2. گرد و غبار و اثرات بهداشتی مرتبط با آن Health effects of particulate matter (Dust)
Ali Abdolahnejad
Environmental Health Engineering Department

3. Air pollution
Any visible or invisible particle or gas found in the air that is not part of the original, normal composition.

4. Sources of Air pollution
Natural: forest fires, pollen, dust storm
Unnatural: man-made; coal, wood and other fuels used in cars, homes, and factories for energy

5. 5 Major Pollutants: Carbon Monoxide Sulfur Dioxide Nitrogen Dioxide
Particulate Matter
Ground Level Ozone

6. ذرات معلق یا (PM)
ذرات معلق هوا (PM) اصطلاحی است که برای توصیف ذرات جامد و مایع پراکنده شده در هوا استفاده می گردد که بزرگتر از مولکول های مجزا (مولکول هایی با قطر تقریباً 1 nm و کوچکتر از 500 mµ می باشند.

7. ذرات معلق یا (PM)
ذرات معلق هم از نظر جنس و هم از نظر سایز به سه نوع تقسیم می شوند
نوع ذرات درشت (coarse particles ) یا PM10
ذرات ریز(fine particles ) یا PM2.5
ذرات بسیار ریز (ultra fine particles) یا PM0.1

9. طبقه بندی EPA برای گردو غبار براساس اندازه ذرات
اثر
نام ذره
اندازه ذرات (میکرومتر)
مخاط بینی و گلو
Falling Dust
بین 10 تا 100
بافت ریه و کیسه هایی هوایی
Dust
کوچکتر از 10

10. مقایسه PM2.5 وPM10

11. many different sources
PM is derived from
many different sources

12. Particulate Matter Sizes and Composition
10 um
1 um
0.1 um
Anthropogenic:
Sulfates
Nitrates
Ammonia
Carbon
Lead
Organics
Coarse
Fine
Natural:
Soil
Dust
Sea salt
Bioaerosols
2.5 um
Ultra Fine
PM10 can also be divided into several size fractions.
Coarse particles are between 2.5 and 10 microns in diameter;
fine particles in the 0.1 to 2.5 micron range; and
particles less than 0.1 micron in diameter are referred to as ultrafine particles.
[These are freshly emitted from combustion sources. They have almost no mass, but the absolute number of particles in this size category is very large. This represents a new and growing area of research.]
Adverse health effects have been associated with all inhalable particles, PM10, as well as the PM2.5 and ultrafine sub-fractions of PM10.

13. منابع انتشار ذرات معلق در هوا آزاد (ambient air)
Anthropogenic: solid-fuel (coal, lignite, heavy oil, and biomass) combustion, industrial and agricultural activities, erosion of the pavement by road traffic (such as motorcycles, cars, and trucks, air transport and sea transport), and abrasion of brakes and tires
Naturally: volcanoes, dust storms, forest fires, living vegetation, and sea spray

14. منابع انتشار ذرات معلق در هوای آزاد

15. میزان انتشار ذرات معلق از منابع مصنوعی و طبیعی
منبع
تولید ( میلیون تن در سال )
منابع مصنوعی
مواد معلق آلوده کننده
سولفات ازSO2
نیترات از NOx
واکنش های فتوشیمیایی هیدروکربن ها
منابع طبیعی
گرد و غبار جامد
سولفات از H2S
آمونیم از NH3
واکنش های فتوشیمیایی از ترپن ها
آتشفشانها ( ذرات کوچک )
آتش سوزی جنگل ها
نمک دریا 92
147 30 27
200
204
432
269 4 3
1000

16. ترکیب شیمیایی ذرات معلق
inorganic ions (e.g., sulfates, nitrates, ammonium, sodium, potassium, calcium, magnesium, and chloride).
organic and elemental carbon, crustal material, particle-bound water, metals (including cadmium, copper, nickel, vanadium, and zinc)
polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH)
Biological components (e.g., allergens and microbial compounds) has also been emphasized because of their potential health hazards as PM.

17. Major source of PM
Traffic is the major source of PM mainly originating from the wear of vehicle components such as brakes and tires as well as suspension of road dust.
while brake and tire wear particles may contain metals such as copper (Cu), antimony (Sb), lead (Pb), cadmium (Cd), and zinc (Zn)
Because of their small size, fine particles tend to be suspended in the air for long periods of time (weeks or months) and can be transported for hundreds (or thousands) of km.
If there are changes in wind occurrence patterns and atmospheric stability, the concentrations of different PM fractions can fluctuate greatly from one day to the next (or even from hour to hour).

18. منابع انتشار ذرات معلق در هوای داخل منازل (indoor air)
A number of activities can generate particulates in indoor environment
cooking, pets, walking across the carpet
household products generating liquid aerosols (e.g., aerosol cans)
office equipment (e.g., printers and photocopiers)
the source processes of PM can even be associated with such factors as house design (e.g., construction materials of the house, the size and arrangement of rooms, and the number of windows for ventilation)

19. انتشار ذرات معلق در هوای داخل منازل (indoor air)
The studies reported that the concentrations of respirable PM in households should increase significantly during cooking activities in the range from
500 to 2000 (biomass heater)
80 to 160 μg/m3(kerosene heater)
fuel and stove type, cooking duration, and smoke from neighborhood cooking were the most important determinants of exposure across these households.
PM emission rates from individual candles and incenses ranged from 100 to 1700 μg/hr and 7 to 202 mg/hr.

20. رهنمود WHO درباره ذرات معلق

21. گزارش WHO
طبق مطالعاتی که توسط سازمان بهداشت جهانی در سالهای 2003 تا 2010 در بیش از 1100 شهر از 91 کشور دنیا انجام گرفت
بیشترین غلظت PM10 با میزان 372 و 279 μg/m3 به ترتیب مربوط به شهرهای اهواز از ایران و اولان باتور از مغولستان گزارش گردید طبق این گزارش 11 شهر در دنیا غلظت سالیانه بالای 200 μg/m3 و تنها چند شهر از کانادا و امریکا غلظتی کمتر از 20 μg/m3 داشتند.

22. گزارش WHO بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تهران در بین 1524 شهر مورد مطالعه، از نظر آلاینده ذرات معلق کوچکتر از 10 میکرون در رتبه 162 آلودگی قرار داشته است.

27. غلظت ذرات معلق در برخی از شهرهای ایران
تبریز: متوسط سالیانه غلظت PM10، PM2.5 و PM1 به ترتیب 83، 38 و 27 (Mg/m3)
تهران: متوسط سالیانه غلظت PM10 و PM2.5به ترتیب 76 و 36 (Mg/m3)
مشهد: متوسط سالیانه غلظت PM2.5 37/85 (Mg/m3)
اهواز: متوسط سالیانه غلظت PM10، PM2.5 و PM1 به ترتیب 319، 83 و 37
حداکثر غلظت سالیانه شهر اهواز 6100 Mg/m3))
اصفهان: متوسط سالیانه غلظت PM10 و PM2.5به ترتیب 108و 64 (Mg/m3)

28. مقایسه غلظت ذرات معلق در شهرهای مختلف ایران

29. The results of studies about indoor air pollution
In four hospitals in Guangzhou city, China, found the average PM10 concentrations of 128 μg/m3.
South Korea, the concentration of PM10 in several types of indoor environment (such as child care facility, medical facility, postnatal care center, and elementary school) was found as 77.0 ± 29.9, 74.0 ± 23.6, 93.5 ± 9.47, and 66.7 ± 15.8 μg/m3, respectively.
Similar to this finding, the mean PM10 concentration inside elementary school was commonly observed in the range from 66.7 to 77.9 μg/m3.

30. پدیده گرد و غبار یا (Dust)
گرد و غبار: توده اي از ذرات جامد ریز غبار و گاه دود است که در جو پخش شده و دید افقی را محدود می کند
پدیده هاي گرد و غباري رخدادهاي طبیعی هستند که در مناطق خشک و نیمه خشک و به ویژه در عرض هاي جنب حاره اي رخ می دهند

31. مکانیسم تشکیل پدیده گرد و غبار
شدت فرسایش خاك توسط باد به شدت باد، میـزان آب جـاري، شرایط اقلیمی، خواص خاك و طول و زاویه شیب سطح بستگی دارد.
خاك فرسایش یافته به وسیله باد حرکت داده میشود که بر حسب اندازه ذرات، حرکت به یکی از سه طریق تعلیق، خزیـدن و جهـش است
ذرات درشت معمولاً به صورت غلتیـدن جابـه جـا مـیشـوند. ذرات متوسط به صورت جهشی جابه جا میشوند. ذرات ریزدانه مانند ذرات رس به علت سبک بودن تا ارتفاع زیادي از سطح زمین بلند میشوند و مدت زیادي در هوا معلق باقیمانده و پس از طی مسافتی طولانی فرو می نشینند.

32. تعریف سازمان هواشناسی جهانی از پدیده طوفان گردوغبار
طوفان خاك عبارت است از بادي که مخصوص نواحی خشک و نیمه خشک بوده و بر اثر وزش آن ابر متراکمی از گرد و غبار در فضا ایجاد شود و جلوي دید را کاملاً می گیرد و ارتفاع آن تا 3000متر میرسد،
در چنین حالتی در هر کیلومتر هوا، حدود 4000تن گرد و غبار وجود دارد.
براساس تاثیر گرد و غبار بر قابلیت رویت و شدت گردوغبار، به ترتیب به 3 نوع طوفان گرد و غبار، گرد و غبار وزشی، گرد و غبار معلق تقسیم می شوند

33. تقسیم بندي انواع گرد و غبار
گرد و غبار معمولاً بر حسـب میـزان اثـرات آنهـا بـر روي افـق دیـد دسته بندي میشوند:
طوفان شدید گرد و غبار: کاهش قدرت دید به کمتر از 200 متر
طوفان گرد و غبار: کاهش قدرت دید به کمتر از 1 کیلومتر
گرد و غبار وزشی: کاهش قدرت دید 1 تا 10
گـرد و غبـار معلق : کاهش دید به بیش از 10کیلومتر
گرد و غبار زودگذر: گرد و غباري که از وسایل مکانیکی، عبور و مرور در جاده خاکی یا عملیات استخراج معادن به وجود مـیآینـد.
گـرد و غبـار شیطان: دوام زیادي ندارد و به صورت ستونی- محلی است که فاصله زیادي طی نمی کند

34. طوفان گرد و غبار
براساس دستورالعمل سازمان جهانی هواشناسی هرگاه در ایستگاهی سرعت باد از 15 متر در ثانیه تجاوز نماید و دید افقی به علت گرد و غبار به کمتر از 1کیلومتر برسد. طوفان گرد و غبار گزارش میشود.
سرعت هاي بیش از 7متر بر ثانیه در ارتفاع 10متري در ایجاد شرایط طوفانی و شکل گیري گرد و غبار نقش مهمی دارند.
متوسط ارتفاع طوفان گرد و غبار بین 900 تا 1800متر میباشد

35. زمان، مدت و فراوانی روزهاي وقوع طوفان گرد و غبار
بیشتـرین فراوانـی وقوع طوفان گرد و غبار در مناطق بسیار خشک با زمین لخت 60-80روز در سال
منـاطق بـا پوشش گیاهان بوته اي 20-30روز در سال
سپس چمنزارها 2-4روز در سـال
در چند سال اخیر طوفانهاي گرد و غبار در ایـران از نظـر ویژگـیهـایی ماننـد غلظت، اندازه ذرات معلق و تداوم دوره زمانی از موارد مشابه قبلی متمایز اسـت. بـه طـوري کـه در گذشـته معمولاً متوسط سالانه رخداد حدود 15روز یا کمتر بود، ولی در حال حاضر در حد 100روز و یا بـیشتـر هم گزارش می شود.
وسعت منطقه تحت تأثیر هم ابتدا محدود به مناطقی از خوزستان و بوشهر بود، ولی در سالهاي اخیر به مناطق جنوب غرب، غرب، و شمال غرب کشور و مناطق مرکزي گسترش پیدا کرده اسـت در حال حاضر 22استان کشور با شدت و ضعفهاي متفاوت، تحت تأثیر این پدیده قرار دارند
وقوع پدیده گرد و غبار به فصل گرم سال محدود می شـد، ولـی در چنـد سـال اخیر در فصل زمستان هم وقوع این پدیده گزارش شده است.

36. عوامل موثر در به وجود آمدن گردو غبار
تغییر اقلیم
جنس و بافت خاک
تغییر در زمان و میزان بارندگی سالیانه
سرعت و فراوانی نسبتا بالای باد
متوسط تبخیر سالیانه زیاد
لغزش و رانش و سیل
گسترش اراضی با اقلیم نیمه خشک و خشک
فقر پوشش گیاهی منطقه، خشکسالی شـدید
تغییر کاربري اراضی
تغییر در مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی

37. عوامل موثر در به وجود آمدن گردو غبار
تغییرات شدید فشار هوا
تأثیر خط ناپایدار در صحاري کشورهاي همسایه
الگوهاي سینوپتیکی وزش بادهاي شدید و ناگهانی، فرسایش بادي شدید
ترکیب پدیده تغییر اقلـیم بـا فعالیـتهـاي انسانی و الگوهاي سکونت آنها موجب افزایش تخریب خاك، فرسایش بادي، بیابـانزایـی، تخریـب خواص خاك و مواد مغذي موردنیاز گیاهان می گردد که ادامه این روند موجب از بین رفـتن زیست تـوده و کربن آلی خاك شده و موجب تشدید طوفانهاي گرد و غبار می گردد.
جنگ؟؟؟؟؟؟

38. منشاء و منابع عمده گرد و غبار در ایران
حدود 25درصد از مساحت کشور ایران به دلیل قـرار گـرفتن بـر روي کمربنـد خشـک و بیابـانی جهان، تحت سیطره طوفان هاي گرد و غباري می باشند.
مهمترین منبع گرد و غباري وارد شده به غرب کشور، صحراي سوریه، صحراي نفوذ در شمال شـبه جزیـره عربسـتان و بیابـانهـاي جنـوب عـراق میباشند
نقش صحراي بزرگ افریقا در این میان بسیار ناچیز می باشد.

39. منشاء و منابع عمده گرد و غبار در ایران
نتایج بررسیهاي انجام شـده حاکی از آن است که عمده ترین منشأ به وجود آورنده ریزگردهاي سالهاي اخیر در جنـوب غـرب و غرب کشور، عموماً مبدأ خارجی داشته و قسمتهایی از سرزمینهاي کشور عراق، سوریه و عربستان است.
اگرچه کشور ما با پدیده طوفانهاي گرد و غبار که اغلـب منشـأ داخلـی دارد هـم روبه رو است، ولی این پدیده بیشتر محلی بوده و از نظر زمانی هم نسبتاً کوتاه مدت است.
چهار کانون پدیده گرد و غبار در عراق و دو کانون آن در شمال شـرق سـوریه و سـمت شـرقی عربسـتان اسـت.
کشورهاي عراق و عربستان به خاطر رها کردن طرح توسعه پایدار و بیابانزدایی و همـین طـور جـدي نگرفتن حفاظت از اکوسیستم ها و محیط زیست، صادر کننده آلودگی گرد و غبار بـه کشـورهاي دیگـر منطقه از جمله ایران هستند

43. ارتباط گرد و غبار با مؤلفه هاي اقلیمی (ابر، بارندگی، دما و رطوبـت):
ارتباط گرد و غبار با مؤلفه هاي اقلیمی (ابر، بارندگی، دما و رطوبـت):
ذرات گـرد و غبـار بـه طـور مستقیم و غیرمستقیم از طریق افزایش جذب و یا انعکاس تابش موج بلند یا کوتاه در آب و هوا و بر گرم شدن زمین تـأثیر می گذارد.
همچنـین اثبـات شـده اسـت کـه آئروسل هاي معدنی گرد و غبار بر تشکیل ابر، خصوصیات ابر و میزان نزولات جوي تأثیر مـی گـذارد
از مهمترین شرایط ایجاد گرد و غبار در کنار هواي ناپایدار، وجود یا عدم وجود رطوبت اسـت بـه طـوريکـه اگـر هـواي ناپایـدار رطوبت کافی داشته باشد بارش و طوفان رعد و برق و اگر فاقد رطوبت باشد طوفان گرد و غبار ایجاد می کند
در واقع تغییر در ویژگی عناصر دما، فشار، نم نسبی باعـث ایجـاد بـارش و طوفان رعد و برق و یا سیستم هاي گرد و غباري می شود

44. Air Pollution/Health Issue

45. Air Pollution/Health Issue

56. Mortality and burden of disease from ambient air pollution
In the year 2016, ambient air pollution was responsible for 4.2 million deaths.
Worldwide, ambient air pollution is estimated to cause about 16% of the lung cancer deaths, 25% of chronic obstructive pulmonary disease (COPD) deaths, about 17% of ischemic heart disease and stroke, and about 26% of respiratory infection deaths.
Particulate matter pollution is an environmental health problem that affects people worldwide, but low- and middle-income countries disproportionately experience this burden.

57. Particulates and Health
Acute exposure to PM10 associated with increases in:
number of hospital admissions for respiratory disease patients
increases in reported symptoms among asthmatic patients.
i.e increased risk for those already susceptible.
Increases in all cause, cardiopulmonary and lung cancer mortality linked to chronic exposure to PM2.5
Long term effects are more strongly linked to PM2.5 than PM10 and therefore PM2.5 of greater public health concern

58. What Adverse Health Effects Have Been Linked to PM?
Premature death
Lung cancer
Exacerbation of COPD
Development of chronic lung disease
Heart attacks
Hospital admissions and ER visits for heart and lung disease
Respiratory symptoms and medication use in people with chronic lung disease and asthma
Decreased lung function
Pre-term birth
Low birth weight

59. “Pyramid of Effects”

60. How Does PM Cause Health Effects?
Several theories have been advanced as to the mechanism of action. It is likely that more than one mechanism is involved in causing PM-related health effects. Theories include the following:
PM leads to lung irritation which leads to increase permeability in lung tissue
PM increases susceptibility to viral and bacterial pathogens leading to pneumonia in vulnerable persons who are unable to clear these infections
PM aggravates the severity of chronic lung diseases causing rapid loss of airway function;
PM causes inflammation of lung tissue, resulting in the release of chemicals that impact heart function;
PM causes changes in blood chemistry that results in clots that can cause heart attacks.

66. Disability Adjusted Life Years

67. گزارشات WHO نشان می دهد
ذرات کمتر از 10 میکرون عامل بیماریهای تنفسی و قلبی عروقی مانند آسم، برونشیت،حمله های قلبی، کاهش عملکرد ریه و مرگ و میر می تواند باشد
به طوریکه در برخی شهرهای اروپا به ازای افزایش هر 10 میکروگرم در متر مکعب غلظت ذرات کوچکتر از 10 میکرون میزان مرگ و میر 6% افزایش می یابد

68. Effect of particle size and particle components
اثرات مواجهه PM تحت تاثیر شرایط محلی مانند آب و هوا، فصول، توپوگرافی، منابع ذرات، غلظت انتشار و ...
اگر چه اثر PM به عوامل فیزیکی (مانند حالت، سرعت و حجم تنفس یک فرد) بستگی دارد، اما علت اصلی مشکلات بهداشتی آن، به طور مستقیم به اندازه ذرات مرتبط است.
به طور کلی در هنگام صحبت کردن: سرعت نفوذ ذرات کوچکتر به عمق دستگاه تنفسی به سرعت افزایش می یابد.
در تنفس بینی، فعالیت موکوسی گلو به عنوان یک فیلتر بسیار موثر برای ذرات بزرگتراز 10 میکرون عمل می کنند. زیرا این ذرات تمایل دارند به سرعت در بخش بالایی گلو یا برنش ته نشین شوند.

69. Effect of particle size and particle components
وقتی این ذرات وارد بدن شوند، ابتدا در بینی و گلو جمع می شود. سپس این ذرات از طریق واکنش طبیعی بدن و با فرآیندهای عطسه و سرفه دفع می شوند.
ذراتی با قطر کمتر از 10 میکرون، بیشترین تأثیر را بر اثرات سلامت انسان دارند، زیرا این ذرات به دلیل نفوذ پذیری بیش از حد می توانند از طریق گذرهای بینی به آلوئول و عمق ریه ها نفوذ کنند
ذرات 1 تا 5 میکرون می توانند تبادل گاز درون ریه ها را تحت تاثیر قرار دهند و حتی می توانند به ریه نفوذ کنند. در نهایت، این ذرات به جریان خون وارد شده و مشکلات سلامتی قابل توجهی ایجاد کنند.

70. Inhalation Properties

72. Nasal Cavity Throat (pharynx) Nose Mouth Windpipe (Trachea) Bronchus
Bronchiole
Alveolus
Diaphragm
Throat
(pharynx)
Windpipe (Trachea)
Left lungs
Ribs

73. Potential Particulate Matter (PM) Health Indicators
Ultrafine, fine, or coarse mass size fractions
Mass, surface area, or number of particles
Mass, sulfate, acidity, solubility, or transition metals
Pollens, fungi, molds, or endotoxins
Synergies with weather or other pollutants

74. Effect of particle size and particle components
ذرات کوچکتر از 1 میکرومتر به طور کلی رفتار مولکول های گازی دارند و بنابراین به آلوئول (نیروهای انتشار) نفوذ می کنند و می توانند به سلول های بافت و سیستم گردش خون منتقل شوند.
فلزات موجود در ذرات، به ویژه آهن، باعث افزایش تولید گونه های اکسیژن فعال در بدن شده و آسیب سلولی و بافتی جدی ایجاد کنند.
اثرات ژنوتوکسیک PM ممکن است به دلیل فلزات سنگین موجود در روی ذرات باشد مثل آهن
در مطالعات مدل حیوانی که انجام دریافتند که ارتباط مستقیمی بین انتقال فلزات محلول ناشی از ذرات با آسیب های ریوی وجود دارد.
اندوتوکسین های موجود در ذرات با آلودگی با باکتری های گرم منفی ارتباط دارند. و اندوتوکسین استنشاقی به طور قابل توجهی باعث التهاب و اختلال در عملکرد ریه می شود

75. Human diseases associated with PM pollution
اثرات قرار گرفتن در معرض ذرات معلق شامل: افزایش مراجعات بیمارستانی و مراجعات به اورژانس با علائم تنفسی، بیماریهای قلبی عروقی، کاهش عملکرد ریه و مرگ و میر زودرس.
دانشمندان اعلام کرده اند که قرار گرفتن در معرض سطوح بالای ذرات نیز ممکن است منجر به نشانه های مختلفی از جمله وزن کم در نوزادان، زایمان زودرس و احتمالا مرگ و میر جنین و نوزاد شود.
مشکالت ناشی از استنشاق PM2.5 شامل ضعف نفس (تنگی نفس)، درد و ناراحتی قفسه سینه، سرفه و خس خس سینه.
مرکز ملی مطالعات اپیدمیولوژیک ایالات متحده، اعلام کرد همبستگی شدیدی بین دیابت و آلودگی هوا وجود دارد.
طبق مطالعات، خطرات ناشی PM برای سالمندان و کودکان و یا افرادی که مبتلا به بیماری قلب یا ریوی هستند بسیار بیشتر از سایر افراد است. طبق این مطالعات قرار گرفتن در معرض PM، بر روی رشد ریه ها در کودکان از جمله کمبود برگشت پذیر در عملکرد ریه، کاهش رشد ریه ها و کاهش عملکرد بلند مدت ریه تأثیر می گذارد.

76. Health impact of particulate matter

77. Health impact of particulate matter
اگر کودکان در معرض غلظت بالایی از PM2.5 قرار گیرند (به عنوان مثال، 65 μg/ m3 برای 24 ساعته)، آنها در معرض خطر قابل توجهی از علائم تنفسی، حملات آسم و کاهش عملکرد ریه هستند.
براساس مطالعات، کسانی که در معرض سطوح بالای قرار گیرند PM10 (150 μg/ m3) عملکرد ریه آنها 3 تا 6 درصد کاهش می یابد.
به ازای افزایش 10 میکروگرم در مترمکعب PM در یک روز میزان مراجعات به بیمارستان به دلیل حملات آسم 18 درصد افزایش می یابد.
به خوبی مشخص شده که آلودگی PM با افزایش خطر ابتلا به انفارکتوس حاد قلبی در میان سالمندان و تشدید نارسایی قلب ارتباط دارد.

78. Health impact of particulate matter
مطالعه ای در لس آنجلس آمریکا با استفاده از داده های مربوط به 798 نفر (دو آزمایش بالینی) نشان داد که افزایش 10 μg/m3 در غلظت PM2.5 باعث افزایش ضخامت لایه داخل وریدها می شود.
بین قرار گرفتن به صورت کوتاه مدت در معرض PM2.5 و مراجعات بیمارستانی به دلیل بیماریها قلبی -عروقی و تنفسی از لحاظ آماری ارتباط معنی دار وجود دارد.
در مطالعه دیگری برای بررسی از ساکنان بوستون انجام شد، دیده شد که قرار گرفتن در معرض PM2.5 ( با غلظت متوسط 15/5 میکروگرم در متر مکعب منجر به کاهش ضربان قلب می شود.

79. بیماری مرتبط با PM می تواند علاوه بر خسارات مالی و از بین رفتن رفاه خانواده و بیماران باعث کاهش بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی (GDP) است.
کل هزینه اقتصادی اثرات بهداشتی ناشی از PM10 در 111 شهر چینی در سال برابر 29 میلیارد دلار آمریکا گزارش شد.
در سال 2009 هزینه های اقتصادی مرتبط با اثرات بهداشتی ناشی PM10 در چین 106 میلیارد دلار یا 2.1 درصد از تولید ناخالص داخلی بود

80. Case studies for the human health effects of PM exposure with respect to acute hospital admission

81. Mortality of PM pollution

82. موارد مرگ و میر ناشی از ذرات معلق در تهران

83. موارد مرگ و میر ناشی از ذرات معلق در تبریز

84. موارد مرگ و میر ناشی از ذرات معلق در اهواز

85. موارد مرگ و میر ناشی از ذرات معلق در اصفهان

87. ارزیابی اثرات بهداشتی مرتبط با آلاینده های هوا
نرم افزار Air Q2.2.3که توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) جهت بر آورد و تخمین اثرات بهداشتی آلاینده های هوا روی سلامتی جمعیت توصیه شده است.
این نرم افزار داده های کیفیت هوا در فواصل غلظت با پارامترهای اپیدمیولوژیکی مانند خطر نسبی، بروز پایه و جز منتسب تلفیق کرده و حاصل آن را به صورت مرگ و میر بیان می کند.

88. با تشکر از حسن توجه شما