2. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان
کارگاه توجیهی دانشجویان پزشکی
شيوه زندگي سالم Healthy Lifestyle
دکتر محمد اسدپور
عضو هیئت علمی گروه پزشکی اجتماعیدانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان

3. در اين جلسه مباحثي نظير
ديدگاههاي مربوط به شيوه زندگي سالم
تعيين كننده هاي سلامت با تاكيد بر تعيين كننده هاي اجتماعي سلامت و شيوه زندگي سالم
عناصر شيوه زندگي سالم و برنامه ريزي هاي مربوطه
مورد بحث قرار خواهد گرفت.

4. شيوه زندگي سالم
شيوه زندگي سالم: یكي از راهكارهاي اساسي ارتقاي سلامت است.
مفهوم شيوه زندگي سالم برخاسته از اين ايده‌ است كه الگوي زندگي و فعالیت روزانه افراد را مي‌توان به عنوان سالم يا ناسالم مورد داوري، ارزشیابی و قضاوت قرارداد.
يك شيوه زندگي سالم به عنوان يك زندگي متعادل مشخص مي‌گردد كه در آن فرد به طور آگاهانه دست به انتخاب مي زند.

5. تعریف سازمان جهانی بهداشت از شیوه زندگی
شیوه زندگی راهی است برای زندگی بر اساس الگوهای قابل تعریف رفتار که از طریق تعامل بین ویژگی های فردی، روابط بین فردی و گروهی و شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه تعیین می شود
البته مجموعه انتخاب‌های افراد متأثر از عوامل زیادی است. در زندگی واقعی، شیوه زندگی محصول ترکیبی از انتخاب‌ها، شانس‌ها و منابع است.
به اعتقاد فروليش و پوتوين، انتخاب هاي شيوه زندگي، رفتارهاي اتفاقي و مستقل از بافت و ساختار جامعه نيستند، بلكه انتخاب هائي متأثر از شانس هاي زندگي اند.
«روتن» برخی از عناوین متفاوت مطرح در بحث شیوه زندگی را شامل شرایط یا منابع زندگی، جریان زندگی، شیوه زندگی و شانس‌های زندگی می‌دانست

6. شیوه زندگی
شيوه زندگي از تاثير متقابل بين ويژگيهاي شخصيتي فرد با مداخلات اجتماعي و شرايط اجتماعي اقتصادي حاصل مي شود
شيوه زندگي دائما در معرض تغييرمي باشد، داراي تاثير عميق در مردم است و الگوي يكساني براي همه وجود ندارد
آن دسته از رفتارها كه فرد را در مقابل بيماريها يا صدمات محافظت مي كند و يا خطر صدمه به ســلامتي فرد را به حداقل ميرساند. هدف اين شيوه حفظ، حمايت و ارتقاء سلامت است
سبک زندگی سالم، منبعی ارزشمند برای کاهش شیوع و تأثیر مشکلات بهداشتی، ارتقای سلامت، تطابق با عوامل استرس زای زندگی و بهبود کیفیت زندگی می باشد.
 با این حال، قانع شدن به اینکه سلامت یک سرمایه است و ایجاد فرهنگ سلامتی، کاری دشوار است.
بیماری هزینه بر است. بخش قابل ملاحظه ای از منابع خانواده ها و کشور برای بهبود بیماری و رهایی از مشکلات سلامت هزینه می شود.
سلامی چیزی است که تا از دستش ندهیم، قدرش را نمی دانیم !!!

7. شیوه زندگی
افزایش شیوع بیماری های مزمن و شرایط ناتوان کننده، همراه با امید به زندگی بیشتر و افزایش میانگین سن مردم، از عوامل  افزایش بار بیماری اند.
شرایطی نظیر بیماری قلبی، سرطان، دیابت، بیماری های مفصلی و ناراحتی های روانی، مسوول اکثریت عمدة مرگ و ناتوانی اند.
بسیاری از مشکلات بهداشتی قابل پیشگیری اند یا حداقل می توان وقوعشان را به تعویق انداخت.
همچنین در طول ۲۰ سال گذشته مشاهده شده است که بخش قابل توجهی از۱۰ علت مرگ، ناشی از عوامل قابل پیشگیری اجتماعی و شیوه زندگی می باشد.
شیوه زندگی مردم عامل مؤثر مهمی در سلامت جسمی، روانی( عاطفی، روانی، روحی )، اجتماعی و تندرستی آنان است.

8. شیوه زندگی
شیوه زندگی، بویژه وقتی که در ارتباط با رفتارهای مخاطره آمیز نظیر استعمال سیگار و نداشتن تحرک جسمانی مطرح می شود، بطور خاص به عنوان عملکردی ارادی ( نتیجه انتخابهای شخصی افراد ) تلقی می شود.
یک شیوه زندگی سالم معمولاً بعنوان یک زندگی متعادل مشخص می شود که در آن هر شخصی بطور  آگاهانه انتخاب  می کند. البته، مجموعه انتخاب ها، متأثر از بسیاری از عوامل می باشد.
بسیاری از رفتارهای مؤثر در شرایط سلامت، خواه بهبود سلامت یا بیماری، بطور واضحی در ارتباط مستقیم تقابل بین شیوه زندگی مردم و محیط اجتماعی آنها هستند.

9. شیوه زندگی
عادات بد بهداشتی افراد، موجب ایجاد مخاطرات خود خواسته برای آنها می شود. وقتی که مخاطرات مذکور موجب بیماری  یا مرگ شود، می توان شیوه زندگی قربانی را عامل مؤثر یا موجب بیماری یا مرگش دانست.
مباحث اولیه شیوه زندگی بطور ابتدایی بر تغذیه، تحرک جسمانی، استعمال دخانیات و مصرف الکل متمرکز بود.
برنامه های بهبود شیوه زندگی نیز متکی بر این تصور بود که اطلاعات و آموزش می تواند شیوه های زندگی را تغییر دهد.

10. استعمال دخانیات، رفتارهای بد تغذیه ای، فقدان فعالیت فیزیکی، همگی جزء شیوه های زندگی هستند که با مشکلات سلامت از قبیل سرطان، بیماری های قلبی عروقی و چاقی در ارتباط نزدیک اند.
بر اساس تخمین سازمان جهانی بهداشت، بیش از 80% موارد مبتلا به بیماری های قلبی، 90% موارد مبتلا به دیابت نوع 2 و یک سوم موارد سرطان ها از طریق افزایش فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی سالم تر و ترک استعمال دخانیات قابل پیشگیری است. اقدام در این حیطه نیازمند همکاری تمام سازمانهای دست اندرکار است.

11. خوردن پنج بار یا بیشتر میوه و سبزی در روز، ورزش به میزان حداقل ‪ ۲/۵ساعت در هفته، پایین نگاه داشتن وزن و سیگار نکشیدن را شروع کنند، ظرف چهار سال پس از شروع این برنامه زندگی، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را ‪ ۳۵درصد و خطر مرگ خود را 40 درصد کاهش می‌دهند.

12. پنج عامل مهم تعيين كننده انتخاب هاي شيوه زندگي
مهارت هاي فردي
استرس
فرهنگ
روابط اجتماعي
احساس كنترل

13. مهارت هاي زندگي
مهارت هاي فردي و بين فردي
مهارت هاي شناختي و فيزيكي مانند سواد خواندن و شمردن
مهارت تصميم گيري و حل مسأله
مهارت تفكر خلاق و نقاد
مهارت همدلي
مهارت حمايت متقابل
مهارت خودياري
مهارت جلب حمايت
مهارت ارتباطات
مهارت تطابق

14. استرس انتخاب هاي مردم به شدت تحت تأثير استرس است.
به اعتقاد برونر، استرس مسئول دامنه گسترده اي از تغييرهاي فيزيولوژيك شامل افسردگي، استعداد ابتلاي به عفونت، ديابت، فشارخون بالا و خطر بيشتر حمله قلبي است.
تأثير حمايت و همبستگي اجتماعي بر بيماري قلبي عروقي،‌ بسيار قوي تر از مراقبت هاي پزشكي است. برخورداري مردم از احساس كنترل بر سرنوشت يا فقدان آن، به صورت يك عامل خطر آشكار مي شود.
يك جامعه سالم، احساس تعلق و برخورداري از ارزش را در مردم ايجاد مي كند كه چنين احساسي از استرس و انزواي اجتماعي آنها مي كاهد و احساس كنترل شان را بر زندگي افزايش مي دهد.
خلق محيط هاي حمايتي در خانه، مدرسه، شركت ها و سازمان ها از نظر WHO رويكرد مقبول تري براي استرس نسبت به دارو يا مديريت فردي استرس است.
ارتباط اجتماعي با خانواده و دوستان و جامعه، عامل مهمي براي سلامت و كاهش مرگ زودرس است.

15. فرهنگ
محیط فرهنگی، اجتماعی افراد، یکی از عوامل تعیین کننده خیلی مهم شیوه زندگی است.
شیوه زندگی بطور اساسی مصنوع و تصویری از فرهنگ است و اهمیت عامل انتخاب افراد نسبت به تعیین کننده های اجتماعی، کمتر می باشد.

16. روابط اجتماعي
برخلاف آنچه تصور مي شود تنها رعايت بهداشت فردي و تغذيه اي مثل عدم مصرف سيگار و چربي و شيريني و داشتن وزن مناسب و ورزش و تحرك و پرهيز از روابط جنسي غيرايمن و غيره براي داشتن يك زندگي سلامت محور و ايده آل كافي نيست و ما به شدت تحت تأثير اجتماع اطرافمان قرار داريم كه كنترل اثرات آن بر سلامت فردي ما تا حدود زيادي از دست هر فرد خارج است.
براي مثال زمان صرف شده داخل و خارج خانه و نوع همسايگي در محله زندگي ما نيز همانند عادت هاي غذايي، تحرك فيزيكي و مصرف الكل يا دارو، از عوامل مؤثر بر شيوه زندگي هستند.

17. مرزهای شیوه زندگی باید در آنسوی افراد تعیین شود
یک شیوه زندگی سالم می تواند به عنوان تعریفی عمومی از رفتار مردم در سه بعد درون افراد، محیط های اجتماعی آنها ( خانواده، همسالان، جامعه، محل کار ) و رابطه بین افراد و محیط های اجتماعی آنان در نظر گرفته شود.
از آنجایی که از زندگی در شرایط امروزی گریزی نیست پس باید مهارت زیستن در این شرایط را بیاموزیم تا کمترین آسیب‌ها را برای خود و اجتماع داشته باشیم.
ما باید با رویکرد کل نگر به موضوع سلامت برای آموزش تعدادی از مهارت‌های کاربردی لازم در یک سبک زندگی سالم توجه داشته باشیم

18. اصول مدرن یک شیوه زندگی سالم
برخورداری از انعطاف پذیری و قدرت تطابق
مهارت یادگیری و آموزش مادام العمر
انجام فعالیتهای داوطلبانه و خیریه
احساس هدفمند و معنادار بودن زندگی
احساس معنویت و امید

19. استراتژيهاي توسعه شيوه زندگي سالم
افزايش آگاهي وانگيزه براي رفتار سالم وبهداشتي
تدوين سياستهاي سلامت نگر
ايجاد محيطهاي حمايتي
ارزشيابي و پژوهش در شيوه زندگي سالم

20. عوامل موثربرسلامت وضعيت اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و محيطي
شرايط كاري وزندگي
محيط كار
تحصيلات
كشاورزي وغذا
شبكه هاي اجتماعي
بيكاري
آب وفاضلاب
خدمات بهداشتي
درماني
مسكن
عوامل شيوه زندگي شخصي
سن ، جنس
وعوامل ارثي
دخانيات
تغذيه
فعاليت فيزيكي
وضعيت رواني

21. علل رفتارهای مخاطره آمیز
شرایط زندگی
منابع زندگی
جریان زندگی
شانس های زندگی
آموزش
شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه، از مهم ترین عوامل تعیین کننده شیوه زندگی است.

22. عوامل موثر در رفتار بهداشتی افراد
عوامل درون فردی، بین فردی وگروهی، عوامل ساختاری، عوامل اجتماعی و سیاستهای همگانی
عوامل بین فردی وگروهی
عوامل ساختاری
عوامل اجتماعی
سیاستهای همگانی
که قرار گرفتن ۴ عامل از این عوامل در خارج از حوزه فردی نشان دهنده اهمیت بیشتر مداخله های محیطی نسبت به مداخلات فردی پزشکان برای تغییر شیوه زندگی شان است.

23. عوامل دخیل در تنظیم انتخاب های در دسترس افراد
آموزش
روابط بین فردی و اجتماعی
جامعه پذیری
فردگرایی
توانایی های جسمی و روانی
عوامل موقعیتی
اهداف نهایی
اهداف مالی
منابع
استرس
هنجارهای جامعه و استانداردهای رفتاری
ساس کنترل زندگی و موفقیت
حمایت و ارتباط اجتماعی با خانواده، دوستان و جامعه
افراد برای بودن یا نبودن تلاش می کنند و نه برای بودن، شایسته بودن و وابسته بودن
افراد در متن هنجارهای اجتماعی، در گستره جامعه و با شرایط اقتصادی مختلف، دست به انتخاب می زنند و برخی از آنها به عنوان افراد برخوردار از درآمدها و آموزش بالاتر، فرصت های انتخاب بیشتری دارند
اما این بدان معنا نیست که آنهایی که از دانش و منابع کافی برخوردارند، همیشه رفتار سالم تری را انتخاب می کنند.

24. بیایید با هم تکرار کنیم که:
الف) سلامت من، بر شیوه زندگی دیگران اثر می گذارد.
ب) اقدامات من، بر شیوه زندگی دیگران اثر می گذارد.
ج) من بر شرایط جامعه ای که در آن زندگی می کنم، اثر می گذارم و این اثر در رعایت شیوه زندگی سالم در کشورمان موثر است.
د) ما در همکاری با هم بر سلامت دیگران اثر می گذاریم.

25. سالم باشید