1. L5 (Master) Teoria e ofertës së punës në periudha afatshkurtra Prof.as. Avdullah Hoti1 1

2. Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës, Morava, Tiranë, Kreu II
Literatura
Literatura:
George Borjas (2002): Labor Economics, 2nd Ed., McGraw-Hill, 2002, Chapter 2
Sapsford, D. And Tzannatos, Z. (1993): The Economics of the Labour Market, The Macmillan Press Ltd. (1993), Ch.2 & Ch.3
Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës, Morava, Tiranë, Kreu II 2 2

3. Oferta e punës – kuptimi
Njerëzit kanë resurse të ndryshme:
Kapitali fizik: qiraja
Kapitali financiar: interesi ose fitimi
Kapitali njerëzor – puna: paga
Ekonomiksi i punës
Studimi i vendimit: “si dhe përse njerëzit e shesin kohën e tyre”
Puna është resurs i rrallë:
Njerëzit vendosin se si ta përdorin atë resurs për të maksimizuar dobinë

4. Përcaktimi i ofertës të punës (1)
Oferta e punës (OP) matet në mënyra të ndryshme
OP = Orët e punës që individët janë të gatshëm të ofrojnë në tregun e punës për çdo nivel page
OP varet nga:
POPULLSIA (Numri dhe përbërja demografike)
PJESËMARRJA në forcën e punës
ORËT E PUNËS
CILËSIA E PUNËS (niveli arsimor i fuqisë punëtore)
Lindjet
Vdekjet
Migracioni neto
Popullsia
Norma e
pjesëmarrjes
në forcën e
punës
Orët e punës
Sasia e
Cilësia e
OFERTA
TOTALE
E PUNËS 4 4

5. Përcaktimi i ofertës të punës (2)
Roli i ILO-se ne definimin e indikatoreve te tregut te punes
Popullsia në moshë pune
vjeç
Ata që nuk janë aktiv
(N)
Të punësuar
(E)
Ata që janë aktiv
(FP)
Të papunë
(U)
Pjesëmarrja në forcën e punës = (E+U) / Pop
Norma e papunësisë = U / FP
Por: - Papunësia e fshehur ose të papunët e dekurajuar
- puna part-time 5 5

6. Ndryshimet ne oferten e punes
Eshte rritur OP e femrave (është zvogëluar për meshkuj)
Përdorimi i teknologjisë
Ndërrimi i qasjes në shoqëri ndaj punës së femrave
Rritja e nivelit të arsimit të femrave
Eshte shkurtuar koha e punës per jave:
Rritja e produktivitetit nga përparimi teknologjik
Por, edhe aplikimi i taksave progresive në pagë
Ndryshimet strukturore demografike të popullsisë
Moshat e vjetra, gratë etj. rrisin papunësinë
Politikat humanitare të qeverisë
Benefitet për të papunët
Paga minimale e vendosur nga qeveria
Papunësia strukturore është rritur
Ndrsyhimet teknologjike te shpeshta 6 6

7. Rritja ekonomike: Puna
Dinamika e GDP-se
Ne peridha afatgjata: faktorët e prodhimit
Y = f ( N, R, K, T)
(Puna, Toka, Kapitali, Teknologjia)
(per nje kompani ose per ekonomine si teresi):
Ne periudha afatshkurtra: politikat ekonomike
Ciklet e biznesit
Në periudha afatshkurtra, vetëm N është fleksibile:
Pse R, K dhe T mbesin konstante?
Puna: faktor kyç i përcaktimit të produktit
Funksioni i prodhimi ne periudha afatshkurtra:
Si ndryshon Y (GDP) si rezultat i ndryshimit të N, duke mbajtur konstant R, K dhe T.
Y = f ( N | R, K, T)

8. Pagat dhe efekti në OP
Ka plot faktorë që ndikojnë në OP, por pagat dhe të ardhruat jo nga puna janë faktorët kryesorë.
Puna jashtë
tregut
Konteksti
ekonomik
Kapitali
Njerëzor
Oferta e Punës
Të ardh.
Jo nga puna
Karakt.
familjare
Paga

9. Modelimi i ofertes se punes
Modelit ‘punë-pushim’ per analizen e OP
efekti i ndryshimit të pagës ne OP dhe
të ardhurave tjera jo nga puna ne OP
Perdorimi i modelit per politikberje:
Si ndikon ne OP rritja e asistences sociale, benefiteve per te papunet etj,
Si ndikon ndryshimi i taksave ne OP?
Përqëndrimi në periudha afatshkurtra

10. Preferencat e individëve
Modeli mundëson definimin e:
kurbave individuale të OP dhe
kurbës të OP të tregut
Supozimi i këtij modeli: individët janë racional:
Max dobinë duke zgjedhur alter. më të mirë
Model neoklasik:
Përdorimi i teorisë së dobisë margjinale
Një person konsumon mallra (G) dhe kalon kohën e lirë (L)
G = vlera në Euro e mallrave të konsumuara
L = koha e lirë e shprehur në orë

11. Preferencat e individëve (2)
Funksioni i dobisë:
U=f(G, L)
MUL dhe MUG
Lëvizja nga pika C në B:
∆G/ ∆L = - (MUL) / (MUG)
norma me të cilën një person është i gatshëm të japë pushimin për të konsumuar më shumë mallra gjithmonë duke mbajtur dobinë konstante

12. Preferencat e individëve (3)
Llojet e kurbave percaktohen nga preferencat e individeve per kombinimin ne mes te G dhe L
Preferon pushimin
Indiferent
Preferon punës

13. Por, G dhe L kufizohen nga buxheti Buxheti: G = w*h + V
Kufizimi buxhetor (1)
Por, G dhe L kufizohen nga buxheti
Buxheti: G = w*h + V
w = paga
h = orët e punës
V = të ardhurat jo nga puna
Sup.: w konstat pavaresisht orëve te punes
Nëse java ka T orë pune atëherë:
G = w (T – L) + V apo
G = (wT + V) – wL
Kosto oportune e
kohës së lirë

14. Kufizimi buxhetor (2) Si ndërtohet drejtëza e buxhetit? (Fig. 2.6)
Kombinimi i G dhe L duke marrë për bazë w dhe V
Sup.: w=10 Euro/orë pune
Orët në dispozicion: 7 ditë x 24 orë = 168 orë/javë
Prej tyre, rreth 100 orë për punë ose pushim (L=100)
Derivimi i vijës së buxhetit:
Individi nuk ofron punë: I=0 pika A
Individi ofron 100 orë pune: I=100x10=1000 pika B
Bashkimi i pikave A dhe B jep vijën e buxhetit AB
Nëse V=0 dhe w=15:
vija e buxhetit bëhet më e pjerrët (drejtëza AC)
Nëse V=1000 dhe w=10
kemi vijën e buxhetit DE

15. Kufizimi buxhetor (3)

16. Maksimizimi i dobisë (1)
Individi tenton KI sa me larg origjines
Por kufizohet nga:
Paga (w)
Koha (T)
Te ardhurat (V)
Kombinimi më i mirë:
dobia max duke ditur kurbat e indiferences (preferencat) dhe kufizimin buxhetor (mundesitë) 16

17. Maksimizimi i dobisë (2)
Pika X(50 H, 500 I) ne Fig.2.7 eshte unike: MRS=w
Pjerrtesia e vijes se buxhetit => paga orare
Te ardhurat shtese nga cdo ore shtese e punes
Pjerrtesia e kurbes se indiferences => norma margjinale e zevendesimit (MRS) te te ardhurave (I) me kohen e lire (L)
Sasine e te ardhurave qe individi sakrifikon per cdo shtese te oreve te kohes se lire qe ai deshiron te kete
Bazuar ne keto supozime percaktohen rregullat e marrjes se vendimit:
sa ore punon individi dhe
sa ore shpenzoje për kohe te lire
me qellim te maksimizimit te dobise 17 17

18. Maksimizimi i dobisë (3)
Rregullat e vendosjes:
Nëse W>MRS
Individi duhet te shtoje oret e punes
2. Nëse W<MRS
Individi duhet te zvogeloje oret e punes kur
3. Nëse W=MRS
Individi nuk duhet te zvogeloje ose rrise oret e punes 18 18

19. Çështjet për diskutim:
Maksimizimi i dobisë
Çështjet për diskutim:
Cfare ndodh me oret e punes te ofruara ne treg kur ndryshojne te ardhurat jo nga puna?
Cfare ndodh me oret e punes te ofruara ne treg kur ndryshon tarifa e pages orare te tregut? 19 19

20. ΔI efekti në h Situata fillestare: AB
Sup.: individi fiton I sipas segmentit AC:
Zhvendoset vija e buxhetit ne CD
Arrihet kurbe me e larte e indiferences
Pika Z (MRS=W)
Cfare ndosh me L dhe H?
L rritet: nga L1 ne L2
H bie: nga H1 ne H2
Rritja e te ardhurave rrit kohen e lire
Efekti i te ardhurave = Ndryshimi ne h per shkak te ndryshimit
ne I, duke mbajtur w konstante 20 20

21. Δw efekti në h
Efekti i Δw ne L eshte i ndryshem tek individe te ndryshem
Fig.2.9(1):
W1: vija e buxhetit AB eshte tangene me I1
duke dhene V ku MRS=W
W2: vija e buxhetit AC kalohet ne I2
kemi X ku MRS=W
H rritet nga H1 ne H2
Fig.2.9(2):
H zvogelohet nga H1 ne H2
Konkluzion: kur W rritet, H mund te
Rriten Fig.2.9(1)
Zvogelohen Fig.2.9(2) 21 21

22. Ndryshimi i pages orare22 22

23. Ndryshimi i pages orare
Pse ndodh keshtu?
Se pari:
rritja e W nenkupton se me H te njejte rritet Y
Pasi L eshte e mire normale, rritet kerkesa per L
Kur rritet L zvogelohet H
MBIZOTERON EFEKTI I TE ARDHURAVE
Se dyti:
Rritja e W rrit koston oportune te kohes e lire
Teoria e kerkeses:
cmimi i L rritet => bie kerkesa per L
MBIZOTERON EFEKTI I ZEVENDESIMIT:
Konkluzion: kur W rritet, H mund te rritet ose zvogelohet varesisht se cili efekt mbizoteron 23 23

24. Kurba e ofertes per pune individuale
Fig.2.11:
5 vija të buxhetit dhe 5 kurbat të indiferences
W rritet duke dhene vija me te pjerreta te buxhetit
Prej U1 ne U2 dhe U3, individi ofron me shume pune
Efekti i te ardhurave
Prej U3 ne U4 dhe U5,
ofrohen me pak H
Efekti i zevendesimit 24 24

25. Kurba e ofertes per pune individuale
Fig.2.12: kurba e ofertes per pune individuale
Lidhja ne mes W dhe H
Rritja e W nga W1 ne W2 dhe W3 rrit H: kurba pozitive
Rritja e W nga W3 ne W4 dhe W5 zvogelon H: kurba e brylezuar
Secili individ ka kurben e vet te ofertes per pune
Levizja neper kurbe:
Ndryshimi i pages
Zhvendosja e kurbes:
Ndryshimi i faktoreve tjere
pervec pages 25 25

26. Kurba e ofertës për punën “backward bending”
Pushimi preferoheet
IE >SE
Përse është e tillë?
Puna preferohet
SE >IE H
IS Income Effect
SE Substitution Effect

27. Evidenca: makro të dhënat
WORKING TIME (avg per day; employed person) and HOURLY WAGE
European Countries, 1998/2001- (source data Eurostat (2003)* 25 DK 20 SE UK NL FI FR 15 10 PT 5 SI HU SK RO
4:00
4:14
4:28
4:43
4:57
5:12
5:26
5:40
5:55
6:09
* Important note: Comparability of TU data only between countries inside a box. Because lack of comparability between data above figure must be considered only as illustrative.
WORK TIME + Travel time as part of work

28. Kurba e ofertes per pune individuale
ELASTICITETI i punes: si ndryshon oferta e punes se individit kur ndryshon paga:
ESL=Ndryshimi ne % ne H / ndryshimi ne % ne W
Varesisht prej vlerave te ESLkemi:
ESL= 0 joelastike
ESL= +∞ krejtesisht elastike
ESL= 1 elasticitet unik
0< ESL< 1 relativisht joelastike
+∞ > ESL > 1 relativisht elastike
Zhvendosjen e kurbes e shkaktojne:
Ndryshimi i te ardhurave jo nga puna
Rritja e tyre e zvogelon H dhe zhvendos kurben majtas
Ndryshimi i hartes se kurbave te indiferences:
Permiresimi i kushteve te punes rrit H dhe zhvendos kurben djathtas 28 28 28 28

29. Ligjërata 5: Oferta e punës
Si matet oferta e punës?
Diskutoni ndryshimet në ofertën e punës në dekadat e fundit.
Shpjegoni funksionin e dobisë: U=f(G, L)
Çfarë është dobia margjinale?
Shpjegoni kufizimin buxhetor përmes
Diskutoni modelin neoklasik ‘punë-pushim’.
Si arrihet maksimizimi i dobise?
Shpjegoni MRS=W
Cili eshte efekti ne H nga rritja e W kur te ardhurat jo nga puna mbeten konstante?
Shpjegoni efektin e te ardhurave?
Shpjegoni efektin e zevendesimit? 29 29 29 29