1. ايمني زيستي
Biosafety

2. تغييرات جمعيت در کشور نشان مي‌دهد که سرعت رشد محصولات کشاورزي بايستي هماهنگ با سرعت رشد جمعيت باشد. اين افزايش جمعيت بايد ه همراه ارتقاء كيفي سطح زندگي مردم باشد.

3. وضعيت موجود
براساس پيش بيني سازمان خواربار و کشاورزي (FAO)، تغييرات جوي، تعداد گرسنگان در کشورهاي در حال توسعه را با کاهش زمين­هاي قابل کشت افزايش خواهد داد. FAO در گزارش خود تاکيد کرده است که در حال حاضر در 40 کشور فقير در حال توسعه جهان، 2 ميليارد نفر زندگي مي کنند که 450 ميليون نفر از آنان دچار سوء تغذيه شديد هستند و از دست دادن توليدات مواد غذايي بطور قابل ملاحظه‌اي شمار اين افراد را افزايش داده و مانع پيشرفت در زمينه مبارزه با فقر و ايجاد امنيت غذايي خواهد شد.
براي برآورد نيازهاي غذايي، مسکن و ساير ضروريات زندگي، فشار انسان به محيط و ساير گونه‌ها روز بروز بيشتر مي‌شود و حاصل آنکه بسياري از گياهان و حيوانات با خطر انقراض مواجه هستند. بعلاوه سير طبيعي فرآيندهايي چون گرده افشاني توسط حشرات و توليد خاک توسط ميکروارگانيسم‌ها مختل شده است.

4. برطبق نظر FAO مدرنيزاسيون کشاورزي و گذار تغذيه‌اي و جمعيتي، انسان‌ها را براي تأمين غذاي خود بيشتر از پيش به تعداد محدودتري از گونه‌هاي زيستي وابسته کرده است. درطي يک قرن گذشته حدود سه چهارم تنوع زيستي در محصولات کشاورزي از بين رفته است. از 6300 گونه حيواني 1350 نوع در معرض خطر بوده و يا منقرض شده‌اند. در حال حاضر مردم دنيا 90 درصد نيازهاي خود به فرآورده‌هاي حيواني را از 14 نوع پستاندار و پرنده و 50 درصد از نياز به فرآوردهاي گياهي را تنها از 4 گونه گياهي (گندم، ذرت، برنج و سيب زميني) تأمين مي‌کنند.

5. عواملي از قبيل افزايش شهرنشيني، از بين رفتن جنگلها، آلودگي محيط و تغيير کاربري زمين‌هاي کشاورزي تنوع زيستي را تهديد مي کنند و از طرف ديگر ايمني زيستي (Biosafety) يعني حمل و نقل سالم، نگهداري سالم و مصرف سالم مواد غذايي نيز تنوع زيستي را تحت تأثيرقرار مي‌دهد.
اکثر مردم جهان بر اين نکته توافق دارند که توليد غذا در جهان بايد بطور پيوسته افزايش يابد تا بتواند نيازهاي روبه افزايش جمعيت کشورهاي در حال رشد را تأمين و باعث توسعه اقتصادي آنها گردد. از اين رو با پيشرفت تکنولوژي در اکثر کشورها بر حجم توليدات کشاورزي افزوده شده است ولي نبايد از نظر دور داشت که اين پيشرفت و صنعتي شدن کشاورزي مي­تواند پيامدهاي ناگواري نيز درپي داشته باشد که از آن جمله مي‌توان به: فشار به اکوسيستم‌ها و آلودگي آنها، از بين بردن منابع آبي و کاهش کيفيت آبها، قادر نبودن افراد بومي در اثر گذاري برسيستم غذايي خود و در نهايت از دست رفتن تنوع زيستي اشاره نمود.

6. تنوع زيستي Biodiversity
اصطلاح «تنوع زيستي» اگر چه تاريخچه کوتاهي دارد ولي اهميت و کاربرد آن روز به روز افزايش يافته است، به قسمي که در خلاصه مقالات سال 1998 اين اصطلاح به عنوان کليد واژه اصلاً وجود خارجي نداشته، در حاليکه در 5 سال بعد 72 بار ذکر شده بود و در 10سال بعد شايد تعداد دفعاتي که از اين واژه استفاده شده، غيرقابل شمارش باشد. برخلاف تنوع زيستي، سابقه «امنيت غذايي» به حدود سال پيش بر مي‌گردد، ولي تعريف جامع از آن به عنوان يک هدف براي سياست گذاران تغذيه‌اي در سال 1996 در کنفرانس بين المللي تغذيه صورت گرفت.

7. راهکارهاي حفظ تنوع زيستي
هدف از برنامه استراتژيک در زمينه تنوع زيستي آن است که تا سال 2010 ميلادي ضايعات تنوع زيستي به نصف تقليل داده شود. براي رسيدن به اين هدف اقدامات ضروري بايستي اولويت بندي شده و هر جا که مطابق با شرايط محيطي، تغيير و يا رقابت با ساير گونه­ها امکان­پذير باشد، تنوع زيستي صورت گيرد.
اولويت‌هاي مهم عبارتند از:
1 – حفظ گياهان بومي و اکوسيستم‌هاي خاکي
2 – حفظ اکوسيستم‌هاي آب آشاميدني
3 – حفظ اکوسيستم‌هاي درياها و رودخانه‌ها
4 – کنترل گونه‌هاي مهاجم
5 – کاهش شوري خاک
6– اجراي چراي مناسب دامها به منظور حفظ اکوسيستم‌هاي مراتع
7– به حداقل رساندن اثرات تغيير آب و هوا بر تنوع زيستي

8. محافظت از ذخاير طبيعي ژنها، گونه‌ها، جمعيت‌ها و اکوسيستم‌ها نيازمند اقدامات زير است:
شناخت بيشتر و فهم بهتر تنوع زيستي خاک و تلاش جدي براي ايجاد تغييرات در کارکردها و رفتارهايي که منجر به وارد آمدن فشارخارجي به آن مي‌شود.
افزايش شناخت حيات ميکروبي و يافتن گونه‌هاي با ارزش آنتي بيوتيکي، موثر در توليد مواد غذايي و ترميم محيط زيست.
شناخت بهتر اکوسيستم آبي و تنوع زيستي آن و استفاده بهينه از اين منبع.
يافتن زمينه‌هاي علمي بي‌خطر که بدون آسيب زدن به محيط باعث افزايش توليد مي‌گردند.

9. اگرچه امروز تاکيد بر پرورش گياهان پر محصول است اما بايد به اين نکته نيز توجه داشت که حذف تنوع زيستي ممکن است گونه­هاي موجود را به مرور زمان از بين ببرد در حالي که وجود محدوده وسيع خصوصيات مختلف، گياهان و حيوانات را قادر به مقابله با تغييرات مختلف کرده و براي دانشمندان جهت توليد گونه‌هاي پرمحصول جديد کمک مي‌کند. از اينرو بويژه درکشورهاي درحال توسعه نياز کشاورزان به گياهان و حيوانات مقاوم به شرايط نامساعد چون خشکسالي و بيماري­هاي مختلف، بيش از نياز به گونه‌هاي پرمحصول است و در واقع براي کشاورز فقير، تنوع زيستي بهترين کمک و حمايت براي مقابله با قحطي است. نقش کشاورزان در حفظ محيط زيست قابل توجه است زيرا که کشاورزان با به کارگيري روش‌هاي مناسبي چون: کاهش استفاده از حشره کش‌ها و کشت متناوب مي‌توانند گام مهمي براي مقابله با فرسايش خاک و تخريب محيط و اکوسيستم اطراف خود بردارند. با جلوگيري از تخريب محيط‌ها و حفظ اکوسيستم­ها محدوده وسيعي از فرآيندهاي طبيعي بهمراه گياهان و حيوانات در محيط هاي زيستي حفظ و نگهداري مي‌شوند، لذا مي‌توان گفت که مسئوليت کشاورزان براي حفظ تنوع زيستي بيشتر از ساير گروه‌هاست.

10. تنوع زيستي و امنيت غذايي
مفهوم «امنيت غذايي» (Food Security)، تأمين غذاي سالم، کافي و مغذي براي همه آحاد يک جامعه در همه اوقات براي زندگي سالم و فعال مي‌باشد.
براي تغذيه جميعت در حال رشد بايد غذاي بيشتري توليد شود و از حيات انواع موجوداتي که داراي ويژگيهاي منحصر به فرد هستند، مانند گياهان مقاوم به خشکسالي و حيوانات مقاوم به شرايط نامساعد زندگي حمايت گردد. با اقدامات مناسب کشاورزي مي­توان هم جميعت در حال رشد را تغذيه نمود و هم اقيانوس‌ها، جنگل‌ها، مراتع و ساير اکوسيستم‌ها را که جايگاهاي تنوع زيستي محسوب مي‌شوند، حفظ کرد.

11. حفظ تنوع زيستي به فعاليت‌هاي چند جانبه و چند بخشي نياز دارد
حفظ تنوع زيستي به فعاليت‌هاي چند جانبه و چند بخشي نياز دارد. اقداماتي جهت حفظ محيط، آموزش، افزايش تحقيقات در کنار حمايت‌هاي دولتي لازم است. بعلاوه همکاري با نهادهاي بين‌المللي، مراکز تحقيقاتي، نهادهاي سياسي و تجاري، گروه‌هاي مردمي و مصرف کنندگان ضروري مي‌باشد.
به نظر مي‌رسد که تلاش جهاني تا به حال جهت رسيدن به شعار اجلاس جهاني سران يعني «کاهش تعداد گرسنگان به نصف تا سال 2015» کافي نبوده است. تنوع زيستي راه اساسي جهت مبارزه با سوء تغذيه است و توسعه پايدار فقط با حفظ و توزيع عادلانه تنوع زيستي امکان پذير خواهد بود، براي داشتن تنوع زيستي احتياج به حفظ اکوسيستم­هاي موجود همراه با تمام گونه­هاي ميکروارگانيسمي، گياهي و حيواني است. لذا حمايت از شعار اجلاس سران و شعار روز جهاني غذا يعني «تنوع زيستي و امنيت غذايي» را بايستي خيلي جدي گرفت.

12. فناوري زيستي
اگر نگاهي به پيشرفت كشاورزي از زماني نه چندان دور، يعني كشف فتوسنتز از سوي هولتز در سال 1779 داشته باشيم، از آن زمان تا كشف اولين علف كش مؤثر بر فتوسنتز، يعني آترازين در سال 1957، حدود 178 سال گذشته است. از كشف هستۀ سلول براي اولين بار توسط براون در سال 1832 تا پايه گذاري اولين شركت بذر در سال 1926، حدود 93 سال گذشته است. ايجاد تغيير در كودها در سال 1840 كه به وسيلۀ ليبيک ارائه شد، پس از جنگ جهاني دوم به ميزان زياد مورد استفاده قرار گرفت. بين اولين گزارش در مورد كنترل شيميايي سوسك كلرادو سيب زميني در سال 1887 و ساخت اولين حشره كش در سال 1939، توسط مولر 62 سال فاصله است. از زمان آناليز ساختار دي- ان- اي (DNA) به وسيلۀ واتسون و كريك در سال 1953 و اولين موجود حاصل از مهندسي ژنتيك و ثبت سفارش شده در سال 1980 و اولين معرفي تجاري يك گياه اصلاح شدۀ مقاوم در برابر حشرات ((Bt-Cotton، تنها 46 سال گذشته است. هرچه به آينده نزديك مي‌شويم، بيشتر شاهد پيشرفت كاربرد ژن در كشاورزي هستيم.

13. فناوري زيستي
بررسي‌هاي منطقه‌اي و ملي، اهميت و وضعيت تحقيقات بيوتكنولوژي و توسعۀ آن در كشورهاي در حال توسعه را روشن می‌كند.
سهم كمّي فناوری زیستی كه در ايجاد امنيت جهاني غذا، نه از بين بردن گرسنگي، در مناطق مختلف جهان مورد استفاده قرار خواهد گرفت، به اين صورت است: در سال 2025، حدود 28 درصد از توليدات غذايي در جهان توسعه يافته، به محصولات تغییر یافته ژنتيكي اختصاص خواهد داشت. آسيا 20 درصد، آمريكاي لاتين 17 درصد و آفريقا فقط 6 درصد محصول غذايي خود را از طريق مواد تغيير يافتۀ ژنتيكي به دست خواهد آورد.

14. سهم كمّي بيوتكنولوژي در ايجاد امنيت جهاني غذا در مناطق مختلف جهان
سهم كمّي بيوتكنولوژي در ايجاد امنيت جهاني غذا در مناطق مختلف جهان. (منبع: كرن، 2000).

15. فناوري زيستي
استفادة محدود از تكنولوژي‌هاي جديد، علت اوليۀ پايين بودن توليدات كشاورزي در مناطق خشك است. دلايل متعددي براي پايين بودن سهم كمّي بيوتكنولوژي در کشورهاي جهان سوم و به ويژه در آفريقا وجود دارد، نخست اينكه به ندرت بخش پيشرفته و پر سودي براي بيوتكنولوژي در کشورهاي فقير وجود دارد. به ويژه اينكه اين تكنولوژي هنوز در مرحلۀ مقدماتي است و كمپاني‌هاي خصوصي مايل هستند كه روي تجارت پر سود سرمايه گذاري كرده و به طور عمده در كشورهاي صنعتي تجارت كنند. دليل دوم؛ در دنياي غرب استفاده از مواد تغيير يافتۀ ژنتيكي بحث جالبي است و اغلب مورد تناقض است و هنوز به نتيجۀ نهايي نرسيده است.
اين بحث‌ها باعث مي‌شود كه كشورهای جهان سوم، از فناوری‌هاي جديد استفاده نكنند و 20 تا 30 سال از اين فناوری‌ها عقب بيفتند. چندين سال تجربه در تحقيقات علمي نشان داده است كه اگر كسي امروز تحقيق براي فناوری ژن را شروع كند تا مشكل كنوني کشور خود را حل كند، حداقل 10 تا 15 سال طول مي‌كشد، تا به نتیجه برسد. ولي باید این واقعیت را هم در نظر داشت، كه مشكل آينده ممكن است مشكل كنوني نباشد.

16. محصولات تراريخته
تولید محصولات تراریخته در سال 2009 به دلیل افزایش بهره‌وری، منافع اقتصادی، رفاهی و زیست محیطی رکورد بی نظیری را نشان می‌دهد:
مساحت زیر کشت محصولات تراریخته در سال 2009 نسبت به سال 1996 میلادی رشد 80 برابری داشته است.
در سال 2009 در مورد چهار محصول تراریخته اصلی تجاری سازی شده یعنی ذرت، سویا، کلزا و پنبه رکورد جدیدی گزارش شد. برای اولین بار بیش از سه چهارم سویای تولید شده در جهان تراریخته است. کل مساحت زیر کشت سویا در دنیا 90 میلیون هکتار است. سطح زیر کشت پنبه در دنیا 33 میلیون هکتار است که نیمی از این میزان به تولید پنبه تراریخته اختصاص یافت. همچنین از کل 158 میلیون هکتار سطح زیر کشت ذرت به تولید محصول تراریخته اختصاص یافت و کلزای تراریخته به بیش از یک پنجم سطح زیر کشت جهانی این محصول رسید.

17. كشورهاي توليد كننده
کشورهای پیشرو در تجاری سازی محصولات تراریخته جدید در سال 2009 از 25 کشوری که محصولات تراریخته را کشت می کنند، 16 کشور در حال توسعه و 9 کشور صنعتی بودند. نزدیک به نیمی از سطح زیر کشت گیاهان تراریخته در کشورهای در حال توسعه قرار دارد و پیش بینی می شود تا سال 2015 میلادی که سال هدف جامعه جهانی برای کاهش فقر و گرسنگی است، این کشورها از کشورهای صنعتی پیشی گیرند.
8 کشور در دنیا بیش از یک میلیون هکتار محصول زراعی تراریخته کشت کردند که شامل آمریکا با 64 میلیون هکتار، برزیل با 4/21 میلیون هکتار، آرژانتین با 3/21، هندوستان با 4/8 ، کانادا با 2/8 ، چین با 7/3، پاراگوئه با 2/2 و آفریقای جنوبی با 1/2 و سایر کشورها با 7/2 میلیون هکتار توسط 17 کشور اروگوئه، بولیوی، فیلیپین، استرالیا، بورکینافاسو، اسپانیا، مکزیک، شیلی، کلمبیا، هندوراس، جمهوری چک، پرتغال، رومانی، لهستان، کاستاریکا، مصر و اسلواکی به ترتیب کاهنده از نظر مساحت زیر کشت گیاهان تراریخته کشت شد.

18. منافع اقتصادي و تجاري سازي
ارزیابی به روز شده تاثیر محصولات زراعی تراریخته نشان می دهد که در دوره 1996 تا 2008 نفع اقتصادی 9/51 میلیارد دلار به طور مساوی از دو منبع حاصل شد.
اول کاهش هزینه های تولید و
دوم افزایش قابل توجه تولید 167 میلیون تنی.
25 کشور در سال 2009 محصولات تراریخته را به صورت تجاری کشت کردند و 32 کشور دیگر از سال 1996 تا کنون واردات محصولات تراریخته را برای مصرف غذای انسانی، خوراک دام و یا رهاسازی محیطی (کشت) تصویب کردند. تا کنون در مجموع 762 مورد مجوز برای 155 گیاه تراریخته مستقل در 24 محصول زراعی به تصویب رسیده است که شامل گل رز آبی رنگی است که در سال 2009 در ژاپن به صورت تجاری به بازار مصرف عرضه شد.

19. دانش بومي
بايد در نظر داشته باشيم كه فناوری زيستي نمي‌تواند همه مشكلات اساسي محيط زيست و مسائل توسعه‌اي را حل كند. در گذشته برنامه ريزان توسعه، اغلب دانش مردم بومی را ناديده مي‌گرفتند. طرح‌هاي موفقيت آميز اغلب تركيبي از روش‌هاي جديد، روش‌هاي معمول، دانش بومي و اطلاعات مردم محلي است.
به كارگيري دانش بومي به دو دليل سودمند است: نخست به دليل كاهش هزينه‌ها (به طور معمول در اين روش‌ها وسايل ساده‌اي به كار گرفته مي‌شوند، كه در دسترس همۀ افراد قرار داشته و این افراد در زمان‌های طولانی به آن عادت كرده‌اند) و ديگري، مضرنبودن اين روش‌ها براي محيط زيست.

20. چشم انداز آینده
موج جدیدی از محصولات تراریخته بین سالهای 2010 تا 2015 در راه است. در این راستا لازم است تا اولویت اول بر کارآمد کردن سیستمهای نظارتی مناسب مسئولانه، ارزان و به هنگام متمرکز شود. کشت محصولات تراریخته در دنیا در دومین دهه تجاری سازی این محصولات از سال 1996 تا 2015 از نظر سطح زیر کشت، تعداد کشورها و كشاورزاني که این محصولات را کشت خواهند کرد دو برابر خواهد شد. ضمن آنکه محصولات تراریخته جدید و مناسبی برای تامین اولویتهای جامعۀ جهاني به ویژه در کشورهای در حال توسعه آسیا، آمريكاي لاتين و آفریقا به طور مستمر و فزاینده تامین خواهد شد.

22. ایمنی زیستی
نگراني‌هاي توده مردم و نيز سياستمداران در مورد وجود خطرات احتمالي محصولات تراريخته، باعث گرديد در 29 ژانويه سال 2000 در مونترال كانادا، بعد از 5 سال مباحثات مشكل و پيچيده در سطح بين‌المللي، پروتكل جهاني ايمني زيستي كارتاهنا جهت اطمينان از استفادة صحيح و سالم از اين محصولات به موجوديت رسيده و در تاريخ 11 سپتامبر 2003 اين پروتكل براي كشورهاي عضو لازم‌الاجرا گردد. منظور از ايمني زيستي همانطور كه در اين پروتكل آمده است " كنترل آثار بالقوۀ زيانبار فناوري زيستي جديد بر تنوع زيستي، سلامت انسان و محيط زيست" مي باشد.

23. ایمنی زیستی
علم زيست فناوري آنقدر جديد است که هنوز مسائل بسيار زيادي دربارۀ تاثير محصولات آن بر محيط زيست و گونه‌هاي موجود به درستي مشخص نمي‌باشد. بنابراين گرچه نقش فناوری زيستي و مهندسي ژنتيك در پيشرفت و توسعۀ جوامع بشري بر كسي پوشيده نيست، اما از خطرات بالقوه‌اي كه ممكن است به دليل عدم رعايت اصول ايمني زيستي بروز كند، نبايد غافل بود.

24. ایمنی زیستی
در همين راستا جامعۀ بشري طي اجلاس زمين در سال 1371 هجری شمسی (1992 ميلادي) در ريودوژانيرو برزيل موضوع را مورد بررسي قرار داد.
نتيجۀ تلاش‌هاي بين‌المللي تدوين پروتكل كارتاهنا در خصوص ايمني زيستي – الحاقي به كنوانسيون تنوع زيستي بود كه در تاريخ 26 ارديبهشت لغايت 6 خرداد 1379 ( مي 2000) در نايروبي براي امضاي كشورها مفتوح گرديد. اين پروتكل در تاريخ 21 شهريور 1382 (11 سپتامبر 2003) لازم الاجرا گرديد و تاكنون توسط بيش از 160 كشور جهان به تصويب رسيده است.

25. هدف
هدف اين پروتكل رعايت اصول ايمني و حفاظتي در زمينۀ انتقال، دست ورزي و كاربرد سازواره‌هاي تغيير يافتۀ زنده كه حاصل بيوتكنولوژي هستند، و ممكن است اثرات زيان آوري بر حفظ و پايداري تنوع زيستي، سلامت انسان، دام و گياه داشته باشند، است.

26. تعريف ایمنی زیستی
ایمنی زیستی مجموعه‌ای از تدابير، سياست‌ها، مقررات و روش‌هايي براي تضمين بهره‌برداري از فوايد قطعي زيست فناوری نوين و پيشگيري از آثار سوء احتمالي، كاربرد اين فناوري بر تنوع زيستي و محيط زيست، سلامت انسان و گیاه می‌باشد.

27. پروتكل ايمني ‌زيستي كنوانسيون تنوع‌ زيستي
ماده 1- هدف:
ماده 2- مقررات عمومي:
ماده 3- استفاده از اصطلاحات
ماده 4- حيطه شمول:
ماده 5- داروها:
ماده 6- انتقال عبوري و استفاده محصور:
ماده 7- كاربرد روشهاي توافقي از قبل اطلاع داده شده:
ماده 8- اعلاميه:
ماده 9- اعلام وصول اعلاميه:
ماده 10- روند تصميم‌گيري:
ماده 11- مراحل كار در مورد موجودات زنده تغيير شكل يافته با هدف استفاده مستقيم به عنوان غذا يا علوفه يا پردازش
ماده 12- تجديد نظر در تصميمات:
ماده 13- روش ساده:
ماده 14- ترتيبات و موافقت‌نامه‌هاي دو جانبه, منطقه‌اي و چند جانبه
ماده 15- ارزيابي خطر:
ماده 16- كنترل خطر:
ماده 17- نقل و انتقالات برون مرزي غيرعمدي و اقدامات اضطراري
ماده 18- جابجايي, حمل و نقل, بسته‌بندي و شناسايي
ماده 19- مقامات صالح ملي و كانون‌هاي ملي
ماده 20- مشاركت در اطلاعات و اتاق تهاتر ايمني‌ زيستي

28. پروتكل ايمني ‌زيستي كنوانسيون تنوع‌ زيستي
ماده 21- اطلاعات محرمانه
ماده 22- ايجاد ظرفيت
ماده 23- آگاهي و مشاركت عمومي
ماده 24- كشورهاي غير عضو
ماده 25- نقل و انتقالات برون مرزي غيرقانوني
ماده 26- ملاحظات اجتماعي- اقتصادي
ماده 27- تعهد و جبران خسارت
ماده 28- راهكارها و منابع مالي
ماده 29- فراهمايي اعضا كه به عنوان اجلاس اعضا اين پروتكل فعاليت مي‌كند
ماده 30- نهادهاي فرعي
ماده 31- دبيرخانه
ماده 32- ارتباط با كنوانسيون
ماده 33- نظارت و گزارش
ماده 34- رعايت
ماده 35- ارزيابي و بازنگري
ماده 36- امضاء
ماده 37- لازم‌الاجرا شدن
ماده 38- حق شرط
ماده 39- كناره‌گيري
ماده 40- متون معتبر

29. مادۀ 1: هدف
مطابق با رويكرد احتياطي مندرج در اصل (15) اعلاميه ريو در خصوص محيط‌زيست و توسعه, هدف اين پروتكل كمك و همياري در جهت تضمين سطح مناسب حفاظت در زمينه انتقال, جابجايي و استفاده ايمن از موجودات زنده تغيير شكل يافته است كه حاصل فناوري‌ زيستي جديد هستند، و ممكن است با در نظر گرفتن مخاطرات آن‌ها براي سلامت انسان، به ويژه نقل و انتقالات برون مرزي اثرات زيان‌آوري بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع ‌زيستي داشته باشد.

30. مادۀ 4: حيطۀ شمول
اين پروتكل در مورد نقل و انتقال برون مرزي, عبور, جابجايي و استفاده از كليۀ موجودات زندۀ تغيير شكل يافته, كه ممكن است با در نظر گرفتن خطرات براي سلامتي بشر اثرات زيانباري بر حفظ و نگهداري و استفادۀ پايدار از تنوع ‌زيستي داشته باشد, اعمال خواهد شد.

31. مادۀ 15: ارزيابي خطر
تقبل ارزيابي خطر به موجب اين پروتكل براساس روش صحيح علمي و مطابق با پيوست (3) و با در نظر گرفتن روش‌‌هاي شناخته شده ارزيابي خطر انجام خواهد شد. به منظور شناسايي و ارزيابي اثرات زيان‌آور احتمالي موجودات زنده تغيير شكل يافته بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع‌زيستي و نيز با در نظر گرفتن مخاطرات آن براي سلامت انسان, چنين ارزيابي‌‌هايي حداقل بايد بر پايه اطلاعات به دست آمده طبق ماده (8) و ديگر مدارك و شواهد علمي قابل دسترسي باشد.
عضو وارد كننده بايد اطمينان حاصل كند كه ارزيابي‌هاي خطر براي تصميمات اتخاذ شده به موجبات ماده (10) صورت مي‌گيرد و مي‌تواند از صادر كننده بخواهد ارزيابي‌ها خطر را انجام دهد.

32. مادۀ 16: كنترل خطر
اعضاء موظفند با در نظر گرفتن بند (ز) ماده (8) كنوانسيون, راهكارها, اقدامات و استراتژي‌هاي مناسبي را براي تنظيم, مديريت و كنترل خطرهاي مشخص شده در مقررات ارزيابي خطر اين پروتكل در ارتباط با استفاده, جابجايي و نقل و انتقال برون‌مرزي موجودات زنده تغيير شكل يافته وضع و اجرا نمايند.
انجام اقدامات براساس ارزيابي خطر بايد تا حدي كه براي جلوگيري از اثرات زيان‌آور موجود زنده تغيير شكل يافته بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع‌زيستي, با در نظر گرفتن ميزان خطر براي سلامت انسان در قلمرو عضو وارد كننده ضروري است, صورت گيرد.
هر عضو موظف است اقدامات مناسب را به منظور جلوگيري از نقل و انتقال برون‌مرزي غيرعمدي موجودات زنده تغيير شكل يافته انجام دهد, از جمله, اقداماتي كه مستلزم انجام ارزيابي خطر پيش از نخستين رهاسازي يك موجود زنده تغيير شكل يافته است.

33. مادۀ 16: كنترل خطر
بدون خدشه به بند (2) فوق, هر عضو بايد تلاش نمايد كه هر موجود زنده تغيير شكل يافته, اعم از وارد شده و يا در داخل پرورش داده شده, دوره نظارتي مناسبي را بگذراند كه متناسب با چرخه زندگي يا زمان تكثير آن قبل از اين كه مورد استفاده قرار گيرد, باشد.
اعضا موظف به همكاري در موارد زير مي‌باشند:
الف- شناسايي موجودات زنده تغيير شكل يافته يا صفات خاص موجودات زنده تغيير شكل يافته كه ممكن است اثرات زيانبار بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع‌زيستي و نيز با در نظر گرفتن خطراتي كه ممكن است براي سلامت انسان داشته باشند.
ب- اتخاذ اقدامات مناسب در خصوص رفتار چنين موجودات زنده تغيير شكل يافته يا صفات خاص آنها.

34. مادۀ 27: تعهد و جبران خسارت
فراهمايي اعضا كه به عنوان اجلاس اعضا اين پروتكل فعاليت مي‌كند، بايد در اولين اجلاس خود فرآيندي را در خصوص جزئيات مناسب قواعد و روش‌هاي بين‌المللي در زمينۀ تعهد و جبران خسارت ناشي از نقل و انتقالات برون مرزي موجودات زنده تغيير شكل يافته تجزيه و تحليل نموده و توجه لازم به فرآيندهاي در حال توسعه در حقوق بين‌الملل در خصوص اين مطالب اتخاذ كرده، و در جهت تكيمل اين فرآيند ظرف مدت چهار سال, تلاش خواهد كرد.

35. قانون ايمني زيستي
در اجراء اصل يكصد و بيست و سوم (123) قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران قانون ايمني زيستي جمهوري اسلامي ايران كه با عنوان طرح به مجلس شوراي اسلامي تقديم گرديده بود، با تصويب در جلسه علني روز چهارشنبه مورخ 7/5/1388 و تأييد شوراي محترم نگهبان به پيوست ابلاغ مي‌گردد.

36. قانون ايمني زيستي ماده1: تعاريف:
ماده2: كليه امور مربوط به توليد، رهاسازي، نقل و انتقال داخلي و فرامرزي، صادرات، واردات، عرضه، خريد، فروش، مصرف و استفاده از موجودات زنده تغييرشكل‌يافته ژنتيكي با رعايت مفاد اين قانون مجاز است و دولت مكلف است تمهيدات لازم را براي انجام اين امور از طريق بخشهاي غير دولتي فراهم آورد.

37. ماده 3: شوراي ملي ايمني زيستي
متشكل از معاون اول رئيس‌جمهور، وزير جهاد كشاورزي، رئيس سازمان حفاظت محيط زيست كشور، وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وزير علوم، تحقيقات و فناوري، يك نفر از اعضاء انجمن‌هاي علمي ـ تخصصي فناوري زيستي جديد (تشكلهاي مردم نهاد) با درجه دكتري به پيشنهاد اين تشكلها و تأييد وزير علوم، تحقيقات و فناوري و با حكم رئيس جمهور، يك نفر از اعضاء هيأت علمي مرتبط با ايمني زيستي دانشگاهها (حداقل دانشيار) به پيشنهاد وزيربهداشت، درمان و آموزش پزشكي و با حكم رئيس جمهور و يك نفر از اعضاي كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي و يك نفر از اعضاي كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي به انتخاب كميسيونهاي مذكور و با رأي مجلس به عنوان ناظر تشكيل مي‌گردد.
تبصره 1 ـ رياست اين شورا با معاون اول رئيس جمهور مي‌باشد. تبصره 2 ـ مدت مسؤوليت نمايندگان تشكلها و هيأت علمي دانشگاهها چهارسال مي‌باشد كه براي دوره‌هاي بعد نيز قابل تمديد است
تبصره 3 ـ دبيرخانه اين شورا بدون توسعه سازماني و با شرايط موجود در سازمان حفاظت محيط زيست مستقر مي‌باشد.
تبصره 4 ـ مصوبات اين شورا پس از تأييد رئيس جمهور جهت اجراء ابلاغ مي‌گردد.

38. ماده 4: صدور، تمديد و لغو مجوز فعاليت در امور مرتبط با فناوري زيستي جديد با رعايت قوانين مربوط به هر دستگاه و ضوابط ايمني زيستي موضوع ماده (3) اين قانون بر عهده دستگاههاي اجرائي ذي‌صلاح به شرح ذيل مي‌باشد:
الف ـ وزارت جهاد كشاورزي در امور مرتبط با توليدات بخش كشاورزي و منابع طبيعي.
ب ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در امور مرتبط با ايمني و سلامت موادغذايي، آرايشي، بهداشتي و موادپزشكي
ج ـ سازمان حفاظت محيط زيست در امور مرتبط با حيات وحش و بررسي ارزيابي مخاطرات زيست محيطي بر مبناي مستندات علمي ارائه شده توسط متقاضي.

39. ماده 5: نظر به اين‌كه:
الف ـ مسؤوليت حفاظت از ذخائر ژنتيكي و بانك ژن در محدوده كليه امور مربوط به كشاورزي، باغباني، جنگل، مرتع، بيابان، شيلات، دام، طيور و زنبورداري و خوراك دام و طيور و بيماريهاي مرتبط با اين موارد بر عهده وزارت جهاد كشاورزي است؛
ب ـ مسؤوليت حفاظت از تنوع زيستي و ذخائر ژنتيكي آن در محدوده حيات‌وحش، پاركهاي ملي، مناطق حفاظت‌شده، مناطق شكار ممنوع، رودخانه‌ها، تالابها و درياها بر عهده سازمان حفاظت محيط زيست كشور است؛
ج ـ مسؤوليت حفاظت از سلامت انسان و بررسي ارزيابي مخاطرات احتمالي موجودات زنده تغييرشكل‌يافته‌اي كه به مصرف غذاي انسان مي‌رسد و همچنين مسؤوليت شناسايي و اتخاذ تدابير لازم در مورد موجودات زنده‌اي كه به طور مستقيم و غيرمستقيم براي انسان بيماري‌زا مي‌باشد بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي است؛

40. ماده 6: در صورتي كه هريك از دستگاههاي اجرائي ذي‌صلاح درخصوص اقدامات اشخاص حقيقي و يا حقوقي فعال در زمينه فناوري زيستي جديد تخطي از مفاد اين قانون مشاهده نمايند، مكلفند ضمن تعليق موقت مجوز شخص خاطي، مراتب را براي رسيدگي قضائي به مرجع ذي‌صلاح قضائي ارجاع نمايند. مرجع قضائي موظف است اين پرونده‌ها را در فرصت ويژه و يا فوق‌العاده رسيدگي نمايد. در صورت تأييد تخلفات توسط مرجع قضائي، اگر تخلف، موجبات تضييع حقوق ساير اشخاص را فراهم نموده و يا خساراتي را به ساير اشخاص و يا زيست بوم وارد نموده باشد، شخص متخلف به جبران خسارات وارده محكوم شده و در صورت تكرار براي بار دوم، علاوه بر جبران خسارت به‌پرداخت دو برابر خسارات وارده به صورت جزاي نقدي محكوم و كليه مجوزهاي صادره قبلي باطل و از فعاليتهاي اجرائي وي ممانعت به عمل خواهد آمد.

41. ماده 7: كليه اشخاص حقيقي و حقوقي كه قصد واردات، صادرات و يا حمل و نقل داخلي و فرامرزي موجودات زنده تغييرشكل‌يافته ژنتيكي موضوع اين قانون را دارند، موظفند:
الف ـ اطلاعات موردنياز و مستندات علمي ارزيابي مخاطرات احتمالي براساس مفاد پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا را به دستگاههاي اجرائي مرتبط مندرج در ماده (4) اين قانون ارائه و مجوز لازم را دريافت نمايند.
ب ـ شرايط لازم از نظر بسته‌بندي و حمل و نقل و برچسب‌گذاري را رعايت نمايند. شرايط بسته‌بندي و برچسب‌گذاري و حمل و نقل داخلي و فرامرزي، توسط شوراي ملي ايمني زيستي ظرف شش ماه تهيه و پس از تأييد رئيس جمهور ابلاغ مي‌گردد.
ج ـ در صورتي كه موجود زنده تغييرشكل‌يافته براي مقاصد پژوهش در محدوده محصور باشد، ماهيت موضوع به روشني تعريف و نشاني و هويت گيرنده و فرستنده آن دقيقاً مشخص شده باشد.

42. ماده 8: اطلاعات و فعاليتهاي اشخاص حقيقي و حقوقي متقاضي دريافت مجوز و يا داراي مجوز از دستگاه اجرائي ذي‌صلاح موضوع ماده (4) اين قانون به جز موارد:
الف: نام و آدرس متقاضي، توصيف كلي موجود يا موجودات زنده تغييرشكل‌يافته ژنتيكي
ب: خلاصه‌اي از ارزيابي مخاطرات احتمالي
ج: تمامي روشها و طرحهاي پايش و ارزيابي موجود زنده تغييرشكل‌يافته ژنتيكي و روش‌هاي مربوط به پاسخگويي در موارد اضطراري،
د: هدف و محل ورود و چگونگي رهاسازي (محل و ميزان رهاسازي) محرمانه تلقي مي‌گردد و مشمول قانون مالكيت معنوي بوده و هيچ شخص حقيقي و حقوقي اعم از دولتي و غيرولتي حق افشاء و يا بهره‌برداري غيرمجاز از نتايج حاصل از پژوهشها و موجودات زنده تغييرشكل‌يافته را ندارد. مرتكب براساس رأي مرجع صلاحيتدار قضائي به جبران ضرر و زيان وارده محكوم مي‌شود در صورت بروز شرايط اضطراري، شرايط اين ماده تابع مفاد ماده (17) مندرج در پروتكل مي‌باشد.

43. ماده 9: اشخاص حقيقي يا حقوقي به هنگام تقديم درخواست به دستگاه اجرائي ذي‌صلاح براي دريافت مجوزها، بايد براي حفاظت از محيط زيست، تنوع زيستي، سلامت انسان، دام و گياه يك طرح اضطراري مكتوب شامل اقدامات فوريتي و ساير خدمات براي مقابله با شرايط ايجاد شده از انتشار ناخواسته تهيه و به دستگاه اجرائي ذي‌صلاح مربوطه ارائه نمايند. همچنين متقاضي موظف است اطلاعات جديد به دست آمده در خصوص موضوع مجوز خود را در اسرع وقت به دستگاه اجرائي ذي‌صلاح جهت ثبت در بانك اطلاعاتي مربوط تحويل دهد.
تبصره ـ در صورت بروز شرايط اضطراري ناشي از بروز حوادث غيرمترقبه و يا انتشار ناخواسته موجودات زنده تغييرشكل‌يافته ژنتيكي، دستگاه اجرائي ذي‌صلاح مجاز است ضمن اعلام رسمي به دارنده مجوز، بخشي از اطلاعات محرمانه موردنياز را از وضعيت طبقه‌بندي خارج و حسب مورد در اختيار دستگاههاي اجرائي ديگر به منظور اقدامات لازم قرار دهد. در اين صورت شخص داراي مجوز حق هيچگونه ادعايي را نخواهد داشت.

44. ماده 10: پژوهشهاي آزمايشگاهي و گلخانه‌اي موجودات زنده تغييرشكل‌يافته ژنتيكي و همچنين امور مربوط به دارو و فرآورده‌هاي مرتبط كه مصارف انساني دارد، از شمول مفاد اين قانون مستثني مي‌باشد.
ماده 11: مرجع (كانون ملي) موضوع ماده (19) پروتكل، وزارت جهاد كشاورزي تعيين مي‌شود.

45. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
مادۀ 27: تعهد و جبران خسارت
فراهمايي اعضا كه به عنوان اجلاس اعضا اين پروتكل فعاليت مي‌كند، بايد در اولين اجلاس خود فرآيندي را در خصوص جزئيات مناسب قواعد و روش‌هاي بين‌المللي در زمينۀ تعهد و جبران خسارت ناشي از نقل و انتقالات برون مرزي موجودات زنده تغيير شكل يافته تجزيه و تحليل نموده و توجه لازم به فرآيندهاي در حال توسعه در حقوق بين‌الملل در خصوص اين مطالب اتخاذ كرده، و در جهت تكيمل اين فرآيند ظرف مدت چهار سال, تلاش خواهد كرد.

46. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
مادۀ 1: هدف
هدف اين پروتكل الحاقي مشاركت در حفاظت و استفاده پايدار از تنوع زيستي، و همچنين پيش‌گيري از خطرات احتمالي براي سلامت انسان، از طريق فراهم آوردن قوانين بين المللي و روش‌هايي در زمينۀ تعهد و جبران خسارت ناشي از موجودات زنده تغيير شكل يافته ژنتيكي است.

47. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
مادۀ 2: تعاريف
خسارت
اپراتور
اقدامات مقابله‌اي

48. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
1 - خسارت
خسارت به معناي يك اثر مخرب بر حفاظت و استفادۀ پايدار از تنوع زيستي و با در نظر گرفتن خطراتي كه بر سلامت انسان دارد مي باشد كه:
الف) قابل اندازه گيري يا قابل مشاهده است و در جايي كه مقدور است مبناي علمي تعيين شده توسط مرجع صلاحيتدار در آن لحاظ گرديده است كه متغير انساني و طبيعي را در بر مي‌گيرد.
ب) قابل توجه باشد، همانگونه كه در پاراگراف 3 ذيل به ترتيب ذكر شده است.

49. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
1 - خسارت
يك اثر مخرب قابل توجه بر اساس فاكتورهايي مانند زير تعيين خواهد شد:
تغيير طولاني مدت يا دائم، تغييراتي كه از طريق احياء طبيعي در طول دورۀ متعارف، جبران نخواهد شد.
ميزان تغييرات كمي و كيفي كه مؤلفه‌هاي تنوع زيستي را تحت تأثير مخرب قرار مي‌دهد.
كاهش توانايي مؤلفه‌هاي تنوع زيستي براي تأمين كالا و خدمات
ميزان برخي اثرات مخرب بر سلامت انسان بر اساس مفاد پروتكل.

50. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
2 - اپراتور
به معنای هر فرد كه می‌تواند به نحو مقتضي و بر طبق قانون داخلی، به طور مستقیم یا غیر مستقیم موجودات زنده تغيير شكل يافته را تحت كنترل داشته باشد، كه عبارتند از: مواردي از قبيل دارندۀ جواز، کسی که موجودات زنده تغيير شكل يافته را به بازار معرفي مي‌نمايد، پرورش دهنده، تولید کننده، مرجع اطلاع رسان، صادر کننده، وارد کننده، حمل کننده یا عرضه کننده.

51. پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
پروتكل الحاقي ناگويا - كوالالامپور
3 - اقدامات مقابله‌اي
اقدامات مقابله‌اي به معناي اقدامات هوشمندانه براي‌:
جلوگيري، به حداقل رساندن، تحت كنترل داشتن، تخفيف دادن يا اجتناب از خسارت به نحو مقتضي.
احياء تنوع زيستي از طريق تدابير اتخاذ شده بر اساس اعمال اولويت هاي زير:
احياء تنوع زيستي به شرايط موجود در زمان قبل از خسارت يا نزديكترين معادل آن و در جايي كه مرجع صلاحيت‌دار تعيين كند كه اين امكانپذير نمي‌باشد.
احياء به وسيلۀ مواردي از قبيل جايگزيني تنوع زيستي از دست رفته با ديگر اجزاي مشابه آن و يا ساير انواع كاربري مشابه آن يا به نحو مقتضي در يك مكان جايگزين.

52. چه بايد كرد؟ موجودات تراريخته تعادل محيط زيست را بر هم خواهند زد
تكامل و بقاي زيستي را دچار اختلال مي‌كنند
باعث تخريب تنوع زيستي مي‌شوند
بر سلامت انسان تاثير منفي مي‌گذارند. ‌‌
گفته مي‌شود كه؛ مشكل اساسي آن، عوارض جانبي اين موجودات زنده است كه غير قابل جبران بوده و ممكن است اثرات منفي آن‌ها به نسل‌هاي آينده نيز منتقل شود.

53. واقعيات امنيت غذايي: 800 ميليون گرسنه و 2/1 ميليارد نفر سوء تغذيه
محدوديت سطح زير كشت
134 ميليون هكتار (2009) سطح زير كشت
سود اقتصادي (2008) 52 ميليارد دلار، به دليل كاهش هزينۀ توليد و افزايش عملكرد
كشت تجاري در 25 كشور
حفظ محيط زيست به دليل كاهش مصرف مواد شيميايي
...
كشور ما به عنوان هم توليد كننده و هم مصرف كننده
.!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

54. وظيفۀ اصلي دبيرخانه The main Duty of Sec.
از بين بردن نگراني مردم