1. نظام خدمات بهداشتی اولیه درایران
نظام خدمات بهداشتی اولیه درایران

2. نظام (سيستم) سلامت
نظام سلامت شامل تمام سازمان ها، موسسات، منابع و افرادي است که قصد اوليه آنها، بهبود سلامتی است. 2

3. مراقبت بهداشتي اوليه Primary Health Care
مراقبت بهداشتي اوليه، جزء ضروري مراقبت هاي سلامت هستند كه بايستي به شكل يكسان در دسترس همه افراد و خانواده هاي يك جامعه باشد؛ شكل ارائه آن بايستي براي افراد و خانواده ها قابل قبول بوده، با مشاركت كامل آنها و با صرف هزينه اي كه از سوي جامعه و كشور قابل پرداخت باشد، ارائه گردد. مراقبت هاي بهداشتي اوليه، هسته اصلي نظام سلامت هر كشور و جزئي اصلي از توسعه اجتماعي و اقتصادي آن كشور است. 3

4. شکل گيری شبکه مراقبت های بهداشتی اوليه در ايران - 1
شکل گيری شبکه مراقبت های بهداشتی اوليه در ايران - 1
از سال 1319 تا دهه 40 گروه های سيار واکسيناسيون و مبارزه با بيماريهای واگير (بعد از جنگ جهانی دوم)
بهدارها (فارغ التحصيلان دوره های 4 ساله آموزشی)
سپاه بهداشت (از 1343) برای گذراندن خدمت سربازی در وزارت بهداری
استفاده از کادر کمکی (بهورز) در طرح رضائيه آذربايجان غربی (طرح تحقيقاتی نحوه توسعه خدمات پزشکی و بهداشتی در ايران) در اوايل دهه 50 توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO)، دانشکده بهداشت و وزارت بهداری وقت که بيشترين شباهت را با شبکه فعلی کشور دارد
تربيت بهورز در کوار فارس توسط بخش پزشکی اجتماعی دانشگاه شيراز و مرکز تحقيقات توسعه بين المللی (IDRC)
ساير طرح ها (مردم يار در الشتر لرستان، بهداشت ياران در عشاير فارس و نيز در شميران) 4

5. شکل گيری شبكه مراقبت هاي اوليه در ايران - 2
ارزشيابی طرح های استفاده از نيروهای کمکی توسط WHO (1355)
اعلاميه آلما آتا: 12 سپتامبر 1978 (21 شهريور 1357)
تدوين سياست ها و استراتژی های نظام ارائه خدمات (1358):
اولويت روستاها و مناطق محروم بر شهرها
اولويت بهداشت و فعاليت های پيشگيری (اوليه) بر درمان (پيشگيری ثانويه)
اولويت درمان سرپايی بر بستری
اولويت درمان عمومی بر تخصصی 5

6. PHC (while the Alma-Ata Declaration- 1978, mostly focused on policy and strategic issues)
Primary health care (PHC,1978) was blossoming as the leading strategy for attaining Health for All by the Year The content of and ideology behind PHC closely matched what the people expected: social justice, equity, human rights, universal access to services, giving priority to the most vulnerable and underprivileged, concerted effort, and community involvement.

7. Basic principles of PHC
From the very beginning of this phase, the following principles were agreed upon:1) priority of preventive care as a long-term asset2) priority of rural and underprivileged areas, with special attention to high-risk groups;3)priority of general practice over specialized medical care;4) priority of outpatient over inpatient care;5) maximum feasible integration of preventive and curative services; and decentralization, aimed at forming self-sufficient regional and local facilities

8. Priorities of PHC 1)Equity 2)Community participation
3)Intersectoral coordination
4)Apropriate technology

9. Elements of PHC 1)Education(E) 2)locally disease(L)
3)Essential drugs(E)
4)Maternal and child care(M)
5)EPI(E)
6)Nutrition(N)
7)Treatment of common disease(T)
8)Safe water)S)

10. Geographic pattern
The Islamic Republic of Iran is the sixteenth largest country of the world ,with an area of over square kilometres. Administratively, the country has 28 provinces, 278 districts, 676 cities or towns and over villages. Given such a scattered population, the health system had to be customized to ensure the accessibility of basic health services to the whole population.

11. 12000
people
9000
people
1500
people 5

12. Behvarz
The soul of the Islamic Republic of Iran's health system lies in its most peripheral facility — the health house — which is run by community health workers (behvarz). Behvarz have had a pivotal role in the success of the country's PHC networks so far. One major factor contributing to this success has been the intimate relationship between a behvarz and his/her community. It was exactly with this fact in mind that choosing behvarz strictly from their own target community was considered an unbreachable policy from the outset.

13. Behvarz training center
The two-year course for training behvarz is a typical example of using appropriate technology, and is arranged in a manner in total contrast to traditional pedagogy. Endless memorization of screeds of written material has been eliminated. Instead, training is effected through group discussions, role-playing exercises and working at a model health house set up at each behvarz training centre.

14. Health information system
The Islamic Republic of Iran's current health information system (HIS) is another exemplary prototype for the use of appropriate technology. Although the only material available to peripheral facilities for recording data is literally pencil and paper (with all its inherent limitations), various data sheets, notebooks and wallcharts have been devised that make the most vital health information as easily accessible as reading it off a graphically designed wallchart.

15. Conclusions
1) The proposal to integrate medical education and health services, ultimately implemented in October 1985, which led to the Ministry of Health being replaced by the Ministry of Health and Medical Education;
2) The introduction of new categories of multipurpose health personnel, trained according to an integrated approach;
3) The increase in the percentage of people having easy access to established health service facilities to 90%, which alone has been an important factor in the improvement of health indicators;
4) The reduction of the population growth from 3.2% to 1.4% in spite of a considerable simultaneous reduction in the death rate, including infant mortality; definitely the product of well-expanded PHC networks (at least in part).

16. وظایف خانه بهداشت . مهمترين وظايف خانه بهداشت به شرح زير است :
الف ) سرشماري سالانه از جمعيت تحت پوشش
ب ) آموزش مردم و جلب مشارکت آنان در زمينه هاي مختلف
ج ) ارائه خدمات بهداشت خانواده شامل:
 مراقبتهاي دوران باردراي ، زايمان و شيردهي
  مراقبت از کودکان زير پنج سال
مراقبت از دانش آموزان مدرسه ها
مراقبتهاي مربوط به تنطيم خانواده
واکسيناسيون
پي گيري موارد ترک و يا تاخير در مراجعه از طريق بازيد منزل  

17. وظایف خانه بهداشت Health house
د) خدمات مربوط به مبارزه با بيماريها شامل :
-        بيماريابي ، اجراي موازين پيشگيري و پي گيري درمان مواردي که بايد تحت مراقبت باشند مانند سل ، جذام ، مالاريا ، و ...
-        کمکهاي اوليه و درمانهاي علامتي ، بخصوص در مورد بيماريهاي خاص مانند عفونتهاي حاد تنفسي و بيماريهاي اسهالي
ه ) فعاليتهاي بهداشت محيط شامل :
-        بازديد از اماکن تهيه ، توزيع ، نگهداري و فروش مواد غذايي و مصرفي
-        بهداشت محيط مدارس
-        بهداشت محيط کارگاهها
-        پيشنهاد بهسازيهاي اساسي محيط
-        توجه به جمع آوري مواد زائد جامد و دفع بهداشتي زباله ها
-        کلرينه کردن آبهاي بهداشتي
-        مشارکت در اجراي پروژه هاي بهسازي و نگهداري آنها
و  ) جمع آوري ، ثبت و نگهداري آمار و تنظيم گزارش

18. مرکز بهداشت روستائی Rural health center
درمان بيماران سرپايي و بيماريابي از ميان مواردي است که توسط خانه هاي بهداشت ارجاع داده مي شوند .
تعيين برنامه درمان موارد مبتلا و دستور نحوه پي گيري آنها توسط خانه هاي بهداشت
نظارت بر فعاليت خانه هاي بهداشت در زمينه بهداشت خانواده ، مبارزه با بيماريها و بهداشت محيط
ارائه خدمات بهداشت دهان ودندان
بهسازيهاي اساسي محيط و نمونه برداري از آب
مشارکت در اجراي پروژه هاي بهداشتي و نظارت بر آنها
پشتيباني خانه هاي بهداشت از نظر تامين و تدارک مواد ، وسايل و دارو

19. تسهيلات زايماني Maternity facility
به ازای هر20000 نفرجمعیت در روستاها یک مرکز تسهیلات زایمانی درنظر گرفته می شود که با2یا3 مرکز روستائی ارتباط جاده ای مناسب دارد.در هر مرکز تسهيلات زايماني ، سه کاردان مامايي ، سه تميزکار و يک راننده آمبولانس در تمام ۲۴ ساعت به زايمانهاي طبيعي کمک مي کنند و موارد پيچيده و دشوار را به نزديکترين بخش بيمارستاني اعزام مي کنند . خدمات تنظيم خانواده  و از جمله گذاردن آي يو دي  از ديگر خدمات هر مرکز تسهيلات زايماني است.

20. مرکز بهداشت شهري Urban health center
واحدي است مستقر در شهر که به طور متوسط جمعيتي حدود ۱۲۰۰۰ نفر را پوشش مي دهد . در مراکز شهري معمولاً کاردان يا تکنيسين پرتونگاري به لیست نيروي انساني مراکز روستايي اضافه ميشود . وظيفه اصلي مرکز بهداشتي ، درماني شهري ، ارائه مراقبتهاي اوليه بهداشتي به جمعيت تحت پوشش و در صورت لزوم ارجاع بيماران به بيمارستان است .

21. مرکز بهداشت شهرستان District health center
-    برنامه ريزي
-        آموزش و پژوهش
-        پشتيباني فني و تدارکاتي از مراکز بهداشتي – درماني
-        ارائه خدمات خاص بهداشتي که انجام آنها توسط مراکز بهداشتي – درماني مقدور نيست .
-        انجام خدمات پاراکلينيکي و آزمايشهاي لازم از نمونه هاي آب ، فاضلاب و مواد غذايي
-        انجام بررسيهاي اپيدميولوژيک در زمينه بيماريهاي شايع و بومي
-        اجراي مقررات بين المللي در مورد بيماريهاي قرنطينه اي در نقاط مرزي
-        اعمال ضوابط و مقررات بهداشت محيط
-        تهيه نقشه و نظارت و کمک فني در اجراي آنها براي توسعه برنامه هاي بهداشت محيط
-        کنترل ضوابط حفاظتي وسايل کار و عوامل زيان آور محيط کار
-        کنترل گزارشهاي رسيده از مراکز بهداشتي – درماني و تحليل آنها

22. بيمارستان شهرستان District hospital
واحدي است که به صورت بيمارستان عمومي و حداقل داراي بخشهای جراحي عمومي، داخلي ، کودکان و زنان و زايمان ،بیهوشی،رادیولوژی همراه آزمایشگاه و پاراکلينيک ، اورژانس و پلي کلينيک تخصصي است و مي تواند محل ارجاع بيماراني باشد که از مراکز بهداشتی- درماني شهری وروستائی گسيل مي شوند .

23. مدیریت شبکه بهداشت شهرستان Directorate of the district health center
مدیریت شبکه بهداشت درشهرستان هماهنگ کننده فعالیتهای دو بخش مرکز بهداشت شهرستان وبیمارستان شهرستان می باشد ومدیر شبکه بهداشت بعنوان نماینده وزیر بهداشت- درمان وآموزش پزشکی درمنطقه می باشد.

24. مرکز بهداشت استان Provincial health center
معاون بهداشتی دانشگاه بعنوان رئیس مرکز بهداشت استان انجام وظیفه می کند.
نقش مرکز بهداشت استان ،نظارت برشبکه های بهداشتی، هماهنگی وپشتیبانی آنها ونهایتاً تبیین وابلاغ دستورالعمل های وزارت بهداشت، جهت اجرای هرچه بهترآن درسطوح محیطی سیستم های بهداشتی کشور است.