Download presentation
Presentation is loading. Please wait.
1
Defnyddio metawybyddiaeth
Defnyddio metawybyddiaeth yn effeithiol Gweithgareddau: Pwy-beth-pryd – 2 funud yn unigol a rhannu Chwilair (sleid 2 a thaflenni) – trefnu a chysylltu geirfa a meddwl ochrol
2
Metacognition Metawybyddiaeth Who Pwy How What Beth Sut When Why Pryd
Pam Gan weithio fesul dau neu dri, mae’r cydweithwyr yn arsylwi ar un clip fideo (neu fwy, yn dibynnu ar eu dewis) o wersi (heb fod y pwyntiau dysgu ac addysgu wedi’u cynnwys) o’r DVD ‘anelu at ragoriaeth: datblygu meddwl’). Gallai clipiau 3, 4, 6, 7, 11 fod yn ddefnyddiol at hyn. Maen nhw’n defnyddio’r templed ‘pwy, beth, pryd, pam, ble, sut’ i sgaffaldio ac adnabod yr elfennau metawybyddol sydd wedi’u disgrifio yn sleid 2 a’r strategaethau sydd wedi’u defnyddio gan yr athro neu’r athrawes a’r dysgwyr i roi sylw i’r elfennau hynny. Dewch â’r grwpiau at ei gilydd a derbyn adborth ynghylch eu syniadau. Mae’r nodweddion allweddol i’w tynnu allan yn cynnwys: Does dim amser neu ‘ran o wers’ benodol ar gyfer ffocws metawybyddol - mae’n digwydd drwy’r wers i gyd. Bydd cysylltu metawybyddiaeth mewn tameidiau mawr fel hyn yn caniatáu i’r dysgwyr fyfyrio ar y prosesau neu’r dulliau sydd wedi’u defnyddio a a oedd yn berthnasol ar y pryd. Gallan nhw bwyso a mesur pa mor ddefnyddiol ydyn nhw (neu’r hyn y gall fod angen ei wneud i’w diwygio) er mwyn caniatáu i’r dysgwyr ddefnyddio’r wybodaeth honno i symud eu dysgu yn ei flaen ar unwaith. Gall cadw’r fetawybyddiaeth tan y diwedd fod yn aneffeithiol, gan fod yr amser i weithredu wedi mynd heibio neu am fod amryw o bethau wedi digwydd yn y cyfamser. Gall myfyrdodau’r dysgwyr gael eu drysu’n fawr gan eu bod yn debyg o fod wedi defnyddio amrywiaeth eang o strategaethau, dulliau, egwyddorion a ffyrdd o weithio i gyd mewn un gweithgaredd. Gall hynny arwain at ddiffyg ffocws yn y myfyrio nad yw felly yn helpu’r dysgwr yn ei gamau nesaf. Where Ble 2
3
Chwilair! Gweithiwch fel pâr gyda'ch cyfaill siarad
Edrychwch yn ofalus ar y geiriau a gawsoch Pa eiriau ydych chi'n meddwl sy'n perthyn i'w gilydd? Pam ydych chi'n meddwl bod y geiriau hyn yn perthyn i'w gilydd? Sut ydych chi'n penderfynu pa eiriau sydd wedi'u cysylltu â'i gilydd? Beth ydych chi'n meddwl y mae'r geiriau cysylltiedig yn ei olygu? Sut ydych chi'n gwybod hyn? Pa egwyddorion ydych chi'n eu hyrwyddo? 3
4
Beth rydw i’n gorfod ei wneud? Sut rydw i’n gwybod? Beth gallwn ei ddefnyddio yma? Pam defnyddies i e o’r blaen? Why develop thinking skills and assessment for learning in the classroom? Ble rydw i wedi defnyddio hyn o’r blaen? Sut rydw i’n gwybod? Sut cyrhaeddes i yma? Beth ydw i angen nesa? Diagram i grynhoi natur metawybyddiaeth. Dyma’r broses hanfodol ganolog wrth ddatblygu sgiliau meddwl. Rhaid i’r dysgwyr fyfyrio ar eu dysgu a mynd ati’n fwriadol i gymhwyso canlyniadau eu myfyrdodau er mwyn hybu eu gwaith dysgu. Mae angen i fetawybyddiaeth fod yn broses barhaus o adborthi mewnol ac allanol i fwydo’r camau nesaf. Mae angen iddo groesi ar draws sawl maes mewn tasg, er enghraifft: Gwneud synnwyr o’r dasg 2. gwybod y strategaethau a’r dulliau, sut i’w defnyddio a pha bryd 3. gwybod a deall proses ac egwyddorion meddwl monitro a chloriannu, gan ddysgu o lwyddiant (neu ddiffyg llwyddiant) y strategaethau neu’r dulliau a ddewiswyd 5. gwneud cysylltiadau ar draws cyd-destunau Mae’n bwysig gwerthfawrogi nad yw’r elfennau metawybyddiaeth sydd wedi’u disgrifio yn cau ei gilydd allan, ond yn cydblethu. Yn yr achos hwn, mae pob elfen yn bwydo ac yn cefnogi elfen arall wrth symud y dysgu yn ei flaen. Gellir dadlau mai addysgu metawybyddiaeth yw’r agwedd anoddaf ar ddatblygu sgiliau meddwl ond mae’n sicr mai dyma’r bwysicaf er mwyn i’r dysgwyr gyfnerthu a chysylltu eu gwaith dysgu. Bydd sleidiau eraill yn nes ymlaen yn trafod sut y gall athro neu athrawes fodelu metawybyddiaeth drwy gwestiynau ac iaith. ACCAC Beth weithiodd yn dda? Sut bydd e’n helpu nesa? Pecyn SMT 2009 4
5
Weithiau Bob amser Byth Why develop thinking skills and assessment for learning in the classroom? Rhowch y cwestiynau ar y sleid nesaf mewn categorïau yn ôl pa mor debyg ydyn nhw o hybu a datblygu metawybyddiaeth! Cofiwch, bydd gofyn ichi gyfiawnhau unrhyw benderfyniadau… Hwyrach yr hoffech ystyried gwella’r cwestiynau er mwyn helpu i’w symud i gategori gwahanol! ACCAC 5
6
Pryd gwnewch chi hyn eto?
Beth yw ffotosynthesis? Ble rydych chi wedi defnyddio trefn diemwnt o’r blaen? Sut ewch chi ati i chwilio ar y rhyngrwyd? Pam byddwch chi’n chwilio ar y rhyngrwyd? Beth yw’ch barn chi am y gerdd hon? Allwch chi sôn am eich stori? Oes gan y ffynhonnell duedd? Sut gwyddoch chi? Beth rydych chi’n ei hoffi am y llun rydych chi wedi’i dynnu? Beth oedd yn anodd ichi yn y gweithgaredd? Sut mae hyn yn debyg i’ch dyluniad cynharach? Pam rydych chi’n hoffi’r llyfr yma? Ddylai hyn wella’ch ateb? Oes ffordd arall i wneud hyn? Ble cawsoch chi’r syniad? 6
7
Rheoli metawybyddiaeth
NID sesiwn trafod llawn mohono – dylai ddigwydd ym mhob rhan o’r dysgu! Mae angen ei fodelu i ddechrau – neu bydd y dysgwyr yn drysu a bydd yr atebion yn wan iawn o ran lefel a/neu yn amherthnasol Mae angen pwrpas Mae angen cydweithio i ddechrau Mae’n fwyaf effeithiol o’i ddefnyddio i ddadansoddi’r prosesau sydd wedi’u defnyddio. Mae myfyrio ynghylch i ba raddau mae’r meini prawf ar gyfer llwyddiant wedi’u cyrraedd yn gallu bod yn fetawybyddol ond yn fwy aml mae’n canolbwyntio ar y deilliant ac nid y broses Bydd angen amser ac ymarfer! Crynodeb o brif nodweddion yr arsylwadau ar y gwersi o’r sleid flaenorol. 7
8
P D M
9
Meddwl sy'n galw am y sgiliau mwyaf
(Lauren Resnick, 1987) Nid yw'n algorithmig (nid yw'r llwybr gweithredu wedi'i bennu'n llwyr ymlaen llaw) Mae'n tueddu i fod yn gymhleth (nid yw'r llwybr cyfan yn "weladwy" yn feddyliol o unrhyw fan unigol) Mae'n cynhyrchu atebion lluosog yn aml (pob un gyda chostau a manteision yn hytrach nag atebion unigryw) Mae'n cynnwys llunio barn a dehongli hyblyg gan addasu yn ôl y dystiolaeth Mae'n cynnwys cymhwyso meini prawf lluosog sy'n gwrthdaro â'i gilydd weithiau Mae'n cynnwys ansicrwydd yn aml (nid yw popeth sy'n dylanwadu ar y dasg yn hysbys) Mae'n cynnwys hunanreoleiddio'r broses feddwl (ni allwn gydnabod meddwl sy'n galw am y sgiliau mwyaf mewn unigolyn pan fydd rhywun yn cyfarwyddo’r dysgu ar bob cam) Mae'n cynnwys gosod ystyr (cael hyd i drefn mewn rhywbeth sydd i'w weld yn anhrefnus) Mae'n cymryd ymdrech (mae’r mathau o ymhelaethu a llunio barn yn gofyn am dipyn o waith meddwl)
10
Dulliau a strategaethau poblogaidd i reoli metawybyddiaeth
Cynradd Uwchradd Iaith meddwl a dysgu Myfyrdodau Mr Broga Lindysyn metawybyddol Triongl myfyrio Diagram PMD Symudyn myfyrio Iaith meddwl a dysgu Triongl myfyrio Diagram PMD Cwestiynau sgaffaldio Lindysyn metawybyddol (wedi’i addasu!) Rhai dulliau a strategaethau poblogaidd. Efallai y byddwch am gynnal archwiliad o brofiadau cydweithwyr o ddefnyddio’r strategaethau hyn – efallai drwy ‘feddwl-paru-rhannu’ ac wedyn caniatáu munud sydyn i’r cydweithwyr ddisgrifio’r strategaeth a sut i’w defnyddio! Ceir enghreifftiau yn y sleidiau nesaf ac mae manylion rhai eraill ar gael yn y llyfryn ‘Sut’. Datganiadau cyflwyno CA4 disgrifiadau lefel ddim yn gymwys (mewn Ymarfer Corff, mae llawer o’r farn eu bod yn fuddiol) llai o orchmynion gwyddoniaeth a’r meini prawf TGAU diwygiedig cyfredol Addysg Grefyddol a chytundebau lleol a TGAU 10
11
Meini prawf ar gyfer llwyddiant
Sut beth yw hyn? Cymylau Myfyrio (craidd) Beth sy’n digwydd nesaf? Ble rydw i wedi defnyddio hyn? Sut rydw i wedi defnyddio hyn? Ffordd betrus (a chynnar!) iawn o sgaffaldio dysgu a dechrau cwestiynau metawybyddol ar gyfer y blynyddoedd cynnar yw hon. Rhowch gynnig ar geisio cynnwys dilyniant i lawr a rhwng y pedwar cwestiwn myfyrio craidd ar y sleid hon a’r nesaf, ond mae’n amlwg yn dibynnu ar her a chynnwys y dasg. Sut rwy’n dysgu Siwrnai ddysgu (proses) 11
12
Ble rydw i wedi defnyddio hyn? Sut rydw i wedi defnyddio hyn?
Sut beth yw hyn? Ble rydw i wedi defnyddio hyn? Sut rydw i wedi defnyddio hyn? Beth sy’n digwydd nesaf? Sut defnyddies i y strategaeth/ syniad/dull? Pa mor fuddiol oedd hyn? Ble rydw i wedi defnyddio y syniad yma o’r blaen? Ble rydw i wedi gweld hyn o’r blaen? Sut me hyn yn fy helpu i? Sut mae hyn yn debyg i…? Ble rydw i wedi defnyddio’r strategaeth/ dull hwn o’r blaen? Beth ddigwyddodd? Sut mae hyn yn wahanol i…? Beth allai ddigwydd petai..? Pam ddefnyddies i y syniad/dull/ strategaeth yna? Pa mor fuddiol oedd hyn? Ble rydw i wedi defnyddio’r syniad yma o’r blaen? Sut bydda i’n gwybod os..? Beth allai ddigwydd petai..? Beth ddigwyddodd wedyn? Pa strategaethau/ dulliau wnes i eu defnyddio? Yma, dwi wedi ceisio grwpio awgrymiadau ar gyfer dechrau cwestiynau o dan y cwestiynau craidd (ond mae’n amlwg bod y rhain yn gorgyffwrdd, gan fod yna gysylltiad rhwng yr holl gwestiynau a bod y rheiny yn aml yn dibynnu ar ganlyniadau ei gilydd). Ar hyn o bryd, dwi ddim yn credu eu bod nhw mewn unrhyw hierarchaeth benodol ac maen nhw’n debyg o ddibynnu ar y plentyn a’r cyd-destun. Mae’r syniadau hyn yn cael eu treialu gan ysgolion ar hyn o bryd a chawn weld beth fydd yn digwydd cyn inni geisio disgrifio unrhyw fath o hierarchaeth. Pa welliannau y galla i eu gwneud? Sut bydda i’n gwybod os..? 12
13
Myfyrio wedi’i Sgaffaldio
Y peth oedd o wir help i mi heddiw oedd …… Ron i’n deall yn well pan……. Mae un peth wnaethon ni heddiw wedi gwneud imi sylweddoli…. Ar ôl darllen, dwi …. I wella, fe allwn i ….. Gallwn i ddefnyddio’r strategaeth yma wrth….. Y tro nesa fe allwn i …. Ar ôl siarad â…. Cwestiynau i ennyn myfyrdodau ac ymateb Mae gan athrawon ran i’w chwarae i ddatblygu sgiliau hunan-asesu’r myfyrwyr. Yn aml, dydy’r myfyrwyr ddim yn gwybod pa fath o gwestiynau i’w gofyn ynghylch eu gwaith ac felly, wrth drafod gwaith y myfyrwyr, gall athrawon fodelu’r math o gwestiynau sy’n arwain at ddadansoddi a myfyrio. Dylai’r cwestiynau hyn: edrych ar bosibiliadau amgen chwilio am esboniad egluro ystyr, a damcaniaethu. Un syniad/peth dwi’n dal heb ei ddeall yw…. Y peth mwyaf anodd i mi oedd …. 13
14
Pa welliannau y galla i eu gwneud?
Symudynnau myfyrio - enghreifftiau Beth rydw i’n ei wybod am hyn? Beth wnes i yn gyntaf? Pam wnes i’r penderfyniad yma? Sut rydw i’n gwybod hyn? Beth arall gallwn i ei ganfod? Sut newidiodd fy syniadau gwreiddiol? Pa ffyrdd eraill alla i edrych ar hyn? Sut gwna i hyn? Mae symudynnau myfyrio yn fwyfwy poblogaidd, yn enwedig mewn ystafelloedd dosbarth cynradd. Maen nhw’n modelu cyfresi o gwestiynau metawybyddol nodweddiadol sy’n cael eu defnyddio gan athrawon a dysgwyr. Gall y dysgwyr eu defnyddio’n unigol (pan fyddan nhw’n hyderus i’w defnyddio mewn grŵp cydweithredol neu grŵp o gyfoedion) i fframio’u syniadau metawybyddol. Mae mathau mwy diweddar o symudynnau wedi cynnwys cwestiynau sydd wedi’u hawgrymu gan ddysgwyr er mwyn ‘dilyn llwybr o feddwl am beth wnaethon ni’. Mae’r rhain yn dangos pa mor dda mae’r dysgwyr yn deall y broses er mwyn llwyddo i’w throsglwyddo i gyd-destun arall i helpu eu cymheiriaid. Pam ddylwn i Wneud hyn? Pa welliannau y galla i eu gwneud? Pecyn SMT 2009 14
15
Iaith Dysgu Meddwl/ Gweithio ar eich pen eich hun Gofyn cwestiynau
mewn grŵp Darllen/ Ymchwilio Rhannu syniadau Ysgrifennu/ Cofnodi Trafod Iaith i ddisgrifio dysgu. Mae llawer o becynnau masnachol yn ceisio annog dysgwyr i fynegi mewn geiriau ‘sut roedden nhw’n dysgu/gweithio’. Mae’r eirfa sydd wedi’i disgrifio uchod yn caniatáu i’r dysgwyr ganolbwyntio ar yr agwedd hon. Ond, heb chwilio ymhellach am y rhesymau dros weithio yn y dull hwn neu’r hyn a gafodd ei drafod yn benodol, neu sut y ‘darllenodd’ dysgwr (er enghraifft drwy strategaethau dadansoddi fel sgimio a sganio a phwrpasau’r rheiny), dydy dysgwyr ddim yn debyg o fynd yn ddigon dwfn i fetawybyddiaeth i’w helpu i drosglwyddo swm sylweddol o syniadau a phrosesau meddwl. Ar y lefel arwynebol hon, mae myfyrio ar iaith dysgu yn cael effaith ar fagu agweddau a gwerthoedd cadarnhaol tuag at ddysgu. Ond heb gwestiynau metawybyddol dyfnach a mwy sylweddol, fydd hyn ddim yn annog dysgwyr i ddadansoddi eu hegwyddorion neu eu prosesau meddwl. Gwrando Arsylwi Pecyn SMT 2009 15
16
Iaith Meddwl Chwilio am batrymau Cymharu a Chyferbynnu Gwneud Creu
penderfyniadau Creu dilyniant Rhoi barn Dosbarthu Rhagfynegi Gwneud cysylltiadau Modelu Enghreifftiau o iaith meddwl. Nid rhestr gynhwysfawr yw hon a’r cyfan sydd yma yw enghreifftiau o rai egwyddorion a syniadau. Dylai cwestiynau metawybyddol dyfnach am iaith dysgu symud y dysgwyr tuag at ddefnyddio iaith meddwl i gyfiawnhau eu synaidau, eu prosesau a’r egwyddorion sydd wedi’u defnyddio. Gofyn cwestiynau Cloriannu Adolygu Dychmygu Pecyn SMT 2009 16
Similar presentations
