Download presentation
Presentation is loading. Please wait.
Published byΤιτάνια Κόρακας Modified over 6 years ago
1
اينترنت اصول مهندسي www.jozve.org HTTP SOCKET PROGRAMMING TCP/IP OSPF
WEB Fundamentals of Internet Engineering Volume No.1
2
رئوس مطالب يادگيري مفاهيم شبکههاي کامپيوتري
کاربردهاي شبکههاي کامپيوتري سختافزار شبکه دستهبندي شبکهها روشهاي برقراري ارتباط دو ماشين در شبکه مدل هفتلايهاي OSI مدل چهارلايهاي TCP/ IP
3
فصل اول: مفاهيم شبكههاي كامپيوتري
هدفهاي آموزشي : مفهوم شبکه و کاربردهاي آن سختافزار شبکه انواع سوئيچينگ طراحي شبکه و اصول لايهبندي مدل هفتلايهاي OSI از سازمان استاندارد جهاني مدل چهارلايهاي TCP/IP
4
کارکردن هر ماشين به تنهايي در صورت نبودن در شبکه
شبكـههاي كامـپـيــوتـري مجموعهاي از كامپيوترهاي مستقل است كه به نحوي با يكديگر اطلاعات و داده مبادله مينمايند. استقلال كامپيوترها کارکردن هر ماشين به تنهايي در صورت نبودن در شبکه تبادل داده ردوبدلنمودن داده بدون توجه به نوع کانال انتقال
5
كاربردهاي شبكههاي كامپيوتري
اشتراك منابع حذف محدوديتهاي جغرافيايي در تبادل دادهها كاهش هزينهها بالا رفتن قابليت اعتماد سيستمها افزايش كارايي سيستم
6
خدمات معمول در شبكه پست الكترونيكي خدمات انتقال فايل
دسترسي به بانكهاي اطلاعاتي راه دور پست الكترونيكي خدمات انتقال فايل ورود به سيستم از راه دور گروههاي خبري جستجوي اطلاعات مورد نياز تبليغات تجارت الكترونيكي بانكداري الكترونيكي سرگرمي و محاوره مجلات و روزنامههاي الكترونيكي محاوره مستقيم و چهره به چهره از راه دور
7
كنفرانس از راه دور يافتن اشخاص مورد نظر در جهان تلفن ودورنگار از طريق شبكه راديو از طريق شبكه آموزش از راه دور ارائه مدون اطلاعات فني و علمي اخبار مربوط به هنر ، ورزش ، سياست ، تجارت و… كاريابي و اشتغال درمان از راه دور خريد و فروش روزمره با استفاده از كارت اعتباري انجمنهاي خيريه مشاوره از راه دور
8
دسته بندي سخت افزار شبکههاي کامپيوتري
دسته بندي سخت افزار شبکههاي کامپيوتري از ديدگاه مقياس بزرگي 1-شبکه هاي LAN 2-شبکه هاي MAN 3-شبکه هاي WAN از ديدگاه تکنولوژي انتقال شبکههاي پخش فراگير شبکههاي نقطه به نقطه
9
شبکه پخش فراگير(Broadcast)
انتقال اطلاعات از طريق يک کانال فيزيکي مشترک توسط تمام ايستگاهها معايب شبكههاي پخش فراگير 1- مديريت پيچيده کانال 2- امنيت کم 3- کارآيي پايين
10
شبکههاي نقطه به نقطه (point to point)
وجود فقط و فقط يک کانال فيزيکي و مستقيم بين دو ماشين در شبکه
11
شبکه محلي LAN 1- فواصل جغرافيايي محدود (حداکثر تا چند کيلومتر) 2- تعداد ايستگاهها کم 3- کوتاه بودن طول کانال انتقال محاسن شبکههاي LAN 1. افت سيگنال كم, نرخ خطاي پايين, نرخ ارسال بالا و تأخير انتشار بسيـار ناچيـز به دليل كوتاهبودن طول كانال 2. مديريت آسانتر شبكه به علت محدود بودن تعداد ايستگاهها 3. هزينه پايين نصب و راهاندازي اين نوع شبكه.
12
BUS STAR RING انوع شبكههاي محلي
13
توپولوژي خطي - Bus توپولوژي خطي -Bus ☻اتصال تمام ايستگاهها از طريق يک کانال فيزيکي مشترک ☻سادگي در نصب و راه اندازي و ارزان بودن
14
توپولوژي حلقه -Ring) ) ☻ اتصال ايستگاهها در يک ساختار حلقوي به يکديگر
☻ يکطرفه بودن ارتباط هر ايستگاه با ايستگاه بعدي خود ☻ دريافت بسته هاي اطلاعاتي توسط تمام ايستگاههاي بين مسير دو ايستگاه غير مجاورجهت انتقال اطلاعات بين آن دو ايستگاه
15
توپولوژي ستاره- (Star)
☻ اتصال تمام ماشينهاي شبکه توسط يک گره مرکزي ☻ گره مرکزي ميتواند سوئيچ سريع يا هاب (Hub) ويا کامپيوتر باشد.
16
شبكه هاي بين شهري (MAN)
17
شبكههاي گسترده (WAN) ☻ پياده سازي در گستره جغرافيايي يک کشور يا جهان
☻ اتصال شبکه هاي محلي و بين شهري ☻ ساختار ناهمگون شبكههاي گسترده (WAN) توپولوژيهاي مختلف شبکه هاي محلي تنوع در سخت افزار و نرم افزار ماشينهاي موجود دراين شبکه ها
18
دو بخش زير ساخت ارتباطي در شبكـه WAN
عناصر سوييچ خطوط ارتباطي ياكانالها دو بخش زير ساخت ارتباطي در شبكـه WAN مسيريابها: کامپيوترهاي ويژه اي که پس از دريافت بسته, با درنظرگرفتن مقصد آن, کانال خروجي مناسب براي انتقال بسته به مقصد را انتخاب مي نمايند. ☻ خطوط انتقال با پهناي باند بـالا ☻ برقرار کننده ارتباط عناصر سوييچ
19
شبکه هاي بي سيم (Wireless)
موارد استفاده: ☻ايجاد شبکهاي با وجود ايستگاههاي متحرک ☻ استفاده در مکانهايي که کابلکشي در آن مقرون به صرفه و يا عقلاني نيست. مزايا ☻ساده بودن نصب و راه اندازي اين نوع شبکه معايب ☻ نرخ ارسال و دريافت پايين ☻ نرخ خطا نسبتاً بالا ☻ امنيت اطلاعات کم
20
روشهاي برقراري ارتباط دو ماشين در شبکه
2- سوئيچينگ پيام Message Switching 1- سوئيچينگ مداري Circuit Switching 3- سوئيچينگ بسته و سلول Packet Switching / Cell Switching
21
1- سوئيچينگ مداري Circuit Switching لزوم برقراري اتصال فيزيکي بين مبدأ و مقصد جهت انتقال اطلاعات معايب نياز به زمان قابل توجهي براي برقراري ارتباط بين فرستنده و گيرنده ☻ ☻ عدم امکان برقراري ارتباط توسط ماشينهاي ديگر با دو ماشين فرستنده و گيرنده هنگام اشغال بودن کانال توسط دو ماشين
22
2- سوئيچينگ پيام Messeage Switching مختص انتقال دادهاي ديجيتال ☻ اتصال دائمي هرايستگاه با مرکز سوئيچ خود ☻ اضافه نمودن اطلاعات لازم به داده ها قبل از ارسال آن به مرکز سوئيچ توسط ايستگاه فرستنده ☻ دريافت کامل پيام توسط هر مرکز سوئيچ و انتخاب کانال خروجي مناسب بر اساس آدرس ☻ گيرنده موجود در داده
23
مشکل سوئيچينگ پيام عدم محدوديت طول پيام
بالا بودن حافظههاي موجود درهر مرکز سوئيچ ☻ ارسال مجدد دادهها در صورت خرابي يک بيت در پيام ☻ تأخير زياد در رسيدن پيام ☻ بالا بودن حافظه هاي موجود درهر مرکز سوئيچ ☻ ارسال مجدد داده ها در صورت خرابي يک بيت در پيام ☻ تأخيرزياد در رسيدن پيام ☻ مزايا بسيار سريع و کارآمد ☻ عدم اشغال کانال ☻
24
Packet / Cell Switching
3- سوئيچينگ بسته و سلول Packet / Cell Switching شکستن پيام توسط ايستگاه فرستنده به قطعات کوچکتري به نام بسته و ارسال هر بسته به همراه اطلاعات لازم براي بازسازي آن به طور جداگانه به مراکز سوئيچ
25
مقايسه دو روش سوئيچينگ پيام وبسته/ سلول
مجموع تأخير کمتر در روش سوئيچينگ بسته نسبت به روش سوئيچينگ پيام ☻ نياز به فضاي حافظه کمتر و قابل تأمين در هر مرکز سوئيچ در روش سوئيچينگ ☻ بسته عدم تأثير خرابي يک بسته در کل پيام ارسالي و نياز به ارسال مجدد فقط همان بسته ☻
26
تأخير انتشار سوئيچينگ پيام A B C تأخير انتظار پردازش
27
B C D A سوئيچينگ بسته
28
زمانبندي تأخير در روشهاي سوئيچنگ پيام و بسته
B C D A سوئيچينگ پيام B C D A سوئيچينگ بسته زمانبندي تأخير در روشهاي سوئيچنگ پيام و بسته
29
طراحي شبکه ها و اصول لايه بندي
☻چگونگي ارسال و دريافت بيتهاي اطلاعات (تبديل بيتها به يک سيگنال متناسب با کانال انتقال) ماهيت انتقال ☻ ☻خطا و وجود نويز در كانالهاي ارتباطي ☻ پيدا كردن بهترين مسير و هدايت بستهها تقسيم يك پيام بزرگ به واحدهاي كوچكتر و بازسازي پيام ☻ طراحي مكانيزمهاي حفظ هماهنگي بين مبدأ و مقصد ☻ ازدحام ، تداخل و تصادم در شبكهها ☻ برخي از مسائل قابل توجه در طراحي شبكهها
30
انواع ارتباط ميان دو ايستگاه
:Simplex ارتباط يكطرفه - ☻ يكطرف هميشه گيرنده و يكطرف هميشه فرستنده Half duplexارتباط دوطرفه غيرهمزمان - ☻ هر دو ماشين هم ميتوانند فرستنده باشند و هم گيرنده ولي نه بصورت همزمان Full duplex ارتباط دوطرفه همزمان - ☻ ارتباط دو طرفه همزمان مانند خطوط ماكروويو
31
مدل هفت لايهاي OSI از سازمان استاندارد جهاني ISO
☻ لايه فيزيكي Physical layer ☻ لايه پيوند دادهها Data link layer ☻ لايه شبكه Network layer ☻ لايه انتقال Transport layer ☻لايه جلسه Session layer ☻ لايه ارائه ( نمايش ) Presentation layer ☻ لايه كاربرد Application layer
32
مدل هفت لايهاي OSI
33
لايه فيزيکي Physical Layer
انتقال بيتها به صورت سيگنال الکتريکي و ارسال آن بر روي کانال ☻ واحد اطلاعات : بيت ☻ ظرفيت كانال فيزيكي و نرخ ارسال ☻ نوع مدولاسيون ☻ چگونگي كوپلاژ با خط انتقال ☻ مسائل مكانيكي و الكتريكي مانند نوع كابل، باند فركانسي، نوع ☻ رابط (كانكتور) كابل پارامترهاي قابل توجه :
34
لايه پيوند داده Data Link Layer -
وظايف : به مقصد رساندن دادهها روي يك كانال انتقال بدون خطا و مطمئن با استفاده از مكانيزمهاي كشف و كنترل خطا. شكستن اطلاعات ارسالي از لايه بالاتر به واحدهاي استاندارد و كوچكتر و مشخص نمودن ابتدا و انتهاي آن از طريق نشانههاي خاصي بنام Delimiter. كشف خطا از طريق اضافه كردن بيتهاي كنترل خطا كنترل جريان يا تنظيم جريان ارسال فريمها (مكانيزمهاي هماهنگي بين مبدأ و مقصد) اعلام وصول يا عدم رسيدن دادهها به فرستنده وضع قراردادهائي براي جلوگيري از تصادم سيگنالهاي ارسالي (اين قراردادها در زيرلايهاي بنام MAS تعريف شده است) كنترل سختافزار لايه فيزيكي
35
لايه شبكه سازماندهي اطلاعات بصورت بسته و ارسال جهت انتقال مطمئن به لايه پيوند دادهها تعيين مسيـر هـر بستـه ارسـالي بـراي رسيدن به مقصد جلوگيري از ازدحام و ترافيك در بين مسيريابها و سوئيچها اختصـاص آدرسـهـاي مشخص و استاندارد بـراي هر بستة آماده ارسال اين لايه بدون اتصال است.
36
لايه انتقال ارسال يك بسته ويژه قبل از ارسال بستهها براي اطمينان از آمادگي گيرنده براي دريافت اطلاعات شمارهگذاري بستههاي ارسالي براي جلوگيري از گمشدن يا ارسال دوباره بستهها حفظ ترتيب جريان بستههاي ارسالي آدرسدهي پروسههاي مختلفي كه روي يك ماشين واحد اجرا ميشوند. تقسيم پيامهاي بزرگ به بستههاي اطلاعاتي كوچكتر بازسازي بستههاي اطلاعاتي و تشكيل يك پيام كامل شمارهگذاري بستههاي كوچكتر جهت بازسازي تعيين و تبيين مكانيزم نامگذاري ايستگاههاي موجود در شبكه
37
لايه جلسه Session Layer
برقراري و مديريت يك جلسه شناسائي طرفين مشخص نمودن اعتبار پيامها اتمام جلسهها حسابداري مشتريها لايه ارائه (نمايش) فشردهسازي فايل رمزنگاري براي ارسال دادههاي محرمانه رمزگشائي تبديل كدها به يكديگر هنگام استفاده دو ماشين از استانداردهاي مختلفي براي متن
38
لايه كاربرد Application Layer
تعريف استانداردهائي نظير : انتقال نامههاي الكترونيكي انتقال مطمئن فايل دسترسي به بانكهاي اطلاعاتي راه دور مديريت شبكه انتقال صفحه وب مدل OSI
39
روند حذف و اضافه شدن سرآيند در هر لايه
40
مدل چهارلايهاي TCP/IP
41
نامهاي معادل در برخي از كتب
لايههاي مدل TCP/IP لايهها نامهاي معادل در برخي از كتب لايه كاربرد Application layer لايه سرويسهاي كاربردي لايه انتقال Transport layer لايه ارتباط ميزبان به ميزبان (Host to Host) لايه ارتباط عناصر انتهائي (End to End Connection) لايه شبكه Network layer لايه اينترنت لايه ارتباطات اينترنت لايه دسترسي به شبكه Network Interface لايه ميزبان به شبكه (Host to Network) لايه رابط شبكه
42
لايه اول از مدل TCP/IP : لايه واسط شبكه
تعريف لايههاي استاندارد سختافزار، نرمافزارهاي راهانـداز و پـروتـكلـهاي شبـكه در اين لايه. پروتكلهائي كه در لايه اول از مدل TCP/IP تعريف ميشوند، ميتوانند مبتني بر ارسال رشته بيت يا مبتني بر ارسال رشته بايت باشند. بستههاي IP بستـههـاي اطلـاعـاتي در ايـن لايه هدايت بستههاي IP روي شبكه از مبدأ تا مقصد كه اين عمل از نوع بدون اتصال ميباشد ويژگي ارسال چندپخشي يعني ارسال يك يا چند بسته اطلاعاتي به چنـدين مقصـد گوناگون در قالب يك گروه سازماندهيشده پروتكلهائي كه در اين لايه استفاده ميشوند عبارتند از: IP , IGMP , BOOTP , ARP , RARP , RIP , ICMP و . . لايه دوم از مدل TCP/IP : لايه شبكه
43
لايه سوم از مدل TCP/IP : لايه انتقال
برقراري ارتباط از طـريق يـك سرويس اتصالگرا و مطمئـن با ماشينهاي انتهايي يا ميزبان. ارسال و يا دريافت دادههاي تحويلي به اين لايه توسط برنامههاي كاربردي و از طريق توابع سيستمي لايه چهارم از مدل TCP/IP : لايه كاربرد خدماتي كه در اين لايه صورت ميگيرد در قالب پروتكلهاي استاندارد زير به كاربر ارائه ميشود : شبيهسازي ترمينال انتقال فايل يا FTP مديريت پست الكترونيكي خدمات انتقال صفحات ابرمتني
44
پروتكلهاي رايج در لايه ها
45
لايه شبكه و مسائل خطوط انتقال داده
فصل دوم: لايه واسط شبكه لايه شبكه و مسائل خطوط انتقال داده استانداردهاي انتقال روي خطوط نقطه به نقطه پروتكل SLIP پروتكل PPP استانداردهاي انتقال در شبكه هاي با كانال مشترك IEEE CSMA/CD IEEE Token Bus IEEE Token Ring IEEE DQDB IEEE Wireless LAN هدفهاي آموزشي :
46
1) لايه واسط شبکه تبديل کانال داراي خطا به يک خط مطمئن و بدون خطا ☻ فريم بندي اطلاعات ☻ ☻ ساختمان دادهاي است درون فيلد داده فريمها ☻ عدم تغيير بسته IP با وجود تغيير شبکه و تغييرات مداوم فريم بسته IP شماي يك شبكه فرضي
47
وظيفه سخت افزار انتقال در لايه واسط شبکه: انتقال بيتهاي داده بر روي کانال فيزيکي بدون توجه به نوع و محتواي دادها کانالهاي انتقال خطوط تلفن فيبرهاي نوري سيمهاي به همبافتهشدة زوجي كابلهاي هممحور (كواكسيال) كانالهاي ماهوارهاي كانالهاي راديويي امواج طيف نوري
48
سيمهاي به هم بافته شده زوجي: UTP : يك زوج سيم معمولي به هم بافته شده
STP : يك زوج سيم معمولي به هم بافته شده به همراه يك پوشش آلومينيمي بر روي آنها جهت كاهش اثر نويزهاي محيطي بر روي سيم (a) Category 3 UTP. (b) Category 5 UTP. كابلهاي هممحور (كواكسيال): در انواع مختلف مانند: كابل كواكس 50 اهم ضخيم Tick Coaxial Cable كابل كواكس 50 اهم نازك Thin Coaxial Cable كابل كوآكس 75 اهم معمولي)
49
كانالهاي ماهوارهاي : در باندهاي فركانسي مختلف مانند:
باند C باند Ku باند Ka كانالهاي راديويي : شامل باندهاي فركانسي مختلف مثل UHF ، VHF امواج طيف نوري: شامل نور مادون قرمز فيبرهاي نوري : در انواع مختلف مثل فيبر تكموده و چندموده
50
پياده سازي قيمت خطا نوع كانال توضيح
نسبتا پيچيده بسيار پيچيده پيچيده متوسط ساده پياده سازي نسبتا گران گران ارزان قيمت زياد بسيار كم كم خطا كانالهاي ماهواره حدود جند صد مگا هرتز در همه جا تحت پوشش كانالهاي راديويي حدود جند مگا هرتز در جايي كه كابل كشي عقلايي نيست مناسب مي باشد . فيبرهاي نوري حدود جند گيگا هرتز بهترين كارايي كابلهاي كواكس حدود جند صد مگاهرتز زوج سيم متوسط ( حدود جند ده تا صد مگاهرتز ) براي فواصل كوتاه مناسب است خطوط تلفن معمولي كم (حدود 4KHz ) از قبل وجود دارد نوع كانال پهناي باند توضيح مقايسه مشخصات برخي از كانالهاي انتقال
51
تسهيم در ميدان فركانس يا FDM Frequency Division Multiplexing
مالتي پلكس يا تسهيم : تقسيم پهناي باند يك كانال بين چند ايستگاه تسهيم در ميدان فركانس يا FDM Frequency Division Multiplexing تسهيم در ميدان زمان يا TDM Time Division Multiplexing FDM: تقسيم پهناي باند فركانسي به N باند مجزا (N تعداد ايستگاه موجود در شبكه) TDM: تقسيم زمان به بازههاي كوچك (ارسال اطلاعات بر روي كانال توسط هر ايستگاه فقط در بازه زماني مشخص)
52
تعداد ايستگاهها ثابت و محدود
موارد كاربرد روشهاي FDM و TDM : تعداد ايستگاهها ثابت و محدود ارسال حجم ثابت و دائمي داده توسط هر ايستگاه بر روي كانال TDM
53
FDM
54
اضافه كردن بيت توازن به دادهها روش Checksum كدهاي كشف خطاي CRC
انواع خطا در شبكههاي كامپيوتري نويز حرارتي شوكهاي الكتريكي نويز كيهاني روشهاي كشف خطا اضافه كردن بيت توازن به دادهها روش Checksum كدهاي كشف خطاي CRC
55
اضافه نمودن يك بيت توازن به ازاي هر بايت از اطلاعات
سادهترين روش كشف خطا اضافه نمودن يك بيت توازن به ازاي هر بايت از اطلاعات انتخاب بيت توازن به گونهاي كه مجموع تعداد بيتهاي 1 هميشه زوج يا فرد باشد اين روش در صورتي موثر است كه تعداد خطاهاي رخ داده زوج نباشد بايت اصلي : بيت توان فرد Odd Parity بيت توان زوج Even Parity
56
كدهاي كشف خطاي CRC روش Checksum
جمع (XOR) تمام بايتهاي يك فريم ارسالي توسط فرستنده و ايجاد بايت Checksum اين روش در صورتي قادر به كشف خطا است كه تعداد خطاهاي رخ داده در بيتهاي هم ارزش زوج نباشد كدهاي كشف خطاي CRC محاسبه تعدادي بيت كنترلي به نام CRC (Cyclic Redundancy Check) به ازاي مجموعهاي از بيتها و اضافه شدن به انتهاي فريم مبناي كار : تقسيم چند جملهاي
57
روش CSMA/CD: گوش دادن ايستگاه متقاضي ارسال فريم به كانال در صورت آزاد بودن كانال آغاز ارسال فريم اشغال بودن كانال توسط ايستگاه ديگر منتظر شدن تا اتمام ارسال و در صورت آزاد شدن كانال شروع ارسال فريم احتمال تصادم سيگنال به دليل منتظر بودن ايستگاههاي ديگر جهت ارسال فريم جهت كشف سريع تصادم : گوش دادن به كانال هنگام ارسال فريم تا در صورت بروز تصادم ارسال فريم متوقف گردد مواجهشدن ايستگاه آغازكننده ارسال با تصادم توليد عدد تصادفي توسط ايستگاه و توقف ارسال فريم به مدت عدد تصادفي و گوش دادن به خط توليد سيگنال نويز روي كانال هنگام آگاهي هر ايستگاه از تصادم جهت اطلاع ايستگاههاي ديگر
58
فصل سوم: لايه IP در شبکه اينترنت
هدفهاي آموزشي : مفاهيم لايه IP تشريح پروتکل و بستههاي IP آدرسدهي ماشينها و کلاسهاي آدرس الگوهاي زير شبکه پروتکل ICMP پروتکلهاي ARP,RARP,BOOTP
59
هدايت بستههاي اطلاعاتي از شبکهاي به شبکههاي ديگر
لايه IP آدرسهاي MAC آدرسهاي قابل تعريف در لايه اول (لايه فيزيکي) جهت انتقال فريمها روي کانال ☻ ☻ وابسته به ساختار شبکه در پروتکل SLIP فيلد آدرس MAC وجود ندارد در پروتکل CSMA/CD شبکه (Ethernet) MAC آدرس = 6 بايت
60
بسته IP بينظمي در شبکههاي مختلف تنوع توپولوژي و پروتکلها
تعريف آدرسهاي جهاني و استاندارد براي تمامي ايستگاهها ساختار يکسان بسته قرارگرفته درون فيلد داده از فريم هر شبکه عدم وابستگي بسته به نوع شبکه و سخت افزار بينظمي در شبکههاي مختلف تنوع توپولوژي و پروتکلها تفاوت در روشهاي آدرسدهي بسته IP واحد اطلاعاتي که درون فيلد داده از فريم فيزيکي قرار گرفته و با عبور از يک شبکه به شبکه ديگر تغيير نميکند.
61
آدرس IP مسيرياب Router))
آدرس جهاني و مشخص کننده ماشين به صورت يکتا و فارغ از ساختار شبکهاي مسيرياب Router)) ماشيني با تعدادي ورودي و خروجي دريافت بستههاي اطلاعاتي از ورودي و هدايت و انتخاب کانال خروجي مناسب بر اساس آدرس مقصد مسيرياب
62
لايه اينترنت (Network)
ستون فقرات ( Backbone) : خطوط ارتباطي با پهناي باند ( نرخ ارسال ) بسيار بالا و مسيريابهاي بسيار سريع و هوشمند در قسمت زيرشبکه زيرشبکه (( Subnet : زير ساخت ارتباطي شبکهها
63
پروتکل IP: ديتاگرام قرارداد حمل و تردد بستههاي اطلاعاتي
مديريت و سازماندهي مسيريابي صحيح بستهها از مبدأ به مقصد پروتکل IP: واحد اطلاعات که به صورت يکجا از لايه IP به لايه انتقال تحويل داده ميشود يا بالعکس لايه انتقال آنرا جهت ارسال روي شبکه به لايه IP تحويل داده و ممکن است شکسته شود. ديتاگرام
64
قالب بسته IP
65
فيلد Version چهار بيت مشخص کننده نسخه پروتکل IP نسخه شماره 4 پروتکل Version= IP نسخه شماره 6 پروتکل IP فيلد IHL (IP Header Length) چهار بيتي مشخص کننده طول کل سرآيند بسته بر مبناي کلمات 32 بيتي حداقل مقدار فيلد IHP عدد 5
66
فيلد Type of sevice بخشهاي فيلد: P2 P1 P0 D T R - فيلد 8 بيتي
مشخص کننده درخواست سرويس ويژهاي توسط ماشين ميزبان از مجموعه زيرشبکه براي ارسال ديتاگرام تعيين کننده اولويت بسته IP بخشهاي فيلد: P2 P1 P0 D T R - تقدم بسته تأخير توان خروحي قابليت اطمينان بلااستفاده قراردادن عدد 1 توسط ماشين ميزبان در اين بيتها جهت انتخاب مسير مناسب توسط مسيريابها
67
فيلد Identification فيلد Total Length فيلد 16 بيتي
مشخص کننده طول کل بسته IP ( مجموع اندازه سرآيند و ناحيه داده) حداکثر طول کل بسته IP بايت فيلد Identification فيلد 16 بيتي مشخص کننده شماره يک ديتاگرام واحد
68
فيلد Fragment Offset الف) بيت DF (( Don’t Fragment:
با يک شدن اين بيت در يک بستهIP هيچ مسيريابي اجازه قطعه قطعه نمودن بسته را ندارد ب) بيت MF (More Fragment ): MF=0 : مشخص کننده آخرين قطعه IP از يک ديتاگرام MF=1 : وجود قطعات بعدي از يک ديتاگرام ج) Fragment offset 13 بيتي نشان دهنده شماره ترتيب هر قطعه ازيک ديتاگرام شکسته شده حداکثرتعداد قطعات يک ديتاگرام 8192
69
فيلد Time To Live فيلد پروتکل فيلد 8 بيتي مشخص کننده طول عمر بسته IP
نشان دهنده شماره پروتکل لايه بالاتر متقاضي ارسال ديتاگرام
70
فيلد Header Ckecksum روش محاسبه كد كشف خطا: فيلد 16 بيتي
کشف خطاهاي احتمالي در سرآيند هر بسته IP روش محاسبه كد كشف خطا: جمع كل سرآيند يه صورت دو بايت دو بايت حاصل جمع به روش مكمل يك منفي مي گردد قرارگرفتن عدد منفي حاصله در فيلد Header Ckecksum
71
فيلد Destination Address
فيلد Source Address فيلد 32 بيتي مشخص کننده آدرس ماشين مبدأ فيلد Destination Address فيلد 32 بيتي مشخص کننده آدرس IP ماشين مقصد
72
قرارگرفتن داده هاي دريافتي از لايه بالاتر دراين فيلد
فيلد Payload قرارگرفتن داده هاي دريافتي از لايه بالاتر دراين فيلد فيلد اختياري Option حداکثر 40 بايت محتوي اطلاعات جهت يافتن مسير مناسب توسط مسيريابها
73
آدرسها در اينترنت و اينترانت
شناسايي تمام ابزار شبکه (ماشينهاي ميزبان, مسيريابها, چاپگرهاي شبکه ) در اينترنت با يک آدرس IP آدرس IP 32 بيتي پرارزشترين بايت آدرس IP مشخص کننده کلاس آدرس نوشتن آدرسهاي IP به صورت چهار عدد دهدهي که با نقطه از هم جدا شده اند جهت سادگي نمايش
74
آدرس ماشين/ آدرس زيرشبکه/ آدرس شبکه
کلاس A کلاسهاي آدرس IP کلاس E کلاس D کلاس C کلاس B تقسيم 32 بيت آدرس IP به قسمتهاي : آدرس ماشين/ آدرس زيرشبکه/ آدرس شبکه
75
آدرسهاي کلاس A Host ID 32 bits مقدرا پرارزشترين بيت = 0
7 بيت از يک بايت اول = مشخصه آدرس IP 3 بايت باقيمانده مشخصکننده آدرس ماشين ميزبان بايت پرارزش در محدوده صفر تا 127 Network ID = 7 Bit to Network Host ID 32 bits 15
76
کلاس B Host ID Host ID 32 bits مقدار دو بيت پرارزش = 10
مقدار دو بيت پرارزش = 10 14 بيت از دو بايت سمت چپ = آدرس شبکه دو بايت اول از سمت راست = آدرس ماشين ميزبان Network ID = 14 Bit Host ID Network ID 10 32 bits Host ID to Network
77
کلاس C Host ID 32 bits مناسبترين و پرکاربردترين کلاس از آدرسهاي IP
مقدار سه بيت پرارزش = 110 21 بيت از سه بايت سمت چپ = مشخصکننده آدرس شبکه 8 بيت سمت چپ = آدرس ماشين ميزبان to Network ID Host ID 110 32 bits
78
کلاس D Multicast Address 32 bits مقدار چهار بيت پرارزش = 1110
28 بيت = تعيين آدرسهاي چند مقصده ( آدرسهاي گروهي ) کاربرد = عمليات رسانهاي و چند پخشي 1110 Multicast Address 32 bits
79
کلاس E مقدار پنج بيت پرارزش = 11110 Unused Address Space 11110 32 bits
80
آدرسهاي خاص آدرس خاص آدرس 255 NetID. آدرس 0.0.0.0
در بين تمام کلاسهاي آدرس IP با پنج گروه از آدرسها نمي توان يک شبکه خاص را تعريف و آدرسدهي نمود. آدرس آدرس خاص آدرس 255 NetID. آدرس آدرس .XX.YY.ZZ127 آدرس 0. HostID
81
آدرس : هر ماشين ميزبان كه از آدرس IP خودش مطلع نيست اين آدرس را بعنوان آدرس خودش فرض ميكند. آدرس 0. HostID : اين آدرس زماني به كار ميرود كه ماشين ميزبان ، آدرس مشخصة شبكهاي كه بدان متعلق است را نداند. در اين حالت در قسمت NetID مقدار صفر و در قسمت HostID شمارة مشخصة ماشين خود را قرار ميدهد.
82
آدرس : جهت ارسال پيامهاي فراگير براي تمامي ماشينهاي ميزبان بر روي شبكة محلي كه ماشين ارسالكننده به آن متعلق است . آدرس 255 NetID. : جهت ارسال پيامهاي فراگير براي تمامي ماشينهاي يك شبكة راه دور كه ماشين ميزبان فعلي متعلق به آن نيست . آدرس 127.xx.yy.zz : اين آدرس بعنوان “آدرس بازگشت” شناخته ميشود و آدرس بسيار مفيدي براي اشكالزدايي از نرم افزار ميباشد .
83
پروتکل ICMP: Internet Control Message Protocol
بررسي انواع خطا و ارسال پيام براي مبدأ بسته در صورت بروز خطا و اعلام نوع خطا يك سيستم گزارش خطا قرارگرفتن پيام ICMP درون بسته IP ICMP Header IP Header Payload ICMP Message MAC Header Data Field (Payload)
84
فيلد Type: مشخص كننده نوع پيام فيلد Code: مشخص كننده كد زيرنوع
32 بيت Data Parameters Type Code Checksum قالب پيام ICMP فيلد Type: مشخص كننده نوع پيام فيلد Code: مشخص كننده كد زيرنوع فيلد Checksum: جهت سنجش اعتبار و درستي بسته ICMP
85
Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram
انواع پيامهاي ICMP عدم تشخيص آدرس توسط مسيرياب و يا زير شبكه نرسيدن بسته به مقصد به هر علت Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram Unused Type=3 ?= Code Checksum 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 0 : در دسترسنبودن شبكه مورد نظر 1: در دسترسنبودن ماشين ميزبان 2: عدم تعريف پروتكل موردنظر 1) پيام Destination Unreachable
86
Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram
Unused Type=11 ?= Code Checksum 2) پيامTime Exceeded ارسال پيام به فرستنده بسته جهت آگاهي از اتمام طول عمر بسته و حذف آن توسط مسيرياب . = اتمام زمان حيات بسته 1= اتمام زمان بازسازي قطعات يك ديتاگرام
87
Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram
3) پيام Parameter Problem نشاندهنده وجود مقدار نامعتبر در يكي از فيلدهاي سرآيند بسته IP Unused Type=12 Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram Pointer 0= Code Checksum
88
Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram
4) پيام Source Quench تقاضاي كاهش نرخ توليد و ارسال بستههاي IP از ماشين ميزبان Checksum 0= Code Type=4 Unused Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram
89
?= Code 5) پيام Redirect وجود اشكال در مسيريابي
Internet Header + 64 bits of Original Data Datagram Gateway Internet Address Type=5 ?= Code Checksum 0 = تغيير مسير به شبكهاي كه آدرس آن مشخص شده است. 1 = تغيير مسير به ماشيني كه آدرس آن مشخص شده است. 2 = تغيير مسير به شبكهاي كه آدرس آن مشخص شده است جهت تأمين سرويس ويژة درخواستي مشخص شده در فيلد Type of service 3 = تغيير مسير به ماشيني كه آدرس آن مشخص شده است جهت تأمين سرويس ويژة درخواستي مشخص شده در فيلد Type of service
90
0= Code 6) پيامهاي Echo Request , Echo Reply
در شبكه توسط مسيرياب پيام Echo Reply : پاسخ مقصد مبني بر دريافت پيام Echo Request Data Type=? 0= Code Checksum 8 : براي مشخص كردن پيام Echo Request 0 : براي مشخص كردن پيام Echo Reply Identifier Sequence Number
91
7) پيامهاي Timestamp Reply و Timestamp Request
Checksum 0=Code Type=? Sequence Number Identifier Originate Timestamp Receive Timestamp Transmit Timestamp
92
پروتكل ARP : Address Resolution Protocol
بيمعنابودن آدرسهاي IP روي كانال انتقال دانستن آدرس IP ماشين مقصد و نياز به داشتن آدرس فيزيكي آن جهت ارسال بسته وظيفه پروتكل ARP: ارسال بسته فراگير روي كل شبكه محلي كه در آن آدرسIP ماشين مورد نظر قرار دارد. پاسخ ماشين با آدرس IP موجود در بسته ارسالي و ارسال آدرس فيزيكي خود براي ارسالكننده بسته ARP
93
چگونگي قرار گرفتن يك پيام ARP درون فريم لاية فيزيكي
برخلاف پروتكل ICMP كه روي پروتكل IP قرار ميگيرد ، پروتكل ARP مستقيماً بر روي پروتكل لاية فيزيكي عمل ميكند؛ يعني يك بستة ARP ساخته شده و درون فيلد داده از فريم لاية فيزيكي قرار گرفته و روي كانال ارسال ميشود . ARP Layout MAC Header Data Field (Payload) چگونگي قرار گرفتن يك پيام ARP درون فريم لاية فيزيكي
94
ساختار پيامهاي ARP Hardware Type Protocol Type Protocol Address Length
Hardware Address Length Operation Code Source Hardware Address Source IP Address Destination Hardware Address Destination IP Address
95
پروتكل RARP : Reverse Address Resolution Protocol
ايستگاه آدرس فيزيكي مورد نظرش را ميداند وليكن آدرس IP آن را نميداند ارسال يك بسته فراگير روي خط تماميايستگاههايي كه از پروتكل RARP حمايت ميكنند و بستههاي مربوطه را تشخيص ميدهند، در صورتي كه آدرس فيزيكي خودشان را درون بسته ببينند در پاسخ به آن، آدرس IP خود را در قالب يك بستة RARP Reply برميگردانند. توجه: بستههاي RARP, ARP از نوع فراگير محلي Local Broadcast هستند و بالطبع توسط مسيريابها منتقل نميشوند و فقط در محدوده شبكه محلي عمل ميكنند. .
96
پروتكل BootP گاهي نياز است كه يك آدرس IPروي چند شبكه محلي جستجو شود كه در اين حالت RARP جوابگو نيست . داشتن آدرس فيزيكي ماشين مورد نظر و نياز به پيداكردن آدرس IP ان در شبكههاي محلي ديگر استفاده از بستههاي UDP در اين پروتكل
97
فصل چهارم : مسيريابي در شبکه اينترنت
هدفهاي آموزشي : مفاهيم اوليه مسيريابي الگوريتمهاي مسيريابي LS الگوريتمهاي مسيريابي بردار فاصله - DV - مسيريابي سلسله مراتبي پروتکل RIP پروتکل OSPF پروتکل BGP
98
زيرساخت ارتباطي يك شبكة فرضي
1) مفاهيم اوليه مسيريابي مسيرياب: ابزاري است براي برقراري ارتباط دو يا چند شبکه زيرساخت ارتباطي: مجموعه مسيريابها و کانالهاي فيزيکي ما بين آنها الگوريتمهاي مسيريابي : روشهايي براي پيدا کردن مسيري بهينه ميان دومسيرياب به گونهاي که هزينه کل مسير به حداقل برسد. زيرساخت ارتباطي يك شبكة فرضي A B C E F D 5 3 1 2 مسيرياب
99
آدرسهاي MAC: آدرسهاي IP : بسته IP: برخي اصطلاحات کليدي در مسيريابي
آدرسهاي لايه فيزيکي جهت انتقال فريمها بر روي کانال اندازه آدرس وابسته به پروتکل و توپولوژي شبکه تغيير آدرسهاي MAC بستههاي اطلاعاتي هنگام عبور از مسيريابهاي موجود در مسير آدرسهاي IP : آدرسهاي جهاني و منحصر به فرد مشخصکننده يک ماشين فارغ از نوع سخت افزار و نرم افزار آن ثابت بودن آدرسهاي IP بسته هاي اطلاعاتي هنگام عبور از مسيريابهاي موجود در مسير بسته IP: واحد اطلاعاتي با اندازه محدود
100
توپولوژي شبكه: ترافيك شبكه: گام يا Hop: ازدحام يا Congestion:
مجموعه مسيريابها و كانالهاي فيزيكي ما بين آنها در زيرساخت ارتباطي يك شبكه متغير با زمان ترافيك شبكه: تعداد متوسط بستههاي اطلاعاتي ارسالي و يا دريافتي روي يك كانال در واحد زمان گام يا Hop: عبور بسته از يك مسيرياب = گام تعداد مسيريابهاي موجود در مسير يك بسته = تعداد گام = Hop Count ازدحام يا Congestion: بيشتر بودن تعداد متوسط بستههاي ورودي به يك مسيرياب از تعداد متوسط بسته هاي خروجي بن بست Deadlock: پايان طول عمر بستهها
101
1-1) روشهاي هدايت بستههاي اطلاعاتي در شبکههاي کامپيوتري
الف) روش مدار مجازي Virtual Circuit (VC) ب) روش ديتاگرام Datagram خصوصيات روش VC ارسال بستههاي اطلاعاتي بدون نياز به اطلاع از آدرسهاي IP مبدأ و مقصد و فقط داشتن شماره VC جهت ارسال بسته عدم اجراي الگوريتم مسيريابي جهت هدايت بستههاي اطلاعاتي از مبدأ به مقصد دريافت بسته به ترتيب ارسال شده در مقصد عدم احتمال گمشدن بستهها در عمل مسيريابي در شبكه
102
روش vc application transport application network transport data link
physical application transport network data link physical 5. Data flow begins 6. Receive data 4. Call connected 3. Accept call 1. Initiate call 2. incoming call
103
خصوصيات روش ديتاگرام ارسال بستههاي اطلاعاتي با استفاده از آدرسهاي IP مبدأ و مقصد در شبكه انجام مسيريابي جداگانه براي هر بسته توزيع و هدايت بستهها روي مسيرهاي متفاوت بر اساس شرايط توپولوژيكي و ترافيكي لحظهاي شبكه امكان دريافت بسته بدون ترتيب ارسال شده در مقصد لزوم نظارتهاي ويژه بر گم شدن و يا تكراري بودن بسته در لايههاي بالاتر
104
روش Datagram application transport application network transport
data link physical application transport network data link physical 1. Send data 2. Receive data
105
ايستا پويا سراسري / متمركز انواع الگوريتمهاي مسيريابي
الف) از ديدگاه روش تصميمگيري و ميزان هوشمندي الگوريتم پويا ب) از ديدگاه چگونگي جمعآوري و پردازش طلاعات زيرساخت ارتباطي شبكه سراسري / متمركز غيرمتمركز
106
الگوريتم ايستا عدم توجه به شرايط توپولوژيكي و ترافيك لحظهاي شبكه جداول ثابت مسيريابي هر مسيرياب در طول زمان الگوريتمهاي سريع تنظيم جداول مسيريابي به طور دستي در صورت تغيير توپولوژي زيرساخت شبكه تغيير مسيرها به کندي در اثناي زمان الگوريتم پويا به هنگام سازي جداول مسيريابي به صورت دورهاي بر اساس آخرين وضعيت توپولوژيكي و ترافيك شبكه تغيير سريع مسيرها تصميمگيري بر اساس وضعيت فعلي شبكه جهت انتخاب بهترين مسير × ايجاد تأخيرهاي بحراني هنگام تصميمگيري بهترين مسير به جهت پيچيدگي الگوريتم
107
الگوريتم سراسري اطلاع كامل تمام مسيريابها از همبندي شبکه و هزينه هر خط الگوريتمهاي Link State (LS) الگوريتم غير متمركز محاسبه و ارزيابي هزينه ارتباط با مسيريابهاي همسايه (مسيريابهايي كه به صورت مستقيم و فيزيكي با آن در ارتباط هستند) ارسال جداول مسيريابي توسط هر مسيرياب در فواصل زماني منظم براي مسيريابهاي مجاور پيچيدگي زماني كم الگوريتمهاي Distance Vector
108
مشكل روش سيل آسا 3-1) روش ارسال سيل آسا ( Flooding Algorithm)
سريعترين الگوريتم براي ارسال اطلاعات به مقصد در شبكه جهت ارسال بستههاي فراگير و كنترلي مانند اعلام جداول مسيريابي مشكل روش سيل آسا ايجاد حلقه بينهايت و از كارافتادن شبكه
109
حلقههاي بينهايت در روش سيل آسا راه حل رفع مشكل حلقه بينهايت
B C D E A حلقههاي بينهايت در روش سيل آسا راه حل رفع مشكل حلقه بينهايت 1) قراردادن شماره شناسايي براي هر بسته Selective Flooding 2) قراردادن طول عمر براي بستهها
110
الگوريتم هاي LS 1- شناسايي مسيريابهاي مجاور 2- اندازهگيري هزينه 3- تشكيل بستههاي LS 4- توزيع بستههاي LS روي شبكه 5- محاسبه مسيرهاي جديد 1- شناسايي مسيريابهاي مجاور ارسال بسته خاصي به نام بسته سلام Hello Packet توسط مسيرياب به تمام خروجيها پاسخگويي مسيريابهاي متصل از طريق كانال فيزيكي مستقيم به بسته ارسالي و اعلام آدرس IP خود به مسيرياب درج اطلاعات بستههاي پاسخ در جدول مسيرياب
111
اندازهگيري هزينه 2- اندازهگيري تأخير هر يك از خطوط خروجي مسيرياب توسط خود مسيرياب ارسال بسته خاص به نام Echo Packet روي تمام خطوط خروجي خود پاسخ تمام مسيريابهاي گيرنده بسته با ارسال بسته Echo Reply اگر مسيرياب موظف باشد كه با دريافت بستة Echo خارج از نوبت و به سرعت به آن پاسخ بدهد ، “زمان رفت و برگشت” اين بسته فقط تاخير فيزيكي بين دو مسيرياب را به عنوان معيار هزينه مشخص ميكند. اندازهگيري اين زمان با استفاده از زمان سنج و تقسيم آن مقدار بر عدد 2 و درج در جدول توسط مسيرياب
112
تشكيل بسته LS پس از جمع آوري اطلاعات لازم از مسيريابهاي مجاور شامل:
الف) آدرس جهاني مسيرياب توليدكنندة بسته ب) يك شمارة ترتيب (تا بستههاي تكراري از بستههاي جديد تشخيص داده شوند.) ج) طول عمر بسته (تا اطلاعات بسته ، زمان انقضاي اعتبار داشته باشد.) د) آدرس جهاني مسيريابهاي مجاور و هزينة تخميني بستههاي LS يك زيرساخت از يك شبكه فرضي فيلد شماره ترتيب فيلد طول عمر
113
4- توزيع بستههايLS روي شبكه
وجود شماره ترتيب براي هر بسته جهت جلوگيري از بروز حلقه تكرار در نظرگرفتن طول عمر براي هر بسته جهت رفع مشكل دريافت بستههاي تكراري احراز هويت ارسالكننده بسته LS در مسيريابها جهت جلوگيري از بستههاي LS آلوده
114
5- محاسبه مسيرهاي جديد تشكيل ساختمان داده گراف زيرشبكه جهت انتخاب بهترين مسير بين دو گره هنگام دريافت بستههاي LS از تمام مسيريابهاي شبكه استفاده از الگوريتم دايجكسترا جهت يافتن بهترين مسير بين دو گره ( Dijkstra Shortest Path Algorithm) است. j تا i بيانگر هزينه خط ميان گره C( i , j )* هرگاه همسايگاني در مجاورت گره وجود نداشته باشند بينهايت تلقي مي شود.C( i , j ) .V هزينه فعلي مسير ميان مبدا تا گره D(v)* درست قبل ازV گرهاي که در طول مسير از مبدا تا P(v)* واقع شده. V *N مجموعه گرههايي که عبور از آنها کم هزينه برآورد گشته است.
115
Dijkstra’s Algorithm
116
الگوريتمهاي DV يا بردار فاصله
يكي از روشاي پويا در مسيريابي مورد استفاده در شبكه ARPA استفاده در مسيريابهاي كوچك نامهاي متفاوت روش DV پروتكل RIP الگوريتم مسيريابي Bellman - Ford الگوريتم مسيريابي Ford – Fulkerson الگوريتم Distance Vector Routing
117
اصول كار روش DV محاسبه خطوطي را كه به صورت فيزيكي با مسيريابهاي ديگر دارد و درج در جدول مسيريابي بينهايت درنظرگرفتن هزينة خطوطي كه مسيرياب با آنها در ارتباط مستقيم نيست ارسال ستون هزينه از جدول مسيريابي براي مسيريابهاي مجاور در بازههاي زماني مشخص، توسط هر مسيرياب (“يعني فقط براي مسيريابهائي كه با آن در ارتباط است نه تمام مسيريابها ”). دريافت اطلاعات جديد ا زمسيريابهاي مجاور در در فواصل T ثانيهاي به هنگام نمودن جدول مسيريابي پس از دريافت جداول مسيريابي از مسيريابهاي مجاور ، طبق يك الگوريتم بسيار ساده
118
الگوريتمهاي DV يا بردار فاصله
جدول مسيريابي مربوط به مسيرياب J زيرساخت ارتباطي يك شبكة فرضي با دوازده مسيرياب الگوريتمهاي DV يا بردار فاصله
119
مشكل عمده پروتكلهاي DV عدم همگرايي سريع جداول مسيريابي هنگام خرابي يك مسيرياب يا يك كانال ارتباطي = مشكل شمارش تا بينهايت راه حل : وقتي يك مسيرياب ميخواهد اطلاعاتي را به همسايههايش بدهد هزينه رسيدن به آنهايي را كه قطعاً بايد از همان مسيرياب بگذرند را اعلام نميكند. (يا اعلام ميكنند)
120
مسئله شمارش تا بينهايت به خبرهاي خوب واکنش سريع ولي به خبرهاي بد واکنش کندي نشان مي دهد.
121
مسئله شمارش تا بينهايت هرگاه مسيريابي از زيرشبکه خارج شود هرکدام از ساير مسيريابهاي فعال احساس ميكنند از طريق ديگري مسيري بهتر به آن وجود دارد.
122
مسيريابي سلسلهمراتبي Hierarchical Routing
رشد شبكه و زيادشدن شبكههاي محلي و مسيريابها، افزايش حجم جداول مسيريابي و زيادشدن زمان لازم جهت تعيين مسير يك بسته و درنتيجه ايجاد تأخيرهاي بحراني و كاهش كارآيي شبكه در مسيريابي سلسلهمراتبي ، مسيريابها در گروههايي به نام ”ناحيه Region“ دستهبندي ميشوند. هر مسيرياب فقط ”نواحي” و مسيريابهاي درون ناحية خود را ميشناسد و هيچ اطلاعي از مسيريابهاي درون نواحي ديگر ندارد.
123
مسيريابي سلسلهمراتبي
ناحيه 1 ناحيه 2
124
مشكل روش سلسله مراتبي به دليل مشخصنبودن كل توپولوژي زيرشبكه براي هر مسيرياب : ممكن است مسير انتخابي جهت ارسال بسته به يك مسيرياب خاص درون يك ناحيه بهينه نباشد. مزيت استفاده از روشهاي سلسله مراتبي: صرفه جويي در اندازه جداول مسيريابي تعداد ركورد در جدول تعداد مسيرياب تعداد حوزه Zones تعداد دسته Clusters تعداد ناحيه Regions 720 - 1 مسيريابي DV بدون سلسلهمراتب 53 30 24 مسيريابي DV با سلسلهمراتب دوسطحي 25 10 8 9 مسيريابي DV با سلسلهمراتب سهسطحي 19 4 5 مقايسه اندازه جدول مسيريابي در روشهاي سلسله مراتبي
125
مسيريابي در اينترنت اينترنت مجموعهاي از شبكههاي خودمختار Autonomous و ”مستقل” است كه به نحوي به هم متصل شدهاند. شبكة خودمختار كه اختصاراًAS ناميده ميشود، شبكهاي است كه تحت نظارت و سرپرستي يك مجموعه يا سازمان خاص پياده و اداره ميشود. مثلاً يك دانشگاه مسئول شبكة خودمختار ميتواند بر روي شبكة تحت نظارت خود “حاكميّت” داشته باشد يعني ميتواند بر روي تكتك اجزاي شبكه (ماشينهاي ميزبان)، توپولوژي كل شبكه، سيستم عامل، طراحي زيرساخت ارتباطي و طريقة اتصال شبكههاي محلي و نوع پروتكل مسيريابي اعمال نفوذ كرده و نظرات خود را پياده نمايد.
126
مسيريابي در شبكه هاي خود مختار
مسيريابي بستههاي IP در درون يك شبكة خودمختار بيشتر تابع پارامترهايي نظير سرعت و قابل اعتماد بودن الگوريتم مسيريابي است . دروازههاي مرزي Border Gateway : مسيريابهايي كه ارتباط دو شبكة خودمختار متفاوت را برقرار ميكنند و تمامي ارتباطات بينشبكهاي از طريق آنها انجام ميشود . دروازههاي مرزي Interior Gateway مسيريابهايي كه ارتباط دو شبكة خودمختار متفاوت را برقرار ميكنند و تمامي ارتباطات بينشبكهاي از طريق آنها انجام ميشود. مسيريابهاي مرزي و ساختار ارتباطي بين آنها تابع قواعد “مسيريابي بروني” مسيريابهاي داخلي تابع الگوريتمهاي “مسيريابي دروني” مرزي مسيريابهاي مرزي = مسيريابهاي BGP
127
مسيريابي در درون شبكة 1 تا رسيدن بسته به مسيرياب مرزي
مثالي از چهار شبكة AS متصل به هم مسيريابهاي مرزي مثال: اگر يك ماشين ميزبان در شبكة 1 بخواهد بستهاي براي ماشين ديگر در شبكة 4 بفرستد سه مرحله مسيريابي لازم است: مسيريابي در درون شبكة 1 تا رسيدن بسته به مسيرياب مرزي مسيريابي روي خطوط ارتباطي بينشبكهاي تا رسيدن به شبكة 4 مسيريابي درون شبكة 4 تا رسيدن به ماشين مقصد
128
پروتكل RIP در مسيريابي دروني : Routing Information Protocol
اولين پروتکل مسيريابي دروني (1982) مبتني بر الگوريتم بردار فاصله DV معيار هزينه = تعداد گام مبادله جداول مسيريابي هر 30 ثانيه يكبار بين مسيريابهاي مجاور حداكثر تعداد طول مسير = 15 استفاده از پروتكل UDP و پورت شماره 250 جهت مبادله جداول مسيريابي
129
جداول مسيريابي در لايه دوم جهت مسيريابي بستههاي IP
مبادله جداول و عمليات به هنگامسازي توسط برنامه كاربردي لايه چهارم پروتكل RIP در لاية كاربرد Application Layer IP Layer Transport Layer(UDP) Host To Nework Application Layer routed Routing table routed Routing table
130
Must be zero for Internet
قالب پيامها در پروتكل RIP …. Metric (Hop Count ) Must be zero for Internet IP Address Address Family Reserved ( 0 ) Command Version 32
131
پروتكل OSPFدر مسيريابي دروني Open Shortest Path First
مقايسه پروتكل OSPF با RIP استفاده از الگوريتم LS براي محاسبة بهترين مسير بر خلاف پروتكل RIP و عدم وجود مشكل “شمارش تا بينهايت” توانايي در نظر گرفتن چندين معيار هزينه در انتخاب بهترين مسير برخلاف پروتكل RIP در نظرگرفتن حجم بار و ترافيك يك مسيرياب در محاسبة بهترين مسير بر خلاف پروتكل RIP و همگرايي سريع جداول مسيريابي در هنگام خرابي يك مسيرياب انتخاب مسير مناسب براي يك بسته بر اساس نوع سرويس درخواستي با توجه به فيلد Type of Service در بستة IP بر خلاف پروتكل RIP
132
مقايسه پروتكل OSPF با RIP
هدايت نكردن تمام بستههاي ارسالي براي يك مقصد خاص، روي بهترين مسير و ارسال درصدي از بستهها روي مسيرهاي در رتبه 2و 3 و ... از نظر هزينه، بر خلاف پروتكل RIP = موازنه = Load Balancing پشتيباني از مسيريابي سلسلهمراتبي برخلاف پروتكل RIP عدم قبول جداول مسيريابي مسيريابها توسط هر مسيرياب بدون احراز هويت ارسالكنندة آن استفاده مستقيم از پروتكل IP برخلاف پروتكل RIP ( استفاده از پروتكل UDP در لايه انتقال)
133
سلسلهمراتب مسيريابي در پروتكل OSPF برقراركننده ارتباط نواحي
تقسيم يك شبكه خود مختار به تعدادي ناحيه و اطلاع تمام مسيريابهاي درون يك ناحيه از مسيريابهاي هم ناحيه و هزينه ارتباط بين آنها و ذخيره آن در جدول ارسال جداول براي تمام مسيريابهاي هم ناحيه در زمانهاي بهنگامسازي سلسلهمراتب مسيريابي در پروتكل OSPF مسيريابهاي مرزي برقراركننده ارتباط نواحي ناحيه 1 ناحيه 2 ناحيه 3 مجموعه مسيريابهاي مرزي + سيريابهاي خارج از هر ناحيه + ساختار ارتباطي بين اين مسيريابها
134
پروتكل BGP : پروتكل مسيريابي بروني The Exterior Gateway Routing Protocol
135
ساختار فرضي از ارتباط بين مسيريابهاي BGP
دريافت اطلاعات توسط مسيرياب F در مورد مسيرياب D از مسيريابهاي مجاور تعيين مسير رسيده از B تعيين مسير رسيده از G تعيين مسير رسيده از I ساختار فرضي از ارتباط بين مسيريابهاي BGP
136
الگوريتمهائي كه در تبادل اطلاعات با همسايگان مسيرهاي كامل را به اطلاع يكديگر ميرسانند:
اولاً : مشكل “شمارش تا بينهايت” را نخواهد داشت. مانند پروتكل BGP ثانياً : مسيريابهاي ديگر ميتوانند بر روي كل مسير ، بررسيهاي امنيتي ، اقتصادي ، سياسي و ملي انجام دهند و بر اساس اين پارامترها مسير مناسب را انتخاب نمايند. مانند پروتكل BGP تبادل اطلاعات مسيريابي ( فهرست مسيرها) در پروتكل BGP در قالب پيام انواع پيام تعريف شده در پروتكل BGP: پيام OPEN پيام KEEPALIVE پيام NOTIFICATION پيام UPDATE
137
فصل پنجم : لايه انتقال در شبکه اينترنت
مفاهيم لايه انتقال مفهوم پورت و سوکت تشريح پروتکل TCP روش برقراري ارتباط در پروتکل TCP روش کنترل جريان دادهها در پروتکل TCP زمان سنجها و عملکرد آنها در پروتکل TCP پروتکل UDP هدفهاي آموزشي :
138
User Datagram Protocol
پروتکلهاي لايه انتقال UDP User Datagram Protocol TCP Transmisson Control Protocol
139
هدايت و مسيريابي بستههاي اطلاعاتي از يک ماشين ميزبان به ماشين ديگر
عدم حل مشکلات احتمالي به وجود آمده براي بستههاي IP در مسير لايه IP فراهم آوردن خدمات سازماندهيشده, مبتني بر اصول سيستم عامل, براي برنامههاي کاربردي در لايه بالاتر جبران کاستيهاي لايه IP لايه انتقال
140
کاستيهاي لايه IP راهکارهاي پروتکل TCP
عدم تضمين درآمادهبودن ماشين مقصد جهت دريافت بسته برقراري يک ارتباط و اقدام به هماهنگي بين مبدأ و مقصد قبل از ارسال هر گونه داده راهکارهاي پروتکل TCP عدم تضمين در به ترتيب رسيدن بستههاي متوالي و دادهها و صحت آنها قراردادن شماره ترتيب براي دادهها تنظيم کد 16 بيتي کشف خطا در مبدأ و بررسي مجدد آن در مقصد جهت اطمينان از صحت دادهها
141
عدم تنظيم سرعت ارسال و تحويل بستهها
راهکارهاي پروتکل TCP کاستيهاي لايه IP عدم تمايز در دريافت بستههاي تکراري در مقصد ( Duplication Problem) قرار دادن شماره ترتيب در بسته ارسالي عدم تنظيم سرعت ارسال و تحويل بستهها استفاده از الگوريتم پويا جهت تنظيم مجموعه زمانسنجها عدم توزيع بستهها بين پروسههاي مختلف اجرا شده بر روي يک ماشين واحد قراردادن آدرس پورت پروسه فرستنده و گيرنده در سرآيند بسته ارسالي
142
شماره پورتهاي استاندارد
آدرس پورت شماره شناسايي مشخصکننده هر پروسه براي برقراري يک ارتباط با پروسهي ديگر بر روي شبکه شماره پورتهاي استاندارد Port Protocol Use 21 FTP File transfer 23 Telnet Remote login 25 SMTP 69 TFTP Trivial File Transfer Protocol 79 Finger Lookup info about a user 80 HTTP World Wide Web 110 POP-3 Remote access 119 NNTP USENET news
143
(IP Address: Port Number)= Socket Address
آدرس سوکت زوج آدرس IP و آدرس پورت مشخصکننده يک پروسه يکتا و واحد بر روي هر ماشين در دنيا (IP Address: Port Number)= Socket Address : مثال 80
144
ساختار بسته هاي پروتکل TCP
TPDU = Transport Protocol Data Unit= بسته توليد شده در لايه انتقال = قطعهTCP
145
بسته پروتکل TCP
146
فيلد Source Port فيلد Destination Port فيلد Sequence Number
فيلد 16بيتي آدرس پورت پروسه مبدأ فيلد Destination Port فيلد 16 بيتي آدرس پورت پروسه مقصد فيلد Sequence Number فيلد 32 بيتي مشخص کننده شماره ترتيب آخرين بايت قرارگرفته شده در فيلد داده از بسته جاري
147
فيلد Acknowledgement Number
فيلد 32 بيتي مشخصکننده شماره ترتيب بايتي که فرستنده بسته منتظر دريافت آن است فيلد 4 بيتي مشخص کننده طول سرآيند بسته TCPبرمبناي کلمات 32 بيتي حداقل مقدار = 5 تعيين کننده محل شروع دادهها در بسته TCP فيلد TCP Header Lenght
148
6 بيت بلااستفاده بيتهاي Flag بيت URG
6 بيت بلااستفاده جهت استفاده درآينده 6 بيت بلااستفاده مقدار فيلد = 1 نشان دهنده معتبر بودن مقدار موجود در فيلد Urgent Pointer مقدار فيلد = 0 نشان دهنده نا معتبربودن مقدار موجود در فيلد Urgent Pointer بيتهاي Flag 6 بيتي URG ACK PSH RST SYN FIN بيت URG
149
مقدار فيلد = 1 نشاندهنده قطع ارتباط به صورت يکطرفه و ناهماهنگ
URG ACK PSH RST SYN FIN بيت ACK مقدار فيلد = 1 نشاندهنده معتبر بودن مقدار موجود در فيلد Acknowledgement Number بيت PSH( (PUSH مقدار فيلد = نشاندهنده تقاضاي فرستنده اطلاعات از گيرنده اطلاعات جهت بافرنکردن دادههاي موجود در بسته و تحويل سريع بسته به برنامههاي کاربردي به منظور انجام پردازشهاي بعدي بيت RST مقدار فيلد = نشاندهنده قطع ارتباط به صورت يکطرفه و ناهماهنگ
150
بيت SYN تغيير مقدار اين فيلد جهت برقراري ارتباط توسط ماشين
روند برقراي ارتباط TCP الف) تنظيم بيتهاي 0ACK= و SYN=1 توسط شروع کننده ارتباط در يک بسته TCP بدون داده ( تقاضاي برقراري ارتباط = Connection Request ) ب) تنظيم بيتهايSYN=1 و ACK=1در صورت قبول طرف دريافتکننده بسته تقاضاي برقراري ارتباط به برقراري ارتباط
151
بيت FIN فيلد Windows Size
مشخصکننده قطع و پايان ارسال اطلاعات هنگام اتمام دادههاي ارسالي توسط طرفين با 1 نمودن مقدار اين بيت هنگام ارسال آخرين بسته قطع کامل ارتباط: 1 نمودن مقدار اين فيلد توسط هر دو ماشين فرستنده و گيرنده قطع ارتباط يکطرفه: 1 نمودن مقدار اين فيلد توسط يکي از طرفين ارتباط بيت FIN مشخص کننده مقدار ظرفيت خالي فضاي بافر گيرنده فيلد Windows Size
152
فيلد Checksum فيلد 16 بيتي حاوي کد کشف خطا طريقه محاسبه کد کشف خطا
طريقه محاسبه کد کشف خطا تقسيم کل بسته TCP به قالبهاي 16 بيتي ( منهاي قسمت Checksum ) ايجاد يک سرآيند فرضي و تقسيم آن به صورت کلمات 16 بيتي جمع تمامي کلمات در مبناي مکمل 1 و منفي نمودن عدد حاصل در مبناي مکمل 1 و قرارگرفتن عدد حاصل در فيلد Checksum جمع کل کلمات 16 بيتي موجود در بسته TCP + سرآيند فرضي = عدم بروز خطا در حين ارسال دادهها
153
Destination IP Address
ساختار سرآيند فرضي 32 بيت آدرس IP ماشين مبدأ 32 بيت آدرس IP ماشين مقصد يک فيلد 8 بيتي کاملاً صفر فيلد 8 بيتي پروتکل که براي پروتکل TCP = 6 فيلد TCP Segment Length = طول کل بسته TCP Source IP Address Destination IP Address TCP Segment Length
154
فيلد Urgent Pointer فيلد Option
اشاره گر به موقعيت دادههاي اضطراري موجود در بسته TCP فيلد Option فيلد اختياري شامل مقدار حداکثر طول بسته قراردادن کدهاي بي ارزش در اين فيلد به جهت آنکه طول بسته ضريبي از 4 باقي بماند
155
روش دست تکاني سه مرحلهاي
روش برقراري ارتباط در پروتکل TCP روش دست تکاني سه مرحلهاي مرحله اول: ارسالِ يک بسته TCP خالي از داده از طرف شروعکننده ارتباط با بيتهاي SYN=1 و ACK=0 و قراردادن عدد x درون فيلد شماره ترتيب اعلام شروع ترتيب دادههاي ارسالي از x+1 به ماشين طرف مقابل پيشگيري از مساوي بودن شماره ترتيب دادههاي ارسالي با انتخاب مقدار x به صورت تصادفي
156
روش دست تکاني سه مرحلهاي
مرحله دوم : رد تقاضاي برقراري ارتباط: ارسال بستهاي خالي با بيت RST=1 قبول تقاضاي برقراري ارتباط: ارسال بسته خالي با مشخصات زير از طرف گيرنده بسته تقاضا: بيت SYN = 1 بيت ACK = 1 Acknowledgement = x+1 Sequence Number = y
157
روش دست تکاني سه مرحلهاي
مرحله سوم: تصديق شروع ارتباط از طرف شروعکننده ارتباط با قراردادن مقادير زير در بيتهاي: SYN = 1 ACK = 1 Acknowledgement Number = y + 1 Seq. No = x + 1
158
مراحل دست تكاني سه مرحله اي براي برقراري ارتباط در پروتكلTCP
SYN=1 Sequence Number=x 1 SYN=1, ACK=1 Sequence Number=y Sequence Number=x+1 Ack.Number=y+1 2 3
159
روند خاتمه ارتباط TCP ارسال بسته TCP با بيت FIN = 1 از طرف درخواستکننده اتمام ارسال موافقت طرف مقابل با اتمام ارتباط يکطرفه و ادامه ارسال داده توسط آن قطع ارتباط دو طرفه با يک نمودن مقدار بيت FIN در آخرين بسته ارسالي و تصديق پايان ارتباط از طرف مقابل
160
کنترل جريان در پروتکل TCP
بافرشدن دادهها قبل از ارسال به برنامه کاربردي لايه بالاتر امکان عدم دريافت و ذخيره دادهها توسط برنامه کاربردي درمهلت مقرر و پرشدن بافر اعلام حجم فضاي آزاد بافر در فيلد Window درهنگام ارسال بسته TCP به طرف مقابل ايجاد يک ساختمان داده خاص به ازاي هر ارتباط برقرارشده TCP و نگهداري اطلاعاتي ازآخرين وضعيت ارسال و دريافت جريان دادهها = ساختمان داده بلوک نظارت بر انتقال = TCB = Transmission Control Block
161
متغيرهاي نظارت بر ارسال دادهها متغيرهاي نظارت بر دريافت دادهها
توضيح نام متغير متغيرهاي نظارت بر ارسال دادهها شمارة ترتيب آخرين بسته اي كه ارسال شده ولي هنوز پيغام Ack آن برنگشته است. SND.UNA شمارة ترتيب آخرين بايت كه داده ها از آن شماره به بعد در بستة بعدي كه بايد ارسال شود. SND.NXT ميزان فضاي آزاد در بافر ارسال SND.WND شمارة ترتيب آخرين داده هاي اضطراري كه تحويل برنامة كاربردي شده است. SND.UP SND .WL1 SND.WL2 شمارة ترتيب آخرين داده هايي كه بايد آني به برنامة كاربردي گسيل (Push) شود. SND.PUSH مقدار اولية شمارندة ترتيب داده هاي دريافتي كه در حين ارتباط بر روي آن توافق ميشود. SND.ISS متغيرهاي نظارت بر دريافت دادهها شمارة ترتيب آخرين بايت در بستة بعدي كه از آن شماره به بعد انتظار دريافت آنرا دارد. RCV.NXT ميزان فضاي آزاد در بافر دريافت RCV.WND شمارة ترتيب آخرين داده هاي اضطراري كه براي برنامة طرف مقابل ارسال شده است. RCV.UP مقدار اولية شمارندة ترتيب داده هاي ارسالي كه در حين ارتباط بر روي آن توافق ميشود. RCV.IRS متغيرهاي ساختمان داده TCP
162
گيرنده 2KB از بافر ميخواند فرستنده مجدداً احيا ميشود
فضاي بافرگيرنده 4 Kbyte گيرنده 2KB از بافر ميخواند Window Size=0 فرستنده متوقف ميشود ارسال 2 Kbyte داده ارسال 1 Kbyte داده فرستنده مجدداً احيا ميشود Window Size=2048 مثال روند کنترل جريان در پروتکل TCP
163
زمان سنجها در پروتکلTCP TCP Timer
Retransmission Timer Keep- Alive Timer Persistence Timer Quite Timer Idle Timer
164
زمان سنج Retransmission Timer
پس از برقراري ارتباط و ارسال بسته براي پروسه مقصد, زمانسنجي (RT) با مقدار پيش فرض تنظيم و فعال ميگردد و شروع به شمارش معکوس مينمايد که اگر در مهلت مقرر پيغام دريافت بسته (Ack) نرسيد رخداد انقضاي زمان تکرار روي داده و ارسال مجدد بسته صورت گيرد. Retransmission Timeout Event
165
1- عمل ارسال مجدد يک بسته چند بار بايد تکرارشود؟
2- مقدار پيش فرض زمان سنج چه مقدار باشد؟ عملکرد اين زمان سنج Retransmission Timer بسيار ساده است اما مشکل در اينجاست که: بهترين راه تنظيم زمان سنج : روشهاي وفقي و پويا
166
Dnew=.Dold+(1-).(RTTold-M) مقدار اوليه D ميتواند صفر باشد.
الف) ايجاد يک متغير حافظه يه نام RTT و مقداردهي آن هنگام برقراري يک ارتباط TCP ب) تنظيم يک زمانسنج به ازاي ارسال هر بسته و اندازه زمان رفت و برگشت پيغام دريافت بسته = M الگوريتم Jacobson ج) بهنگام شدن مقدار پيش فرض زمان سنج از رابطه: RTTnew=RTTold+4*Dnew Dnew=.Dold+(1-).(RTTold-M) =7/8 مقدار اوليه D ميتواند صفر باشد.
167
عدم بازگشت پيغام دريافت
Keep- Alive Timer توقف ارسال اطلاعات و عدم تبادل داده علي رغم فعال و باز بودن ارتباط TCP قطع ارتباط يکي از طرفين به دليل خرابي سخت افزاري و يا نرم افزاري بازگشت پيغام دريافت از طرف مقصد ارتباط TCP باز و فعال است جهت تمايز اين دو حالت عدم بازگشت پيغام دريافت قطع ارتباط به صورت يکطرفه و آزاد نمودن تمام بافرها ارسال بسته TCP خالي از داده از طرف فرستنده اطلاعات براي مقصد با استفاده از زمان سنج Keep- Alive Timer (زمان پيش فرض بين 5 تا 45 ثانيه)
168
مقدار فضاي بافر آزاد يکي از طرفين ارتباط صفر (Window Size= 0) متوقف شدن پروسه طرف مقابل
خالي شدن مقداري از فضاي بافر پر شده بعد از مدتي اعلام آزادشدن فضاي بافر جهت احياي پروسه بلوکه و متوقف شده توسط سيستم عامل و شروع و ادامه ارسال پروسه متوقف شده Persistence Timer ارسال بسته TCP در فواصل زماني منظم با استفاده از زمان سنج Persistence Timer پس از آزاد شدن فضاي بافر براي پروسه بلوکهشده جهت احيا و ادامه ارسال داده توسط آن
169
Quite Timer هنگام بسته شدن يک ارتباط TCP با شماره پورت خاص تا مدت زمان معيني که زمان سنج Quite Timer تعيين مي نمايد (مقدار پيش فرض = 30 تا 120 ثانيه) هيچ پروسه اي اجازه استفاده از شماره پورت بسته شده را ندارد. جهت رسيدن بسته هاي سرگردان ناشي از ارتباط پايان يافته موجود در شبکه به مقصد Idle Timer اگر تلاش براي تکرار ارسال يک بسته بيش از حد متعارف انجام شود ارتباط TCP را بصورت يکطرفه رها کرده و قطع مينمايد. مقدارمعمول آن 360 ثانيه است.
170
پروتکل UDP پروتکل بدون اتصال (Connectionless) پروتکل ساده و سريع کاربرد در سيستم هاي DNS و TFTP ارسال بسته به مقصد بدون اطمينان ازبرقراري ارتباط و آماده بودن ماشين مقصد بسته UDP
171
فيلدهاي بسته UDP فيلد Source Port فيلد 16 بيتي
مشخص کننده آدرس پورت پروسه مبدأ فيلد Detination Port فيلد 16 بيتي مشخصکننده آدرس پورت پروسه مقصد فيلد UDP Length فيلد 16 بيتي طول بسته UDP بر حسب بايت (شامل سرآيند و دادهها)
172
فيلد UDP Checksum فيلد 16 بيتي درج کد کشف خطا در اين فيلد فيلد اختياري (جهت ارسال ديجيتال صدا و تصوير مقدار تمام بيتها صفر ) مناسبترين کاربرد پروتکل UDP = پروسه هايي که عمليات آنها مبتني بريک تقاضا و يک پاسخ ميباشد. مانند : سيستم DNS
Similar presentations
© 2025 SlidePlayer.com. Inc.
All rights reserved.