مهم است.

20. تغییرات ایجاد شده در راه رفتن افراد مسن
1- کاهش سرعت حرکت
2- کاهش طول گام
3- کاهش چرخش‌های سهمی ران- زانو- قوزک
4- افزایش عرض گام و به طرف خارج گذاشتن انگشتان
دویدن
دویدن عبارت است از یک رشته پرش‌های آرام و هماهنگ
که به هنگام اجرای آنها وزن بدن به صورت معلق در هوا
به ترتیب روی یک پا و سپس روی پای دیگر قرار می‌گیرد.
کودک قبل از اینکه بتواند بدود راه رفتن مستقل را می‌آموزد. با کسب توانایی لازم و قدرت کافی قادر است بدود.
تحقیقات نشان می‌دهد که سرعت دویدن در پسران و دختران 5 تا 11 ساله دائما در حال افزایش است. پسران نسبت به دختران پیشرفت بیشتری نشان می‌دهند اما در 5، 6 و 7 سالگی عملکردشان مشابه است.

21. مقایسه دویدن ابتدایی و پیشرفته
دویدن پیشرفته
زمان معلق بودن در فضا کوتاه
افزایش زمان معلق بودن در فضا
تماس کامل کف پای کودک با زمین
معمولا الگوی پاشنه – پنجه استفاده می‌شود
پای اتکاء جلوتر از مرکز ثقل بدن قرار می‌گیرد
پای اتکاء درست زیر مرکز ثقل قرار می‌گیرد
پنجه پاها به طرف خارج است.
پنجه پاها در مسیر حرکت قرار می‌گیرد
دست‌ها به صورت گارد در بالا قرار می‌گیرند
دست‌ها در پایین با با پای مخالف حرکت می‌کنند
بدن به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند
حرکت بدن به سمت بالا و پایین کمتر می‌شود
لگن خاصره خمیدگی کمی دارد
خمیدگی لگن به حداکثر می‌رسد
مفاصل لگن، زانو و مچ زیاد باز نمی‌شوند
باز شدن مفاصل لگن، زانو و مچ افزایش می‌یابد

22. دستگاه بینایی
این دستگاه در اکثر عملکردهای ماهرانه نقش عمده‌ای دارد. در خلال اولین ماه زندگی قدرت بینایی نوازد حدود 5 درصد قدرت بینایی بزرگسال است. از نظر قدرت بینایی در مقیاس اسنلن حدود است.
در این زمان نوزاد اشیاء را از فاصله 50 سانتی متری تشخیص می‌دهد اما ویژگی‌های درونی اشیاء را درک نمی‌کند.
با افزایش سن قدرت بینایی پیشرفت می‌کند که بیشتر به افزایش در تعداد ارتباطات عصبی در قشر بینایی مغز و تمایز سلول‌های عصبی در شبکیه مربوط می‌شود.
قدرت بینایی در کودک یک ساله حدود تا کودکان 5 ساله حدود و کودکان 10 ساله به سطح کامل یعنی می رسد .
دستگاه شنوایی
صدا غالبا به عنوان نشانه‌ی حساسی برای آغاز حرکات و دامنه زمانی آن‌هاست حس شنوایی شندین مطلق است و ادراک شنوایی، تشخیص و داوری صداست. قسمت‌های گوش عبارتند از گوش بیرونی، میانی و درونی. اولین بخشی که در گوش تکامل می‌یابد گوش درونی است که در سه ماهگی قبل از تولد به حد بزرگسالی نزدیک می‌شود حس شنوایی در هفته اول بعد ازتولد به علت وجود بافت‌های ژلاتینی در گوش درونی با نواقصی همراه است این بافت‌ها در طول این دوره جذب می‌شوند در نتیجه از هفته دوم پیشرفت شنوایی سرعت می‌یابد.