1. تاكيد بر اجراي قراردادهاي EPC
روشهاي اجراي پروژه
Project Delivery System
تاكيد بر اجراي قراردادهاي EPC
ولي اله مهابادي
موسسه آموزشي تدبير
شهريور 87

2. امروزه در دنيا تحولات بزرگي در نحوه انجام پروژه ها و طرح ها در حال وقوع است . به عنوان نمونه طبق آمار موسسه طرح و ساخت آمريكا ) DBIA) نسبت پروژه هاي طرح و ساخت درسالهاي 1985 تا 2000 از 5 درصد به 35 درصد رسيده است . طبق برآوردهاي انجام شده، با انتخاب روش مناسب براي انجام پروژه، مي توان هزينه هاي پروژه را به طور متوسط 5 درصد و مدت اجراي آن را به ميزان قابل توجه اي ( در بعضي موارد تا حدود 33 درصد ) كاهش داد

3. انتخاب روش انجام پروژه يكي از تصميم گيريهاي استراتژيك پروژه است كه در پايان مرحله مطالعات توجيهي و هم زمان يا پس از تصميم گيري در مورد روش تامين مالي پروژه صورت مي گيرد.

4. روش اجراي پروژه
اصطلاحي عمومي است كه فرايندهاي جامع طراحي و ساخت ، شامل تمامي روش ها ، فعاليت ها ، توالي عمليات ، روابط قراردادي تعهدات ، روابط فيمابين و شكل هاي مختلف را تشريح مي نمايد كه همگي آنها در جهت تكميل موفقيت آميز طراحي و ساخت پروژه ها بكار مي روند.
روش اجراي پروژه = نحوه تركيب و سازماندهي خدمات طراحي ، تدارك كالا (مواد و تجهيزات ) و ساخت (ساختمان و نصب تجهيزات ) + بهره برداري و نگهداري تاسيسات (تسهيلات ) پروژه است كه به وسيله كارفرما يا با بكارگيري نهاد ديگر انجام مي شود .

5. طراحي تدارك ساخت بهره برداري نگهداري …..
بنابراين روش انجام پروژه مشتمل بر حوزه هاي (فازهاي ) زير است :
طراحي
تدارك
ساخت
بهره برداري
نگهداري
…..
Engineering
Procurement
Construction
Commissioning
Maintenance
در چرخه عمر پروژه علاوه بر حوزه هاي فوق حوزه هاي مطالعات پيدايش ، مطالعات توجيهي ، مديريت و تامين مالي وجود دارد .

6. فرايند اجراي پروژه

7. P.F.S (Pre feasibility Study)
براي اجراي هر پروژه يك مطالعه امكان سنجي اوليه صورت مي‌گيرد.
P.T (Project team)
اولين كار تشكيل يك تيم پروژه‌ است ، معمولاً تركيب تيم پروژه از افراد با تجربه فني، مالي، بازرگاني و مشاور حقوقي بين‌الملل تشكيل مي‌شود.
C.E (Consultant Engineering)
انتخاب مهندس پروژه ( مهندس مشاور)
مهندسين مشاور در ايران
مهندسين خارجي
مهندس مشاور براي ما مطالعاتامكان سنجي تفضيلي را انجام مي‌دهد.

8. D.F.S ( Detailed feasibility Study )
مطالعات امكان سنجي تفضيلي از چند جنبه امكانات اجراء پروژه را فراهم مي‌كند.
مطالعات امكان سنجي اقتصادي
مطالعات امكان سنجي فني
مطالعات تكنولوژيكي ( از چه سطح تكنولوژيهايي پروژه استفاده مي‌كند)
از جنبه زيست محيطي.
حاصل اين مطالعات 3 سند بيرون مي‌آيد.
F.R (Feasibility Report)
تمام حاصل يافت‌هاي امكان سنجي از جمله ماشين آلات و تجهيزات براي پروژه لازم است مشخص مي‌شود.
D.P.PLAN ( detail project plan )
B.P (Business Plane)
(هزينه پروژه از نظر ارزي و مالي مشخص مي‌شود)Cash Flow نيازهاي مالي پروژه در بستر زمان و نحوة تأمين آن مشخص مي‌شود منابع از :
سرمايه خود شركت
وام سهامداران
تسهيلات دريافتي از داخل كشور.
تسهيلات مالي دريافتي از منابع خارج كشور
استفاده از محل ذخائر ارزي كشور

9. R.Q (Request for quotation )
تماس با همكاران بالقوه آينده از 4 طريق ذيل.
R.Q (Request for quotation )
R.P (Request for proposal) درخواست براي پيشنهاد
C.B (Common Bid) مناقصه عمومي گاهي اوقات به علت الزاماتي مي‌رويم مناقصه.
I.T ( International tender) رفتن به مناقصه بين‌المللي: همانند خيلي از پروژه‌ها.
در كشور مثال: نيروگاه سيكل تركيبي قم بدليل تأمين اعتبار آن بانك جهاني ما را اجباراً به مناقصه بين‌المللي برد.
زمانيكه اين مراحل را انجام داديم تعدادي Proposal دريافت مي‌كنيم در اين Proposal‌ها مطالب مفيدي حاصل مي‌شود

10. T.V (Technical visit ) بازديدهاي فني و رؤيت حوزه فني كار حاصل مي‌شود.
C.P (Counter proposal) پيشنهادات متقابل تهيه مي‌شود.
C.T ‍ (Comparative Table) جداول مقايسه‌اي از پروپوزالها تهيه ميگردد.
درجه بندي شركت كنندگان در Proposal را مهندسين مشاور تهيه مي‌كند كه حاصلش Short list است تعداد شركتهايي كه طرف مذاكره آينده خواهند بود.

11. تركيب و تعيين بسته هاي كاري ترتيب سازماندهي نهادهاي حاضر
تفاوت اصلي در روشهاي مختلف انجام پروژه توزيع ريسكهاي انجام و تحويل پروژه بين نهادهاي مختلف شاغل در پروژه از جمله كارفرما مي باشد .
درتعيين روش انجام پروژه تصميم گيري درباره ي چهار موضوع زير مطرح است :
تركيب و تعيين بسته هاي كاري
ترتيب سازماندهي نهادهاي حاضر
تعيين روش قيمت گذاري
تعيين روش ارجاع كار و واگذاري قراردادها
علاوه بر موارد فوق موضوعات :
تضمين ها ، بيمه ها ، روش هاي حل اختلاف و... مطرح هستند كه در شرايط پيمان قرار مي گيرند .
شرايط عمومي = حالت هاي قاعده
شرايط خصوصي = حالت هاي استثنا

12. سازنده ( پيمانكار ساخت )
اجزاء درگير در پروژه ها
Owner / Client
مالك يا كارفرما
Designer / Architect
طراح ( پيمانكار طراحي )
Constructor/Construction Contractor
سازنده ( پيمانكار ساخت )

13. تامين منافع کارفرمايا سرمايه گذار
اجراي پروژه
وظيفه مجري
وظيفه مشاور
وظيفه کارفرما
عملکرد درست و منطقي چنانچه انتخاب و ارجاع کاربه بنگاه با ارزيابي صلاحيت منطبق باشد
اجراي پروژه با کمترين قيمت،بالاترين کيفيت و منطقي ترين زمان با استفاده از فن آوري توسعه يافته
تامين منافع مجري
تامين منافع ناظر
تامين منافع کارفرمايا سرمايه گذار
منافع جامعه

14. انواع روش هاي انجام پروژه
اساس طبقه بندي روش هاي انجام پروژه در اكثر مراجع بر مبناي تركيب حوزه هاي خدمت و ترتيب سازماني نهادهاي درگير در پروژه است ، يعني تصميم گيري در موارد :
تامين مالي
طراحي پايه
طراحي تفصيلي
تدارك كالا ( مواد ، مصالح و تجهيزات )
ساخت
بهره برداري و نگه داري

15. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
نحوة تأمين منابع مالي و تهيه بودجه اجرايي لازم براي انجام پروژه‌هاي زير بنايي و بهره‌برداري از محصولات و خدمات حاصل از آنها در حال حاضر به عنوان يكي از مهمترين مسائل پيش‌روي كشورهاي در حال توسعه مطرح مي‌باشد.
با توجه به وضعيت خاص كشورهاي در حال توسعه و بحران‌هاي مالي در اين كشورها امكان تأمين سرمايه مورد نياز براي اجراي پروژه‌هاي بزرگ براحتي فراهم نمي‌شود لذا استفاده از راه ديگر يعني جذب سرمايه‌هاي خارجي مطرح مي‌شود. استفاده از سرمايه‌هاي خارجي به دو روش زير مي باشد.
1- روش استقراضي
2- روش سرمايه گذاري

16. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
روشهاي استقراض:
در اين گونه از روشها كشور سرمايه پذير وامي را از كشور يا مؤسسه وام دهنده دريافت مي كند و مؤظف است در سررسيدهاي مقرر اقساط بازپرداخت آن را به وام دهنده بپردازد در اين نوع روشها كشور با بانك وام دهنده هيچ گونه ريسكي را نمي‌پذيرد و تمام ريسكها متوجه كشور وام گيرنده است.
اين دسته از روشهاي تأمين مالي پروژه‌ها خود داراي دو شكل است:
كشور يا مؤسسه وام دهنده هيچ گونه شرطي را براي نحوة مصرف وام پرداختي قرار نمي‌دهد.
كشور يا مؤسسه وام دهنده علاوه بر وام به نحوة هزينه شدن آن نيز نظارت كامل داشته است و نوع مصرف را از ابتدا با وام گيرنده شرط مي كند.

17. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
فاينانس: در لغت به معناي ماليه يا تأمين مالي مي‌باشد
ما 15 نوع فاينانس در دنيا داريم ولي دو نوع رايج تر و عملي تر است :
1-اعتبار خريدار = Buyer’s Credit
يك كشور به يك كشور ديگر يك دولتی به دولت ديگر و دقيقتر سيستم بانكي يك كشوری به سيستم بانكي كشور ديگري يك خط اعتباري ميدهد به سه دليل
1- افزايش صادرات خودش
2- ايجاد اشتغال در كشور خودش
3- ايجاد روابط دوستانه سياسي بلند مدت به اين دلايل كشور ما به همديگر خط اعتباري ميدهند مثلاً بانك مرکزی آلمان به بانكهاي بازرگاني خودش اجازه مي دهد با بانكهاي بازرگانی ايران قرارداد ببندد تا سقف 500 ميليون يورو مثلاً در قراردادهاي با ايران بانكهاي آلمان فاينانس كنند
2-اعتبار فروشنده = Supplier’s Credit
مي‌خواهم كارخانه لاستيك در كرمان بزنم پول ندارم تمام مراحل اجرای پروژه را طی مي‌كنم با ميتسوبيشي ژاپن براي 25 هزار تن لاستيك قرارداد مي‌بندم مي‌گويم خودت برو اعتبار جور كن قبول مي‌كند يك يا چند بانك ژاپن را قانع مي‌كند تا به او اعتبار دهند پس فروشنده خودش اعتبار را جور مي كند.

18. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
يوزانس: در لغت به معناي فرجه و مهلت وعده پرداخت آمده است و مقطعي بود كه ارز كم داشتيم و نسيه خريد ميكرديم ( L/C وعده دار )
L/C ( رايج ترين ، شناحته شده ترين و معتبرترين ابزار پرداخت است )
وامهاي بين‌المللي: اين روش به قراري مشروط و مشخص براي استفاده از وام و اعمال كنترل مؤسسه وام دهنده بر نحوة هزينه شدن وام در زمان اجراي پروژه بر ميگردد. در اين گونه موارد مي‌بايستي مطالعات امكان سنجي الزام شده توسط وام دهنده به انجام رسيده و توجيه فني و اقتصادي پروژه مورد قبول قرار گيرد. ( از قبيل وام از طريق بانك جهاني ، صندوق بين المللي پول ، بانك توسعه اسلامي و ... )

19. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
انواع روشهاي سرمايه گذاري:
در روش سرمايه گذاري تأمين كننده منابع مالي با قبول ريسك ناشي از به كار گيري منابع مالي در فعاليت يا طرح مورد نظر برگشت اصل و سود منابع سرمايه گذاري شده را از عملكرد اقتصادي طرح انتظار دارد و به سه صورت شامل
1- سرمايه گذاري مستقيم خارجي
2- سرمايه گذاري غير مستقيم خارجي
3- معاملات جبراني.
سرمايه گذاري مستقيم خارجي، مشاركت يك يا چند سرمايه گذار خارجي در سهام ثبت شده يك مؤسسه داخلي كه حق و حقوقي را براي سرمايه گذار ايجاد مي‌كند.

20. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
اين نوع از سرمايه گذاري داراي مزيا و معايب مختلفي است از جمله مزاياي اين روش براي دريافت كننده سرمايه عبارت است از : انتقال دانش فني، افزايش توانمندي نيروي انساني، مشاركت در سود و زيان، اشتغال زايي، عدم نياز به سپردن تعهدات مالي، كسب تجربه‌هاي مديريتي و .... در عين حال با توجه به اينكه معمولاً كشورهاي سرمايه گذار به انحاي مختلف سعي در بالا بردن سود خود و صرف كمترين هزينه و انتقال كمترين دانش ممكن را دارند كشور سرمايه پذير بايد در تمام مراحل بسيار به دقت عمل نمايد.
انواع روشهاي سرمايه گذاري مستقيم خارجي:
1- تملك يا خريد
2- ايجاد شعبه فرعي از شركت
3- سرمايه گذاري مشترك
4- مشاركت در توليد
5- مشاركت در سود

21. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
سرمايه گذاري غير مستقيم خارجي:
در اين نوع از سرمايه گذاري، كشور يا مؤسسه خارجي از طريق اوراق بهاداري نظير سهام، اوراق قرضه بلند مدت اوراق مشاركت بين‌الملي و در تأمين مالي پروژه مشاركت مي‌نمايد.
تفاوت اين روش با سرمايه‌گذاري مستقيم در اين است كه در اينجا سرمايه گذار در روند اجراي پروژه دخيل نشده و نظارتي ندارد و از نظر مالي نيز تعهداتي نمي‌سپارد تنها در صورت سود يا زيان پروژه بر اساس سهم الشركه داده شده سود دريافت مي‌نمايد.

22. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
معاملات جبراني:
در اين نوع از سرمايه‌گذاري كه به آن معاملات متقابل نيز مي‌گويند، كشور يا مؤسسه سرمايه گذاري در قبال فراهم سازي منابع نقدي (سرمايه لازم براي خريد تجهيزات و نيروهاي توليدي) و غير نقدي (تجهيزات، تكنولوژي، دانش فني و ...) مورد نياز براي اجراي پروژه، اصل سرمايه (مالي و غير مالي) خود را به همراه سود انتظاري از محل محصولات يا خدمات توليدي همان پروژه يا طرحهاي داخلي ديگر و يا در برخي موارد به صورت معادل ارزي مي‌نمايد.
مهمترين روش معاملات جبراني:
بيع متقابل

23. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
بيع متقابل ( BuyBack )
اين روش تامين منابع مالي عمدتاً براي اجراي طرح هاي نفت و گاز در ايران مورد استفاده قرار مي گيرد ، شركت سرمايه گذاري خارجي كليه وجوه سرمايه گذاري همچون نصب تجهيزات راه اندازي و انتقال تكنولوژي را بر عهده مي گيرد و پس از راه اندازي به كشور ميزبان واگذار مي كند .بازگشت سرمايه و همچنين سود سرمايه شركت سرمايه گذار از طريق دريافت محصولات توليدي صورت ميگيرد.

24. روشهاي تامين منابع مالي پروژه ها
روش ساخت، بهره‌برداري، انتقال Build – Operate – Transfer (BOT)
اين روش يكي از جديد ترين روش‌هاي تأمين مالي مي‌باشد كه از اوايل دهه 1980 يعني هنگامي كه دولت تركيه اعطاي امتياز چند نيروگاه را به مناقصه گذاشت به رسانه‌هاي مالي راه يافت.
استفاده از اين تكنيك به ويژه در مورد تأسيسات زيربنايي بتدريج توسعه يافت بطوريكه هم اكنون اين روش در كشورهاي در حال توسعه مقبوليت زيادي يافته است در اين روش ساخت و بهره‌برداري پروژه به مدت معيني توسط شركتي كه اصطلاحاً (Project development company) نام مي‌گيرد انجام مي‌شود و انتقال پروژه به كارفرما پس از طي مدت معيني و بعد از تحصيل درآمد لازم تحقق مي‌يابد.
بنابراين B.O.T در واقع يك روش مستقل قراردادهاي اجرايي نيست، بلكه بيشتر روشي براي تأمين مالي پروژه است.

25. 1- روش طراحي ، مناقصه ، ساخت
تركيب مختلف اين ها منجربه ايجاد انواع مختلفي از روش ها مي شود كه در زير چهار روش متداول توضيح داده مي شود :
1- روش طراحي ، مناقصه ، ساخت
Design-Bid-Build ( DB )
2- روش طراحي / ساخت
Design – Build
1-2- روش طراحي،تدارك، ساخت / كليد در دست
Engineering,Procuremeut,Construction ( EPC ) / Turn Key
2-2- روش طرح و ساخت توام
Design & Build
3- روش مديريت ساخت
Construction Management (CM )
4- روش ساخت ، بهره برداري ، انتقال
Build – Operate – Transfer ( BOT )

26. 1- روش طراحي ، مناقصه ، ساخت Design – Bid - Build ( DB )
به اين روش ، روش سنتي ، مثلثي يا سه عاملي نيز گفته مي شود و عمومي ترين روش اجراي پروژه هاي ساخت به حساب مي آيد . در اين روش كارفرما با قراردادهاي جداگانه طراحي ( مشاور ) ، و پيمانكار ( سازنده پروژه ) را به خدمت مي گيرد . بسياري از كارفرمايان از اين روش در پروژه هايي كه شروع ساخت آنها مستلزم پايان كار طراحي است استفاده مي نمايند . در اين روش كارفرما در راس مثلث و مهندسين مشاور بعنوان بازوي طراحي پروژه و پيمانكار بعنوان بازوي اجرايي پروژه در قاعده مثلث عمل مي كنند .
ويژگي اين روش ارتباط مجزاي مشاور و پيمانكار مي باشد .
در اين روش عموماً دو طرف مشاور و پيمانكار ملزم
به اعلام اشتباهات اتفاق افتاده بصورت متقابل
مي باشند
كارفرما
پيمانكار
مشاور

27. در اين روش ، مسؤ ليت طراحي با كارفرما است .
كارفرما با استفاده از خدمات يك مشاور ، طراحي پروژه را تكميل كرده و سپس با برگزاري مناقصه پيمانكار را انتخاب مي كند .
در دوره ساخت مشاور از جانب كارفرما وظيفه نظارت بر ساخت و هدايت پيمانكار را بر عهده دارد .
توزيع ريسك در اين روش عادلانه و با در نظر گرفتن مواردي چون قابليت بيمه كردن و توانايي هر يك از دو طرف كارفرما و پيمانكار در پيشگيري و كاهش ريسك بين آن دوتقسيم مي شود .

28. نوع قيمت گذاري در اين روش مي تواند :
1. سر جمع با قابليت خرد شدن
2. هزينه باضافه حق الزحمه
3. بهاي واحد در فهرست بها
استفاده از روش ساخت براي پروژه هاي ابنيه و كارهاي مهندسي عمراني كه بخش عمده طراحي ها به وسيله كارفرما يا مشاور وي انجام مي شود توصيه شده است .

29. مراحل روش طراحي ، مناقصه ، ساخت ( DB )
پيش طراحي : اهداف پروژه و انتظارات كيفي به وسيله كارفرما و مشاورانش نعيين مي شود .
طراحي : كارفرما تيم طراحي را انتخاب و آنان را به كار طراحي و آماده سازي مدارك ساخت مي گمارد .
واگذاري : پس از تكميل ، مدارك طراحي براي مناقصه ساخت مورد استفاده قرار مي گيرد .
ساخت : كارفرما پيمان ساخت را با پيمانكار عمومي منعقد نموده و پروژه ساخته مي شود .
تحويل : پس از تكميل كل پروژه ، پيمانكار كارگاه را ترك مي كند ، تا راه اندازي و بهره برداري انجام شود .

30. مزاياي مراحل روش طراحي ، مناقصه ، ساخت ( DB )
مديريت و درك فرايند خطي براي كارفرما آسان است .
زمان بندي انجام پروژه كاملاٌ روشن و مشخص است .
قيمت پيشنهادي پيمانكار معمولاٌ قابل اطمينان و معتبر است .
كارفرما فرصت دارد براي هزينه هاي ساخت پيشنهاد رقابتي دريافت كند .
تخصصي شدن فعاليت هاي پروژه
كنترل بيشتر فعاليت هاي پروژه از سوي كارفرما
حاشيه ايمني بيشتر براي حفظ كيفيت كارها با توجه به حضور مشاور

31. معايب مراحل روش طراحي ، مناقصه ، ساخت ( DB )
روش هزينه هاي ساخت پروژه تا پيش از تكميل طراحي قطعاً مشخص نمي شود .
مشاور در مرحله طراحي از دانش اجرايي پيمانكار آگاه نمي شود .
فرايند روش نسبتاً طولاني است .
چون فرايند خطي است ، تاخير هر مرحله زمان بندي كلي را عقب مياندازد
تمايز سازمان هاي طراح و سازنده عمدتاً باعث اصلاح و بازنگري طراحي ميشود كه صرف هزينه و زمان را در پي دارد.
مسئوليت ها در قرارداد شفاف نيست و نمي توان ريسك را به درستي تقسيم نمود.

32. 2- روش طراحي / ساخت Design – Build
پيمانكار طراحي و ساخت به شركت يا مؤسسه اي اصلاق مي‌شود كه مسئوليت انجام خدمات طراحي تفضيلي و اجرا (طراحي و مهندسي فرآيند) تهيه و تأمين كالا و تجهيزات، عمليات اجرايي، نصب و راه‌اندازي و مديريت انجام اين فعاليت ها را در يك پروژه بر عهده دارد.
با توجه به اينكه كليه مسئوليت‌ها در اين روش به عهده پيمانكار خواهد بود به اين شيوه روش دو عاملي نيز گفته مي شود.

33. انواع روش طراحي / ساخت Design – Build طراحي كلاً برعهده پيمانكار
چنانچه طراحي پروژه بر عهده پيمانكار قرار داده شود ، دو نوع از روش هاي انجام با عناوين « طرح و ساخت توام » و « طراحي ، تدارك و ساخت » شكل مي گيرند .
طراحي جز مسؤليت هاي پيمانكار است . پيمانكار مي خواهد كه طراحي را از بابت هزينه ها اقتصادي نمايد كه اين مي تواند موجب كاهش كيفيت شود . در اينجا كارفرما بايد متخصصان فني قوي و كافي در اختيار داشته باشد تا اطمينان يابد نياز هايش به درستي در اسناد مناقصه پياده شده است .
انواع روش طراحي / ساخت
Design – Build
Design & Build
روش طرح و ساخت توام
2- 2- روش طراحي،تدارك، ساخت / كليد در دست
Engineering,Procuremeut,Construction ( EPC ) / Turn Key

34. 1- 2 - روش طرح و ساخت توام Design & Build
روش طرح و ساخت توام شباهت زيادي با روش كليد در دست دارد وجه تمايز اين دو روش حد و سطح خدمات طراحي است كه بايد پيش از انجام مناقصه و انتخاب پيمانكار طرح و ساخت توأم توسط كارفرما و يا گروه هاي تخصصي (مشاور انتخابي كارفرما) آماده شده باشد.
در اين روش معمولاً حدود 5% تا 30% طراحي يعني تقريباً فاز اول طراحي ( طراحي پايه) پيش از واگذاري كار به پيمانكار طرح و ساخت توأم از سوي كارفرما انجام شده است.
با توجه به انجام مطالعات پايه توسط كارفرما، ريسك پيمانكار در اين روش نسبت به پيمانكار كليد در دست و پيمانكار EPC كمتر است و مي‌تواند براساس مطالعات انجام شده توسط كارفرما نسبت به دادن پيشنهاد قيمت اقدام نمايد.
در اين روش كارفرما خود يا با استفاده از مشاور ، مطالعات و طراحي هاي اوليه پروژه تا مقطعي كه نيازهاي كارفرما به روشني پياده شوند و مدارك مناقصه با دقت مناسبي قابل تدوين باشد ( مهندسي مفهومي ) انجام مي دهند .
در صورتي كه اطلاعات در پايان طراحي مفهومي براي تهيه اسناد مناقصه كافي نباشد يا عوامل ناشناخته زيادي وجود داشته باشد طراحي پايه توسط كارفرما يا مشاور وي انجام شده و ادامه كار از طراحي تفصيلي و اجرا به مناقصه مي رود .

35. واگذاري روش طرح و ساخت توام
Design & Build
واگذاري روش طرح و ساخت توام
هر نوع واگذاري در رابطه با روش اجراي طرح ها از جمله طرح و ساخت پس از تصويب گزارش توجيه طرح صورت مي گيرد .
طرح و ساخت ممكن است به يك نهاد ، كنسرسيومي از چند نهاد و يا مشاركت مدني (Joint – Venture) از طراح سازنده شامل مشاور و پيمانكار واگذار شود . معمولاً پيمانكاران با توجه به آورده بيشترشان رهبري تيم طرح و ساخت را بر عهده دارند .
تجارت مشترك Joint Venture
مسئوليت ها در تجارت مشترك : وقتي تدارك كننده يا تدارك كنندگان تاسيسات صنعتي و پيمانكاران كارهاي ابنيه و مهندسي سيويل اعضاي تجارت مشترك را تشكيل مي دهند ، ايشان علاوه بر تعهداتي كه به تنهايي در برابر تجارت مشترك عهده دار هستند مشتركا و متضامنا نسبت به تعهدات تجارت مشترك در برابر كارفرما متعهد خواهند بود .
J.V. : دو يا چند شركت با هم توافق مي كنند براي يك كار يا كارفرمايي انجام دهند ولي شركت جديدي تاسيس نمي كنند .
J.V.C. : دو يا چند شركت سرمايه مي گذارند و يك شركت جديد تاسيس مي كنند.

36. اطلاعات ومدارك لازم دراجراي روش طرح وساخت توأم Design & Build
1. داده هاي اصلي طرح : وروديها ، خروجيها ، ظرفيتها و ... است كه بر اساس مطالعات امكان سنجي اوليه طرح تهيه مي شود .
2. مطالعات طراحي مفهومي : بر اساس داده هاي اصلي طرح انجام شده و سيماي كلي طرح را ترسيم مي كند .
3. طراحي بنيادي يا مهندسي پايه : بر اساس نتيجه طراحي مفهومي و بررسيهاي كامل و انجام محاسبات دقيق مهندسي ، مشخصات عناصر اصلي طرح تعيين مي گردد .
4. مهندسي تفصيلي : بر مبناي مهندسي پايه انجام مي شود و جزييات اجرايي در بخش هاي مختلف اعم از تدارك ، ساخت ، نصب و راه اندازي تهيه مي شود.
بررسي اقتصادي طرح

37. بررسی اقتصادی طرح :
مطالعات اقتصادی با توجه به استانداردهای جهانی و ضرایب منطقه ای و داخلی ، نیازبازارهای داخلی و جهانی ، امکان تأمین لیسانس ، قیمت روز محصولات ، نرخ افزایش قیمت در سالهای گذشته ، نرخ بهره فاینانس ، عوامل خارجی و داخلی ، انواع معافیت ها ، محل جغرافیائی ، نزدیکی به محل دریافت مواد و ارسال محصولات ، مسائل زیست محیطی و .... انجام می معمولاٌ این محاسبات اقتصادی با استفاده از نرم افزارهائی نظیر Comfar انجام می شود و سپس نسبت به ارائه گزارش توجیهی طرح اقدام می شود.

38. نرم افزار Comfar الف – معرفي نرم افزار كامفار
نرم‌افزار Comfar در حال حاضر بعنوان معتبرترين نرم‌افزار محاسبات اقتصادي- مالي طرح شناخته شده است. اين نرم‌افزار توسط Unido تهيه شده است و از اعتبار بين‌المللي برخوردار مي‌باشد.
داده‌ها و اطلاعات ورودي اين نرم‌افزار نتايج بخش فني طرح مي‌باشد، بدين صورت كه بعد از اينكه بررسي فني طرح توسط كارشناسان طرح انجام گرفت، نتايج بخش فني بعنوان ورودي اين نرم‌افزار در نظر گرفته مي‌شود.
ب- كارايي و مزاياي نرم افزار كامفار
اين نرم‌افزار قابليت محاسبات اقتصادي- مالي پروژه‌هاي صنعتي، كشاورزي، عمراني، جهانگردي و توريستي و معدني را دارد.مزيت ديگر اين نرم‌افزار، انعطاف‌پذيري نرم‌افزار با شرايط مختلف است. شرايط مختلف كه براي يك پروژه در نظر گرفته مي‌شود عبارتند از:
1- محاسبات اقتصادي- مالي براي يك واحد جديد
2- محاسبات اقتصادي- مالي براي توسعه يك واحد قديمي
3- محاسبات اقتصادي- مالي براي يك واحد جديد با مشاركت چند نفر يا چند ارگان

39. مزاياي روش طرح وساخت توأم Design & Build
كارفرما تنها با يك واحد مسئول سروكار دارد.
تا حدي مشخص بودن قطعي هزينه ها
روشن بودن مسئوليت كيفيت كار
رفع بسياري از مشكلات و مسائل پروژه توسط پيمانكاران و عدم درگير شدن كارفرما با مشكلات
امكان اجراي پروژه بر اساس برنامه زمانبندي مصوب
از نظر طراحي صرفه جويي در زمان اجراي پروژه انجام ميگيرد ( همپوشاني ساخت و طراحي )
امكان استفاده از توانمنديهاي فني پيمانكاران و در نتيجه اثر بخش شدن پروژه
هماهنگي خدمات و طراحي و عمليات اجرايي

40. معايب روش طرح وساخت توأم Design & Build
طراحي در اختيار كارفرما نبوده و بيشتر از واحد طرح و ساخت تبعيت مي كند.
كمرنگ شدن نقش كارفرما در زمان طراحي تفضيلي
تقريبي بودن نسبي برآورده‌هاي هزينه ساخت در زمان برگزاري مناقصه
نياز به انجام نظارت و مميزهاي قويتر بدليل كاهش تعداد نفرات كارفرما
كاهش كنترل كارفرما برروي كار
چون بيشتر ريسك متوجه پيمانكار است اگر تحمل نياورد پروژه نيمه تمام رها مي شود .

41. روش طراحي،تدارك، ساختEngineering,Procuremeut,Construction ( EPC )
( روش كليد گردان (كليد در دست) Turn key)
در اين روش كارفرما با يا بدون كمك مشاور ، محدوده كار ، استانداردهاي مورد نظر و طرح كلي را تحت عنوان‌‌‌ « خواسته هاي كارفرما » همراه با ديگر مدارك مناقصه تهيه و سپس با برگزاري مناقصه ادامه طراحي و ساخت را بر عهده پيمانكار كليد گردان قرار مي دهد .
روش كليد در دست مسئوليت طراحي و اجرا را بطور كامل بر عهده پيمانكار مي‌گذارد بگونه‌اي كه بعد از تكميل پروژه، كارفرما فقط با چرخاندن يك كليد مي‌تواند بهره‌برداري از تأسيسات اجرا شده را آغاز نمايد.

42. پيمانكار در اين روش مسؤليت كليه كارهاي مهندسي ( طراحي ) ، تدارك و ساخت را تا تكميل و آماده بهره برداري شدن ، بر عهده دارد .
كارفرما خود نظارت كلي و كلان را بر روندانجام شدن كار عهده دارد . در صورت انتخاب مشاور بخشي از مسؤليت هاي كارفرما با عنوان«نماينده كارفرما» بر عهده وي قرار مي گيرد .
كليد در دست حد اعلاي سپردن مسئوليت طراحي و اجرا به پيمانكار است بعنوان يك قانون كلي: مسئوليت هر عيب و نقصي كه در محدوده تعريف شده كار رخ دهد بعهده پيمانكار خواهد بود.
نوع قيمت گذاري در اين سيستم به صورت مبلغ مقطوع در نظر گرفته شده است .

43. تاريخچه قراردادهاي EPC
استفاده‌ از شرايط‌ قراردادهاي‌ تيپ‌ فيديك‌ در سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌ سابق‌، با اخذ وام‌ از بانك‌جهاني‌ در دهه‌ 40خورشيدي‌ (برابر با ميلادي‌) شروع‌ شد و با ترجمه‌ كتاب‌ قرمز به‌ فارسي‌، مورد استفاده‌ قرار گرفت‌. اين‌ قراردادها تا سال‌ 1990 در دنيا متداول‌ بود.

44. نگاهي اجمالي به فيديك ( FIDIC )
جامعه فيديك در سال 1913 از ادعام سه جامعه مهندسين مشاور ملي در اروپا تاسيس يافت . اكنون بيش از 60 جامعه مهندسي از كشورهاي مختلف جهان از جمله ايران در آن عضويت دارند.
اين انجمن در تمام دنيا بعنوان مرجع تدوين كننده فرمهاي نمونه قرارداد براي كارهاي مهندسي سيويل ، ساختماني و تاسيسات مكانيكي و برقي شناخته شده است .
قراردادهاي تيپ فيديك
بيش از آنچه طبيعت كار استفاده از نوع هي مختلف قرارداد را ديكته نمايد الزامات طرف هاي ذينفع است كه استفاده از نوع بخصوص قرارداد را تعيين مي نمايد .
در ضوابط فيديك استفاده از فرمهاي مختلف قرارداد براي موارد ذيل آمده است :
كتاب قـرمـز Red Book : شرايط پيمان ساخت و اجرا
كتاب زرد Yellow Book : شرايط پيمان طرح و ساخت
كتاب نقره اي Silver Book : شرايط پيمان كليد گردان يا EPC

45. كتاب قـرمـز Red Book : شرايط پيمان ساخت و اجرا
براي ساخت و اجراي كارهايي توصيه مي شود كه توسط كارفرما يا نماينده وي ، يعني مهندس مشاور ، طراحي انجام شده است . در اين قرارداد ها پيمانكار طرح را مطابق پيمان اجرا مي نمايد.
كتاب زرد Yellow Book : شرايط پيمان طرح و ساخت
براي پروژه هاي برقي و يا مكانيكي شامل كارهاي طراحي ، مهندسي و ساختماني توصيه مي شود . تحت شرايط متعارف در اين نوع پيمان ، پيمانكار طبق خواسته هاي كارفرما پروژه را طراحي و اجرا مي نمايد.
كتاب نقره اي Silver Book : شرايط پيمان كليد گردان يا EPC
براي فرايندهاي توليدي ، نيروگاه ، كارخانه يا تاسيساتي از اين دست و پروژه هاي عمراني و زير بنايي مناسب است كه :
الف – درجه بالايي از قطعيت در مورد مدت و قيمت نهايي پروژه مد نظر است .
ب – پيمانكار مسئوليت كامل طراحي و اجراي پروژه را بدون دخالت چنداني از جانب كارفرما تقبل مي نمايد.
در اين پروژه ها پيمانكار موظف است كه كليه كارهاي طراحي ، تداركات و ساخت را به نحوي اجرا نمايد كه تاسيسات مورد نظر كارفرما ” با چرخش يك كليد ” كاملاً آماده بهره برداري باشد.

46. ويژگي هاي روش EPC
1 - پیمانکار دارای آزادی عمل بیشتری در زمینه انتخاب تجهیزات و تکنیک های اجرایی بوده و همچنین وابستگی خاصی به فعالیتهای دیگران و پیروی از برنامه زمان بندی آنها ندارد .
2- سرعت در این پروژه ها بیشتر بوده و با انجام سریع کار ، پرداختهای مورد انتظار نیر بموقع می بایست انجام گردد .
3- چنانچه پیمانکار از تجهیزات ارزانتر و سطح پایین استفاده نموده و در نتیجه کیفیت کار پائین بیاید ، ریسک عدم دریافت آخرین پرداخت را متقبل گردیده و بعلاوه ریسک عدم گرفتن کارهای بعدی کارفرما را نیز پذیرا خواهد بود .
4- زمان دراین نوع قراردادها از اهمیت خاصی برخوردار است و باید طبق تعهدات ، طرفین بدان متعهد باشند. در حقیقت اطمینان از تاریخ اتمام پروژه بسیار بالا است ( بدلیل تعیین جریمه برای هر یک از طرفین در صورت نقض تعهدات).

47. ويژگي هاي روش EPC
5- کارفرما و مشاورین وی می بایست به مهارت و تجارب پیمانکار اعتماد نمایند و در نتیجه به غیر از مواردی که پیمانکار از وظایف خود بصورت اساسی و کلی عدول میکند، لازم نیست در کار پیمانکار دخالت نموده و یا پیشنهادات را با تاخیر طولانی مورد بررسی قرار دهند .
6- مرحله طراحی تقضیلی اهمیت خاصی داشته و کارفرما و مشاورین وی میباید اطمینان یابند که پیمانکار از مشخصات عدول ننموده و استانداردهای پروژه را پائین نیاورده است .
7- توافقات مالی و نحوه پرداخت تاثیر بسزایی در قرارداد دارد، لذا می بایست بصورت شفاف و مشخص در قرارداد تعیین شده و بر طبق آن نیز عمل گردد . چنانچه کارفرما در ابتدای امر از خواسته های خود آگاهی کامل داشته باشد یک قرارداد بصورت قیمت مقظوع (Price Lump Sum) بهترین گزینه محسوب میگردد . در این حالت پیمانکار می بایست از بنیه مالی مناسبی برخوردار باشد .
8- در خصوص راه اندازی پروژه چنانچه کارفرما خواسته ها و الزاماتی داشته باشد میبایست در قرارداد بدان اشاره گردد .

48. ويژگي هاي روش EPC
9- کارفرما و مشاورین وی بیشترین فعالیت را در فرآیند مناقصه و نظارت عالیه در طول اجراء طرح خواهند داشت . بعنوان یک قانون کلی هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار حادث شود مسئولیت پیمانکار خواهد بود و ریسک و مسئولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار منتقل میشود .
10- مرحله مناقصه اهمیت بسیار زیادی داشته و در این مرحله کارفرما می بایست نیرو ، هزینه و منابع کافی را به منظور اطمینان از قابلیت های پیمانکار و کیفیت طرحهای پیشنهادی آنها صرف نماید . از سوی دیگر پیمانکار نیز باید وقت و انرژی زیادی برای تهیه پیشنهاد با اطمینان از قابل اجراء بودن و سودآوری آن مصروف دارد .
11- استفاده از تأمین منابع مالی بصورت فاینانس در این روش با سهولت بیشتری انجام میشود .
12- خریدهای خارجی را میتوان بصورت یکپارچه انجام داد .
13- ارتقاء قابلیت های ساخت و نوآوری در داخل کشور امکان پذیر می گردد .
14- کارفرما بدلیل نیاز به کنترل کمتر در این روش میتواند به فعالیتهای اصلی خود پرداخته و کمترین نیروی پرسنلی ستادی در سیستم خود نیاز خواهد داشت .

49. تعهداتي كه پيمانكاران در اين روش بعهده دارد عمدتاً شامل :
مطالعات فني و مهندسي براي انتخاب بهترين گزنه بهينه
مطالعات مرحله اول
مطالعات مرحله دوم
تهيه نقشه‌هاي اجرايي تفضيلي
اجرا و آماده نمودن پروژه براي بهره‌برداري
تحويل پروژه به كارفرما
عيب عمده اين روش:
عدم انتقال دانش فني به كارفرما مي‌باشد.
توجه : كارفر ممكن است پيمان كليد در دست را فقط براي قسمت مشخصي از پروژه انتخاب نمايد كه به عنوان نيمه كليد در دست (Partial – Turnkey ) ويا (Semi- Turnkey- ) معروف است.

50. مزايا كارفرما تنها با يك واحد مسؤل سروكار دارد .
از نظر طراحي صرفه جويي در زمان تكميل پروژه انجام مي گيرد ، همپوشاني ساخت و طراحي .
داشتن كمترين ريسك براي كارفرما
مشخص بودن قطعي هزينه ها
تضاد هاي داخلي متخصصان پروژه به كارفرما منتقل نمي شود .
تاخير هاي ناشي از تغييرات و ادعاها كاهش مي يابد .
حداكثر انعطاف پذيري را براي نوآوري در انجام طراحي ، انتخاب مصالح و روش هاي ساخت فراهم مي كند .

51. معايب
روش شناخته شده نبوده و براي كارفرما پيچيده است . مشاركت و ارزيابي در مراحل كار براي كارفرما مشكل است .
نداشتن مشخصات فني كامل و تمايل سازنده به تكميل ارزان تر و سريع تر پروژه و در نتيجه افت كيفيت كار .
كاهش كنترل كارفرما بر روي كار .
چون بيشتر ريسك متوجه پيمانكار است ، اگر تحمل نياورد پروژه نيمه تمام رها مي شود .
طراحي در اختيار كارفرما نبوده و بيشتر از واحد طرح و ساخت تبعيت مي كند .
مبلغ پيشنهادي با توجه به اين كه برآورد كاملي از هزينه ها نبوده ، ارايه مي شود و ممكن است در صورت كم بودن موجب كاهش كيفيت مي شود .

52. علت‌ پيش‌رفتن‌ بازار كار به‌ سوي‌ قراردادهاي‌ EPC
اولين‌ دليل‌ اطمينان‌ كارفرما يا صاحب‌ كار از مبلغ‌ نهايي‌ و زمان‌ قطعي‌ پايان‌ كار است‌. تغييرات‌زمان‌ در پروژه‌هايي‌ كه‌ به‌ روش‌ EPC اجرا مي‌شوند بسيار كم‌ است‌ زيرا جريمه‌هايي‌ درنظر گرفته‌ شده ‌براي‌ طرفين‌ در قرارداد زيادند.‌در قراردادهاي‌ نوع‌ EPC اين‌ جريمه‌ها واقعاً اجرا مي‌شوند و طرفين‌ همگي‌ دنبال‌ آن‌ هستند كه‌ آن‌ پنالتي‌ها را پرداخت‌ نكنند. در زماني‌ كه‌استفاده‌ از سرمايه‌ خصوصي‌ در اجراي‌ فايننس‌ مطرح‌ است‌، قطعاً بايد از قراردادهاي‌ نوع‌ EPC استفاده‌كرد. يكي‌ از موارد ديگري‌ كه‌ در EPC وجود دارد، جلوگيري‌ از لوث‌ مسئوليت‌ و تقسيم‌ كار است‌. اصولاً در قراردادهاي‌ نوع‌ EPC مسئوليت‌ از يك‌ مؤسسه‌ خواسته‌ مي‌شود و به‌ عبارت‌ ديگر مسئوليت ‌تكه‌تكه‌ نمي‌شود. در نتيجه‌ مسئوليت‌ در عملكرد، آزمايش‌ و كارايي‌ و تجهيزات‌ به‌ طور كامل‌ برعهده‌پيمانكار است‌.

53. كنترل‌ كيفي‌ و نظارت‌ در قراردادهاي‌ EPC
از دهه‌ 1980 به‌ بعد، مبحث‌ TQM يا Total Quality Management در جهان‌ مطرح‌ گرديد و بسياري‌ از پيمانكاران‌ بزرگ‌ دنيا به‌ آن‌ توجه‌ كردند.
سازمان‌هايي‌ كه‌ مي‌توانند پروژه‌هايي‌ را كه‌ به‌ روش‌ EPC اجرا شده‌اند مورد كنترل‌ كيفي‌ قراردهند, سازمان‌هايي‌ هستند كه‌ بحث‌ TQM را درنظر دارند و به‌ كار مي‌برند.
از آنجا كه‌ در اين‌ روش‌ كارفرما تنها كنترل‌ محدودي‌ بر پروژه‌ دارد و نبايد در كار پيمانكار دخالت‌كند، نظارت‌ كارفرما بر جريان‌ پيشرفت‌ كار و اطمينان‌ از انطباق‌ آن‌ با برنامه‌ زمان‌بندي‌ پروژه‌، كنترل ‌بر كيفيت‌ تعيين‌ شده‌، انجام‌ آزمايش‌هاي‌ حسن‌ انجام‌ كار، در قراردادهاي‌ EPC توسط نماينده‌ كارفرما انجام مي‌گيرد. اصولاً در چنين‌ قراردادهايي‌ نماينده‌ كارفرما وظيفه‌ نظارت‌ و كنترل‌ پروژه‌ را به‌ عهده‌ دارد.

54. EPC و مشکلات اجرایی آن در طرح های داخلی
1- فقدان دانش مدیریت پروژه
هدایت و نظارت بر پروژه های EPC نیازمند توانمندی بسیار قوی در زمینه MC می باشد و یکی از اشکالات در این زمینه بها ندادن به مقوله مدیریت پروژه می باشد.
مدیران پروژه در کشور ما مهندسین با تجربه ای هستند که بدلیل سوابق کاری تخصصی به این سمت منصوب شده اند ولی دیدگاه روشنی در مورد پروژه ( بخصوص پروژه های بزرگ ) نداشته و اصولا فاقد دانش کافی برای هدایت این نوع پروژه ها هستند . بعنوان یک اصل کلی اگر ستاد اجرایی طرح ( عوامل کارفرما ) ضعیف تر از پیمانکار باشند در مدیریت مناسب طرح می بایست شک نمود .

55. EPC و مشکلات اجرایی آن در طرح های داخلی
2- فقدان پیمانکاران عمومی
در داخل کشور پیمانکار عمومی (GC) که بتواند پروژه ای را با گردش مالی بالای 10 میلیارد تومان در سال مدیریت نماید بسیار کم بوده و با افزایش این رقم به بالای 20 میلیارد تومان میتوان مدعی شد که نهایتا یک یا دو شرکت موفق ( شاید) وجود داشته باشد .
بنابراین چنانچه شرط اصلی برای انجام پروژه بصورت EPC را وجود یک شرکت GC توانمند بدانیم در همان ابتدای کار با مشکل مواجه هستیم . تشکیل کنسرسیوم ما بین طرفهای داخلی و خارجی از جمله راه حل هایی است که بعلت اختلاف سطح قابل توجهی که شرکتهای ایرانی با شرکتهای خارجی دارند نتوانسته با قطعیت این مشکل را مرتفع سازد .

56. EPC و مشکلات اجرایی آن در طرح های داخلی
3- تغییرات و نوسانات زیاد
براساس یک سری برآوردها و بررسی های اولیه پروژه ای درسطح کلان تعریف می شود . بعلت وجود مشکلات فراوان در سیستم اداری کشور تا زمان شروع پروژه وقفه قابل توجهی بوقوع می پیوندد و با طولانی شدن زمان در هنگام اجراء ( 2 تا 3 برابر پیش بینی اولیه ) امکان تغییر مجریان و مسئولین ذیربط با احتمال بسیار بالایی مطرح بوده و با ابلاغ سیاست های جدید مسئله بغرنج تر و پیچیده تر می گردد . نهایتا طرح در روز اول با برآوردهای آن زمان دارای توجیه اقتصادی بوده ولی با گذشت سالیان متمادی و نزدیک شدن به پایان طرح ، اقتصادی بودن آن بطور جدی زیر سوال می رود .

57. EPC و مشکلات اجرایی آن در طرح های داخلی
4- ضعف سیستم مالی کشور
یکی از اشکالات پروژه های بزرگ در کشور ضعف و ناتوانی سیستم مالی کشور میباشد . بدلایل مختلف تقاضای پول ( از طرف پیمانکار ) و تامین پول ( ازطرف پیمانکار) تطابق با یکدیگرنداشته و نهایتا تعویق پروژه ها را باعث میگردد . همچنین پیمانکار داخلی برخلاف پیمانکار خارجی نمی تواند از تسهیلات اعتباری در زمان مناسب(گشایش L/C ریالی ) برخوردار باشد و عدم پرداخت بموقع صورت وضعیت ها از طرف کارفرما ( و یا رعایت پرداختها طبق قرارداد منعقده ) باعث بروز اشکالات جدی در عملکرد پیمانکار می گردد .
بنابراین با لحاظ نمودن مشکلات فوق که تنها بخشـــی از اشکالات مربوط به انجام پروژه های بزرگ می باشد ، می بایست در کنــار انتخاب روش مناسب برای انجام پروژه ها (… , BOT , EPC ) این مسائل نیز بصورت اساسی دیده شده و در خصوص کاهش آنها از طرف متولیان امر چاره اندیشی شود.

58. EPC و مشکلات اجرایی آن در طرح های داخلی

59. روش مديريت ساخت (مديريت اجرا) Construction Management
كارفرما به منظور ايجاد هماهنگي بين طراحي، ساخت، مديريت و كنترل پروژه سازمان مستقلي را بربكار مي‌گيرد كه به آن اصطلاحاً
مدير اجرا ساخت (CM) Construction Management
مدير طرح / پروژه Project Management
مشاور مديريتConstruction / Contractor (CM) Managing گفته مي‌شود.
با توجه به عوامل درگير به اين نوع از روشهاي اجراي پروژه‌ها، روش چهار عاملي نيز گفته مي‌شود همچنين با توجه طرف‌هاي درگير در اين روش ، گاه بنام روش EPC نيز شناخته مي‌شود.
روشي است كه در آن كارفرما با يك شركت ذيصلاح توافق مي كند كه رهبري ساخت ، انجام امور مديريتي و اداري را در طي محدوده خدمات تعريف شده اي ، به عهده بگيرد .
مديريت در مراحل مختلف پروژه ( برنامه ريزي ، طراحي و اجرا ) با كارفرما و طراح همكاري مي كند تا بتواند نيازهاي كارفرما را پياده نمايد .

60. 1- مديريت ساخت با قبول ريسك 2- مديريت ساخت به نمايندگي كارفرما
عامل كليدي در اين روش ميزان ريسكي است كه مدير ساخت بر عهده مي گيرد . اين موضوع مبناي بوجود آمدن دو گزينه در اين روش مي گردد .
1- مديريت ساخت با قبول ريسك
2- مديريت ساخت به نمايندگي كارفرما
1- در اين گزينه مديريت ساخت به عنوان پيمانكار عمومي عمل كرده و در ريسك كارفرما شركت مي كند . در اين گزينه مديريت ساخت پيمان هاي با پيمانكاران را خود منعقد مي سازد .
2- در اين گزينه مديريت ساخت نماينده كارفرما در دوره طراحي و ساخت مي باشد و وظيفه اداره كردن و مديريت كار ساير نهادها را در قبال دستمزد معيني بر عهده دارد . در اين گزينه كارفرما خود پيمان هاي پيمانكاران را منعقد مي سازد بنابراين ريسكي به مدير ساخت وارد نمي شود .
پيمانكار عمومي

61. پيمانكار عمومي (GENERAL CONTRACTOR):
شركت هاي GCشركت يا مجموعه اي است كه توانايي طراحي ، تامين منابع مالي ، اجرايي و مديريت لازم را جهت انجام امور مهندسي ، تداركات ، اجراء‌و مديريت يك پروژه يا يك بخش تخصصي مستقل از آن را بطور كامل داشته باشد .
پیمانکاری است که مسئول آماده سازی ,هماهنگی وتکمیل تمامی کارهای یک پروژه است .
GC به شرکت هایی گفته میشود که در هدایت ومدیریت طرح وپروژه های صنعتی زیر بنائی دارای تجربه وتخصص بوده وبا تکیه بر دانش وابزارهای مدیریتی خود ,اجرای پروژه ها رابه صورت EPC یا TURN-KEY بر عهده میگیرند .
بر اساس مطالعات جهاني هر پيمانكار عمومي مي بايست فقط در يك رشته تخصصي فعاليت كند تا موجب انباشت تجربه و تخصص گردد.

62. ضوابط اجرایی طرح و ساخت در پروژه های صنعتی
1-کلیات انتخاب روش طرح و ساخت و مراحل ارجاع کار
2-آیین نامه تشخیص صلاحیت واحدهای طرح و ساخت (دریافت گواهی صلاحیت مرحله اول از فرآیند احراز صلاحیت شرکنهای متقاضی برای شرکت در مناقصه های طرح و ساخت است.
3-آیین نامه ارجاع کار به واحدهای طرح و ساخت
4-موافقت نامه، پیوست ها و شرایط عمومی و شرایط خصوصی پیمانهای مهندسی تامین کالا و تجهیزات ساختمانو نصب به صورت توام(EPC)
5-دستورالعمل تهییه اطلاعات و مدارک پروژه
6-شرح خدمات مشاور کارفرما
7-دستورالعمل ارزشیابی پیمانکاران
8-راهنمای تهیه اظهارنامه صلاحیت

63. بند 2ماده 17 از فصل هشتم صدور گواهی صلاحیت
تعیین صلاحیت و صدور گواهی مربوط بوسیله سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به ترتیب ذیل انجام می شود.
الف-تشکیل پرونده در دفتر امور مشاوران و پیمانکاران سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و تهیه گزارش کارشناسی در خصوص سوابق تحصیلی و تجربی افراد و شرکتهای معرفی شده و تناسب آن با رشته درخواستی ارائه به کار گروه تایید صلاحیت.
ب-تایید صلاحیت توسط کارگروه تائید صلاحیت متشکل از افراد زیر میباشد.
1-نماینده دفتر امور مشاوران و پیمانکاران
2-نماینده وزارتخانه ذیربط
3-یک نفر کارشناس خبره در پروژه های صنعتی در رشته مربوطه بنا به پیشنهاد وزارت صنایع و معادن و انتخاب معاونت امور فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

64. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
اقدامهاي اوليه پس از عقد پيمان :
تسليم ضمانتنامه
طبق زمان مقرر در ابلاغ شروع كار
شروع كار
30 روز از تاريخ تنفيذ پيمان
تحويل اسناد زير 15 روز پس از تاريخ شروع به كار به كارفرما :
برنامه زماني اجراي فعاليتهاي اصلي هر يك از بخشهاي كار
برنامه زماني تحويل مدارك تسليمي پيمانكار
جدول وزني كارها
برنامه زماني تفضيلي پرداخت و گردش نقدينگي
نمودار سازماني پيمانكار
تهيه و تسليم بيمه نامه‌ها

65. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
ضمانتنامه‌ها و پيش‌پرداخت :
ضمانتنامه پيش‌پرداخت
ضمانتنامه استرداد كسور حسن انجام كار
ضمانتنامه انجام تعهدات
انواع بيمه‌نامه‌ها، مسئوليت تهيه آنها :
بيمه نامه حمل مصالح و تجهيزات پروژه از محلهاي توليد يا فروش تا انبارهاي كارگاه
بيمه تمام خطر نصب براي پوشش هر نوع خسارت به مصالح و تجهيزات
بيمه مسئوليت براي پوشش هرنوع خسارت منجر به آسيب ديدگي و يا مرگ كاركنان
بيمه ماشين‌الات ساختماني و ساير تسهيلات و تأسيسات مورد نياز اجراي كارها.

66. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
تعهدات و مسئوليتهاي پيمانكار:
كارهاي طراحي و مهندسي و در صورت لزوم تأمين ليسانس
تهيه، حمل و انبارداري مصالح و تجهيزات پروژه
تجهيز كارگاه، تأمين نيروي انساني، مواد و مصالح مصرفي، ماشين‌آلات ساختماني و ابزار هرنوع تأسيسات و مصالح موقت و ...
انجام عمليات ساختمان و نصب
راه‌اندازي و انجام آزمايشهاي عملكردي و تكميل و تحويل كارها به كارفرما
انتقال فن‌اوري و آموزش كاركنان كارفرما
انجام خدمات طراحي و مهندسي و واگذاري ليسانس:
پيمانكار بايد طراحي و مهندسي را با دقت و طبق عرف مهندسي انجام دهد. مسئوليت بروز هر گونه اشتباه و تناقض، كمبود اسناد و مدارك فني و اطلاعات تهيه شده توسط وي، اعم از اينكه از سوي كارفرما تأييد شده يا نشده باشد به عهده وي است . به استثناي موارد اشتباه و نواقص ناشي از اطلاعات تسليم شده به وسيله كارفرما در اسناد فني مبنا و نواقص و اشتباهات موجود در بخشهايي از طراحي كه بوسيله كارفرما و يا پيمانكار ثالث ديگر مرتبط با پروژه، زير نظر كارفرما انجام شده باشد كه در هر صورت، مسئوليت آنها بعهده كارفرما خواهد بود.

67. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
يادآوري تعهدات پيمانكار:
تعهدات و مسئوليتهاي پيمانكاران در برابر حسن اجراء و تكميل بموقع كار موضوع اين پيمان، طبق مفاد پيمان ، بدون قيد و شرط است و انجام هريك از موارد زير خدشه و خللي در تعهدات نامبرده ايجاد نمي‌كند:
بازرسي و يا مشاهده كارها بوسيله كارفرما.
پرداخت صورت‌وضعيتهاي موقت يا قطعي.
بهره برداري از تمام و يا بخشي از كار بوسيله كارفرما.
هر نوع تآئيد كارها بوسيله كارفرما و يا عدم تأئيد بموقع وي.
هر نوع بررسي و يا تأئيد مدارك ارسالي پيمانكار از سوي كارفرما.
هر نوع بازرسي، آزمايش و يا تأئيد بوسيله مؤسسات شخص ثالث.
هر نوع رفع عيب در كارهاي انجام شده از سوي كارفرما.
موارد بهره‌برداري و نگهداري نادرست از كارها از سوي كارفرما و استهلاك فرسايش متعارف دوران بهره‌برداري از شمول اين بند مستثني است.

68. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
تعهدات و مسئوليتهاي كارفرما:
تعيين نماينده.
تحويل زمين و دادن اطلاعات مرتبط با آن.
مسئوليت صحت و دقت اطلاعات و مدارك فني در تعهد كارفرما برعهده وي است.
پرداخت صورت وضعيتها.
دريافت بيمه‌نامه هاي در تعهد كارفرما.
صدور مجوزها.
ارائه بموقع تسهيلات دوران ساخت و نصب ( آب،برق،گاز،بخار و غيره..)
پرداخت هر نوع حقوق و عوارض گمركي براي واردات مصالح و تجهيزات موضوع پيمان برعهده كارفرماست مگر اينكه در شرايط خصوصي به نحو ديگري تصريح شده باشد.

69. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
تغيير در كارها:
كارفرما در چارچوب كلي موضوع پيمان در هر زماني در طول مدت پيمان تا پيش ازتحويل موقت مي‌تواند كاهش، افزايش،حذف برخي از كارها و يا تغيير در مشخصات آنها را از پيمانكار بخواهد و يا پيمانكار موظف به انجام آنها با رعايت ساير بندهاي اين ماده و مفاد پيمان است.
پيمانكار مي‌تواند براي افزايش كيفيت، بازدهي و يا ايمني كارها، تغييراتي را در كارها به كارفرما پيشنهاد نمايد. كارفرما مختار است اينگونه تغييرات را قبول ، يا رد نمايد. عدم پذيرش تغييرات پيشنهادي پيمانكار از سوي كارفرما، ر افع مسئوليت پيمانكار در اتمام يا تحويل كارها طبق مشخصات فني پيمان نيست.
مبالغ كارهاي افزايش يافته نبايد بيش از 25% مبالغ اوليه پيمان باشد.

70. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
تغييرات مدت پيمان:
الف) تمديد مدت پيمان: تمام زمانها و مدتهاي پيش‌بيني شده براي شروع و خاتمه مقاطع اصلي كارها، تنها در صورت وقوع هر يك از شرايط زير، مي‌تواند افزايش يابد:
صدور دستور تغيير كار كه منجر به افزايش مدت پيمان شود.
عدم انجام بعضي از تعهدات كارفرما كه منجر به ممانعت از انجام به موقع كارهاي موضوع پيمان و يا بخشهايي از آن شود.
بروز شرايط قهري.
تغيير قوانين و مقررات كه بطور مستقيم باعث تأخير در بخشهايي از كار شود.
تصميم كارفرما مبني بر به كارگيري پيمانكاران ديگر در محدوده كار پيمانكار.
تعليق مدت پيمان.
وقوع ساير عوامل و شرايط غير قابل پيش‌بيني كه ناشي از قصور پيمانكار نباشد.
ب) كاهش مدت پيمان:
صدور دستور تغيير كار كه منجر به كاهش مدت پيمان شود.
درخواست اتمام زودتر برنامه زمان‌بندي از سوي كارفرما، با در نظر گرفتن امكانات و شرايط پيمانكار.

71. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
تغييرات در مبالغ پيمان:
مبلغ پيمان فقط در شرايط زير قابل تغيير است:
صدور دستور د تغييركار كه منجر به افزايش يا كاهش مبلغ پيمان شود.
كاهش مبلغ ناشي از خسارت تأخير در اتمام به موقع كار.
افزايش مبلغ ناشي از تسريع كار در شرايط خصوصي.
تغيير مبلغ ناشي از تعديل در صورت وضعيت پيش‌بيني در شرايط خصوصي.
كاهش مبلغ پيمان بدليل قصور پيمانكار در اقدام بموقع براي اصلاح كارهاي ناقص و انجام كار بوسيله كارفرما.

72. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
بركناري پيمانكار :
وقوع هريك از شرايط زير مي‌تواند باعث بركناري پيمانكار از تمام و يا قسمتي از كارهاي موضوع پيمان شود بدون آنكه از ساير اختيارات و حقوق كارفرما بكاهد:
قصور مستمر پيمانكار در اجراي كارهاي موضوع پيمان.
قصور در انجام بموقع كارهاي فني و مهندسي، عمليات ساختمان و نصب و تأمين عوامل مورد نياز به تناسب قسمتهاي مختلف كار.
قصور در تأمين بموقع مصالح و تجهيزات از نظر كمي و كيفي.
تأخير در شروع و اتمام قسمتهاي مختلف كار و عقب ماندن از برنامه زماني كارها.
توقف تمام يا قسمتي از كار بدون دليل موجه يا به علت توقيف اموال پيمانكار از سوي محاكم قضايي.
عدول بارز يا ناديده گرفتن برخي از مفاد پيمان.
ورشكستگي يا انحلال شركت پيمانكار.
واگذاري پيمان از سوي پيمانكار به اشخاص ثالث.
تأخير مستمر در پرداخت دستمزد كاركنان از سوي پيمانكار.

73. آشنايي با نكات مهم شرايط عمومي پيمانهاي E.P.C
مسئوليتهاي كارفرما در پذيرش ضررو زيان :
وقوع شرايط قهري FORCE MAJOR
وجود اشتباه در نقشه‌ها و مدارك فني تهيه شده بوسيله كارفرما و يا تأخير در تحويل آنها.
عدم اجراي تعهدات قراردادي بوسيله كارفرما يا هر يك از عوامل منتسب به وي.
تغيير در قوانين و مقررات داخلي كه بنحو بارزي منجر به افزايس هزينه يا زمان اجراي كار شود.
مسئوليتهاي پيمانكار در پذيرش ضررو زيان :
مسئوليتهاي پيمانكار در پذيرش خطرات ضرر و زيان، شامل تمام مسئوليتهاي درج شده در پيمان و پذيرش انواع خطرات و ضرر و زيانهاست بجز آنچه كه بعنوان مسئوليتهاي كارفرما مشخص شده است.
موارد زير در زمره خطرات پذيرفته شده از سوي پيمانكار است.
مراقبت تمام يا هر بخش از كار، از تاريخ شروع كار تا تاريخ تحول موقت يا تاريخ خاتمه پيمان.
جبران خسارات به اشخاص ثالث و پاسخگويي به ادعاها.
مسئوليت مراقبت از تمام تجهيزات و مصالح عليرغم انتقال مالكيت به كارفرما.

74. قانون برگزاري مناقصات مناقصه:
فرایندی است رقابتی برای تامین کیفیت مورد نظر(طبق اسناد مناقصه)که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه گری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد واگذاری می شود.
در 20 ماده و 10 تبصره در 25/1/83 به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ 3/11/83 با اصطلاحاتی در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد.
این قانون به منظور تعیین روش و مراحل برگزاری مناقصات به تصویب می رسد و تنها در معاملاتی که با رعایت این قانون انجام می شود کاربرد دارد.

75. طبقه بندی انواع مناقصات
قانون برگزاري مناقصات
طبقه بندی انواع مناقصات
مناقصات از نظر مراحل بررسی به انواع زیر طبقه بندی می شوند:
مناقصه یک مرحله ای:مناقصه ای است که در آن نیازی به ارزیابی فنی و بازرگانی پیشنهادها نباشد، در این مناقصه پاکتها ی پیشنهاد دهندگان در یک جلسه گشوده و در همان جلسه برنده مناقصه تعیین می شود.
مناقصه دو مرحله ای:مناقصه ای است که بنا به تشخیص مناقصه گزار،بررسی فنی و بازرگانی پیشنهادها لازم باشد در این مناقصه کمیته فنی بازرگانی تشکیل می شود و نتایج ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها را به کمیسیون مناقصه گزارش می کند و بر اساس این قانون برنده مناقصه تعیین می شود.
طبقه بندی انواع مناقصات از نظر روش دعوت مناقصه گران:
مناقصه عمومی:مناقصه ای است که در آن فراخوان مناقصه از طریق آگهی عمومی به اطلاع مناقصه گران می رسد.
مناقصه محدود:مناقصه ای است که در آن به تشخیص و مسئولیت بالاترین مقام دستگاه مناقصه گزار، محدودیت برگزاری مناقصه عمومی با ذکر ادله تعیین می شود.
فراخوان مناقصه از طریق ارسال دعوت نامه برای مناقصه گران صلاحیت دار بر اساس ضوابط ارسال می شود.

76. فرایند برگزاری مناقصات
قانون برگزاري مناقصات
کمیسیون مناقصه
کمیسیون مناقصه از اعضای زیر تشکیل می شود:
ریس دستگاه مناقصه گزار یا نماینده وی
ذیحساب یا بالاترین مقام مالی دستگاه مناقصه گزار حسب مورد
مسئول فنی دستگاه مناقصه گزار یا واحدی که مناقصه به در خواست وی برگزار می شود.
فرایند برگزاری مناقصات
فرایند برگزاری مناقصات به ترتیب شامل مراحل زیر است:
تأمین منابع مالی
تعیین نوع مناقصه در معاملات بزرگ (یک مرحله ای،دو مرحله ای، عمومی یا محدود)
تهیه اسناد مناقصه
ارزیابی کیفی مناقصه گران در صورت لزوم
فراخوان مناقصه
ارزیابی پیشنهادها
تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد

77. ارزیابی کیفی مناقصه گران:
قانون برگزاري مناقصات
تأمین منابع مالی
انجام معامله به طریق مشروط بر آن است که دستگاه های مربوط به نحوه مقتضی نسبت به پیش بینی منابع مالی در مدت قرارداد اطمینان حاصل و مراتب در اسناد مرتبط قید شده باشد.
موضوع پیش بینی منابع مالی و نحوه ضمان تاخیر تعهدات برای انجام معامله باید به صراحت در شرایط و اسناد مناقصه از سوی دستگاه مناقصه گزار قید و تعهد شود.
ارزیابی کیفی مناقصه گران:
در ارزیابی کیفی مناقصه گران باید موارد زیر لحاظ شود:
تضمین کیفیت خدمات و محصولات
داشتن تجربه و دانش در زمینه مورد نظر
حسن سابقه
داشتن پروانه کار یا گواهی نامه های صلاحیت در صورت لزوم
توان مالی متقاضی برای انجام کار در صورت لزوم

78. قانون برگزاري مناقصات فراخوان مناقصه
مفاد فراخوان مناقصه حداقل باید شامل موارد زیر باشد:
نام و نشانی مناقصه گزار
نوع کمیت و کیفیت کالا و یا خدمات
نوع و مبلغ تضمین شرکت در مناقصه
محل،زمان و مهلت دریافت اسناد تحویل و گشایش پیشنهادها
مبلغ برآورد شده معامله و مبانی آن (در صورتی که تعیین آن مسیر یا به مصالح باشد.)

79. قانون برگزاري مناقصات اسناد مناقصه
تمامی اسناد مناقصه باید بطور یکسان به همه داوطلبان تحویل شود
اسناد مناقصه شامل موارد زیر است:
نام و نشانی مناقصه گزار
نوع و مبلغ تضمین مناقصه
محل،زمان و مهلت دریافت اسناد،تحویل پیشنهادها و گشایش آنها
مبلغ پیش پرداخت و تضمین حسن انجام کار
مدت اعتبار پیشنهادها
شرح کار،مشخصات فنی و بازرگانی، استاندارد ها،نوع، و کمیت و کیفیت کالا یا خدمات
برنامه ریزی انجام کار یا تحویل کار
معیارها یا روش ارزیابی کیفی مناقصه گران
روش تهیه مهلت مقرر برای تسلیم پیشنهادها و تعداد نسخه های آنها
متن قرارداد شامل موافقت نامه، شرایط خصوصی، شرایط عمومی و خصوصی و ضمائم آن
صورت جلسات و توضیحات جلسات شفاف سازی
سایر اسنادی که به تشخیص مناقصه گزار باشد.

80. ترتیب تهیه و تسلیم پیشنهادها
قانون برگزاري مناقصات
ترتیب تهیه و تسلیم پیشنهادها
شرکت کنندگان در مناقصه پس از دریافت یا خرید اسناد باید پیشنهادهای خود را به ترتیب زیر تهیه و به مناقصه گزار تسلیم کنند:
تهیه و تکمیل اسناد و پیشنهادها
تسلیم پیشنهادها در مهلت مقرر در فراخوان مناقصه
دریافت رسید تحویل پیشنهادها
مهلت قبول پیشنهادها در مورد مناقصات داخلی و بین المللی از آخرین مهلت تحویل اسناد مناقصه به ترتیب نباید کمتر از ده روز و یک ماه باشد.
شرایط تسلیم و تحویل پیشنهادها
هیچ یک از شرکت کنندگان در مناقصه مجاز به دادن بیش از یک پیشنهاد مستند(جز موارد خاص)
شرکت کنندگان در مناقصه باید پیشنهادات خود را در سه پاکت لاک و مهر شده شامل:
1-پاکت الف شامل ضمانت نامه
2-پاکت ب شامل پیشنهاد فنی و بازرگانی
3-پاکت ج شامل پیشنهاد قیمت
باید از پاکت های در یافت شده پس از ثبت تا جلسه بازگشایی پاکات صیانت شود.
هر گونه تسلیم و تحویل، اصلاح، جایگزینی و یا پس گرفتن پیشنهاد باید به صورت قابل گواهی و در مهلت و مکان مقرر در اسناد مناقصه انجام شود.

81. قانون برگزاري مناقصات شرایط تجدید مناقصه ترک تشریفات مناقصه
مناقصه در شرایط زیر تجدید می گردد:
کم بودن تعداد مناقصه گران از حد نصاب تعیین شده در اسناد مناقصه
امتناع برندگان اول و دوم مناقصه از انعقاد قرارداد.
پایان مدت اعتبار پیشنهادها
رای هیئت رسیدگی به شکایات
بالا بودن قیمت به نحوی که توجیه اقتصادی طرح منتفی گردد.
ترک تشریفات مناقصه
در مواردی که انجام مناقصه بر اساس گزارش توجیهی دستگاه مناقصه گزار به تشخیص یک هیئت سه نفره مرکب از مقامات ذیصلاح میسر نباشد،می توان معامله را به طریق دیگری انجام داد و در این صورت تشریفات مناقصه با رعایت صرفه و صلاح دستگاه ترتیب اینگونه معاملات را خواهد داد.

82. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
شکل قرارداد:
قراردادها معمولاً از سه بخش تشکیل شده اند
1-توافقنامه که مطالب اصلی قرارداد به اختصار در آن ذکر می شود.
2-شرایط عمومی قرارداد که در تمام قراردادها وجود دارد ، مانند شرح قرارداد، فورس ماژور،فسخ قرارداد و ...
3- شرایط خصوصی قرارداد با توجه به توافق دو طرف در شرایط قرارداد تغییراتی می دهند.
در صورت تعارض بین سه بخش بالا اولویت به ترتیب با «توافقنامه»،«شرایط خصوصی قرارداد»و شرایط عمومی قرارداد است.

83. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
موضوع قرارداد:
قراردادها از حیث موضوع به 5 دسته تقسیم می شوند:
1-قراردادهای فنی و مهندسی:این قراردادها پیچیده ترین قراردادها هستند، در شرح جزئیات مربوط به آنها باید دقت زیادی کرد.
2-قراردادهای مشاوره و خدمات
3-قراردادهای ساخت یا خرید و فروش کالا و ماشین آلات
4-قراردادهای نمایندگی فروش و توزیع کالا
5-قراردادهای اعطای لیسانس و امتیاز:به موجب آن یک طرف حق اختراع و امتیاز خود در ساخت ، طراحی و یا استفاده از چیزی را به دیگری واگذار می کند.
در این قسمت طرفین باید سعی کنند حتی الامکان موضوع را شرح بدهد که بعد از امضای قرارداد مشخص شود دقیقاً چه کاری باید انجام شود.

84. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
مدت قرارداد:
در قراردادها باید حتماً تاریخ شروع آنها درج شود اگر ظرف مدت مقرر مقدمات کار فراهم نشود قرارداد که قبلاً امضاء شده فسخ می شود. تاریخ اتمام کار باید در قرارداد آورده شود.
مبلغ قرارداد:
ماده مربوط به مبلغ قرارداد و طرز شرایط پرداخت آن از مهمترین مواد قراردادی است مهم است که در قرارداد معلوم باشد پول را به چه صورت پرداخت می نماید.
نماینده:
در قراردادها لازم است طرفین نماینده انتخاب کنند تا هر طرف قرارداد بداند از چه کسی در طرف دیگر مسئولیت اجرای کار را بخواهد.

85. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
ضمانت نامه:
چند نوع ضمانت نامه بانکی در قراردادها وجود دارند که عموما غیر مشروط و غیر قابل برگشت هستند یعنی هر موقع کار فرما پرداخت آن را ازبانک بخواهد بانک موظف است مبلغ آن را بدون هیچ قید و شرطیبپردازد و نیز پیمانکار نمی تواند دستور باطل کردن آن را بدهد،یا باید مدت اعتبار آن تمام شود یا اینکه کارفرما بخواهد آن را باطل کند.
1-ضمانت نامه شرکت در مناقصه:
کارفرما از پیمانکارانی که در مناقصه شرکت می کنند ضمانت نامه بانکی دریافت می کند که اگر در مناقصهبرنده شده و از امضای قرارداد خودداری کردند آن را به نفع خود ضبط نمایند.
2-ضمانت نامه پیش پرداخت:
در مقابل بخشی از مبلغ قرارداد (معمولاً 25% مبلغ کل قرارداد)که از پیش پرداخت می شود ضمانت نامه بانکی از وی اخذ می گردد.
3-ضمانت نامه حسن انجام کار:
این ضمانت نامه را کارفرما از پیمانکار اخذ می کند تا تضمینی باشد برای اینکه پیمانکار تعهدات قراردادی خود را کامل انجام دهد.رقم این ضمانت نامه معمولاً 5% کل مبلغ قرارداد است ولی بسته به توافق طرفین می تواند کمتر یا بیشتر باشد.

86. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
حمل کالا:
در قراردادهای خرید ماشین آلات و لوازم یدکی از خارج و یا قراردادهای پیمانکاری که مستلزم خرید وسایل از خارج از کشور می باشد مقرر میشود که فروشنده کالا را فوب (F.O.B)، سی اند اف(C&F) و... حمل نموده و تحویل خریدار خواهد داد.
هر یک از این اصطلاحات در تجارت بین الملل تعریف و آثار حقوقی شناخته شده ای دارند.
این اصطلاحات و تعاریف آنها در جزواتی تحت عنوان اینکوترمز(Incoterms) که هرچند سال یکبار توسط اطاق تجارت بین المللی پاریس منتشر می شود.

87. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
1-فوب(F.O.B):
تحویل کالا در عرشه کشتی (Free on board)،یعنی فروشنده موظف است کالا را تا لبه کشتی در بندر آورده و از آنجا تحویل خریدار و یا نماینده آن بدهد و از آن به بعد هیچ مسئولیتی به عهده فروشنده نمی باشد.
2-سی اند اف(C&F)
فروشنده مسئولیتی برای بیمه کالا ندارد و بقیه آثار مانند سی آی اف است.

88. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
نمایندگی فروش و توزیع کالا:
کشور الف به شرکت تبعه کشور ب نمایندگی می دهد تا کالای او را بفروشد یا توزیع کند.
چند ماده خاص باید در قراردادهای نمایندگی فروش مورد توجه قرار گیرد.
1-قلمرو(Territory) در قرارداد باید قلمرو و کشور نماینده فروش مشخص باشد به دو علت 1-اصیل (صاحب حساب) به شخص دیگری نمایندگی ندهد(مگر اینکه نمایندگی غیر انحصاری باشد) 2-شخص در خارج از محدوده خود فعالیت نکند.
2-نوع کالا: :باید نوع کالا که نماینده حق فروش آن را دارد مشخص باشد.
3-نمایندگی انحصاری:قرارداد نمایندگی معمولاً انحصاری است.
4-کمیسیون:حق الزحمه نماینده درصدی از درآمد فروش کالا توسط وی است.

89. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
بیمه:
اجرای پروژه ممکن است موجب خسارت شود معمولاً در قراردادها پیمانکار مکلف می شود پروژه را بیمه شخص ثالث کند همچنین متعهد می شود تجهیزات و ماشیت آلات پروژه را در طول ساخت تا زمان تحویل به کارفرما بیمه کند.
رعایت استانداردها و اصول فنی:
رعایت استانداردها واصول فنی از جمله تعهداتی است که باید در قراردادهای پیمانکاری گنجانده شود اگر پیمانکار با عدم رعایت آنهخا موجب خسارت شود مسئول شناخته می شود.

90. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
اطلاعات محرمانه:
در قراردادهای مهم پیمانکاری که مستلزم استفاده از مدارک و اطلاعات فنی انحصاری هستند و قراردادهای اعطای لیسانس مقرر می گردد که اطلاعات نباید فاش گردد در غیر اینصورت متخلف باید خسارت وارده را بپردازد.
رعایت و تغییر قوانین:
مقرر می شود که پیمانکار موظف است تمام قوانین دولتی را رعایت کند و اگر در طی انجام کار قوانین تغییر کرد کارفرما موظف است در صورت افزایش هزینه پیمانکار آنها را جبران کند و بلعکس.

91. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
تغییر اوضاع واحوال:
در قراردا دهای کلان بین الملللی ماده مهمی وجود دارد به نام ماده "تورم" یا "تغییر اوضاع و احوال " یا ماده "سختی " طبق این مواد اگر بعد از امضای قرارداد اوضاع کشور دگرگون شد طرفین حق دارند یا قرارداد را فسخ نماید یا مواد آن را به نحوی اصلاح نمایند که با اوضاع جدید سازگار باشد.
در قراردادهای داخلی تحت عنوان "تعدیل" قیمت در قرارداد پیش بینی می گردد.
فورس ماژور:
گاهی به علت حوادث غیر مترقبه مانند جنگ،سیل و ... پروژه تعدیل می شود یا برای همیشه غیر قابل اجرا خواهد بود به این دلیل در قراردادها ماده ای تحت عنوان فورس ماژور کنجانده می شود و در آن تکلیف قراردادو طرفین پروژه در صورت بروز حوادث قهری معلوم می شود.

92. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
تغییر مقدار کار :
در طول اجرای قرارداد کار فرما یا خریدار ممکن است بخواهد مقدار کالا یا کار را افزایش دهند معمولاً این حق در قراردادها به آنها داده می شود ولی نباید از 25 % مقدار اولیه تجاوز کند.
تاخیر در انجام کار:
در قراردادها ممکن است کار با تاخیر انجام شود در اینگونه قراردادها معمولاً جریمه تاخیر پیش بینی می شود در بعضی قراردادها بخصوص قراردادهای بین المللی سقفی برای این جریمه در نظر گرفته می شود.

93. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
رفع نواقص:
بعد از اتمام پروژه موقتاً کار تحویل کارفرما می شود از آن به بعد دوره ای تحت عنوان دوره نواقص شروع می شود که در این دوره کار مورد آزمایش قرار می گیرد در صورت وجود مشکل پیمانکار موظف به رفع مشکل است و بعد از آن کار به طور دائم تحویل کارفرما می شود.
وا گذاری قرارداد:
گاهی ممکن است که پیمانکار بخواهد قسمتی از کار را دیگری منتقل کند در این صورت کارفرما باید بداندو باید در قرارداد مشخص شود و اگر کارفرما راضی نیست باید در قرارداد صریحاً اعلام کند.

94. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
قانون حاکم:
در قراردادهای بین المللی ماده ای وجود دارد که قانون حاکم برقرارداد را مشخص می کند اگر در ارتباط با قرارداد اختلافی بین طرفین بوجود آید و به دادگاه مراجعه کنند قاضی با توجه به شرایط قرارداد در بین آنها داوری می کند.
در ارتباط با تعیین قانون حاکم ماده 968 قانون مدنی تکلیفی را مقرر داشته که با توجه به آن وضعیت قراردادها چنین می شود.
1-اگر قرارداد بین دو ایرانی باشد چه در خارج از کشور و چه در داخل کشور قانون حاکم ایران بر آن قضاوت خواهد کرد.
2-اگر قرارداد بین یک ایرانی و یک خارجی باشد اگر در داخل ایران منعقد شده باشد قانون ایران بر آنها اعمال خواهد شد.
3-اگر قرارداد بین یک ایرانی و یک خارجی در خارج از کشور منعقد شده باشد با توجه به قرارداد قانون کشور خارجی بر آنها اعمال خواهد شد.

95. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
حل اختلاف:
در قراردادهای بین المللی پیشبینی می شود در صورت بروز اختلاف دادگاه یا داور به آن رسیدگی خواهد کرد.در قراردادهای داخلی به چنین ماده ای نیاز نیست.چون در صورت بروز اختلاف به دادگاه ایرانی مراجعه می شود یا اگر نخواهد چنین شود داوری را مشخص کرده و در صورت اختلاف به آن شخص مراجعه می کنند.
در قراردادهای بین المللی باید حتماً ماده حل اختلاف وجود داشته باشد.
همچنین دو طرف می توانند داوری را برای خود انتخاب نموده و آنها هم یک نفر را به عنوان داور انتخاب کنند و به مشکل رسیدگی شود.
در اصل 139 قانون اساسی قید و بندهایی برای رسیدگی به اختلافات وزارتخانه ها و شرکتهای دولتی با دیگران قرارداده شده است. در این موارد نمی توان داور انتخاب کرد مگر اینکه هیئت وزیران رجوع به داوری را تصویب کرده و به اطلاع مجلس برساند.

96. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
فسخ قرارداد:
در تمام قراردادها ماده ای به عنوان فسخ قرارداد آورده می شود تا در صورت وجود هر مشکل و فسخ کردن قرارداد تکلیف کارهای انجام شده و باقی مانده مشخص شود.فقط هرکدام از طرفین که قصد فسخ قرارداد را دارند باید یک ماه یا دو ماه قبل به طرف دیگر خبر دهند (به صورت کتبی)

97. طرز تنظیم قراردادهای داخلی و بين المللي
زبان و آدرس قرارداد:
قراردادها معمولاً به دو زبان انگلیسی و فارسی نوشته می شود در صورت مفهوم نبودن قرارداد متن انگلیسی آن مورد قبول است زیرا قراردادها اول به زبان انگلیسی نوشته می شود و بعد به فارسی ترجمه می شود،همچنین زبان اصلی مذاکرات و قراردادها اانگلیسی است.
در طول اجرای قرادادها معمولاً دو طرف بوسیله ارسال فکس و نامه با هم در ارتباط هستند و آدرس آنها در قرارداد آورده شده است اگر این اطلاعات به آدرس دیگری فرستاده شود اعتباری ندارد.