1. الگوی پرسید – پروسید در نیازسنجی آموزشی
دکتر مجید توکلی
معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
پست الکترونیکی: gmail.com
کاشان – بهمن و اسفند ماه 1390

2. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مدل مراحل پذيرش رفتار
قبل از تفكر
آنها از وجود مشكل مطلع مي شوند
سپس راه حل هاي آن را مي شناسند
آنها تصميم مي گيرند كه رفتارشان را تغيير دهند
سعي مي كنند كه رفتار جديد را انجام دهند
در نهايت ، انجام رفتار جديد در يك مدت طولاني را مي پذيرند
تفكر
قصد رفتار
عمل كردن
حفظ و دوام رفتار 1
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

3. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
الگوهای آموزش سلامت
برخی از الگوهاي آموزش سلامت بيشتر به علل و چگونگی تغییر رفتار بهداشتي مي پردازند مثل:
الگوي اعتقاد بهداشتي
مدل فرا نظری
تئوریهای عمل منطقی و رفتار برنامه ریزی شده
برخی دیگر از مدل ها، راهنمائی هائی برای چگونگي و فرآيند طراحي يك برنامه آموزش سلامت ارائه می دهند:
الگوي پرسيد –پروسید 2
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

4. PRECEDE-PROCEED is an example of a logic model
تئوری های آموزش سلامت
causal theory : seeks to identify the determinants of an outcome
action theory : attempts to explain how interventions affect the determinants and outcomes.
program theory (logic models) :
causal theory +action theories
PRECEDE-PROCEED is an example of a logic model 3
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

5. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
الگوی پرسید-پروسید
فرض اساسی در مدل «پرسید –پروسید » این است كه بهداشت و رفتارهاي بهداشتي حاصل تعامل عوامل گوناگون هستند و بنا بر این برنامه ها و مداخلات بهداشتی بايد چند بعدي باشند 4
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

6. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
الگوی پرسید-پروسید
در بخش «پرسید» :
نياز سنجي برنامه های بهداشتی
شناسايي اولويت ها
تنظيم اهداف
تعیین معيارهاي« سياستگذاري ، اجرا و ارزشيابي » برنامه های بهداشتی
در بخش «پروسید» :
سياست گذاري
اجرا
ارزشيابي 5
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

7. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
الگوی پرسید-پروسید
نخست به نتيجه احتمالي حاصل از يك برنامه آموزشي می نگرد ، يعني اول می پرسد:
"چرا " باید یک برنامه بهداشتی را اجرا کرد ؟
یا از اجرای یک برنامه بهداشتی دستیابی به چه نتایجی را انتظار داریم؟
بعد به تکنیک ها و " چگونه " انجام دادن آن برنامه می پردازد
در نهایت شاخص های ارزشیابی برنامه را در سطوح مختلف اهداف برنامه (ارزشیابی فرآیند ، تاثیر و پیامد ) مشخص می کند .
به عبارت ديگر برنامه ریزی را از کل به جزء یا از آخر (پیامد) به ابتدا انجام می دهد 6
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

8. سرواژه های PRECEDE-PROCEED
سياستي
Policy
مستعد كننده
Predisposing
نظارتی
Regulatory
تقويت كننده
Reienforcing
سازمانی
Organizational
قادر كننده
Enabling
ساختار
Construct
آموزشی
Educational
آموزشي / بوم شناختي
Ecological/ed ucational
محیطی
Environmental
تشخيص
Diagnosis
توسعه
Development
ارزشيابي
Evaluation 7
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

9. نمای کلی الگوی پرسید - پروسید8 52

10. مرحله ي اول : ارزيابي اجتماعي Social assessment
هدف از برنامه هاي بهداشتي در نهايت ارتقاي كيفيت زندگي است
براي شروع برنامه ريزي بايد به بررسي كيفيت زندگي جمعيت مورد مطالعه پرداخت
كيفيت زندگي از دو طريق مورد بررسي قرار مي گيرد :
محاسبه شاخص هائی از قبیل درصد بيكاري ، ميزان سواد ، تراكم جمعيت ،ميزان اشتغال ، ميزان جرائم ، خدمات اجتماعي و ...
پرسش از افراد در جمعيت مورد مطالعه در خصوص عواملي كه به نظر آنها مانعي در راه ارتقاء كيفيت زندگيشان هستند (از طريق پرسشنامه ، بحث گروهي و ....) 9
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

11. مرحله ي اول : ارزيابي اجتماعي Social assessment
برخی از روش هایی که براي ارزیابی اجتماعي مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :
بررسي متون
تشكيل گروه هاي متمركز
روش دلفي
شناسايي اجتماعي 10
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

12. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
اطلاعات اپيدميولوژيك:
ميزان های بروز ، شيوع ، پراكندگي و مدت مرگ و میر و بيماري ها
بر اساس معیار های زیر مشكلات بهداشتي را طبقه بندي می کنند :
تأثيری که بر مرگ ومير ، روز هاي غيبت كاري ، هزينه ي درمان و معلوليت دارند
گروه به خصوصي که در معرض خطرند مانند كودكان يا مادران
قابليت پيشگيري مشكل بهداشتي یا امكانات و تكنولوژي درماني موجود
مشكل بهداشتي که سازمان ها و گروه هاي ديگر به آن نپرداخته اند
سپس علل مشكلات بهداشتي را به دو دسته عوامل غیر رفتاری و رفتاری دسته بندی می کنند 11
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

13. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
عوامل غير رفتاري : آن دسته عواملي است كه درجامعه موجود هستند ولي مربوط به رفتار خود فرد نمي شوند و به طور غير مستقيم بر سلامت اثر مي گذارند ، نظير:
عوامل محيطي : آب و هوا ، محل سكونت
عوامل اقتصادي و سیاسی
عوامل ژنتيكي : جنس ، سن
عوامل تكنولوژيكي : ارائه صحيح خدمات بهداشتي و امكانات موجود
توجه به این عوامل سبب می شود آموزشگر بهداشت صرفاً فرد آموزش گيرنده را مورد نظر قرار نداده و او را سرزنش نكند ، بلكه عوامل غير رفتاري مؤثر بر سلامتي را نيز مورد توجه قرار دهد . 12
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

14. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
عوامل رفتاری:
آن دسته عوامل يا رفتارهايي است كه بر روي سلامتي و وضع بهداشت در جامعه اثر گذار است
تشخيص رفتاري : تعیین نظام مند رفتارهایی که به عنوان علل ایجاد کننده مشکل بهداشتی می باشند ، يك فرآيند بوده و از 5 مرحله تشكيل شده است :
اول : ارزیابی بين عوامل رفتاري و غير رفتاري مشكل بهداشتي
دوم : طبقه بندي عوامل رفتاري در دو ليست رفتارهاي پيشگيري كننده و رفتارهاي درماني
سوم : طبقه بندي رفتارها برحسب اهميت
چهارم : طبقه بندي رفتارها به ترتيب قابليت تغيير
پنجم : انتخاب اهداف رفتاري 13
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

15. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
ارزیابی رفتاری :
اول : ارزیابی بين عوامل رفتاري و غير رفتاري مشكل بهداشتي
ليستي از عواملي را كه به طريقي در به وجود آمدن مشكل بهداشتي سهيم بوده اند تهيه كنید
مشخص كنید كه كداميك عامل رفتاري و كداميك عامل غير رفتاري است 14
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

16. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
مثال : در مورد بيماري قلبي
سن ، چاقي، ديابت ، فشار خون بالا ، كلسترول بالا ، استرس ، جنس ، سيگار كشيدن ، خوردن الكل ، رژيم غذايي پرچرب و سابقه خانوادگي .
كداميك از عومل فوق ، رفتاري و كداميك غيررفتاري هستند ؟
رفتاری : خوردن الكل ، سيگار كشيدن و رژيم غذايي پر چرب ؟
غیر رفتاری : سن ، جنس ، سابقه خانوادگي و ديابت؟ 15
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

17. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
ارزیابی رفتاری :
دوم : طبقه بندي عوامل رفتاري در دو ليست :
رفتارهاي پيشگيري كننده
رفتارهاي درماني
سوم : طبقه بندي رفتارها برحسب اهميت :
رفتارهايي بايد در نظر گرفته شوند كه:
اولاً به طور وضوح با مشكل بهداشتي ارتباط داشته باشند
ثانياً تعداد تكرار آنها زياد باشد 16
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

18. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
اهمیت :
میزان شیوع(: (prevalence
فراوانی و یا گستردگی یک عامل چقدر است؟ اگر تشخیص داده شد که یک عامل خیلی گسترده است یا اغلب رخ می دهد باید بعنوان علت با اولویت بالا تعریف شود.
فوریت (immediacy ) :
می پرسد رسیدگی به یک عامل چقدر الزام آور است و یا فوریت دارد؟
ضرورت(necessity) :
اگر بدون یک عامل مشخص یک پی آمد قابل دستیابی نباشد، آن عامل شایسته اولویت می باشد. جهت ایجاد عملکرد، غالباً آگاهی ضرورت دارد هرچند که کافی نباشد. 17
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

19. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
ارزیابی رفتاری :
چهارم : طبقه بندي رفتارها به ترتيب قابليت تغيير :
بررسي كنید كه از بين رفتارهاي انتخابي ، كداميك تغيير پذيرترند؟
(با توجه به عامل زمان)
تغيير پذيري در افراد وقتي امكان خواهد داشت كه رفتار:
در مراحل اوليه شكل گيري باشد
فقط وابستگي سطحي به فرهنگ ، آداب و رسوم و شيوه ي زندگي مردم داشته باشد
برنامه هاي آموزشي، موفق به تغيير آن شده باشد 18
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

20. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
ارزیابی رفتاری :
چهارم : طبقه بندي رفتارها به ترتيب قابليت تغيير :(ادامه)
رفتارهايي امكان تغيير ندارند يا به سختي تغيير خواهند كرد كه :
مدت زمان زيادي از شكل گيري آنها مي گذرد
وابستگي عميقي با فرهنگ ، آداب و رسوم و شيوه ي زندگي مردم دارند
در كوشش هاي قبلي تغيير قابل توجهي نكرده باشند 19
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

21. مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
كم اهميت
مهم
تغيير پذیری کم تر
نبايد در برنامه گنجانده شود
حق تقدم براي
برنامه ریزی دارد
تغيير پذیری بیشتر
درجه ي پايين اهميت براي برنامه ريزي دارد
برنامه هايي طراحی شود كه بتواند رفتار را تغيير دهد 20
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

22. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
ارزیابی رفتاری :
پنجم : انتخاب اهداف رفتاري
با توجه به طبقه بندي رفتارها از نظر اهميت و قابليت تغيير ، اهداف رفتاري برنامه آموزشي خود را انتخاب كنید .
هر هدف رفتاری باید به این سؤالات پاسخ دهد:
چه کسی مورد نظر است ؟
چه میزان، از چه رفتاری و تا چه وقت باید تغییر کند ؟ 21
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

23. مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
انتخاب اهداف رفتاري: یادگیری
مشکل آموزش والدین هنگام سوآپ برداری از گلودرد و ارسال سوآپها جهت کِشت دادن
گروه هدف: والدین
آگاهی
تا انتهای برنامه، 90 درصد والدین قادر خواهند بود که
1- تب و گلودرد را بعنوان عوامل بالقوه گلودرد استرپتوکوکی تشخیص دهند.
2- درمان گلودرد استرپتوکوکی را بگوید.
3- نسخه هایی را که در کلینیک در دسترس است را بداند.
باورها
تا انتهای برنامه، 80 درصد والدین باور خواهند داشت که
1- عواقب گلودرد استرپتوکوکی می تواند خطرناک باشد.
2- درمان آن در دسترس است.
3- آنها می توانند در تشخیص و درمان گلودرد استرپتوکوکی نقش داشته باشند.
4- این مجموعه از مراحل احتمال ابتلا بیشتر به بیماری را کاهش خواهد داد.
مهارتها
تا انتهای برنامه، 70 درصد والدین قادر خواهند بود که
1- از گلوی کودکانشان سوآپ برداری کنند
2- سوآپ را به آزمایشگاه کلینیک بفرستند. 22 52

24. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله ي دوم : ارزيابي اپيدميولوژيك رفتاری و محیطی Epidemiological ; Behavioral & Environmental assessment
انتخاب اهداف رفتاري: عوامل تقویت کننده و قادرکننده
مشکل آموزش کارکنان مرکز پیش دبستانی جهت تقویت و قادر نمودن والدین به سوآپ برداری از گلوی کودکانشان در هنگام گلودرد
گروه هدف: کارکنان مرکز پیش دبستانی
اهداف یادگیری برای
تقویت
تا انتهای برنامه، 90 درصد کارکنان مرکز پیش دبستانی :
1- شفاهاً مادران را تقویت کنند که در هنگام ابتلای کودکانشان به گلودرد، ظرف سه روز بعد از آشکار شدن
علائم بالینی گلودرد، از گلوی کودکانشان سوآپ برداری کنند.
2- شفاهاً مادران را تقویت کنند تا سوآپها را به آزمایشگاه کلینیک تحویل دهند.
3- نتایج سوآپ برداری گلو کودکان را از والدین درخواست کنند.
4- والدین را مطلع کنند که نسخه ها در کلینیک در دسترس هستند.
5- دارودرمانی تجویز شده را براساس آموزشهای والدین و پزشک انجام دهند.
6- هنگام تشخیص یک نمونه کِشت گلو مثبت در کودکان پیش دبستانی، به والدین کودکان دیگر اطلاع دهند.
اهداف
منبع برای عوامل
قادرکننده محیطی
تا انتهای برنامه، 100 درصد زمان جهت فراهم سازی موارد زیر توسط کارکنان مرکز پیش دبستانی در اختیار والدین قرار گیرد:
1- کیتهای سوآپ گلو
2- دماسنج
3- محیطهای آزمایشگاهی برای کِشت نمونه های گلو 23
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

25. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
هر برنامه ي آموزشي اگر صرفاً به اشاعه ي اطلاعات بپردازد و به عوامل مختلفي كه باعث بروز يا تغير رفتارهاي بهداشتي مي شوند بي اعتنا باشد تاثیر چنداني روي بروز يا تغيير رفتار نخواهد داشت
در این الگو عواملي كه موجب بروز رفتارهاي بهداشتي مي شوند به سه دسته عوامل تقسيم مي گردند :
مستعد کننده
قادر کننده
تقویت کننده
در برنامه ريزي آموزشي علاوه بر مد نظر قرار دادن عوامل مذكور مي بايستي نسبت به اولويت بندي آنها نيز اقدام نمود: 24
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

26. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
اين عوامل هرچند لازمه ي رفتارهاي بهداشتي هستند اما به تنهايي كافي نخواهند بود
عوامل مستعد كننده (Predisposing factors):
عواملي هستند كه مقدم بر تغيير رفتار بوده و انگيزه يا دليل اساسي را براي رفتار فراهم مي كنند ، مانند:
اطلاعات ، نگرش ها ، عقايد ، ارزش ها، فرهنگ ها ، آداب و رسوم و...
برخي از عوامل دموگرافيك نظير سن ، جنس ، وضعيت اقتصادي – اجتماعي 25
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

27. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل قادركننده (Enabling factors):
عواملي هستند كه اجازه مي دهند كه خواسته يا آرزوی فرد ، به مرحله عمل در آيد. اين عوامل دو جنبه دارند :
مهارت ها : قدرت انجام رفتار بهداشتي را به شخص مي دهند ، مانند طرز استفاده از مسواك ونخ دندان . تهيه ي O.R.S به روش صحیح .
منابع: وجود خدمات بهداشتي درماني و قابليت دسترسي به آنها، هزينه ي درمان ، فاصله تا مركز خدمت دهي ، وجود وسيله نقليه و ساعات استفاده از مراكز بهداشتي درماني ، عوامل اجتماعي مثل در آمد يا قابليت پذيرش خدمات ، قوانين ، مقررات و... 26
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

28. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل تقويت كننده (Reinforcing factors):
عواملي هستند كه تعيين مي كنند آيا:
از رفتار هاي بهداشتي كه انجام آنها مورد نظر است ، حمايت ميشود يا خير ؟
يك پاداش مستمر ، محرك يا تنبيه را برای انجام عمل يا ترك آن فراهم مي كنند ؟ 27
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

29. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل تقويت كننده (Reinforcing factors):
به عبارت ديگر اين عوامل مربوط به عكس العملي است كه اطرافيان مهم در مورد انجام يك رفتار توسط فرد نشان می دهند:
در برنامه آموزش بهداشت برای کارگران، تقويت ممكن است توسط سرپرست کارخانه ، اتحاديه صنفي ، همكاران و .... فراهم گردد.
در برنامه آموزش بهداشت بيماران ، تقويت ممكن است توسط پرستار ، پزشك ، خانواده و .... فراهم گردد.
در آموزش بهداشت مدارس تقويت ممكن است توسط همسالان و معلمان صورت گيرد . 28
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

30. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله چهارم : ارزيابي مديریتي ، ارزیابی سیاست ها و طراحی مداخلات Administrative &Policy assessment & Intervention alignment
سه عامل بالقوه اي كه در مرحله سوم مطرح شدند ( مستعد كننده ، قادر كننده و تقويت كننده) را اولویت بندی کنید
اعتبار ، نيروي انساني ، وسايل و لوازم مورد نیاز و موانع احتمالي مؤثر بر برنامه و سياست هاي لازم جهت راه اندازي برنامه را شناسايي کنید
نوع مداخله اي كه براي ايجاد تغيير رفتار لازم است تعيين کنید
جدول زمانبندي برنامه را تهیه کنید 29
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

31. مرحله پنجم : اجرا Implementation
براساس تصميم گيري هاي قبلي برنامه آموزشي به اجرا گذاشته،مديريت و سرپرستي کنید 30
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

32. مرحله ي ششم : ارزشيابي فرآيند Process Evaluation
ارزشيابي فرآيند ، اجراي برنامه را مطابق آنچه طراحي شده بررسي مي كند
در ارزشيابي فرآيند بايد سؤالات زير مد نظر قرار گيرد :
برنامه چگونه اجرا شده است ؟
آيا مداخله به جمعيت هدف رسيده است ؟
چه بخشي از جمعيت هدف مداخله را به طور واقعي دريافت نموده اند ؟
آيا مداخله براي دريافت كنندگان قابل قبول بوده است ؟
ميزان رضايت دريافت كنندگان چگونه است ؟
واكنش فردي كه به اجراي برنامه مي پردازد چگونه است؟ و با چه مشكلاتي در حين اجراي برنامه مواجه شده است 31
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

33. مرحله ي ششم : ارزشيابي فرآيند Process Evaluation
تا پایان مهر ماه سال 1390 جمعیت هدف مورد مطالعه مشخص شده باشند
تا پایان آبان ماه سال 1390 پرسشنامه های مورد نیاز تهیه شده باشند
تا پایان اسفند ماه سال 1390 ، 90 در صد جمعیت گروه هدف پرسشنامه را تکمیل کرده و تحویل داده باشند
تا پایان دی ماه سال 91 تمامی جلسات آموزشی برنامه ریزی شده ، اجرا شده باشند
تا پایان اسفند ماه سال 91 تمامی مداخلات برنامه ریزی شده ، اجرا شده باشند 32
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

34. مرحله ي هفتم : ارزشيابي تأثير Impact Evaluation
در اين نوع ارزشيابي ، اثرات فوري برنامه آموزشي ، در راستاي اهداف اختصاصی برنامه مورد توجه قرار مي گيرد ، بدين معنا كه:
آيا برنامه آموزشي تأثيري روي معلومات ، نگرش و رفتار داشته يا نه؟
آيا برنامه آموزشي روي عوامل مستعد كننده ، قادر كننده و تقويت كننده كه بر رفتار تأثير مي گذارند ، تأثير داشته يا نه ؟
آيا برنامه به اهداف كوتاه مدت خود دست يافته است يا نه؟ 33
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

35. مرحله ي هفتم : ارزشيابي تأثير Impact Evaluation
در پایان مداخله آموزشی نمره آگاهی شرکت کنندگان نسبت به قبل از مداخله 80 در صد افزایش یافته باشد
در پایان سال 1391 نمره عوامل مستعد کننده به میزان 80 در صد افزایش یافته باشد
در پایان سال 1391 نمره عوامل قادر کننده به میزان 60 در صد افزایش یافته باشد
در پایان سال 1391 نمره عوامل تقویت کننده به میزان 70در صد افزایش یافته باشد 34
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

36. مرحله ي هشتم : ارزشيابي پیامد Outcome Evaluation
در اين سطح از ارزشيابي تاثیر طولانی مدت برنامه آموزشي روي ميزان هاي بروز ، شيوع ، بيماري ومرگ و مير ناشي از مشكل بهداشتي مورد نظر ، متناظر با هدف نهايي برنامه بررسی می شود .
ارزشيابي پیامد در مقايسه با ارزشيابي تأثير معمولاً پيچيده تر ، گران تر و وقت گير تر است و نياز به هزينه بيشتري دارد 35
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

37. مرحله ي هشتم : ارزشيابي پیامد Outcome Evaluation
STD rates among adolescents will decrease by 15% in our target area by 2010.
در پایان سال 1392 نمره کیفیت زندگی بیماران دیابتی شرکت کننده در برنامه به میزان 20 در صد افزایش یافته باشد 36
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

38. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
نکات برجسته ي پرسيد – پروسيد ، عبارتند از :
انعطاف پذيري و معيار پذيري
فرآيندي مبتني بر شواهد و قابل ارزشيابي
تعهد آن نسبت به اصل مشاركت
تدارك فرآيندي براي اتخاذ مناسب بهترين كاربردهاي مبتني بر شواهد 37
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

39. تهیه پرسشنامه برای مدل پرسید – پروسید38
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

40. بیشتر پرسشنامه های این بخش از مقاله زیر گرفته شده است :
الگوي پيش بيني كننده هاي كيفيت زندگي در بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد در شهر يزد بر اساس آناليز مسير سازه هاي الگوي پرسيد
حيدر ندريان ؛دكتر محمدعلي مروتي شريف آباد ؛ دكتر حسين سليماني صالح آبادي 39
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

41. مرحله ي اول : ارزيابي اجتماعي Social assessment
در طول ماه گذشته شما :
هرگز
بندرت
گاهی اوقات
بیشتر اوقات
همیشه
تا چه حد از لحاظ جسمانی قادر به رانندگی بوده اید؟
تا چه حد از لحاظ جسمانی قادر به استفاده از وسایل نقلیه عمومی بوده اید؟
چه مدت از روز را در رختخواب و یا بر روی صندلی گذرانده اید؟
آیا در انجام فعالیتهای سنگین مانند دویدن،برداشتن اشیاء سنگین،یا انجام ورزشهای کششی مشکل داشته اید؟
آیا در پیاده روی معمولی یا بالا رفتن از چند طبقه پلکان مشکل داشته اید؟
آیا در راه رفتن تا آن حد ناتوان بوده اید که نیازمند کمک فردی دیگر و یا استفاده از عصا یا چهار پایه باشید؟
آیا توانسته اید که به آسانی با مداد یا خودکار بنویسید؟
آیا توانسته اید که به آسانی دکمه های پیراهن یا بلوزتان را ببندید؟ 40
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

42. مرحله ي اول : ارزيابي اجتماعي Social assessment
سووالات کیفیت زندگی
1-بطور کلی ،به نظرتان وضعیت سلامت شما چگونه است؟
الف- ضعیف(بد) □ ب- نسبتا خوب□ ج- خوب□ د- خیلی خوب□ ه- عالی□
2-بطور کلی در مقایسه با یک سال گذشته ،اکنون سلامت خود را چگونه ارزیابی می کنید؟
الف- بسیار بدتر از یک سال پیش □ ب- تا حدی بدتر از یکسال پیش □
ج-تقریبا همانند یک سال پیش □ د- تا حدی بهتر از یکسال پیش □
ه- بسیار بهتر از یک سال پیش □
3-در طول یک ماه گذشته ، تا چه حد مشکلات عاطفی یا سلامت جسمانی تان مزاحم فعالیتهای اجتماعی معمول شما با خانواده،دوستان،همسایگان و یا گروه های دیگر شده است؟
الف- شدید□ ب- خیلی زیاد□ ج-متوسط□ د- کمی□ ه- اصلأ□
4-در طول یک ماه گذشته چقدر درد جسمانی داشته اید؟
الف- شدید□ ب- خیلی زیاد □ ج-متوسط□ د- کمی□ ه- اصلا□
5- آیا در طول یک ماه گذشته درد در انجام کارهایتان ایجاد مزاحمت نموده است؟
الف- شدید□ ب- خیلی زیاد□ ج-متوسط□ د- کمی□ ه- اصلا□ 41
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

43. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل مستعد كننده (Predisposing factors)
عوامل قادركننده (Enabling factors)
عوامل تقويت كننده (Reinforcing factors) 42
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

44. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل مستعد كننده (Predisposing factors):
اطلاعات
نگرش ها
عقايد
ارزش ها
فرهنگ ها
آداب و رسوم و... .
عوامل دموگرافيك : سن ، جنس ، وضعيت اقتصادي – اجتماعي 43
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

45. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل مستعد كننده : آگاهی
کدامیک از عبارات زیر در موردآرتریت روماتوئید صحیح است؟
الف-از والدین به ارث می رسد □
ب- بعد از آسیب دیدن یک مفصل شروع می شود □
ج- بدلیل آب و هوای سرد و مرطوب بوجود می آید□
د- علت آن ناشناخته است□
ه- می تواند به علت یک نوع باکتری یا ویروس ایجاد شود□
ی- نمی دانم□ 44
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

46. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل مستعد كننده :آگاهی
از لیست زیر دو گزینه را انتخاب کنید:
عملی ترین روش جهت حفاظت مفاصلتان از فشار زیاد، این است که:
الف-از آنها به سرعت استفاده کنیم□
ب-تا جائیکه ممکن است بیشتر از مفاصل بزرگتر استفاده کنیم تا مفاصل کوچکتر□
ج-بیشتر اشیاء را بر روی زمین بکشیم تا اینکه آنها را بلند کنیم □
د- تا جائیکه می توانیم کمتر کار کنیم□
ه-به کارهایمان ادامه دهیم انگار که به بیماری آرتریت روماتوئید مبتلا نیستیم □
ی-نمی دانم□ 45
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

47. لطفاً درجه موافقت یا مخالفت خود را با عبارات زیر مشخص کنید.
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل مستعد كننده :نگرش
لطفاً درجه موافقت یا مخالفت خود را با عبارات زیر مشخص کنید.
کاملاً مخالفم
مخالفم
نظری ندارم
موافقم
کاملاً موافقم
برنامه ورزشی منظم، هیچگونه تاًثیر مثبتی بر بیماری آرتریت ندارد.
استفاده از گرما برای مفاصل مانند کیسه آبگرم تآثیری بر تسکین درد ناشی از آرتریت ندارد.
پرهیز غذایی نقش مؤثری در بهبود وکاهش علایم بیماری دارد.
اجتناب از محرک های محیطی مانند عوامل استرس زا در کاهش علایم بیماری مؤثر است.
استفاده از وسایل پوششی مانند باند کشی،مچ بند و یا آتل، هیچ تاًثیری بر کاهش درد ناشی از آرتریت ندارد.
استفاده از روشهایی مانند ماساژ دهی یا آرامش دهی به خود باعث تسکین درد ناشی از آرتریت می شود.
برنامه های آموزشی مرتبط با آرتریت هیچ چیز جدیدی برای یادگرفتن و عمل نمودن ندارد. 46 52

48. مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل مستعد كننده : خود کارآمدی
لطفاً مشخص نمایید که تا چه حد اطمینان داریدکه میتوانید، کارهای زیر را در حال حاضر انجام دهید، مهم نیست که آنها را در حال حاضر انجام می دهید یا خیر.
اصلاً
کمی
تا حدی
زیاد
بتوانید دردتان را اندکی کاهش دهید؟
بتوانید بیشتر فعالیتهای روزانه تان را انجام دهید؟
بتوانید باروشهایی بدون استفاده بیشتر از دارو، کمی تاقسمتی درد آرتریت تان را کاهش دهید؟
بتوانید خستگی تان را کنترل کنید؟
جهت اینکه فعال بمانید، بتوانید بدون اینکه درد آرتریت تان بدتر شود،فعالیت هایتان را تنظیم نمایید؟
اگر احساس کسالت کنید، بتوانید کاری انجام دهید که احساس بهتری داشته باشید؟
در مقایسه با افراد مبتلابه آرتریت و مشابه خودتان، بتوانید در طی فعالیتهای روزانه،درد آرتریت تان را مدیریت کنید؟
بتوانید در برابر ناامیدی ناشی از آرتریت مقابله کنید؟ 47 52

49. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل قادركننده (Enabling factors): مهارت ها
منابع:
وجود خدمات بهداشتي درماني و قابليت دسترسي به آنها
هزينه ي درمان
فاصله تا مركز خدمت دهي
وجود وسيله نقليه و ساعات استفاده از مراكز بهداشتي درماني
عوامل اجتماعي مثل در آمد يا قابليت پذيرش خدمات
قوانين ، مقررات و... 48
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

50. مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل قادركننده (Enabling factors):
تا چه حد
اصلاً
خیلی کم
تا حدی
کاملاً
جهت تأ مین هزینه بیماریتان، درآمد شما کفاف می دهد؟
دسترسی به دارو هایتان برای شما آسان است؟
دسترسی به پزشک متخصص برای شما آسان است
سیستم بهداشتی-درمانی نیازهای آموزشی شما را در رابطه با روشهای مراقبت از خود، تاًمین می نماید؟
نحوه صحیح استفاده از داروهایتان را بلد هستید؟
جهت مراقبت از خودتان مهارتهایی مانند روشهای ماساژ دهی خود و یا تن آرامی را بلد هستید؟
امکانات ورزشی یا درمانی مانند استخر شنا یا استخر آبگرم در دسترس شما قرار دارد؟ 49 52

51. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل تقويت كننده (Reinforcing factors):
حمايت اجتماعی
پاداش يا تنبيه 50
دکتر مجید توکلی
وزارت بهداشت و آموزش پزشکی 52

52. مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل تقويت كننده (Reinforcing factors):
حمایت اجتماعی کلی درک شده
خیلی کم کم
تا حدی
زیاد
خیلی زیاد
همسرتان تا چه حد شما را جهت سازگاری با بیماریتان حمایت عاطفی می کند؟
فرزندانتان تا چه حد شما را جهت سازگاری با بیماریتان حمایت عاطفی می کنند؟
دیگر بستگان تا چه حد شما را جهت سازگاری با بیماریتان حمایت عاطفی می کنند؟
دوستان شما تا چه حد شما را جهت سازگاری با بیماریتان حمایت عاطفی می کنند؟
افرادی که به شما نزدیک هستند جهت انجام کارهایتان، تا چه حد به شما کمک می کنند؟
پزشک یا کارکنان بهداشتی ، تا چه حد دررابطه با بیماریتان به شما اطلاعات می دهند؟
دولت،موسسه های مختلف ویا اطرافیان تا چه حد،جهت بیماریتان شما را حمایت مالی می کنند؟ 51 52

53. مرحله سوم : ارزيابي آموزشي و بوم شناختی Educational &Ecological assessment
عوامل تقويت كننده (Reinforcing factors):
رفتارهای خانوادگی حمایت کننده: می خواهیم بدانیم اغلب اعضای خانواده شما به چه میزان هرکدام از اقدامات زیرراانجام می دهند.لطفاً آنچه را که در منزل اتفاق می افتد مشخص نمایید:
اصلاً
کمی
تاحدی
زیاد
خیلی زیاد
درصورت نیاز، به شما، برای مراجعه منظم به پزشک کمک میکنند
شما را برای انجام ورزش مناسب تشویق می کنند
فعالیتهای خانوادگی را آنچنان برنامه ریزی می کنند که متناسب با برنامه های مراقبت بیماری آرتریت شما باشد
شمارابرای پیگیری مداوم مراقبت ازخودتان تشویق می کنند
برای انجام حرکات ورزشی مناسب به شما کمک می کنند
درصورت نیاز، شما را برای مصرف صحیح و منظم داروهایتان حمایت می کنند
در فعالیتهایی مانند ماساژ دادن و یا تن آرامی به شما کمک می کنند
شما را برای پیگیری رژیم غذاییتان تشویق می کنند
پای درد دلهای شما می نشینند 52 52

54. خسته نباشید