1. Skipulag hafs og stranda Hafdís Hafliðadóttir
Umhverfisþing 2013
Skipulag hafs og stranda
Hafdís Hafliðadóttir a

2. Efni kynningar Markalínur til hafs Af hverju hafskipulag?
Skipulag haf- og strandsvæða víða
um heim
Nokkrar skammstafanir
EBM í hafskipulagsgerð
Skipulagsferlið
Stjórntækin MSP og ICZM
Rammatilskipun ESB
Skýrsla 2010 og mögulegar lausnir
Tillaga að Landsskipulagsstefnu 2013
Álitaefni
Tækifæri!
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 2 2

3. Ýmsar markalínur til hafs
Netlög eru sjávarbotn 115 metra út frá stórstraumsfjöruborði landareignar (Jarðalög nr. 81/2004) og miðast sveitarfélagsmörk á haf út við mörk netlaga.
Landhelgi Íslands afmarkast af línu sem dregin er 12 sjómílur út frá grunnlínu. Fullveldisréttur Íslands nær til landhelginnar, hafsbotnsins innan hennar og loftrýmis yfir henni (Lög nr. 41/1979) .
Grunnlína landhelginnar er dregin út frá 38 hnitsettum hringinn í kringum landið (Lög nr. 41/1979).
Efnahagslögsaga Íslands er svæði utan  landhelgi  sem afmarkast af línu sem dregin er 200 sjómílur frá grunnlínum landhelginnar, eða af miðlínu á þar sem styttra er en 400 sjómílur á milli landa. (Lög um landhelgi, efnahagslögsögu og landgrunn nr. 41/1979)
Úthafið liggur utan efnahagslögsögu landsins og þar gildir sú grundvallarregla að ekkert ríki getur tekið sér yfirráð á úthafinu.
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir

4. Af hverju hafsskipulag ?
Vaxandi eftirspurn eftir hafsvæðum
Burðargeta vistkerfisins
Loftslagsbreytingar
Árekstrar á milli nýtingaraðila
Árekstrar á milli nýtingar og getu vistkerfis
EU Commission
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 4

5. Tildrög Hafréttarsamningur sameinuðu þjóðanna (UNCLOS) OSPAR MARPOL
Hafið stefna íslenskra stjórnvalda (2004)
Velferð til framtíðar – sjálfbær þróun í íslensku samfélagi
Samningur SÞ um líffræðilega fjölbreytni
Ramsar samningurinn
Vatnatilskipun
Aðgerðaráætlun norrænu ráðherranefndarinnar um sjálfbæra þróun
Lög og reglugerðir
O.fl.
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 5

6. Skipulag haf – og strandsvæða víða um heim
Bandaríkjamenn settu fyrstir lög um strandveiðistjórnun 1972
Ástralir unnu hafskipulag fyrir Great Barrier Reef 1983
Norðmenn hófu gerð hafskipulags fyrir Barentshafið (Forvaltningsplaner)
Skotar hafa hafið gerð hafsskipulags á grundvelli laga frá 2010
Þjóðverjar hafa gert hafskipulag fyrir Norðursjó og Baltic Sea
O.frv.
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 6

7. Ýmsar skammstafanir EBM ICZM IM
“The term ‘coastal and marine spatial planning’ means a comprehensive, adaptive, integrated, ecosystem-based, and transparent spatial planning process, based on sound science....”
MSP
CMSP
ICMS
ICM 7

8. Einkennandi fyrir gerð hafskipulags EBM
Sömu viðmið gilda um skipulagsgerð á landi
Vistkerfisnálgun
Samþætting
Svæðis- eða staðbundið
Stefnumarkandi og með langtímasýn
Virk þátttaka almennings, hagsmunaaðila og annarra sem koma að málefnum hafsins
“ISIS” - EIS-S, the intersection of ecosystem based, integrated, systematic spatial planning.  8

9. Skipulagsferlið og þátttaka hagsmunaaðila 9
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir

10. Skipulag haf- og strandsvæða
Fiskeldi
Efnistaka
Náttúrvernd
Siglingaleiðir
Hafnir
Orkuvinnsla
Sæstrengir
Fiskveiðar ?? ??
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 10

11. Hvað er hafsskipulag ?
Marine spatial planning (MSP) is a public process of analyzing and allocating the spatial and temporal distribution of human activities in marine areas to achieve ecological, economic, and social objectives that usually have been specified through a political process (UNESCO)
„Hafskipulag er gagnsætt ferli við að greina og ráðstafa hafssvæðum fyrir athafnir mannsins, í tíma og rúmi, til að ná vistfræðilegum, efnahagslegum og félagslegum markmiðum sem stjórnvöld hafa sett með lýðræðislegum hætti“
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir

12. Hvað er strandsvæðisstjórnun ?
Integrated Coastal Zone Management (ICZM) er á íslensku nefnt samþætt stjórnun strandsvæða eða strandsvæðisstjórnun
Strandsvæðisstjórnun er stjórntæki sem ætlað er að samþætta stefnu stjórnvalda er varða strandsvæði með hliðsjón af víxlverkun af áhrifum athafna á landi og samræma áform með sjálfbæra þróun að leiðarljósi.
Strandsvæðisstjórnun á að stuðla að ákvarðanatöku um stjórnun og uppbyggingu þvert á geira og stofnanir.
Strandsvæðisstjórnun á að taka heilt yfir upplýsingaöflun, skipulag, ákvarðanatöku, stjórnun, eftirlit og vöktun við innleiðingu.
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 12

13. DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL
Rammatilskipun ESB
DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL
establishing a framework for maritime spatial planning and integrated coastal management
Styðja við efnahagslegan vöxt á haf- og strandsvæðum
Styðja við sjálfbæra þróun á sömu svæðum
Stuðla að einfaldari stjórnsýslu
Hverju landi er í sjálfsvald sett á hvaða lagagrunni eða stjórnsýslustigi efni tilskipunarinnar er innleitt
Sett eru almenn markmið sem skipulag haf- og strandsvæða eiga að styðja við
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 13

14. Tillaga að rammatilskipun ESB frh.
Hafsskipulag (MSP)
Strandssvæðisskipulag (ICMS)
Kortlagning og ráðstöfun hafssvæðis í tíma og rúmi til að ná markmiðum rammatilskipunarinnar:
Mannvirki fyrir orkuvinnslu
Olíuvinnslusvæði
Siglingaleiðir
Sæstrengir og lagnir neðansjávar
Fiskveiðisvæði
Fiskeldissvæði
Náttúruverndarsvæði
Yfirlit yfir fyrirkomulag á strandsvæðum og skilgreining á frekari aðgerðum til að ná fram markmiðum.
Nýting náttúrlegra auðlinda og mannvirki vegna nýtingar
Uppbygging grunnkerfis vegna orkuvinnslu, samgangna, hafna, o.fl.
Landbúnaður og iðnaður
Fiskveiðar og fiskeldi
Náttúruvernd, endurheimt vistkerfa, strandlandslag, eyjar
Aðlögun og mótvægisaðgerðir vegna loftslagsbreytinga
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 14

15. Aðrir áhersluþættir í tillögu að rammatilskipun ESB
Þátttaka almennings, stjórnvalda, stofnana og annarra hagsmunaaðila
Öflun og miðlun upplýsinga
Umhverfismat áætlana
Samvinna við önnur ríki
Skilgreina ábyrgðaraðila fyrir hvert strand- og hafssvæði
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 15

16. Mögulegar lausnir í skýrslu til ráðherra
11 stofnanir 4 ráðuneyta fara með málefni hafsvæða
Setja sérstaka löggjöf sem lýtur að skipulagi hafsvæða
Nýta upplýsingagátt fyrir stafrænar landupplýsingar í tengslum við
skipulag hafsvæða
Byggja á landsskipulagsstefnu um nýtingu hafsvæða
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 16

17. Tillaga að Landsskipulagsstefnu vorið 2013
Sett verði löggjöf sem taki til skipulags haf- og strandsvæða (sjávar og hafsbotns) sem kveði á um stjórnsýslu málaflokksins og ábyrgð stjórnvalda gagnvart honum.
Mótuð verði heildstæð stefna um skipulagsmál haf- og strandsvæða við fyrstu endurskoðun landsskipulagsstefnu.
Mótuð verði nánari staðbundin stefna og tekið á hagsmunaárekstrum um ráðstöfun einstakra haf- og strandsvæða til nýtingar og verndar með svæðisbundnum skipulagsáætlunum haf- og strandsvæða.
Ákvarðanir um skipulag haf- og strandsvæða byggist á rannsóknum, tækni og þekkingu þar sem virðing fyrir náttúrunni sé höfð í fyrirrúmi.
Ákvarðanir um skipulag haf- og strandsvæða byggist á samstarfi og samráði ráðuneyta, stofnana, sveitarfélaga og hagsmunaaðila
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 17

18. Álitaefni við mótun umgjarðar um hafskipulag
Skoða ferli frá upphafi til enda við mótun löggjafar
Tryggja fjármagn og pólitískan vilja
Styrkari stoðir undir leyfisveitingar
Fyrstur kemur, fyrstu fær
Að merkja sér svæði og skapa sér rétt
Heildstæð áætlanagerð kallar á vinnu og fjármagn
Hafið og gæði þess takmörkuð auðlind
Jafnræði og gagnsæi við úthlutun svæða
Gjaldtaka?
Tengsl leyfisveitinga við mat á umhverfisáhrifum og áætlanir
Heilbrigt vistkerfi stoð efnahagslegrar uppbyggingar
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 18

19. Tækifæri Þekking og reynsla fer stigvaxandi
Jarðvegur er fyrir markvissari vinnubrögð
Hagsmunaaðilar kalla eftir einfaldara leyfisveitingaferli
Fagstofnanir kalla eftir stefnu og samþættingu
Með skýrri stefnu stjórnvalda og samþættri áætlanagerð og einfalda stjórnsýsluna.
Tækifæri er til að bæta verklag, einfalda stjórnsýsluna og stuðla að sjálfbærri nýtingu hafsvæða og heilbrigðu vistkerfi.
Umhverfisþing 2013 – Hafdís Hafliðadóttir 19

20. Takk fyrir!