1. توسعه صنعتی ایران بعد از انقلاب علینقی مشایخی دانشگاه صنعتی شریف
توسعه صنعتی ایران بعد از انقلاب علینقی مشایخی دانشگاه صنعتی شریف
َ 2006آوریل

2. فهرست مطالب روند های کلان جمعیتی و اقتصادی بعد از انقلاب
عملکردهای کلان صنعتی
موانع و چالش های استمرار توسعه
نقش ایرانیان خارج از کشور

3. عملکرد اقتصادی بعد از انقلاب: عوامل موثر بر عملکرد
بعد از انقلاب چند عامل مهم موجب کاهش تولید اقتصادی کشور شد:
خروج مدیران با تجربه و تصدی مدیران جوان، بی تجربه، و بدون دانش اداره مجمو عه ها، و بدون برنامه حساب شده در سطوح مختلف اداره کشور.
خروج تعداد زیادی از مدیران، متخصصان، و کارآفرینان و سرمایه گذاران از چرخه فعالیت کشور
شروع جنگ تحمیلی با عراق که خود تا حدودی ناشی از عامل اول بود
مسائل و در گیری های مربوط به اسقرار نظام سیاسی جدید
عوامل مزبور همدیگر را تشدید میکردند.

4. عملکرد اقتصادی بعد از انقلاب: عوامل موثر بر عملکرد
تغییر مدیریت در رده های بالاتر شدید تر بود
100%
هرم مدیریت
در کشور
شدت تغییر مدیریت
این تغییرات تا حدود پی آمد طبیعی انقلاب بود و برای تثبیت نظام جدید اجتناب ناپذیر

5. عملکرد اقتصادی بعد از انقلاب
همزمان با عوامل مزبور و متناسب با آنها سیاستهای اقتصادی مخل رشد و توسعه اتخاذ شد:
ملی کردن کارخانجات و بر خورد با سرمایه گذاران و کار آفرینان موفق
سهمیه بندی و قیمت گذاری دولتی که موجب فقر تولید و توسعه رانت خواری شد
درون گرائی اقتصادی با سیاست جایگزینی واردات
درون گرائی سیاسی باروحیه بدبینی و دشمنی نسبت به سایرکشورها بخصوص کشورهای صنعتی
واگذاری امکانات متناسب با تعداد خانوار و تشویق ازدیاد جمعیت.
تعطیلی دانشگاها و تغیر نا مناسب برنامه های درسی آنها بعد از بازگشائی
سرکوب یا کم بها دادن به تخصص و اعمال گزینش های مبتنی برظواهر عقیدتی
نتیجه این عوامل: افت عملکرد اقتصادی و کاهش تولید برای بیش از یک دهه

6. کاهش تولید ناخالص داخلی بعد از رشد مستمر بعد از سال 1340 فشار های زیادی ایجاد میکرد

7. تولید در کلیه بخش ها بجزء کشاورزی برای بیش از 12 سال کاهش یافت.

8. تولید در کلیه بخش ها بجزء کشاورزی برای بیش از 12 سال کاهش یافت.

9. عملکرد اقتصادی بعد از انقلاب: رشد جمعیت همزمان با کاهش تولید
همزمان با کاهش تولید، رشد جمعیت افزایش یافت
سیاست های دولت در زمینه دادن کوپن، زمین، و سایر امکانات رشد جمعیت را تشویق کرد
کشور یک انفجار تولد را در دهه 1360 تجربه کرد
با توجه به محدودیت های زمین و آب در روستا و اعطای امکانات در شهرها، افزایش جمعیت عمدتا در شهرها مستقر شد
از اواخر دهه 1360 به علت مشگلات اقتصادی و سیاستهای کنترل جمعیت، رشد جمعیت کندتر شد

11. همزمان با کاهش تولید رشد جمعیت
انفجار تولد در دهه 1360 موجب ایجاد شکم در هرم سنی جمعیت ایران شد
شکم جمعیتی در هرم سنی خود را در آینده با دامنه کمتر تکرار خواهد
انفجار تولد را در دهه 1360 فشارهای زیادی در مقاطع زمانی مختلف به نظام آموزشی، بهداشت ودرمان، اشتغال، و مسکن وارد میسازد.
انفجار تولد همچنین موجب افزایش شدید تقاضا کالا و خدمات مختلف برای متولدین دهه 1360 در در مقاطع زمانی مختلف متناسب با سن آنان خواهد شد

14. عرضه نیروی کار با رشد جمعیت رو به افزایش است
میزان مدیران و کارشناسان لازم برای اداره و هدایت نیروی انسانی قابل توجه است

15. عملکرد اقتصادی بعد از انقلاب: رشد جمعیت همزمان با کاهش تولید
کاهش تولید همزمان با رشد شدید جمعیت در دهه 1360 موجب کاهش تولید نا خالص داخلی سرانه و درآمد سرانه شد
تا آخر جنگ و پایان جنگ، تولید سرانه در کلیه بخش های اقتصادی نیز کاهش یافت
صادرات نفت و واردات نیز بعد از انقلاب کاهش یافت ولی در طی سالهای جنگ واردات همواره بیشتر از صادرات بود
در حالیکه صادرات نفت بعد از انقلاب کاهش یافت مصرف داخلی به طور مستمر افزایش مییافت

20. با پایان جنگ روندها تغییر کرد و عوامل و سیاستهای مثبتی در جهت توسعه اقتصادی اتخاذ شد
مدیران جدید 10 سال تجربه پیدا کرده بودند
آموزش مدیریت رو به گسترش نهاد
سیاست های دولتی به تدریج از محصولات صنعتی برداشته شد
قیمت ارز تعدیل و به طرف یک نرخی شدن تغییر کرد
ایجاد و توسعه زیربناها الویت یافت
دانشگاها رو به توسعه نهاد
با راه افتادن کارهای عمرانی متخصصین اهمیت و میدان کار یافتند
روابط سیاسی با خارج روبه بهبود نهاد
نتیجه این عوامل: بهبود عملکرد اقتصادی و افزایس تولید

21. رشد قابل توجه تعداد دانشجویان دانشگاه ها بعد از جنگ

22. رشد چشمگیر تعداد دانشجویان زن در دانشگاه ها بعد از جنگ

23. توسعه قابل توجه تحصیلات تکمیلی بعد از جنگ

24. تعداد مقالات علمی توسط دانشگاهها افزایش یافت

26. بهبود روند تولید ناخالص داخلی سرانه بعد از جنگ

27. تمام اجزا تولید ناخالص داخلی سرانه روبه افزایش گذاشت اگر چه با نرخی کم

28. نگاهی نزدیکتر: رشد جمعیت و تولید ناخالص داخلی بدون نفت

29. در دوران بعد از جنگ گروه صنایع و معادن پیشتاز رشد تولید ناخالص بوده است

30. تولید ناخالص سرانه صنایع و ساختمان

31. تولید ناخالص سرانه معادن و ”برق و آب و گاز“

32. تولید ناخالص سرانه خدمات

33. تولید ناخالص خدمات و خدمات عمومی
کاهش نرخ رشد خدمات عمومی (دولتی) مشگا اساسی است که بعدا به آن میپردازیم

34. رشد سریع صنعت را در عملکرد بخش های مهم صنعتی میتوان ملاحظه کرد
به عنوان مثال صنایع اساسی ذیل رشد قابل توجهی کردند:
فولاد
برق
اتومبیل
پتروشیمی
به علاوه ظرفیت هتی طراحی مهندسی و ساخت ماشین آلات نیز رشد جهش گونه ائی نمودند

37. حد اقل تولید 8285 واحد در سال 1368

38. ظرفیت تولیدی پتروشیمی Production capacity [1,000 t] 1963 1,900 1995
10,600
2000
14,500
2002
15,100
2003e
16,000
2015e
78,000
1970
6,619 1 7 9 3
Number
of sites

39. برخی عواملی که استمرار رشد را تهدید میکنند
ضعف نظام دولتی و خدمات عمومی
افزایش در آمد نفت !
بازگشت از سیاستهای اقتصاد آزاد
استمرار سوبسیدهای دولتی به اترژی، دارو، و سایر کالاهای عمومی بجای کمکهای هدفمند
فقدان نظامهای ارزشیابی و انتخاب مدیران سیاسی بر اساس کارآئی با استفاده از سازو کارهای های مبتنی بر امکان مشارکت عمومی و فارغ از ملاک های ایدئولوژیک
فقدان نظامهای ارزشیابی و انتخاب و ارتقا مدیران اقتصادی بر اساس کارآمدی
دولتی بودن اقتصاد و اکثریت بنگاه هابی تولیدی و فقدان بخش خصوصی قدرتمند و زمینه های رشد آن
ظرفیت ساختار سیاسی برای پذیرش استمرار توسعه
ظرفیت فرهنگی برای پذیرش و استمرار توسعه (کارهای گروهی، گفتگو، رعایت حق سایرین،.....)

40. ضعف نظام دولتی و خدمات عمومی
یکی از زمنه ای مهلک سوء مدیریت اقتصادی در دو دهه گذشته وجود تورم دو رقمی بوده است
تورم درایران ناشی از کسزی بودجه و عدم رعایت انضباط مالی بوده است
وجود تورم و عدم توانائی دولت درافزایش حقوق کارکنان خود متناسب با تورم موجب کاهش حقوق آنها به قیمت های پابت شده است
به عنوان مثال به تورم، کاهش ارزش واقعی خدمات عمومی دولت، و وضعیت حقوق دانشگاهیان نگاه کنیم
همزمان با کاهش حقوق، فقر بر امکانات دیگر دانشگاهی مستولی شده است

41. تورم و افزایش قیمت ها یکی از مشگلات مزمن اقتصاد ایران بوده است

42. تورم مجب کاهش خدمات عمومی (دولتی) سرانه شده است که مشگل اساسی برای ادامه توسعه ایران است

44. تضعیف روز افزون خدمات عمومی موجب ضعف ارکان نظام اجتماعی میشود
تورم و فقر دولت حوزه های بنیادی ذیل از خدمات عمومی را نیز تحت تاثیر قرار داده است:
آموزش و پرورش
قوه قضائیه
پلیس و ارتش
خدمات دولتی
فقر این حوزها بنیادهای توسعه را تهدید میکند
فقر آموزش و پرورش موجب ضعف تربیت علمی و اخلاقی نسل آتی کشور میشود
فقر قوه قضائیه موجب اختلال در نظام قضائی و احقاق حقوق مردم میشود و بستر توسعه را نابود میکند
فقر پلیس موجب اختلال در اجرای قانون و حفظ امنیت جامعه میشود
فقردستگاه اداری موجب توسعه فساد در ادارات و ناکارآمدی و ممانعت آن از توسعه میشود

45. افزایش در آمد نفت میتواند مانع دیگری برای استمرار توسعه شود
درآمد نفت شمشیر دولبی که میتواند در جهت حمایت از توسعه و یا ممانعت از آن عمل کند
چند گزینه برای استفاده از درآمدهای نفتی وجود دارد:
گزینه اول: فروش ارز نفت به بانک مرکزی دریافت ریال برای هزینه های دولت و نوعی استفاده بانک مرکزی از ارز خریداری شده از دولت است
گزینه دوم: سپرده گذاری در بانکهای خارجی و اشتفاده از سود آن برای تقویت مستمر دولت و فرایند توسعه بدون وارد شدن شکهای تند و مخرب
گزینه سوم: انباشت در آمد اضافی نفت در صندوق ذخیره ارزی

46. گزینه اول مصرف درآمد نفت با آثاری مخرب
انتقال درآمد ارزي اضافي نفت به بانک مرکزي و دریافت ریال برای انجام هزینه ها
ذخیره ارز بانک مرکزی در بانکهای خارجی و عدم فروش آن برای جلوگیری از واردات
فروش ارز توسط بانک مرکزی برای دریافت ریال از جامعه و مصرف ارز برای واردات
کمبود کالا در مقابل ریال مصرفی دولت و تشدید تورم
کاهش ارزش دلار و ضربه به صنایع داخلی
توسعه حجم دولت با اتکا به در آمد ناپایدار نفت

47. افزایش در آمد نفت میتواند مانع دیگری برای استمرار توسعه شود
گزینه دوم: سپرده گذاری در بانکهای خارجی و اشتفاده از سود آن برای تقویت مستمر دولت و فرایند توسعه بدون وارد شدن شکهای تند و مخرب
گزینه دوم به علت عطش کشور برای توسعه انتخاب نخواهد شد

48. گزینه سوم انباشت در آمد اضافی نفت در صندوق ذخیره ارزی
انتقال درآمد ارزي اضافي نفت به صندوق ذخیره ارزی برای اعطای وام جهت توسعه ظرفیت بخش های تولیدی عمومی و خصوصی
بازپرداخت وام دریافتی
موجودی ذخیره ارزی
وام به سرمایه گذاران بخش خصوصی و دولتی
توسعه صادرات و دریافت ارز
توسعه ظرفیت های تولیدی با واردات ماشین آلات و تجهیزات
پرداخت مالیات

49. از توجه شما متشکرم