1. مشکلات شیردهی

2. شایع‌ترین مشکلات مادر، اضطراب وی درباره قدرت و توانایی خود در شیردهی و مقدار و کیفیت شیرش است. اکثریت مادران قادرند که به شیرخوار خود شیر بدهند.
کوچک و نرم بودن پستان‌ها، صاف بودن نوک پستان، نداشتن شیر کافی در خویشان و نزدیکان و قطع شیردهی قبلی مادر ، گریه و بی قراری نوزاد، تقاضای مکرر برای شیر خوردن و یا بی خوابی شیر خوار هیچ کدام دلیل کافی نبودن شیر مادر نمی‌باشد.
عدم آگاهی و اینکه شیر دهی سال‌ها است فراموش شده و مادر تصور می‌کند که شیر کافی ندارد، یا شیر او رقیق و آبکی است، این موضوع مادر را نگران کرده و همین امر سبب می‌شود که مادر شیر بطری به شیر خوار بدهد. دادن شیر بطری سبب کمتر مکیدن پستان و بنابراین کاهش تولید شیر می‌شود.
بهداشت مادر و کودک

3. زخم وشقاق نوك پستان:
وضعیت نادرست پستان گرفتن توسط شیرخوار شایع ترین علت زخم وشقاق نوك پستان است. شستشوي مکرر پستان با الکل و صابون یا استفاده از محلول ها یا کرم هایی که نوك پستان را تحریک می کنند، کشیدن پستان از دهان شیرخوار بدون قطع مکش شیرخوار از سایر علل محسوب می شوند.
براي بهبود زخم و شقاق ابتدا باید علت را برطرف کرد. پس از شیردهی یک تا چند قطره شیر راروي نوك پستان بمالید تا نرم و چرب شود. در معرض هوا و نور خورشید قرار دادن پستان، استفاده از گرماي خشک مثل سشوار با درجه کم، روزي 3 تا 5 بار هر بار 3 تا 5 دقیقه و با فاصله حداقل 7 تا 8 سانتی متر از محل شقاق، موثر و کمک کننده است.
بهداشت مادر و کودک

4. بهداشت مادر و کودک

6. شیرخوار به دفعات و در حالات مختلف شیر داده شود.
زخم وشقاق نوك پستان:
شیرخوار به دفعات و در حالات مختلف شیر داده شود.
از شستن پستان با آب و صابون قبل از هر بار شیردهی و استفاده از کرم، لوسیون و پماد روي پستان پرهیز شود.
شیردهی را از پستان سالم یا کم ضایعه شروع کرده تا واکنش جهش شیر قبل از شیردهی از پستان دردناك برقرار شود.
قبل از شیردهی قرار دادن پارچه گرم و مرطوب به جاري شدن شیر کمک می کند.
زخم یا شقاق را در معرض سرما قرار داده نشود.
بهداشت مادر و کودک

7. RETRACTED NIPPLE معاینه و آموزش قبل تولد نوزاد
استفاده از سرنگ 20 سی سی
Nipple shield
استفاده از شیردوش

8. برفک
برفک معمولا به دنبال درمان ماستیت و سایر عفونت ها با آنتی بیوتیک به وجود می آید. این عفونت پوست نوك پستان را زخم کرده و خارش ایجاد می کند و نوك پستان کمی کمرنگ تر می شود.
گاهی اوقات شیرخوار هم مبتلا به برفک دهان است. در صورت تشخیص مادر و شیرخوار باید هم زمان درمان شوند. برخی مادران آن را به صورت احساس سوزش و تیر کشیدن توصیف می کنند.
مدت درمان مادر 14 روز و با محلول یا کرم نیستاتین است. درمان شیرخوار نیز 14 روز و فقط با محلول نیستاتین می باشد. بهترین زمان بلافاصله بعد از تغذیه است که اثر آن تا نوبت بعدي تغذیه باقی می ماند. درمان مادر و کودك باید تواما ادامه یابد.
مادر باید سینه بند خود را روزانه عوض کنید و با آب داغ و صابون بشویید. در صورت استفاده از گول زنک و سرشیشه، استفاده از آنها را متوقف کنید و یا روزانه 20 دقیقه بجوشانید و بطور هفتگی آن ها را عوض کنید.
بهداشت مادر و کودک

9. احتقان پستان :
احتقان در نتیجه پُری پستان‌ها به دلیل افزایش خون و مایعات (و نه شیر) در بافت پستان با شروع تولید شیر ایجاد می‌شود. پستان‌ها ممکن است سفت، دردناک و گرم باشند. اقدامی که در این موارد باید اعمال شود تخلیه شیر پستان است . بنابراین عدم شیردهی مکرر و تخلیه ناکافی پستان اغلب سبب احتقان پستان می‌شود.
برای بر طرف شدن این احتقان، به شیر خوار باید بر اساس تقاضا و نه با نظم خاص (سر ساعت) شیر داده شود.
بهداشت مادر و کودک

10. احتقان پستان :
بعضی از مادران استفاده از حرارت دهی و برخی از مادران کیسه یخ را ترجیح می‌‌دهند و این بدین جهت است که سرما سبب بی حس شدن و بنابراین بر طرف شدن ناراحتی می‌شود. بهر حال بهتر است که هر روشی را که مادر ترجیح می‌دهد انجام دهد.
با ماساژ دادن نیز می‌توان پستان را نرم کرد و به شیر خوار برای تخلیه شیر مادر کمک نمود. احتقان معمولاً در اولین روز تولید شیر ایجاد شده و مدت آن کوتاه و حدود 24 ساعت است. تجویز یک مسکن معمولی در موارد ناراحتی مادر توصیه می‌شود.
بهداشت مادر و کودک

11. انسداد مجاری شیر :
عدم تخلیه کامل یک و یا بیشتر مجاری شیری، این حالت را ایجاد می‌کند. در پستان‌ها اغلب ناحیه دردناکی توام با یک لخته وجود دارد. چنین حالتی معمولاً در مواقعی که وضع شیر خوردن شیر خوار اجازه تخلیه همه سینوس‌ها را ندهد اتفاق می‌افتد.
شیر و یا یاخته‌های افتاده در داخل مجرا، جمع شده و تشکیل یک پلاک موضعی را می‌دهند. سپس در عقب پلاک، شیر جمع شده و پستان حساس و دردناک می‌شود. در چنین شرایطی مادر تب ندارد. درمان آن ساده است و شامل تکرر در شیردهی و همچنین شیردهی طولانی (مثلاً به مدت نیم ساعت) به ویژه در طرف مبتلا، است.
علاوه بر این استراحت، گذاشن حوله گرم و مرطوب بر روی محل و در صورت لزوم مصرف دارو نیز ضروری است. ماساژ ملایم از اطراف پستان به طرف نوک آن مفید است. به دنبال اقدامات فوق، در عرض 24 ساعت ناراحتی بر طرف می‌شود.
بهداشت مادر و کودک

12. انسداد مجاری شیر :
پلاک ایجاد شده باید هر چه زودتر از بین برود. چون گاهی بزرگتر شده و محل را مسدود کرده و بالاخره منجر به عفونت پستان و ناراحتی مادر می‌شود. با رها سازی و آزاد شدن پلاک، به سرعت بهبودی حاصل می‌شود. بعضی اوقات پلاک حل شده و یا توسط بافت‌های مادر باز جذب می‌شود. پلاک آزاد شده اگر با شیر خارج شود ممکن است رنگ قهوه‌ای یا سبز داشته و غلیظ باشد.
خوردن آن توسط شیر خوار خطری نداشته و فقط احتمال دارد که شیر خوار موقتاً از خوردن شیر امتناع کند.
بهداشت مادر و کودک

13. ماستیت :
علائم عفونت پستان یا ماستیت مشابه احتقان پستان است. پستان قرمز، حساس، دردناک و پر از شیر است. همچنین تب و لرز ممکن است وجود داشته باشد. عدم درمان مجرای مسدود شده سبب تجمع شیر و بالاخره ماستیت می‌گردد.
درمان همانند انسداد مجاری بوده و شامل استراحت و ادامه شیردهی و همچنین مصرف مسکن‌هایی از قبیل استامینوفن یا آسپیرین برای درد و تب و آنتی بیوتیک تراپی می‌باشد. قطع شیردهی سبب تشدید درد می‌شود.
منبع عفونت اغلب عفونت درمان نشده در شیر خوار است.
بهداشت مادر و کودک

15. آبسه:
اگر عفونت پستان خوب درمان نشود منجر به ایجاد آبسه یعنی تجمع چرک در قسمتی از پستان (که وضع جدی و دردناکی است) می‌گردد. آبسه باید مسئله‌ای جدی تلقی شده و فوراً اقدامات پزشکی اعمال شود.
درمان آبسه نیز شبیه ماستیت است اما ممکن است براي تخلیه چرك نیاز به شکافتن آبسه هم باشد. به طور کلی تغذیه شیرخوار با شیر مادر از پستان مبتلا منعی ندارد مگر این که آبسه به مجاري شیر سر باز کرده باشد.
در مواردي که آبسه شکافته شده و از نوك آن چرك همراه شیر جاري است شیردهی از این پستان تا زمانی که درمان آنتی بیوتیکی شروع شود و دیگر چرك همراه شیراز آن ترشح نشود به طور موقت( معمولا 2 الی 3 روز) مجاز نیست.
شیر این پستان باید هر 4 ساعت ( 6 بار در روز ) دوشیده و دور ریخته شود تا تولید شیر برقرار بماند و هم از بسته شدن مجاري شیر جلوگیری شود. در این زمان باید شیرخوار را از پستان دیگر که سالم است شیر داد.
بهداشت مادر و کودک

16. بیماریها و شیردهی
بهداشت مادر و کودک

17. در مادر مبتلابه عفونتهاي شایع نظیر سرماخوردگی ادامه شیردهی بلامانع است زیرا اگر شیرخوار مبتلا هم بشود، انتقال مواد ایمنی بخش و پادتنها به او، موجب تخفیف بیماري می شود.
با رعایت نکات بهداشتی می توانید احتمال بیمار شدن شیرخوار را کم کنید ( شستشوی دستها و استفاده از ماسک).
بهداشت مادر و کودک

18. ابتلا مادر به آبله مرغان یا واریسلا در دوران بارداري، در جنین سبب تولد نوزاد نارس می شود ودر نوزاد تازه به دنیا آمده کشنده است.
اگر کودك بعد از تولد مبتلا شود به ندرت عارضه جدي دارد. اگرمادر 5 روز (یا کمتر) قبل از زایمان و یا 2 روز بعد از زایمان مبتلا به آبله مرغان شده باشد بعضی از پزشکان توصیه به جداکردن مادر و نوزاد میکنند. اما بیماري بیش از نیمی از نوزادان خفیف است. مادر باید شیرش را بدوشد و شخص دیگري آن را به نوزاد بدهد. به نوزاد نیز باید ایمونوگلوبولین تزریق نمایند.
وقتی ضایعات خشک شده اند و بعد از 72 ساعت ضایعه جدیدي ظاهر نشده شیردهی بطور مستقیم از پستان می تواند ادامه یابد.
اگر مادر یک ماه بعد از تولد نوزاد، دچار بیماري شده باشد نیازي به قطع تغذیه باشیرمادر نیست به ویژه اگر ایمونوگلوبولین هم به شیرخوار تزریق شده باشد.
شیرخوار نباید تا زمانی که ضایعات پوستی واریسلا خشک نشده اند ، در تماس مستقیم با آنها باشد .
بهداشت مادر و کودک

19. مثل آبله مرغان سرخک هم می تواند در دوره جنینی و نوزادي کشنده باشد
مثل آبله مرغان سرخک هم می تواند در دوره جنینی و نوزادي کشنده باشد.پس توصیه می کنند تا زمانی که بیماري سرخک مادر مسري است باید مادر و کودك از هم جدا شوند تا احتمال ابتلا شیرخوار کم شود. اگر مادري 5 روز (یا کمتر) قبل از تولد نوزاد خود به سرخک مبتلا شود توصیه می شود پس از زایمان از نوزادش جدا شود. علیرغم این جدایی ممکن است نوزاد مبتلا شود.
در صورت توصیه پزشک به جدایی مادر و شیرخوار، باید شیر را دوشیده و به شیرخوار داده شود تا آنتی باديهاي موجود در شیر به شیرخوار منتقل شود و به مقاومت و ایمنی او کمک نماید.
بهداشت مادر و کودک

20. مادر مبتلا به سرخجه می تواند به شیردهی ادامه دهد
مادر مبتلا به سرخجه می تواند به شیردهی ادامه دهد . در واقع به مقاومت شیرخوار کمک کرده و واکسیناسیون طبیعی براي شیرخوارش فراهم می کند.
گرچه ویروس تبخال براي نوزاد کشنده است و تبخال ژنیتال می تواند به پستان منتقل شود، اما اگر زخم پوشیده شود و دور از دسترس و تماس کودك قرار گیرد، شیردهی بلامانع است. شستن دستها قبل از بغل کردن شیرخوار و همچنین بعد از هر بار تماس با زخم ضروري است. اگر ضایعه روي نوك یا هاله پستان باشد، قطع موقت شیردهی از پستان تا بهبود ضایعه لازم است.
این عفونت به راحتی از سایر اعضا خانواده هم می تواند به شیرخوار منتقل شود چون ابتلا به این عفونت در نوزاد (شیرخوار زیر 4هفته) کشنده است رعایت نکات بهداشتی بسیار ضروری است.
بهداشت مادر و کودک

21. اگر مادري در بارداري به هپاتیت B آلوده شود، نوزاد ممکن است به علت تماس با ترشحات مادر هنگام تولد در معرض بیماري قرار گیرد.
به نوزادان متولد شده از مادران آنتی ژن مثبت در عرض 12 ساعت اول تولد ایمنوگلوبولین اختصاصی واولین دوز از واکسن هپاتیت B را تزریق می کنند که نگرانی از انتقال این ویروس به داخل شیر مادر را برطرف می کند.
اگر مادر بعد از بارداري دچار این بیماري شود کودک و سایر اعضا خانواده باید واکسینه شوند و تغذیه با شیرمادر ادامه یابد.
بهداشت مادر و کودک

22. اگرمادر مبتلا به سل فعال باشد، نوزاد باید بلافاصله پس از تولد از مادر جدا شود زیرا انتقال میکروب سل از طریق تنفس است. چون میکروب سل در شیر ترشح نمی شود لذا مادر می تواند شیر را بدوشد تا توسط فرد دیگري به نوزاد داده شود. در مادرانی که فقط تست آنان مثبت است و سل فعال ندارند تغذیه کودك با شیرمادر بلامانع است.
به محض شروع درمان و تشخیص غیر واگیر بودن بیماري یعنی منفی شدن خلط مادر که معمولاً تا 2 هفته پس از شروع درمان طول میکشد تغذیه مستقیم هم میتواند شروع شود.
بهداشت مادر و کودک

23. گرچه ایدز از مادر به شیرخوار از طریق جریان شیر منتقل می شود، ولی میزان خطر در شیرخواران متفاوت می باشد.
دربعضی مناطق که بیماري هاي عفونی و سوءتغذیه از علل عمده و اصلی مرگ و میر شیرخواران می باشند، خطر ناشی از عدم شیردهی به این شیرخواران با احتمال خطر ناشی از ابتلا به ایدز سنجیده میشود و توصیه میشود مادر و نوزاد هر دو تحت درمان دارویی قرار گرفته و تغذیه با شیر مادر ادامه یابد.
بهداشت مادر و کودک

24. زنان مبتلا به سرطان پستان معمولاً قادر به شیردهی به شیرخوار به کمک پستان سالم و غیرسرطانی خود می باشد و در برخی موارد اگر جراحی یا رادیوتراپی مشکلی بوجود نیاورده ، می تواند از هر دو پستان شیر بدهد.
البته رادیوتراپی بعد از توده برداري ممکن ااست منجر به تولید ناکافی شیر در پستان بیمار شود.
زنانی که در دوران شیردهی تحت شیمی درمانی قرار می گیرند باید در هر مرحله درمان، شیر خود را دوشیده و دور بریزند تا زمانی که اثرات این داروها به طور کامل از بدن زدوده و پاك شود.
بهداشت مادر و کودک

25. در بعضی از بیماریهای کودک از قبیل بیماریهای مادرزادی قلبی، هیپوتیروئیدی، سندرم داون، شکاف کام و اسهال مصرف شیر مادر نه تنها مضر نیست بلکه مفید نیز می باشد
در مواردی مانند ابتلا شیرخوار به بیماری‌های متابولیک مثل گالاکتوزمی، فنیل کتونوری و ... شیرخوار باید در دوران شیرخوارگی از شیرخشک‌های رژیمی مخصوص استفاده کند و پس از این سن نیز رژیم‌های غذایی خاصی را مراعات کند.
بهداشت مادر و کودک