1. Buxheti me pjesemarrje: Koncepte dhe Praktika
Programi pilot per buxhetin me pjesemarrje
Seminar i Bankes Boterore
Tirane 12 maj 2004
Andre Herzog

2. Pasqyra e Lendes Cfare eshte buxheti me pjesemarrje (PB)?
Perse e nxit pushteti vendor (LG) PB?
Si ta zbatojme PB?
Praktikat me te suksesshme PB
Eksperiencat dhe mesimet
Referenca

3. Cfare eshte buxheti me pjesemarrje?
Eshte nje proces renditjeje prioritetesh dhe vendim-marrjeje i perbashket permes te cilit qytetaret dhe pushteti vendor vendosin bashkarisht ne lidhje me akordimin perfundimtar te investimeve publike
Perfshin qytetaret ne hartimin e buxhetit vjetor
Eshte komplementare e strukturave te perfaqesimit zyrtar
Rregullat e PB u japin prioritet shtresave me te varfra
PB-ja bazohet ne ndarje territoriale dhe tematike
PB-ja eshte avangarda e pjesemarrjes ne pushtetin vendor (LG)

4. Perse e nxit pushteti vendor Buxhetin me Pjesemarrje?
Per te rritur efektivitetin dhe eficiencen e buxhetit dhe ofrimit te sherbimeve
Per ta bere procesin e hartimit dhe zbatimit te buxhetit me transparent dhe me te pergjegjeshem perpara qytetareve
Per te siguruar perputhje midis kapaciteteve teknike te pushtetit vendor ne hartimin e buxhetit me nevojat e qytetareve
Per te rritur barazine
Krijimi i nje mekanizmi te thjeshte qe perfshin te varferit dhe shtresat tradicionalisht te perjashtuara ne sigurimin e aksesit ndaj fondeve publike dhe ne procesin e vendim-marrjes
Per te siguruar qendrueshmeri
Per te rritur kapacitetin e te ardhurave dhe cilesine e investimeve te pushtetit vendor
Per te forcuar organizimin e shoqerise civile
Per te ndertuar nje dialog konstruktiv midis pushtetit vendor dhe shoqerise civile
Per te ngritur institucione qe nxisin qytetari aktive dhe te pergjegjshme

5. Si zbatohet Buxheti me Pjesemarrje?
FY 00
1- takime lokale
3- Zbatimi i miratimit
2- aktivitete te komitetit PB
Final proposal

6. Si zbatohet PB? 1 – TAKIME LOKALE (2 muaj)
Fushata ndergjegjesimi/takime pergatitore me komunitetin
Informacion ne lidhje me situaten financiare dhe parashikimet
Informacion mbi punet publike ne progres
Diskutimi i rregullave te PB
Evidentimi i prioriteteve lokale
Diskutimi i prioriteteve lokale dhe tematike
Perzgjedhja e prioriteteve lokale dhe tematike
Zgjedhja e delegateve lokale per ne PB
Cdo zone lokale zgjedh perfaqesuesit e saj per ne Komitetin e PB
Final proposal

7. Si zbatohet PB? 2 – AKTIVITETET E KOMITETIT PB (2 muaj)
Ngritja e komitetit PB
50% shoqeri civile + 50% delegatet LG (zakonisht)
Diskutimi i te gjitha prioriteteve lokale dhe tematike
Hapja zyrtare e komitetit PB
Prezantimi i te gjithe prioriteteve
Aktivitete per ngritjen e kapaciteteve
Diskutime per njohjen e pergjithshme te situates
Trajtimi i te gjithe prioriteteve
Thellimi i diskutimit mbi te ardhurat bashkiake & investimet bashkiake
Monitorimi i investimeve aktuale
FY 00

8. Si zbatohet PB?
Aktivitete te Komitetit te Buxhetit me Pjesemarrje (maj-qershor)
Analiza teknike dhe financiare nga LG\
Analizat duhet t’u pershtaten propozimeve sipas kritereve teknike
Ka disa institucione dhe departamente/drejtori qe ofrojne informacion teknik
Rakordimi i kerkesave me buxhetin
Prioritizimi
Analiza e prioriteteve mbi bazen e nje matrice prioritetesh
Diskutime me anetaret e Keshillit Bashkiak
Sigurimi i konsensusit
Akordimi i fondeve mbi bazen e matrices se prioriteteve
Detajimi i buxhetit

9. Si zbatohet PB? MIRATIMI & ZBATIMI (korrik-)
Miratimi i propozimit te buxhetit nga Komitetit PB
Zakonisht me ane te konsensusit
Dhe ne rast se shihet e nevojshme me votim
Aprovimi zyrtar i buxhetit nga Keshilli
Paraqitja e buxhetit PB tek Kryetari i Bashkise
Komiteti PB dergon per aprovim propozimin per buxhetin
Pjesemarrje e fuqishme e qytetareve
Vendimi perfundimtar ne doren e Keshillit Bashkiak
Zbatimi i buxhetit dhe procesi pasues
Delegatet dhe qytetaret monitorojne zbatimin e buxhetit
Diskutimi i ndryshimeve qe nevojiten ne rregullat e PB
Fillimi i nje viti te ri i PB

10. Praktikat me te suksesshme
15 vende kane nje lloj PB
Brazili, Bolivia, Nikaragua, Peruja, Meksiko
Repiblika Ceke, vendet skandinave
SHBA, Kandaja
Ne vitin 2003, ne Brazil kishte mbi 250 bashki qe kishin PB
59% bashki me mbi banore kane zbatuar PB
Eshte zbatuar nga te gjitha partite politike pa dallim nga bindjet idelogjike
Disa qeveri te disa shteteve kane nisur te zbatojne metodologjine
Qeveria Federale aprovoi metodologjine PB ne hartimin e Planit te fundit Kombetar Disa Vjecar te Investimeve (PPA)

11. Praktikat me te suksesshme: Porto Alegre
Eksperienca e pare dhe me e njohura ne buxhetin me pjesemarrje
Nisi ne vitin 1989
1.3 milione banore
Kryeqyteti i Rio Grande do Sul State

12. Praktikat me te suksesshme: Porto Alegre
Qellimi
Objekti eshte te sigurohen shpenzime publike progresive & transparente me qellim qe rajonet me nevojat me te medha te kene edhe buxhetin me te madh.
Kriteret mbi prioritetin
Numri i popullesise = 2
Pesha e mungeses se sherbimeve = 4
Pesha e prioriteteve tematike = 5
ARRITJET GJATE VITEVE
Numri i familjeve qe kane akses ne ujin e pijshem u rrit nga 80% ne 98%
Numri i femijeve qe frekuentonin shkollat publike u dyfishua
30 kilometera rruge u asfaltuan cdo vit ne lagjiet me te varfra
Te ardhurat u rriten me afersisht 50%.

13. Praktikat me te suksesshme: Belo Horizonte
Kryqyteti i Minas Gerais State
PB nisi ne vitin 1993
OP mbahet cdo 2 vjet
Planifikim sipas zonave me shume sesa ne baze projekti
Permes integrimit te Master Planit dhe programeve te rregullarizimit te tokes dhe urbanizimit
Fondet shperndahen sipas njesive territoriale (81 UPs)
Fondet akordohen sipas numrit te popullsise dhe hartes se treguesit te cilesise se jetes (IQVU) duke i dhene prioritet zonave ku ka perqendrim me te larte te varferise

14. Praktikat me te suksesshme: Belo Horizonte*
Norte
Nordeste
Leste
Centro-sul
Venda
Nova
Pampulha
Oeste
Barreiro
Noroeste
81 UPs
IQVU me i larte
26 Special Ups = 10% buxhet
IQVU me i ulet
Zonat e prioritetit = 56% buxhet

15. Praktikat me te suksesshme: Belo Horizonte
INVESTIMET E ZONAVE PRIORITARE TE APROVUARA PER VITET 2003/2004

16. Praktikat me te suksesshme: Belo Horizonte
Infrastructure
439
45,30%
Slum upgrading
254
26,21%
Education 97
10,01%
Health 92
9,50%
Social 30
3,10%
Sport 26
2,68%
Housing 16
1,65%
Culture 12
1,24%
Green areas 3
0,31%
969
100,00%

17. Praktikat me te suksesshme: Santo André
Nje nga 39 bashkite e rajonit metropolitan te São Paulo e vendosur ne rajonin juglindor te Brazilit (Greater ABC Region)
Zemra e industrise se Brazilit dhe kompleksi me i madh industrial ne Ameriken Latine
km2
banore
39% ne zonen urbane 61% ne zonen e mbrojtur te ujembledhesit
139 lagjie te varfra (18,5% e popullsise)

18. Praktikat me te suksesshme: Santo André
Nisi ne periudhen midis viteve , por u nderpre dhe nisi serish ne vitin 1997
Bashkia eshte e ndare ne 19 rajone gjeografike dhe 9 ceshtje tematike
Arsim
Shendetesi
Identiteti kulturor
Perfshirja sociale dhe strehimi
Cilesia e mjedisit
Zhvillimi ekonomik
Zhvillimi urban
Reforma shteterore
Dhuna urbane

19. Praktikat me te suksesshme: Santo André
Ne vitin 2001, PB u bashkua me Planifikimin Strategjik te grupit te synuar ne proceset me pjesemarrje: komuniteti dhe sektori privat se bashku duke diskutuar per qytetin
Tani pjesemarresit nga te dy proceset do te ndertojne aleanca dhe konsensus ne akrodimin e fondeve
Investimet per nevoja afatshkurtra si p.sh ujesjelles-kanalizime, mirembajtje, asfaltim duhet gjithashtu te mbajne parasysh investimet ne periudhen afatgjate dhe problemet qe jane me pak te dukshme dhe immediate.

20. Praktikat me te suksesshme: Barra Mansa
“Buxheti me pjesemarrje per femijet
Qytetaria nuk ka mase”

21. Praktikat me te suksesshme: Barra Mansa
Popullsia: banore
Femijet dhe adoleshentet ne grup-moshen 0-19 vjec perfaqeson 35,2% e popullsise

22. Praktika me te suksesshme: Barra Mansa
Nje proces dinamik mbi perkufizimin e perdorimit te te perqindjes se buxhetit bashkiak sipas kerkesave dhe nevojave te percaktuara nga femijet dhe rinia
Femijet dhe te rinjte nga mosha 9-15 si ata qe shkojne dhe ata qe nuk shkojne ne shkolle kane te drejte te marrin pjese.

23. Praktikat me te suksesshme: Barra Mansa
Objektivat
Te nxisin pjesemarrjen e femijeve dhe te rinjve ne problemet qe lidhen me zhvillimin e qytetit
Te nxisin dhe te krijojne lidership drejt pjesemarrjes demokratike
Te vleresojne dhe perfshijne kontributin rinise per qytetin e tyre

24. Praktikat me te suksesshme: Barra Mansa
Arritjet
Afersisht femije dhe te rinj jane perfshire ne kete proces nga vitet 1999 dhe 2000
Nje pjese e buxhetit te bashkise hiqet menjane cdo vit per te plotesuar nevojat e femijeve (afersisht USD)
Aprovim nga keshilli bashkiak per te caktuar nje perqindje te buxhetit bashkiak per kete program (afersisht 0,13% e totalit)
Perfshirja e lendes “ te buxhetit publik” ne kurikulumin e shkollave bashkiake qe nga klasa e 3-te fillore
120 vullentare te quajtur agjente te buxhetit me pjesemarrje
37% e popullsise se moshes ne kllapa morri pjese ne proces.

25. Mesimet e nxjerra Nga kendveshtrimi i pushtetit vendor
Angazhim dhe lidership per te perfshire qytetaret ne vendim-marrje
Nevojitet niveli minimal i autonomise ne akordimin e buxhetit
Nevoja per shmagnien e paternalizmit
Kerkohet nje sistem i mire informacioni per buxhetin, taksat dhe investimet kapitale
Nevoja per te forcuar sistemin e financave bashkiake
Diskutim i kufizuar i kostove operacionale
Dialogu konstruktiv dhe konsensusi varen nga teknikat dhe aftesite e duhura per komunikim dhe zgjidhje konfliktesh
Stafi teknik nuk eshte i pergatitur per te hyre ne dialog me qytetaret
Ka nevoje per trajnim per komunikimin dhe konfliktet
Shmangia e tensionit me perfaqesuesit e zgjedhur zyrtarisht
Eshte me rendesi qe qysh ne fillim te perfshihen keshilltaret e zgjedhur

26. Mesimet e nxjerra NGA KENDVESHTRIMI I PUSHTETIT VENDOR
Metodologjia PB duhet te jete fleksibel per tu adaptuar ne procesin dhe kontekstin e te mesuarit (p.sh. urban – rural)
Futja e praktikave te mira te monitorimit dhe vleresimit
Te mos institucionalizohen elemente qe me vone do te ndryshohen
PB nuk do te thote kosto te medha ekstra per pushtetin vendor, kerkon impenjimin dhe kohen e stafit
PB kerkon ndryshimin e e qasjeve te stafit teknik per te mesuar sesi dialogohet me njerezit
Rritja e aftesive financiare, pergjegjshmerise dhe mbeshtetjes politike
Zbatimi i buxhetit eshte bere me eficient, me efektiv dhe me perfshires
Jane rritur te ardhurat si pasoje e permiresimit te kuptimit te ceshtjeve te taksave

27. Mesimet e nxjerra Nga kendveshtrimi i qytetareve
Nevoja per te trajtuar sfidat specifike per te perfshire grupet vulnerabel (qendrimet, kufizimet ndaj pjesemarrjes dhe njohurite formale)
Nevoja per te kapercyer konfliktet personale te interesit dhe ambiciet politike
Grupet e shoqerise civile qe jane me mire te organizuara kane me shume mundesi per te influencuar
Ne fillim eshte e veshtirete kapercehet mungesa e besimit tek institucionet e shtetit dhe per te siguruar nje pjesemarrje te fuqishme
Gatishmeria e qytetareve per te dedikuar kohen e tyre ne kete proces
Ne rastet me te suksesshme, PB-ja drejtohet nga mekanizma formale, ndersa ne ato me pak te suksesshme dominohet nga informaliteti dhe nje vendim-marrje e kufizuar direkte

28. Mesimet e nxjerra Nga kendveshtrimi i qytetareve
Besimi i qytetareve tek qeveria (shteti) eshte rritur si pasoje e nje kuptimi me te mire te kufizimeve buxhetore, taksave dhe investimeve
Njerezit jane me te informuar dhe me te angazhuar ne jeten publike ne nivele lokale, rajonale dhe kombetare
Nje botekuptim me i sakte i njerezve ne lidhje me ceshtjet territoriale dhe sektoriale
Njerezit mesohen t’i shikojne nevojat e tyre ne nje perspektive me te gjere te te gjithe qytetareve
Behet nje eksperience sikur shkon ne universitet
Ka hapur ne menyre te suksesshme mundesi politike qe tradicionalisht nuk i perfshinin grupet e nen-perfaqesuar ne vendim-marrje
Eshte rritur kapitali social dhe jane fuqizuar te varferit

29. Mesimet e nxjerra
Procesi i buxhetit me pjesemarrje si nje mekanizem per zbatimin e qeverisjes se mire dhe decentralizimit ka treguar arritje te papara politike, sociale, ekonomike dhe institucionale

30. References
Abers, R. “Practicing Radical Democracy Lessons from Brazil”. Paper presented at the Workshop: Insurgent Planning Practices – Perugia, Italy, June 21-27, 1998
Acioly, C.,Herzog, A., et al. “Participatory Budgeting in the Municipality of Santo Andre, Brazil: the challenges of linking short-action and strategic planning”. SINPA paper, Institute for Housing and Urban Development Studies, 2002.
Blanco, C. "Citizen Participation and Social Inclusion Procedures in Santo André, Brazil: Participatory Budgeting and City of the Future Project“. Presentation at the World Bank Urban Research Forum in December 2002
Cabannes, Yves. Belo Horizonte Orcamento Participativo. Powerpoint presentation
Costa, Emly. Barra Mansa: Orcamento Participativo Mirin. Powerpoint presentation
Reuben, W. Participatory Budgeting in Brazil and Implications for Local Government Projects. Presentation given at the World Bank
World Bank. Porto Alegre an Interesting Example. WBI video developed based on the video “voices de una ciudad: democracia participativa en Porto Alegre” produced by Marta Hanercker and Luis Acevedo Falls