1. R.I.S

2. تاریخچه کشف اشعه X
در سال 1895 میلادی توسط فیزیک‌دانی به نام ویلیام رونتگن(118 سال پیش)
در 27 مارس 1845 در شهرلنپ در کشور آلمان بدنیا آمد.
ابتدا در هلند تحصیل کرد و درسوئیس موفق به اخذ مدرک دکتری فیزیک گردید.
حرف X نشان‌دهنده منشا ناشناخته آن بود.
او بعدها فهمید که این پرتوها می‌توانند از میان گوشت بدن بگذرند و با استفاده از صفحات فیلم عکاسی می‌توان تصاویری از استخوان‌ها در بدن تهیه نمود.

3. یکی از اولین تصاویر عکس برداری شده توسط اشعه ایکس

4. روش تولید اشعه ایکس
در هنگام برخورد الکترونها با سرعت بالا به فلزات، الکترون‌های لایه‌های پایین‌تر به لایه‌های بالاتر منتقل شده (اتم‌ها برانگیخته می‌شوند) و در هنگام برگشت الکترون‌ها به حالت پایه انرژی مازاد را به صورت پرتو ایکس گسیل می‌کنند.
هر لامپ تولید پرتو اشعه ایکس باید شامل:
منبع الکترون
میدان شتاب‌دهنده به الکترونها
هدف فلزی:هسته اصلی از مس و پوشش آن معمولا از تنگستن
به علاوه از آنجایی که قسمت عمدهٔ انرژی جنبشی الکترونها هنگام برخورد به فلز هدف، به حرارت تبدیل می‌شود، معمولاً فلز هدف را با آب خنک می‌کنند تا ذوب نشود(99% تبدیل به گرما – 1%اشعه)

7. میلی آمپر(MA):هر چقدر بیشتر باشد نشان دهنده حجم بیشتر اشعه است.
KV و MA
KV(از 40 تا 150):هر چقدر بیشتر باشد اشعه باصطلاح خشکتر است قدرت نفود پذیری بیشتری دارد.
میلی آمپر(MA):هر چقدر بیشتر باشد نشان دهنده حجم بیشتر اشعه است.

8. علم رادیولوژي
علم روش های مختلف تصویربرداری از بدن انسان است که در علم پزشکی به خدمت گرفته می شود تا تشخیص بیماری ها، سریع تر و با دقت بالاتری انجام گیرد.
از رادیولوژی برای چهار هدف استفاده می شود :
رادیولوژی تشخیصی: طی آن با استفاده از تجهیزات پزشکی، تعیین می شود که آیا بیماری در فرد وجود دارد و یا نه.
 رادیولوژی مداخله ای: این روش به پزشک کمک می کند تا مسیر بهتر و مطمئن تری را برای درمان بیماری استفاده نماید.
رادیولوژی درمانی: از رادیولوژی برای جنبه های درمانی نیز می توان استفاده کرد، مثلا سلول های سرطانی را مورد هدف قرار داد و از بین می برد. به این روش، رادیوتراپی گفته می شود.
 رادیولوژی هسته ای: شامل دارو درمانی می باشد که طی آن مواد رادیواکتیو به شکل دارو وارد بدن بیمار می شود. این مواد سبب می شود تا پزشک، تصویر واضح و روشنی را از عملکرد اندام مشاهده کند.

9. مزایای رادیولوژی
رادیولوژی به پزشک این امکان را می دهد که با کمترین عارضه ای، به داخل بدن بیمار راه پیدا کند و از آن اطلاعات بگیرد. قبل از اختراع رادیولوژی، این کار تنها از طریق باز کردن بدن با روش های جراحی انجام می گرفت و بسیاری از بیماران در این راه با رنج و مشقت های زیادی روبرو بودند.
 تسریع تشخیص بیماری ها از یکدیگر: با گرفتن تنها چند عکس رادیولوژی، پزشک می تواند تشخیص درست بیماری را در فرد بدهد و سریعا اقدامات درمانی را شروع کند.
در کل تصاویر رادیولوژی نقش اساسی در بالا بردن دقت، سرعت و کیفیت تشخیص و درمان بیماری را دارند.

10. انواع دستگاههای تصویر برداری
1)تصاویراشعه ایکس
اشعه X پرتو یونیزه الکترو مغناطیس است که با توجه به چگالی مواد در آن ها نفود کرده و با استفاده از این ویژگی میتوان اطلاعاتی در مورد ساختار داخلی یک اندام بدست آورد.
Mammography- Angiography- Computed tomography
سی تی اسکن تصویر را در قالب برشهایی نشان می دهد که می توان از آنها برای بدست آوردن تصاویر سه بعدی از اندام استفاده نموده.
در آنژیوگرافی نیز با تزریق ماده حاجب به بیمار تصویری پویا از رگهای خونی بدست می آید.
این پرتوها به سلول های بدن آسیب رسانده و یا ترکیبات ژنتیکی DNA را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

11. 2)M.R.I(Magnetic Resonance Imaging )
در این روش تصاویر پزشکی از طریق تحریک هسته های هیدروژن در میدان های مغناطیسی و با استفاده از فرکانس های رادیویی تهیه می شوند.
در دستگاههای MRI از اشعه یونیزه استفاده نمیشود. امواج مورد استفاده در ام آر آی از جنس امواج رادیویی و مغناطیسی هستند که ضرری برای بدن ندارند. ام آر آی از این واقعیت فیزیکی استفاده میکند که پروتون هایی که در هسته اتم ها قرار گرفته اند مانند کره زمین در حول محور خود با سرعت زیادی میچرخند و در نتیجه یک میدان معناطیسی در اطراف خود تشکیل میدهند.

12. M.R.I(Magnetic Resonance Imaging )
سیستمهای ام آر آی امروزه غالباً دارای قدرت میدانهای ۰/۲، ۱، ۱/۵، و ۳ تسلا می‌باشند.
در ایالات متحده آمریکا بیمارستان‌ها و مراکز خدمات بهداشتی اجازه استفاده از سیستم‌های تا ۴ تسلا را نیز برای یک بیمار دارند. اما از چهار تسلا به بالا صرفاً جنبه و کاربردهای تحقیقاتی دارد.
بزرگ‌ترین تولید کننده‌های سیستمهای ام آر آی امروزه شرکت‌های زیمنس آلمان، جی‌ای آمریکا، توشیبای ژاپن و فیلیپس هلند می‌باشند.

13. تصویری از آرشیو اداره ثبت اختراعات آمریکا که متعلق به ریموند دامادیان، دانشمند آمریکایی-ارمنی تبار و یکی از مخترعین سیستمهای نوین ام آر آی است.

14. M.R.I(Magnetic Resonance Imaging )
در ام آر آی بیمار در یک میدان مغناطیسی بسیار قوی قرار میگیرد. این میدان موجب میشود محور چرخش پروتون های هسته اتم ها در تمام بافت های بدن(بخصوص پروتون هایی که در هسته مولکول آب قرار دارند)در امتداد خطوط میدان مغناطیسی ام آر آی قرار گیرند. سپس امواج رادیویی خاصی به سوی بدن بیمار تابانده میشود. این امواج که بصورت پالس فرستاده میشوند موجب میگردند تا محور چرخش پروتون ها کمی تغییر کند. با اتمام پالس رادیویی، محور چرخش پروتون مجددا در امتداد خطوط میدان مغناطیس برمیگردد. این برگشت موجب ایجاد یک موج رادیویی (الکترومغتاطیسی) جدید میشود.

15. M.R.I(Magnetic Resonance Imaging )
سپس این امواج رادیویی ثانویه که از تک تک پروتون ها ساطع میشوند به توسط گیرنده های دستگاه ام آر آی دریافت شده و به کامپیوتر آن ارسال میگردند. کامپیوتر ام آر آی بسیار پرقدرت و با توان محاسباتی بالا است. در این کامپیوتر امواج دریافت شده بسرعت تحلیل شده و سپس تصاویری براساس این تحلیل ها ساخته میشود که پزشک آنها را بر روی مانیتور دستگاه میبیند و در صورت لزوم آنها را چاپ میکند.(سرعت پردازش تصویر بستگی به قدرت کامپیوترها دارد که دراوایل حدود 8ساعت بوده است)

16. 3)تصاویر حال از پزشکی هسته ای
در پزشکی هسته ای از رادیوایزوتوپ ها برای تشخیص و درمان بیماری ها استفاده می شود. تصایور بعد از مصرف داروی رادیواکتیو توسط بیمار تهیه می شوند.
با استفاده از این مواد امکان بررسی عملکرد قسمت های مختلف بدن فراهم می گردد. از انواع اصلی تصویر برداری به روش پزشکی هسته ای می توان به دو روش اشاده کرد:
SPECT(Single Positron Emission Tomography)
PET(Positron Emission Tomography)

17. 4)سونوگرافی
سونوگرافی با استفاده از پالس های صوتی با فرکانس بالا انجام می شود.
اکوی صدا در بافت های مختلف توسط یک دستگاه مبدل به تصاویر تبدیل می شود.
در مقایسه با دیگر روش های تصویر برداری، سونگرافی ارزان تر بوده و از تنوع بیشتری برخوردار است.
امروز تصاویر سونوگرافی به صورت سه بعدی و چهار بعدی نیز در دسترس است.

18. دلیل استفاده سیستمهای اطلاعاتی
با توجه به توسعه و پيشرفت علم پزشكي، اطلاعات مربوط به معاينات، آزمايشات، درمان و مديريت بيماران در بيمارستان به طور فزاينده اي در حال افزايش مي باشد. با توجه به حجم بالاي اين اطلاعات و اهميت آن در مراقبت بيماران وجود يك سيستم اطلاعاتي براي نظم بخشيدن و مديريت اطلاعات موجود ضروري به نظر مي رسد.

19. سيستم اطلاعاتي
سیستمهای مجموعه اي از اجزا مربوط به هم كه اطلاعات را به منظور پشتيباني از فرايند تصميم گيري و كنترل امور در يك سازمان و همچنين تسهيل وظايف و فعاليت هاي سازمان و كاركنان آن جمع آوري، پردازش، ذخيره و توزيع مینمايد.

20. وظايف بخش راديولوژي
بخش راديولوژي شامل 7 وظيفه مي باشد كه هر كدام از آ ن ها با تبادل اطلاعات همراه بوده و با استفاده از تكنولوژي اطلاعات مي تواند توسعه يافته و منسجم گردد. اين وظايف عبارتند از:

21. ارزيابي متخصصين باليني(معمولا پزشكان معالج) از مشكلات باليني بيمار و تعيين نياز به انجام فرآيند تصويربرداري.
درخواست و تعيين وقت تصويربرداري راديولوژي با ذكر علت درخواست و تاريخچه باليني بيمار.
انجام تصويربرداري و تهيه تصاوير راديولوژي.
بررسي تصاوير گرفته شده و تاريخچه باليني بيمار توسط راديولوژيست و پاسخ به سوالات مطرح شده از طرف پزشك معالج.
تهيه گزارش مكتوب توسط راديولوژيست و ارسال مستقيم نتايج به متخصص باليني ارجاع دهنده بيمار به منظور ارائه نتايج بدست آمده از تصوير برداري و ارائه پيشنهاد براي ارزيابي بيشتر وضعيت بيمار.
كنترل و پايش كيفيت تصويربرداري.
آموزش و تعليم مداوم و پيوسته پرسنل راديولوژي از طريق انواع گوناگون روش هاي آموزشي.

22. مشکلات رادیولوژي مبتنی بر فیلم
هزینه بالای تهیه فیلم و داروهای ظهور و ثبوت
کیفیت پایین تصاویر
تحمل دوز بالای اشعه توسط بیمار بدلیل تکرار عکسبرداری(تنظیم نبودن اشعه یا شدت جریان)
نیاز به تاریکخانه و فضای بایگانی
گم شدن تصاویر رادیولوژی
تأخیر در دستیابی به فیلم
هزینه بالاي ایجاد کپی از تصاویر
عدم امکان اعمال پردازش هاي رایج بر روی تصاویر
مشکلات زیست محیطی

23. موارد ذکر شده منجر به گسترش رادیولوژی دیجیتال و نمایش و پردازش کامپیوتری تصاویر پزشکی گردیده است.
RIS
DICOM
PACS

24. RIS
يكي از بزرگترين زير سيستم هايHIS مي باشد كه براي انجام اقدامات راديولوژي، ذخيره سازي فيلم، تفسير و ارائه گزارشات راديولوژي، ثبت و بازيابي داده هاي بيمار و تهيه تصاوير راديولوژي مي باشد.
در اين سيستم همانند ساير سيستم ها، برنامه تعيين وقت اغلب اولين عملياتي است كه وارد كامپيوتر مي گردد.
ذخيره سازي، نگهداري و توزيع فيلم ها را مديريت می نمايد.
سيستم بايد با ساير سيستم هاي اطلاعاتي براي تلفيق داده هاي بيمار به منظور تعيين زمان معاينات، تهيه گزارش و امكان محاسبه صورت حساب بيماران يكپارچه گردد.

25. R.I.S وظایف
سیستم جامع مدیریتی که همه عملکردهای مربوط به مدیریت بیمار، تشخیص و گزارش دهی و کنترل موجودی را اداره می کند.
پایگاه داده کامپیوتری در بخش رادیولوژی است که ذخیره سازی، تحلیل و تفسیر و توزیع اطلاعات و تصاویر رادیولوژی بیمار را بعهده دارد.
در واقع RIS یک نرم افزار مناسب برای مدیریت تصاویر پزشکی و اطلاعات مرتبط است.
همچنین این سیستم تمام موادمصرفی در طی اقدام رادیولوژی راردیابی می کند.

26. R.I.S اهداف
هدف نهایی این سیستم ذخیره تمام تصاویر بیمار، اسکن هاو نمودارهای ECG در سیستم یا به صورت فایل الکترونیکی می باشد و به خاطر ارتباط با سیستم پکس از بازیابی های غیر ضرور و اشاعه اطلاعات فیلم ها جلوگیری می کند.
ایجاد فضایی بدون کاغذ برای نگهداری رکوردهای دیجیتالی، استفاده بهینه از منابع در مرکز پزشکی، بهینه کردن منابع و بهبود گردش کار و ارتقا کارایی نتیجه مراقبت پزشکی.

27. مولفه های سیستم اطلاعات رادیولوژی
Functional requirements
User access controls and patient consent:
Patient demographics and alerts
Electronic and paper-based requesting
Work lists and folders
Examination details
Reporting and report coding
Film and image tracking:
Stock control
Billing
Management reports

28. DICOM
تصاویر پزشکی در یک استاندارد یا قالب مستقل ذخیره می شوند می شوند DICOM مهمترین قالب آن می باشد.
با استفاده از اين پروتكل تصاوير با كيفيت بالا منتقل مي شوند وبدين ترتيب پزشك بر روي صفحه مونيتور تصوير را با همان كيفيت اصلي مي بيند.

29. PACS (Picture Archiving & Communication System)
سيستم مخابره و آرشيو تصاوير است که با دريافت، نگهداری و نمایش تصاویر پزشکی مبتنی بر استاندارد DICOM،مجموعه ای از سیستمها را توصیف میکند که بایگانی، پردازش و نمایش تصاویر رادیولوژی دیجیتالی واطلاعات مربوطه را تسهیل میکند.

30. PACS تاریخچه
براي اولين بار در سال 1982 در كنفرانس تصويربرداري پزشكي(IEEE)، سيستمي معرفي گرديد كه امكان ذخيره، نمايش و انتقال تصاوير و اطلاعات ديگر را انجام مي داد.این سیستم در همان سال از انجمن رادیولوژی آمریکا تاییدیه گرفت و در سال 1984 نیز در اروپا مورد توجه کنگره رادیولوژی (ECR) قرار گرفت این سیستم پکس نامیده شد.

31. سیستم پکس بطور معمول شامل اجزا زیر می باشد
1- دستگاه های تصویربرداری
2- ایستگاه های کاری
3- سرور مرکزی برای توزیع اطلاعات از طریق شبکه کامپیوتری
4- شبکه کامپیوتری

32. PACS اهدف استفاده از
مشكلات فراوان در سيستم تصوير برداري كليشه اي وجود دارد كه علاوه بر نارضايتي پزشكان و راديولوژيست ها و نيز بيمار به خاطر كيفيت، كميت و نياز به تكرار تصاوير، مديريت بيمارستان را از نظر هزينه و حفظ و نگهداري فيلم ها به چالش كشيده لذا هدف اصلي استفاده از سیستم پکس ارتقاي بازده موثر كاري در كنار قابليت هاي تشخيصي پزشكان است. استفاده از استانداردهاي روز در نگهداري ايمن فيلم ها از نظر مديريتي قابل ملاحظه مي باشد.

33. PACS وظایف
تهيه تصاوير ديجيتال
انتقال تصاوير
نمايش تصاوير
ذخيره و بازيابي تصاوير

34. PACS کاربردهای استفاده از اين سيستم ها در آموزش هاي الكترونيكي
استفاده از اين سيستم در جهت پيشرفت محاسبات از طريق مقايسه تصاوير
كمك هاي شايان به امر تحقيق و پژوهش
برقراري ارتباط باRIS وHIS از اين طريق
برگزاري جلسات مشاوره اي بدون حضور پزشك
برقراري ارتباط بين بخش هاي مختلف يك بيمارستان كه خود سبب بهبودمراقبت از بيمار مي شود.

35. PACS مزایای
دسترسي هم زمان پزشكان و متخصصان به تصاوير يكسان بدون محدوديت زماني و مكاني
بالا بردن كيفيت تصاوير و در نتيجه تشخيص سريعتر و كارآمدتر
كاهش هزينه هاي مربوط به فيلم راديولوژي معمولي
آزاد كردن فضاي مربوط به بايگاني فيلم ها در راديولوژي معمولي
فراهم نمودن امكان تشخيص و يا آموزش از راه دور
عدم نياز به پرتو نگاري از بيمار به دفعات با توجه به کاهش احتمال گم شدن يا خرابي تصاوير
امکان پردازش تصاوير و ساخت تصاوير سه بعدي
افزايش سرعت دسترسي به تصاوير
پژوهش و تحقیقات و آموزش
کاهش آلودگی محیط زیست

36. معايب
هزينه بالاي اوليه
هزينه بالاي نگهداري سيستم
امكان از دست دادن اطلاعات در زمان تبديل اطلاعات از آنالوگ به ديجيتال وهمچنين در هنگام فشرده نمودن اطلاعات
امنيت شبكه

39. منابع:
پایان نامه کارشناسی ارشد،سید سینا مرعشی، طراحی الگوی سیستم اطلاعات بیمارستانی برای ایران1383
 رساله دکترا، اعظم السادات حسیتی،طراحي مدل منطقي سيستم اطلاعات بيمارستان براي بيمارستان هاي عمومي آموزشي تابعه دانشگاه هاي علوم پطشکی ایران، تهران وشهید بهشتی.
Radiology information system,
 كتاب تصويرسازي پيشرفته در راديولوژي ،تاليف :الهه جزايري1387

40. با تشکر از توجه شما
تهیه کنند: حسین جعفری