1. استادیار گروه پزشکی اجتماعی دانشکده پزشکی- دانشگاه علوم پزشکی کاشان
به نام خدا
مبحث:
- سلامت برای همه (HFA)
- مراقبتهای بهداشتی اولیه (PHC)
ارائه:
دکتر سید علیرضا مروجی
متخصص پزشکی اجتماعی
استادیار گروه پزشکی اجتماعی
دانشکده پزشکی- دانشگاه علوم پزشکی کاشان

2. (Health For All by 2000 (HFA 2000
در سال 1977 در سي‌امين مجمع جهاني بهداشت در شوروي سابق (قزاقستانAlma-Ata )، شعار سلامتی براي همه تا سال 2000 (HFA 2000) اعلام و بیانیه آلماآتا منتشر شد.
هدف كلي HFA 2000: دستيابي همه مردم جهان در سال 2000 ميلادي به سطحي از سلامتي جسمي، رواني و اجتماعي كه آنها را قادر سازد زندگي سازنده اي از نظر اجتماعي و اقتصادي داشته باشند.

3. سلامت (بهداشت) براي همه (Health for all - HFA)
در بيانيه رسمي سي‌امين مجمع جهاني بهداشت در سال 1977 كه به بيانيه آلماآتا معروف است اعلام گرديد كه در دهه هاي آينده هدف اجتماعي و اصلي دولت ها و سازمان جهاني بهداشت بايد دستيابي همه مردم جهان در سال 2000 ميلادي به سطحي از سلامتي (سلامتي جسمي، رواني و اجتماعي) باشد كه امكان برخورداري از يك زندگي مؤثر و مولد را براي آنان فراهم آورد.
در سال 1978 نيز كنفرانس مراقبت هاي اوليه بهداشتي در آلماآتا (مركز جمهوري قزاقستان) ‌تشكيل گرديد و روش دستيابي به سلامت براي همه، مراقبت هاي بهداشتي اوليه(Primary Health Care- PHC) معرفي شد.
درماه مي سال 1979 استراتژي جهاني سلامت براي همه توسط سي و دوّمين اجلاس سازمان جهاني بهداشت مورد تصويب قرار گرفت و نمايندگان كشورهاي عضو پذيرفتند كه استراتژي هاي كشوري سلامت براي همه را بر اساس مراقبت هاي اوليه بهداشتي تدوين و به مرحله عمل درآوردند.

4. سلامت براي همه)ادامه) (Health for all - HFA)

5. در زمينه هدف، اصول استراتژيك و شاخص هاي دستيابي به HFA بايد توجه داشت كه:
سلامت براي همه يك هدف واحد و محدود نيست بلكه جرياني است كه به بهبود مداوم سلامت مردم منجر مي شود.
سلامت براي همه به اين معني نيست كه در سالهاي آتي ديگر كسي بيمار و ناتوان نخواهد بود و گروه پزشكي مراقبتهاي پزشكي را براي يكايك مردم جهان و ناخوشيهاي آنان تامين خواهند كرد.
بلكه بدان معناست كه سلامت پا مي گيرد و در هر كجا كه مردم زندگي و كار مي كنند خدمات بهداشتي در اختيار آنان خواهد بود و مردم امكانات بهتري براي رشد و رسيدن به كهنسالي سالم و فعال را خواهند داشت و افراد و خانواده ها به شيوه قابل قبول و متناسب با توان و مشاركت خود به مراقبت هاي اساسي سلامت دسترسي خواهند يافت.

6. هدف سلامت براي همه بر پايه سياست هاي زير استوار است :
  سلامت و تندرستي حق مسلم مردم است و تامين آن يك هدف اجتماعي در سراسر جهان است.
اختلاف موجود بين وضعيت بهداشتي مردم جهان، نگراني مشترك تمام كشورهاست و بايد به شدت كاهش يابد. بنابراين پايه و اساس استراتژي بهداشت براي همه توزيع عادلانه امكانات بهداشتي در بين كشورها و در درون كشورها به ترتيبي كه به دسترسي عموم مردم به مراقبت هاي اوليه بهداشتي و خدمات پشتيبان آن بيانجامد مي باشد.
حق و وظيفه مردم است كه به صورت فردي و گروهي در برنامه ريزي و اجراي مراقبت هاي بهداشتي خودشان نقش داشته باشند. بنابراين مشاركت فعال مردم در شكل دادن به آينده بهداشتي و اقتصادي جامعه از عوامل اساسي در تحقق استراتژي هاي بهداشت براي همه است.

7. هدف سلامت براي همه برپايه سياست هاي زير استوار است :(ادامه)
دولتها در برابر بهداشت و تندرستي مردم كه با فراهم نمودن امكانات اجتماعي و بهداشتي كافي امكان پذير است مسئوليت تام دارند. بنابراين براي تامين بهداشت براي همه تنها تعهد وزارت بهداشت كافي نبوده و تعهد سياسي دولت در سطح كلي ضرورت دارد.
بهداشت و تندرستي بايد به عنوان پايه و اساس توسعه اقتصادي و اجتماعي باشد. بنابراين تنها تلاش وزارت بهداشت در اين زمينه كافي نبوده، هماهنگي و همكاري ساير بخشها كه با توسعه اقتصادي كشور ارتباط دارند چون بخشهاي كشاورزي، دامپروري، صنعت، مسكن، آموزش و پرورش، ‌ارتباطات، كار و امور اجتماعي و رسانه هاي گروهي نيز ضرورت كامل دارد.

8. هدف سلامت براي همه برپايه سياست هاي زير استوار است :(ادامه)
همكاري فني و اقتصادي بين كشورها در توسعه و اجراي استراتژي بهداشت براي همه نقش مؤثري دارد.
اگر قرار باشد دولتها بهداشت براي همه را فراهم كنند بايد در مسايل بهداشتي، متكي به خود بارآيند. ولي اين به معناي لزوم خودكفايي در بهداشت نيست زيرا براي تامين و توسعه استراتژي هاي بهداشتي و فايق آمدن بر مشكلات، همكاري و مسئوليت بين المللي امري ضروري است.

9. شاخصهاي ارزشيابي و مقايسه كشورها از نظر ميزان دستيابي به HFA2000:
( در سال 1981، WHO دوازده شاخص زير ذيل را به عنوان حداقل معيارهاي جهاني براي ارزشيابي و مقايسه كشورها در نظر گرفت)
HFA توسط مقامات سطح اول كشور به عنوان يك سياست كلي پذيرفته شده باشد.
تدابير لازم به منظور جلب مشاركت مردم در تامین سلامت اتخاذ شده باشد.
مثال: NGO یا سازمانهای مردم نهاد (سمن)
به عبارتي ديگر شرايط لازم براي مطرح ساختن خواسته ها و نيازهاي واقعي مردم فراهم آمده، سياست عدم تمركز در تصميم گيري تحقق يافته و نمايندگان گروهها و سازمانهاي مختلف چون سازمان زنان، گروههاي صنفي و غيره در برنامه‌هاي بهداشتي مشاركت داشته باشند.
حداقل 5% توليد ناخالص ملي(GNP) براي سلامت اختصاص یافته باشد.

10. شاخصهاي ارزشيابي و مقايسه كشورها از نظر ميزان دستيابي به HFA2000:
درصد منطقي از بودجه ملی سلامت به مراقبتهاي بهداشتي محلی (سطح اول خدمات) در هر منطقه (local health care) اختصاص یافته باشد.
برای بیماریهای غیر واگیر: Care
برای بیماریهای واگیر: Cure
بدين معني كه به منظور ارائه مراقبت ها در اولين سطح تماس با جامعه (خانه بهداشت، مراكز بهداشت شهرستان، مراكز بهداشتي درماني روستايي و شهري)‌ مورد استفاده قرار گيرد.
توزيع عادلانه منابع (resource شامل بودجه سرانه و امكانات) براي مناطق شهري و روستايي انجام گرفته باشد.
استراتژي دقيق براي دستيابي به HFA ، تخصيص منابع كافي و تعيين ميزان نياز به كمكهاي خارجي تدوين شده و امكانات لازم براي اجراي برنامه فراهم آمده باشد.

11. 7- برخورداري تمام جمعيت از مراقبتهاي اوليه بهداشتي شامل:
I) آب سالم در منزل یا در فاصله 15 دقيقه پياده روي
II) دفع بهداشتي مدفوع در منزل يا نزديكي آن
III) واكسيناسيون کودکان عليه 6 بيماري
شامل کزاز، دیفتری، سیاه سرفه، سرخک، فلج اطفال، سل
IV) دسترسي به مراقبتهای بهداشتی درماني در محل شامل دسترسي به حداقل 20 قلم داروي اساسي با حداکثر فاصله یک ساعت پياده روي يا وسيله نقليه
V) دسترسي به كاركنان آموزش ديده برای مراقبتهاي زنان باردار، زایمان و كودكان تا حداقل يكسالگي

12. 8- تغذيه مناسب كودكان به نحوی که:
الف) وزن حداقل 90% نوزادان در بدو تولد بيشتر از 2500گرم باشد
ب) حداقل 90% اطفال وزن مناسب براي سن داشته باشند
9- کاهش IMR به كمتر از 50 در هزار تولد
Infant Mortality Rateمیزان مرگ شیرخواران (زیر یک ساله ها)

13. 10- افزایش اميد به زندگي در بدو تولد به بيشتر از 60 سال
11 – رساندن باسوادي به بيش از 70% مردان و زنان بزرگسال
مثال ایالت کرالا در هند برای اهمیت اثر سواد در سلامت:
اقتصاد و ... مانند سایر ایالتها
سطح سواد بالاتر
اکثر شاخصهای سلامت بهتر از سایر ایالتها
12- افزایش سرانه توليد ناخالص ملي بيش از 500 دلار آمريكا

14. مراقبتهاي بهدشتي اوليه (PHC)
راه رسيدن به HFA2000:
مراقبتهاي بهدشتي اوليه (PHC)
مراقبتهاي بهداشتي اوليه در همه كشورها به عنوان كليد رسيدن به بهداشت (سلامت) براي همه تا سال 2000 شناخته شده است.
مراقبتهاي بهداشتي اوليه، مراقبتهاي بهداشتي اساسي مي‌باشد كه توسط نظام بهداشتي با يك روش عملي و علمي قابل قبول از نظر تكنولوژي، قابل تحمل از نظر هزينه‌ها (براي جامعه و كشور) و با مشاركت كامل مردم و روحيه خود اتكايي به افراد و خانواده‌ها در‌سطح جامعه ارائه مي‌گردد.

15. سازمان جهاني بهداشت مراقبتهاي بهداشتي اوليه (PHC) را اين چنين تعريف مي‌كند:
هدف از ارائه اين مراقبتها حفظ، نگهداري و ارتقاء سطح سلامت افراد جامعه است

16. Primary Health Care (PHC)
تعریف مراقبتهاي بهداشتي اوليه:
مراقبتهاي بهداشتي ضروري كه در دسترس همه افراد جهان قرار گيرد، براي آنها قابل قبول باشد، با مشاركت كامل آنها باشد، قيمت مناسبي براي جامعه داشته باشد وكشور قادر به پرداخت هزينه‌‌هاي آن باشد.

17. مراقبتهاي اوليه بهداشتي با مفاهيم و محتواي زير كليد تحقق بهداشت براي همه است:
مراقبتهاي بهداشتي درماني نه فقط به صرفه و مؤثر، بلكه بايد در حد استطاعت مردم و مورد قبول آنان باشد.
مراقبتهاي بهداشتي درماني بايد به صورت عادلانه براي تمامي مردم فراهم آيد و نه اينكه بيشترين خدمات براي درصد كمي از مردم تامين شود و در مقابل گروه زيادي از حداقل مراقبتهاي بهداشتي درماني محروم مانند.

18. مراقبت هاي اوليه بهداشتي با مفاهيم و محتواي زير كليد تحقق بهداشت براي همه است: (ادامه)
افراد و جوامع بايد در برنامه ريزي، اجرا و ارزشيابي برنامه هاي بهداشتي درماني مشاركت داشته و بهداشت بايد به عنوان بخشي از توسعه اقتصادي و اجتماعي تلقّي گردد.
واحدهاي ارائه كننده مراقبت هاي بهداشتي و درماني بايد خدمات پيشگيري، درماني، توانبخشي و اعتلايي را بطور ادغام يافته ارائه نمايند.

19. PHC در همه كشورها اعم از توسعه يافته يا در حال توسعه، ارزش يكساني دارد ولي در هر كشور شكل خاص خود را دارد .
فلسفه PHC : سلامتي حق مسلم انسان است. توزيع عادلانه خدمات بهداشتي درماني و منابع اجتماعي اقتصادي بهداشت، بخشي از توسعه اقتصادي اجتماعي هر كشور محسوب مي شود.

20. موارد مورد نظر در PHC:
مناسب بودن: خدمات براي رفع نيازهاي ضروري فراهم باشد
كافي بودن: خدمات به اندازه‌اي ارائه شود كه نيازها را برآورده سازد
جامع بودن: تمام سطوح پيشگيري را در برگيرد
قابل دسترس بودن: نسبت جمعيت با تعداد واحدهاي ارائه كننده خدمت تناسب داشته باشد
قابل پرداخت بودن: داراي كمترين هزينه و حتي الامكان رايگان
عملي بودن: از نظر تداركات، پرسنل و منابع قابل اجرا باشد

22. اصول PHC برابري و عدالت (Equity) A disease palace for doctors or
منابع بهداشتي و خدمات مربوط به آن بايد به صورت برابر در اختيار همه افراد جامعه قرار گيرد و مردم با نيازهاي يكسان بايد دسترسي برابر به مراقبت هاي بهداشتي داشته باشند. براي اطمينان از دسترسي برابر بايد توزيع و پوشش مراقبت هاي اوليه بهداشتي در مناطقي بيشتر باشد كه بيشترين نيازها وجود دارد.
A disease palace for doctors or
Health centers and local hospitals for community?

23. اصول PHC مشاركت مردمي (Community Participation)
-در تمام مراحل (تشخیص مشکل، اتخاذ تصمیم و راه حل، اجرا، بهره برداری، ارزشیابی)
- بدون همكاري و علاقه مردم به تامين و توسعه خدمات هيچگونه موفقيتي براي آن پيش بيني نمي شود. اين به عنوان‌« سلامت به وسيله مردم‌» و « قراردادن سلامت مردم در دست خود آنها» توصيف شده است. بدين ترتيب سلامت پديده‌اي خودجوش است كه بايد انگيزه برخورداري از آن در مردم ايجاد گردد و علاوه بر بخش بهداشت، جامعه بايد درگير مراقبت از خود شود.
-انواع مشارکت با مردم:
1-for the people
2-by the people
3- with the people √
محدودیتها و مخاطرات مشارکت مردمی:
-سلب مسؤولیت دولت
-تهدید اقتدار سیاسی
-پروبال دادن به برگزیدگان محلی
-احتمال ایجاد یاس در صورت شکست

24. اصول PHC همكاري بين بخشي (Intersectoral Coordination)
سلامتی، پدیده ای است که نیازمند همکاری تمام سازمانها است
و البته، نباید سازمانها در قفسها و جزایر جداگانه فعالیت کنند و کار به کار هم نداشته باشند
نقش آموزش و پرورش،تربیت بدنی، شهرداریها و ... در سلامت
مهم: پرهیز از موازی کاری (مثلا انواع بیمه در ایران!)

25. اصول PHC تكنولوژي مناسب (Appropriate Technology): ” يعني فناوريي كه
از نظر علمي صحيح ،
مطابق نيازهاي محلي
و قابل قبول افرادي كه از آن بهره مي برند و افرادي كه آن را به كار مي گيرند باشد،
و مردم با استفاده از منابع جامعه و حفظ اصل خودكفايي قادر به حفظ آن بوده
كل كشور قدرت پرداخت هزينه هاي آن را داشته باشد“

26. تکنولوژی مناسب یعنی:
تا حد ممکن ارزان (بدون به خطر انداختن کیفیت – نباید صرفه جویی به حدی شود که خودش باعث اسراف شود)
تا حد ممکن آسان در حد متطقه (بدون نیاز به افراد حرفه ای سطح بالا)
متکی به مواد و قطعات محلی
به کار گیرنده نیروی محلی
مشوق و تسهیل کننده تولید محلی تجهیزات و قطعات
تسهیل کننده مشارکت مردم
سازگار با ارزشها و اولویتهای محلی
قابل قبول جامعه و سرویسهای بهداشتی

27. اصول PHC ادغام (Integration) یا جامعیت (Comprehension) خدمات
به منظور ایجاد عدالت اجتماعی
تربیت نیروهای چند پیشه (بهورز): انجام تمام خدمات توسط یک نفر (شامل بهداشت محیط، بهداشت حرفه ای، واکسیناسیون، مراقبت مادر باردار، مراقبت کودکان و ...)
مراقبت هاي بهداشتي اوليه يك رويكرد جامع براساس مداخلات زير است :
مداخلات ارتقايي: برخورد مراقبت هاي بهداشتي اوليه در سطح جامعه با علل اساسي است كه بر سلامت تاثير مي گذارد
مداخلات پيشگيري كننده: اين مداخلات كاهش دهنده بروز بيماري ها يا برخورد سريع با عللي است كه براي فرد ايجاد مشكل نموده است.
مداخلات درماني: اين مداخلات سبب كاهش شيوع بيماري بوسيله توقف پيشرفت بيماري در بيمار است
مداخلات بازتواني: اين مداخلات سبب كوتاه نمودن پي آمد يا عوارض مربوط به مشكل سلامتي افراد مي شود.

28. اصول PHC ادغام (Integration) یا جامعیت (Comprehension) خدمات
رويكرد جامع مراقبت هاي بهداشتي اوليه نيازمند كاركناني است كه بتوانند در برخورد با مشكلات مربوط به سلامتي، راه حل ارائه نمايند.
براي مثال : فقط مايع درماني خوراكي (ORS)براي كودك مبتلا به اسهال كافي نيست، نگهداري سلامت كودك نيازمند ارائه آموزش به خانواده در مورد نحوه مراقبت از كودك و بهداشت محيط و بهبود تغذيه است.
مثال دیگر: علاوه بر مشاوره در مورد تغذيه با شير مادر، پايش رشد، بازتواني تغذيه اي و مراقبتهاي لازم، برنامه مراقبت بايد شامل تغذيه كودك پس از بازگيري از تغذيه با شير مادر با غذاهاي در دسترس محلي نيز باشد.

29. اصول PHC تفويض اختيار (Decentralization) اجازه اشتباه کردن بدهیم!
محاسن تفويض اختيار:
افزايش بازدهي
ازدياد علاقه نسبت به انجام وظيفه
تقويت همكاري دسته جمعي
تكامل انفرادي
جلوگيري از اتلاف وقت مديران

30. اصول تفويض اختيار: تفويض بخشي از اختيارات نه همه آنها
ابقاي مسؤوليت فرد تفويض كننده
قابليت فسخ
تناسب اختيار و مسؤوليت
تمركز نظارت (تفويض اختيار به معني رها كردن نيست)

31. موانع تفويض اختيار مرئوسين: رؤسا: فرار از مسؤوليت عدم صلاحيت
فقدان اعتماد به نفس
فقدان ضوابط ارزيابي
رؤسا:
خودبزرگ بيني
عدم اعتماد
ملاحظات سياسي
عوامل رواني
عدم اعتقاد

32. اجزاء PHC
آموزش سلامت
(آموزش درخصوص مشكلات معمول بهداشتي، پيشگيري و روشهاي كنترل بيماريها)
بهبود تغذيه
مراقبتهاي بهداشتي مادران و كودكان و تنظيم خانوده
تأمين آب سالم و بهسازي محيط
بهداشت حرفه‌اي
ايمنسازي

33. اجزاء PHC 7- پيشگيري و کنترل بيماريهاي واگير شايع و بومي و كنترل آنها
7- پيشگيري و کنترل بيماريهاي واگير شايع و بومي و كنترل آنها
8- فراهم كردن امكانات تشخيص و درمان مناسب
9- پيش بيني و تدارك داروهاي اساسي
10- سلامت روان
11- سلامت دهان و دندان
12- پيشگيري از حوادث و سوانح
13- كنترل بيماريهاي غير واگير

34. PHC: EXTENDED ELEMENTS IN THE 21st CENTURY
Expanded options of immunization
Reproductive health needs
Provision of essential technologies for health
Health promotion
Prevention and control of non-communicable diseases
Food safety and provision of selected food supplements

35. سطوح PHC سطح اول: مراقبتهاي بهداشتي اوليه ضروري سطح دوم:
مراقبتهاي پيچيده تر شامل خدمات درماني ضروري
سطح سوم:
خدمات فوق تخصصي و پشتيباني اقدامات اجرايي سطوح اول و دوم

36. سطوح مراقبت هاي اولیه بهداشتي(PHC)
فلسفه اصلي مراقبتهاي اوّليه بهداشتي را توزيع عادلانه منابع بهداشتي، تشكيل مي دهد.
اين هدف وقتي تحقق مي‌يابد كه وسيعترين و اوّليه ترين نيازهاي بهداشتي جامعه تا حدامكان در محل كار و زندگي مردم به سهولت قابل دسترسي باشد.
از طرفي مراقبت‌هاي بهداشتي اوّليه براساس اين واقعيت است كه بسياري از مشكلات مربوط به سلامتي جمع كثيري از مردم به سطوح پائين هرم PHC (مطابق با شكل بعد) اختصاص مي يابد.

39. سطوح PHC شهر روستا سطح اول: پايگاه بهداشتي
سطح دوم: مركز بهداشتي درماني شهري
سطح سوم: مركز بهداشت شهرستان، بيمارستان و كلينيك تخصصي شهرستان
روستا
سطح اول: خانه بهداشت
سطح دوم: مركز بهداشتي درماني روستايي
سطح سوم: مركز بهداشت شهرستان، بيمارستان و كلينيك تخصصي شهرستان

40. - بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
- مرکز بهداشت شهرستان
- بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
مرکز بهداشتی درمانی شهری
خانه بهداشت
خانه بهداشت
پایگاه بهداشتی
پایگاه بهداشتی
روستای قمر
روستای قمر
روستای قمر

42. تاكيد برنامه ريزان سلامت بايد متوجه تقويت مراكز سطح اول ارائه مراقبت ها باشد.
ارائه مراقبتها در اين سطح و زيرمجموعه آنها از نظر اقتصادي نيز بسيار هزينه اثر بخش تر از ارائه اين خدمات توسط كاركنان تخصصي در بيمارستانها است.
بيمارستان محل ارائه خدمت به بيماران ارجاع شده از سطوح مراكز بهداشتي درماني است كه نتوانسته اند خدمات درماني كافي را به لحاظ تخصصي شدن خدمات، دريافت نمايند. پس در توزيع بايد توجّه شود كه هر سطح، كامل كننده خدمات سطح قبلي خود باشد نه تكرار در عين آن خدمت.
قابل تاكيد است كه به دليل اهميت برخورداري تمامي مردم از مراقبت هاي بهداشتي اوّليه بايد توزيع واحدهاي ارائه دهنده خدمات سطح اول به گونه اي باشد كه هيچ جمعيتي خارج از محدوده عمل آنها قرار نگيرد0

43. برای امتحان: (علاوه بر مطالب کلاس) صفحه 284 تا 292 کتاب پارک (جلد دوم)
خانه بهداشت
خانه بهداشت محیطی‌ترین واحد ارائه خدمت در روستاها است. هر خانه بهداشت بسته به شرایط جغرافیایی به ویژه راههای ارتباطی و جمعیت، ممکن است یک یا چند روستا را در پوشش خدمات خود داشته باشد.
نوع نیرو: بهورز (زن – مرد)
مشخصات بهورز: بومی، مورد اعتماد مردم، حداقل دیپلم، طی کردن دو سال آموزش بهورزی

44. وظايف بهورزان در خانه هاي بهداشت:
1- سرشماري سالانه و ثبت اطلاعات:
هر خانه بهداشت، در شروع كار و در آغاز هر سال، بايد اطلاعات آماري كاملي از منطقه تحت پوشش خود جمع آوري كند. براي اين كار، منازل هر يك از روستاهاي تحت پوشش طبق نظم خاصي شماره گذاري مي شود. تعداد خانوارها و تعداد افراد هر خانوار به تفكيك نام، سن جنس، نسبت با سرپرست خانوار، شغل و ميزان سواد، بارداري، معلوليت و بيماري مزمن و تغييرهاي جمعيتي خانوار(ازدواج، مرگ، مهاجرت) و ... ثبت مي گردد. مشخصات مجتمعهاي موجود (آب، فاضلاب، نوع مصالح بكار رفته در مسكن و دفع فضولات....)، شرايط محيطي(راه ارتباطي، فاصله ها، اماكن عمومي و...)، چگونگي مواد غذايي و تغذيه مردم و نيز ساير اطلاعات لازم در پرونده خانوار ثبت مي شود. براي اين مقصود، تهيه فرمهاي خلاصه و حتي المقدور آسان و ساده اهميت بسياري دارد. پس از سرشماري اوليه يا سالانه، گروههاي سني، جنسي، شغلي و... كه برنامه مراقبت بهداشتي معيني دارند، دسته بندي، ثبت و برنامه مراقبت بهداشتي آنها تنظيم مي گردد. با جمع آوري و دسته بندي اين اطلاعات وسعت عمل، حجم فعاليت و ميدان عملياتي خانه بهداشت روشن مي شود.

45. 2-آموزش بهداشت عمومي
- مشكل ترين، مهمترين و اميد بخش ترين نقش خانه بهداشت، آموزش بهداشت است . بعلت ظرافت، بردباري و دقت فراواني كه در اين كار لازم است، انتظار مي رود وقت زيادي را بخود اختصاص دهد. خانواده و مدرسه، كه بيش از دو سوم هدفهاي آموزشي بهداشت عمومي را در خود دارد، مناسبترين و بارورترين عرصه هاي اين فعاليت است. اگر آموزشهاي خانه بهداشت در اين عرصه ها بخصوص در مدرسه، موفقيت آميز باشد، معلمان در مدرسه و كودكان در خانه تداوم بخش مفاهيم مورد نظر خواهند بود. كودك به اقتضاي قدرت فراگيري با سرعت بيشتري به تغيير رفتار دست مي يابد، اين رفتارهاي تغير يافته را به ميان خانواده مي برد و عادتهاي نو و صحيح را به ديگران انتقال مي دهد. اين كيفيت نه تنها در حال حاضر بر مجموعه آگاهيها و رفتار خانواده اثر مستقيم مي گذارد بلكه آشنايي و آميختگي نسل آينده را نيز با مفاهيم و رفتار بهداشتي افزون تر مي سازد. بعبارت ديگر خارج ساختن نقش آموزش بهداشت از قالب تنگ موجود، شايد تنها راه تأمين و تضمين آگاهيهاي بنياني و مؤثر بهداشتي باشد. در اين راه فراهم آوردن موجبات آموزشي معلمان مدارس روستايي و كساني كه با جمعيتهاي گروهي سر وكار مستمري دارند نقشي سازنده و پرسود خواهد داشت. بخش عمده ديگري از آموزشهاي بهداشت در جريان مراقبتها و بصورت چهره به چهره خواهد بود كه مؤثرترين طرق آموزش بهداشت است.

46. 3- تشكيل گروههاي داوطلب و شوراهاي محلي بهداشت
اگر ضابطه انتخاب فرد بومي درست انجام گيرد، بدليل آشنايي عميق كاركنان بومي با آداب و رسوم محل، باورها و اعتقادهاي مردم و استفاده از گويشهاي محلي امكان برقراي ارتباط كاركنان خانه بهداشت با جامعه و نفوذ آموزشهاي آنان در مردم محل خدمت بيشتر خواهد بود. جلب اعتماد مردم موجب مي گردد كه علاقمندي و گرايش آنان براي مشاركت در فعاليتهاي بهداشتي افزايش يابد. مشاركت و مداخله مردم در خدمات بهداشتي كه عامل تعيين كننده اي براي مراقبت از خويش(self-care) و خود اتكايي (self-reliance) جامعه است، بايد اساسي ترين خط مشي نظام بهداشتي كشور باشد. در اين راستا كاركنان بومي خانه بهداشت مناسبترين گروه براي پايه گذاري و گسترش اين مشاركتها بشمار مي روند. مثلاً ، استفاده كاركنان از بستگان و دوستان خويش براي انجام بعضي از كارها مثل پيگيري و تبليغ كساني كه در موعد مقررمراجعه نمي كنند و يا نامنظم مراجعه مي نمايند، انجام برخي از خدمات نظير وزن كردن زنان حامله و كودكان، درست كردن محلول ORS و... مي تواند مقدمه اي باشد كه بتدريج به تشكيل گروههاي داوطلب، در زمينه هر يك از خدمات و تشكيل شوراهاي محلي بهداشت منجر گردد.

47. 4- مراقبت از زنان باردار:
4- مراقبت از زنان باردار:
- نگهداري آمار دقيق و تشكيل پرونده براي كليه زنان باردار پيگيري آنها در مراحل مختلف پيشرفت حاملگي
- تكميل فرم مراقبت دوران بارداري در اولين ديدار زن باردار، ثبت سوابق و نتجه زايمانهاي قبلي، درج نتايج اولين معاينه در فرم مراقبت
- برآورد تاريخ تقريبي زايمان و درخواست آزمايشهاي تشخيصي لازم
- در ديدارهاي بعدي: زنان باردار در شش ماه اول حاملگي ماهي يكبار، در ماه هفتم و هشتم دوبار و در ماه نهم هر هفته يكبار تحت مراقبت قرار مي گيرد، تا دوران حاملگي را با شرايط مناسبي به پايان برسانند. سنجش پيشرفت حاملگي، آموزش زن باردار در مورد تغذيه، ورزش، پوشاك، مراقبت از پستانها، اهميت دادن آغوز ، تغذيه با شير مادر و ساير مراقبتهاي دوران بارداري، تزريق واكسن كزاز يا تؤام ، آموزش طرز مراقبت صحيح از نوزاد، روش درست شير دادن، تغذيه شير خوار و...
- اعزام زنان باردار نيازمند مراقبتهاي ويژه به مركز بهداشتي درماني مربوطه
- مساعدتهاي لازم براي تأمين امكان زايمان سالم و بهداشتي براي زنان حامله تحت نظر، اعم از همكاري با ماماي محلي يا معرفي و فراهم آوردن تسهيلات لازم براي اعزام آنها به مركز بهداشتي درماني و ثبت جريان و نتيجه زايمان در پرونده مادر.
- آموزش مراقبتهاي بعد از زايمان و كمك به انجام آنها

48. 5- مراقبت از كودكان 8-0 سال
- تکامل کودک ازدوران جنینی آغاز میشود وبامراقبت وتغذیه مطلوب دردوران بارداری , فرصت رشد وتکامل مطلوب کودک که حق طبیعی اوست فراهم میشود. مهمترین دوران تکامل مغزی کودک دردوسال اول زندگی است که نقش قابل ملاحظه ای برعملکرد ذهنی , جسمي,روانی,اجتماعی وایمنی کودک دارد تجربیاتی که کودک درسالهای سوم تاپنجم زندگی کسب میکند اورا برای کسب مهارتهای اجتماعی ویادگیری دردوران مدرسه آماده میسازد. تجربیات ومهارتهای کودک دردوران 8-6 سالگی که بدوورود به مدرسه است درقدرت یادگیری اودر دوران تحصیل حیاتی است . بنابراین مراقبت ازکودک , حمایت , آموزش ورشد وتکامل مطلوب , ازدوره لقاح آغاز میشود ونه تنها مراقبت کودک بلکه مراقبت ازمادر نیز برای بقاء رشدوتکامل کودک حائز اهمیت است .
- کودکانی که ازمراقبت مطلوب برخوردار هستند در آموزش وسایر خدمات اجتماعی ازبقیه جلوترهستند . توان تولید بیشتری دارند وبه قانون بیشتر احترام میگذارند , لذا هزینه های آینده برای آموزش , بهداشت وهزینه های اجتماعی کاهش خواهد یافت وسرمایه های اجتماعی فزونی می یابد.
توجه خاص به تکامل آنها درسنین زیر 8سال وبه ویژه زیر 5 سال از , ازاهمیت ویژه ای برخوردار است
برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جداکردن کودکان سالم ازکودکان به ظاهر سالم یا مستعد به بیماری است که هنوز نشانه های بیماری درآنها مستقر نشده است . درحقیت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفرتا هشت سال واجرای آن میباشد.

49. 7- آموزش و مراقبتهاي تغذيه اي
6- تنظيم خانواده
- آموزش ، اجرا و پيگيري برنامه هاي تنظيم خانواده در زنان 10 تا 49 ساله شوهردار اين گروه ماهي يكبار مورد مراقبت قرار مي گيرند.
7- آموزش و مراقبتهاي تغذيه اي
مواد غذائي، چكونگي پخت و مصرف آنها در مناطق مختلف كشور، تابع شرايط اقليمي- جغرافيايي، سنتها و عادات مردم آن ناحيه است. شناخت اين ويژگيها، تعيين علل و نوع كمبودهاي غذايي بايد به دقت مورد توجه قرار گيرد. جا دارد كه آموزشهاي خانه بهداشت بطور عمده در جهت يافتن راههاي استفاده صحيح از مواد غذايي موجود عادت كنند و بتدريج مواد غذايي لازم و جديد در عادتهاي غذايي آنان را يابد. مثلاً اگر كارشناسان تغذيه مراكز بهداشت استانها ضمن بررسيهاي خود براي شناخت منابع غذايي رايج در منطقه، كمبودي در مصرف سبزيهاي تازه ملاحظه كنند. بايد طبق برنامه ريزي دقيقي محوطه حياط خانه هاي بهداشت را به عرصه اي براي كاشت انواع سبزيها، گوجه فرنگي و ... بدل كنند و طرز كاشت، برداشت و استفاده از مواد مذكور را توسط بهورزان عملاً به مردم بياموزند. نگهداري و پخت صحيح مواد غذايي قابل دسترس نيز بايد قسمت ديگري از فعاليتهاي خانه هاي بهداشت باشد

50. 8 - مراقبت از دانش آموزان و بهداشت مدارس
- بازديدهاي منظم از مدارس روستاهاي تحت پوشش در طول سال تحصيلي و تشكيل جلسات آموزشي براي دانش آموزان
- معاينه جمعي دانش آموزان بطوري كه هر دانش آموز در طول سال تحصيلي دو بار مورد معاينه قرار گيرد. در اين معاينه ها، دانش آموزان بايد از نظر ضايعات قارچي مو، ضايعات پوستي ديگر، ورم ملتحمه، تراخم، مشكلات ديد و شنوايي و... در بررسي و موارد مشكوك به پزشك ارجاع داده شوند.
- بررسي بهداشت محيط اعم از مجموعه كلاسها، ، دستشويي ها و فاضلاب و...
- بررسي بهداشت بوفه مدرسه از نظير محيط بوفه، مواد غذايي، كاركنان بوفه
بررسي بهداشت اماكن عمومي مجاور مدرسه مثل بقاليها، رستورانها، ساندويچ فروشيها، دستفروشها و...

51. 9- نظارت بر موازين بهداشت حرفه اي
نظارت بر موازين بهداشت حرفه اي وجود نور كافي در كارگاههاي قالي بافي و نظاير آن، آموزش تغذيه مناسب براي كارگراني كه در اماكن كم نور كار مي كنند، راههاي محافظت چشم و دهان در مقابل گرد و غبار محيط كار، محافظت گوشها در برابر صداهاي زيان آور ناشي از كار و ورشهاي پيشگيري از مسموميتها ناشي از حشره كشها و سموم نباتي.
كليه كارگاههايي كه محدوده هر خانه بهداشت قرار دارد بايد حداقل هر دو ماه يكبار مورد بازديد قرار گيرد.

52. 10- محيط عمومي روستا:
در آغاز كار، جمع آوري اطلاعات، نيازهاي عمومي روستاهاي تحت نظر خانه بهداشت را تا حدود زيادي روشن مي سازد. جلب مشاركت مردم و فراهم آوردن موجبات تأمين آب سالم و كافي بايد از مهمترين برنامه هاي بهداشتي تلقي و پيگيرانه دنبال شود، زيرا تأمين اين نياز و نيز دفع بهداشتي فاضلاب و زباله صرفنظر از اثر غير قابل انكاري كه در زندگي روستائيان دارد، در گسترش نفوذ خانه هاي بهداشت نيز تأثيري بسزا خواهد داشت.
آموزش مردم در جلوگيري از آلوده كردن آبهاي مصرفي ده، پر كردن و خشكانيدن يا سمپاشي گندابها و آبچالها از مهمترين اقدامهايي است كه بايد در اين زمينه صورت گيرد.
اقدامهاي بهداشتي ديگر از قبيل راهنمايي و كمك به احداث حمام عمومي، كشتارگاه، غسالخانه، رختشويخانه و... نيز از فعاليتهاي خانه بهداشت خواهد بود كه در همه حال با جلب مشاركت مردم صورت مي گيرد.
فعاليت براي تأمين برق عمومي، جاده هاي ارتباطي، خيابان بندي، درختكاري در محيط روستا و ترويج سبزيكاري در خانه ها و... مي تواند مضمون فعاليتهاي اجتماعي خانه بهداشت را تشكيل دهد كه با ياري مديريتهاي سطوح بالا و همكاري سازمانهاي ديگر پيگيري و اجرا شود. اين فعاليتها نفوذ كاركنان بهداشتي را در جامعه افزايش خواهد داد.

53. 11- بهسازي محيط فعاليت بهسازي:
خانه هاي بهداشت مي تواند زمينه هاي گسترده اي را در برگيرد، از جمله موارد زير را شامل باشد:
- پيگيري براي تأمين آب مصرفي سالم و ضد عفوني كردن آبهاي آشاميدني با مشاركت مردم
- كمك به تهيه توالت بهداشتي و دستشوئي
- آموزش و فراهم آوردن وسايل و كمك هاي لازم براي صاف كردن ديوارها، عايق سازي كف، تأمين پنجره و نور كافي براي اتاقها و پوشش پنجره ها براي جلوگيري از ورودحشرات و مگس
- آموزش مردم و فراهم آوردن امكانات لازم براي دفع صحيح زباله
- آموزش جداسازي درست و منطبق با ضوابط بهداشتي محل زيست از محل نگهداري دام و طيور
- راهنماييهاي لازم در باب جمع آوري و دفع فضولات حيواني
- توجه خاص به بهداشت محيط مدارس كه با گروه آسيب پذيرتري سروكار دارد.
- بهداشت محيط و كارگاههاي كوچك و خانگي (پنيرسازي، قالي بافي و...)

54. 12- بهداشت محيط اماكن عمومي:
بهداشت محيط اماكن عمومي نظير مسجد، مغازه ها و ... هر سه یکبار ماه كنترل گردد.
بهداشت محيط مركز تهيه و توزيع مواد غذايي و سلامت مواد عرضه شده:
كنترل بهداشت و سلامت مواد غذايي در رستورانها و كافه ها، قصابيها، لبنيات فروشيها و... هر دو ماه يكبار صورت مي گيرد.
بازديد منزل:
بازديد از منازل روستايي به دلايل زير از اهميت زيادي برخوردار است:
- دوستي و ارتباط كاركنان بهداشت را با خانواده ها ارتقاء مي بخشد.
- موجبات آموزش چهره به چهره با آموزش گيرندگان را فراهم مي كند
- واقعيت محيط زيست مردم و شرایط طبيعي زندگي آنان را به كاركنان خانه بهداشت نشان مي دهد.
- معلوم مي كند كه درك افراد مختلف از دستورهاي بهداشتي در عمل چگونه است و در چه مواردي و چطور بايد اين عملكرد ها را تصحيح نمود.
- امكان پيگيري درماني بيماران مزمن و مراقبتهاي ويژه را فراهم مي سازد.
بنابراين بازديد منزل نبايد تنها به پركدن فرمها منحصر شود، بلكه بايد با استفاده از تمام فنون تربيتي، سنتي، فرهنگي، هوش و ذكاوت فردي عوامل اجرايي، به صورت فعاليتي ثمر بخش و مؤثر در آيد.

55. 13- بيماريابي:
بيماريابي يكي از مهمترين فعاليتهاي خانه بهداشت است كه بايد متناسب با تواناييها و آموخته هاي كاركنان خانه بهداشت و يافتن تكنولوژي مناسب براي هر مورد سازمان داده شود. غربالگري(screening جمعيت تحت پوشش يا گروههاي سني، جنسي و شغلي خاص از طريق جستجو يك يا چند علامت واضح، مشخص كننده و اختصاصي مي تواند بطور مستمر يا در مقاطع زماني معين، با وسعت و سرعت توسط خانه هاي بهداشت انجام گيرد. مثل:
- غربال كردن دانش آموزان از نظر كچلي، عوارض پوستي، بيماريهاي چشم و مشكلات ديد، شنوايي ، اسكلتي و....
- غربالگري كارگران كارگاهها از نظر عوارض پوستي، چشمي، شنوائي و...
- غربال كردن جمعيت از نظر بيماران داراي لكه هاي بيرنگ پوستي فاقد حس در مناطق آندميك جذام
- غربال كردن زنان در معرض خطر سرطان پستان با انجام و آموزش معاينه پستان
- غربالگري بيماران مشكوك به مالاريا در مناطق آندميك مالاريا از طريق گرفتن لام خون از بيماران تب و لرز دار.
- غربال كردن بيماران رواني
- و بسياري موارد مشابه كه مي توان با برقراري تكنولوژي مناسبي اين غربالگريها را برقرار كرد، مشروط بر اين كه سطح بعدي ارجاع براي پذيرش بيماران غربال شده ارجاعي آماده شده باشد.
درمان برخي از بيماريها براساس پروتكل : بيماراني كه پروتكل درماني ابلاغ شده اي دارند (مثل اسهال، ART و...) مي توانند مستقيماً توسط خانه بهداشت تحت درمان قرار گيرند.
- كمكهاي اوليه درماني و پيشگيري درمان.
بيماراني كه به خانه بهداشت مراجعه مي كنند، پس از معاينه اوليه، تنها از درمانهاي علامتي كم خطر و مجاز استفاده خواهند كرد.

56. تزريقات: جز تلقيح واكسن انجام تزريقات ديگر توسط بهورزان مطلقاً ممنوع است. تزريقات زير جلدي و عضلاني نيز در مورد هر بيمار و بار اول هر دارو، حتماً بايد با حضور پزشك انجام گيرد. تكرار تزريقات بدون حضور پزشك مشروط به اين است كه تزريق اول با حضور پزشك انجام گيرد. تكرار تزريقات بودن حضور پزشك مشروط به اين است كه تزريق اول با حضور پزشك انجام يافته و دستور ادامه تزريقات بصورت كتبي در نسخه قيد شده و در اختيار بهورز قرار گرفته باشد. پانسمان: انجام پانسمانهاي ساده، جزو وظايف بهورزان است. فوريتها: در موارد فوريتها و بروز سانحه(خونريزي عمده، شكستگي، سوختگي، ضربه، خفگي، مسموميت،...) پس از انجام كمكهاي اوليه مناسب ، بايد هر چه زودتر بيمار را اعزام نمود و در مورد حوادث جمعي، بايد هر چه فوري تر مراتب را به مركز بهداشتي درماني اطلاع داد و كمك خواست.

57. بازتواني و كمك به معلولان
شناسائي معلولان، ارجاع آنان به مراكز توانبخشي، پيگيري آموزشي مددجويان، خانواده ها و جامعه براي رفتار درست با معلولان و ... بايد از خدمات خانه بهداشت باشد، كه با برنامه توانبخشي مبتني بر جامعه در حال گسترش است.
همكاري با دانشجويان اعزامي
در مواقعي كه رده هاي مختلف نيروي انساني پزشكي، براي كارآموزي و كارورزي، به خانه هاي بهداشت اعزام مي شوند همكاريهاي خانه بهداشت در فراهم آوردن امكان و زمينه فعاليت آنها ضرورت دارد.
بازديد منزل يا مكان عمومي

58. شرايط انتخاب و تربيت كاركناني كه براي خدمت در خانه بهداشت منظور شده اند:
در خانه بهداشت فقط يك رده شغلي از كاركنان بهداشت خدمت مي كنند، كه بر حسب جنس«بهورز زن» يا«بهورز مرد» ناميده مي شوند.
الف- شرايط:
بومي بودن: با توجه به وظايفي كه براي خانه بهداشت منظور شده است و براي اينكه عوامل اجرائي درك نزديك تر و صحيح تري از محيط كار و زندگي مردم داشته باشند و بالاخره براي اطمينان نسبي از اقامت دائم پرسنل در روستا و تأمين دسترسي مستمر روستائيان به خدمات و كاسته شدن از بار نقل و انتقالات آتي آنان، پرسنل هر خانه بهداشت، از جمعيت تحت پوشش آن و ترجيحاً از مردم روستاي محل استقرار خانه بهداشت یاروستای قمر انتخاب مي شود.
سن: براي پذيرفته شدن در آموزش بهورزي، سن پذيرفته شدگان بايد حداقل 18 سال تمام و حداكثر 28 سال براي داوطلبين مرد و 26 سال براي داوطلبين زن باشد. در شرايط مساوي افراد متأهل مرجح خواهند بود.
جنس : با توجه به تنوع وظايف خانه بهداشت ، در برنامه هايي كه تماس نزديك و مستمر با مادران و كودكان را ايجاب كند، وجود پرسنل زن(بهورز زن) ضروري است، چه در غير اينصورت اين برنامه ها توفيق نخواهد داشت. طبيعت فعاليتهاي ديگر مانند امورمربوط به بهداشت محيط، بهداشت كار و كارگاهها... نيز نشان مي دهد كه در اين زمينه ها وجود بهورز مرد ترجيح دارد.
تحصيل: داوطلبين آموزش بهورزي بايستي حداقل داراي مدرك ديپلم متوسط رشته های علوم ریاضی , علوم تجربی, علوم انسانی , بهیاری ومدیریت خانواده باشند.
تذكر: انتخاب بهورزان توسط كميته اي مركب از نمايندگان مركز آموزش بهورزي، واحد گسترش شبكه ها و گزينش، از طريق آزمون كتبي و شفاهي انجام مي شود.

59. - بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
- مرکز بهداشت شهرستان
- بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
مرکز بهداشتی درمانی شهری
خانه بهداشت
خانه بهداشت
پایگاه بهداشتی
پایگاه بهداشتی
روستای قمر
روستای قمر
روستای قمر

60. مرکز بهداشتی درمانی روستایی
وظیفه آن نظارت بر فعالیتهای چند خانه بهداشت مجاور و رفع نیازهای درمانی عادی مردم روستاهای تحت پوشش است.
همچنین در مورد درمانهای تخصصی و بستری برای جمعیت تحت پوشش خود از طریق ارجاع به بیمارستان شهرستان اقدام می نماید.

61. ضوابط احداث یک مرکز بهداشتی درمانی روستایی
1- در مسیر طبیعی حرکت مردم بودن
2- قرار داشتن در مسیر راه یا گلوگاه جاده اصلی روستاهای مجاور
3- جمعیت زیاد
4- وجود واحدهای اداری مثل: بخشداری، دهداری، پاسگاه انتظامی و . . .
5- وجود مدرسه، دبیرستان، حمام و که مورد استفاده روستاهای مجاور باشد.
6- داشتن آب، برق، تلفن و . . .

62. - بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
- مرکز بهداشت شهرستان
- بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
مرکز بهداشتی درمانی شهری
خانه بهداشت
خانه بهداشت
پایگاه بهداشتی
پایگاه بهداشتی
روستای قمر
روستای قمر
روستای قمر

63. پایگاه بهداشت سطح اول ارائه خدمات بهداشتی در مناطق شهری
شباهت و تفاوت وظایف و نوع نیروها با خانه بهداشت روستا؟
هردو سطح اول PHC هستند
نوع نیرو: بهورز در خانه بهداشت-کاردان یا کارشناس در پایگاه
وظایف:
مراجعه به منازل توسط بهورز در خانه بهداشت (مراقبت بهداشتی فعال)
در پایگاه: خیر (پیگیری توسط تلفن، نامه و رابطین بهداشت)
درمان برخی بیماریها توسط بهورز در خانه بهداشت
در پایگاه: خیر
انجام تست پاپ اسمیر و گذاردن IUD در پایگاه بهداشت
در خانه بهداشت: خیر
جمعیت تحت پوشش:
پایگاه بهداشتی: نفر-خانه بهداشت: 1500 نفر

64. مرکز بهداشتی درمانی شهری
این واحد بر حسب تراکم جمعیت، چند پایگاه بهداشت شهری را تحت پوشش دارد.
تفاوت عمده این واحد با مراکز بهداشتی درمانی روستایی، در مراجعه مستقیم بیماران به آن است که لازم نیست حتماً از طریق ارجاع از پایگاههای بهداشت صورت گیرد. بیماران می‌توانند به طور مستقیم به پزشکان این مراکز مراجعه کنند.

65. - بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
- مرکز بهداشت شهرستان
- بیمارستان و کلینیک تخصصی شهرستان
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
مرکز بهداشتی درمانی شهری
خانه بهداشت
خانه بهداشت
پایگاه بهداشتی
پایگاه بهداشتی
روستای قمر
روستای قمر
روستای قمر

66. مرکز بهداشت شهرستان (معاونت بهداشتی شبکه بهداشت و درمان شهرستان)
مرکز بهداشت شهرستان (معاونت بهداشتی شبکه بهداشت و درمان شهرستان)
این واحد پشتیبانی فنی در زمینه خدمات بهداشتی درمانی و تمامی امور مدیریتی واحدهای بهداشتی شهرستان (مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی، خانه ها و پایگاههای بهداشتی) را بر عهده دارد.

67. مرکز بهداشت استان (معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی)
مرکز بهداشت استان (معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی)
این واحد بوسیله ارتباط با معاونت سلامت وزارت، پشتیبانی مراکز بهداشت شهرستانها را بر عهده دارد.

68. متوسط جمعیت تحت پوشش هر واحد
خانه بهداشت
1500 نفر
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
9000 نفر
پایگاه بهداشتی
12500نفر
مرکز بهداشتی درمانی شهری
50000 نفر

70. Characteristics of a Five Star Physician
Health care Provider
Researcher
Educator
Social Mobilizer
Manager

71. اهداف نوین جهانی بهداشت برای همه (HFA) در قرن 21:
جلسه پنجاه و یکم WHO در سال ، اعلامیه آلماآتا (HFA و PHC) را برای
قرن 21 نیز مورد تاکید و تایید قرار داد.
اهداف نوین جهانی بهداشت برای همه (HFA) در قرن 21:
1- An increase in life expectancy and in the quality of life for all
1- افزايش اميد به زندگي (Life Expectancy) و كيفيت زندگي (Quality of Life)
2- Improved quality in health between and within countries
2- ارتقاء برابري در سلامت در بين كشورهاي مختلف و نيز در داخل هر كشور
3- Access for all to sustainable health systems and services
3- دسترسي همگاني به خدمات قابل قبول سلامتي

72. TARGETS for HFA In 21st century
1. IMPROVE THE HEALTH EQUITY BY 2005 (childhood stunting)
2. INCREASE THE SURVIVAL BY 2020
1. M.M.R 100/ LIVE BIRTHS
2. I.M.R 45/1000 LIVE BIRTHS
3. LIFE EXPECTENCY > 70 YEARS FOR ALL COUNTRIES
3. REVERSE GLOBAL TRENDS FOR FIVE MAJOR PANDEMICS by 2020 (TB, HIV/AIDS, MALARIA, TOBACCO RELATED DISEASES, and VIOLENCE/TRAUMA)
4. ERADICATE AND ELIMINATE CERTAIN DISEASES (Measles, Filariasis, Chaga’s disease/2010, Leprosy/2010, Trachoma, and Vitamin-A, / Iodine Deficiency by 2020)
5. IMPROVE ACCESS TO WATER, SANITATION, FOOD AND SHELTER BY 2020

73. TARGETS for HFA In 21st century
Health equity: childhood stunting (by 2005)
Survival: MMR, IMR, life expectancy (by 2020)
Reverse global trends of five major pandemics (by 2020)
Eradicate and eliminate certain diseases (by )
Improve access to water, sanitation, food and shelter (by 2020)
Measures to promote health (by 2020)
Develop, implement and monitor national HFA policies (by 2005)
Improve access to comprehensive essential, quality health care (by 2010)
Implement global and national health information and surveillance systems (by 2010)
Support research for health (by 2010)

74. ارتقاء سلامت (Health promotion):
تغییرات مهم در سلامت انسان ناشی از تغییرات جمعیتی و تغییرات اپیدمیولوژیک می‌باشد.
یکی از تغییرات اپیدمیولوژیکی که در طول زمان اتفاق افتاده است دگرگونی در علت مرگ بر حسب بیماری می باشد:
در گذشته مرگ بر اثر عوامل عفونی بیشترین علت مرگ را شامل می‌شد ولی در حال حاضر علل مرگ به ترتیب بیشترین فراوانی عبارتند از:
علل قلبی و عروقی
سوانح و حوادث
سرطان ها
علل حول تولد
علل عفونی

75. Health Promotion
بطور کلی تعیین کننده‌های سلامت (Determinants Of Health) را می‌توان در سه گروه طبقه بندی کرد:
عوامل و شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی جامعه (فقر، اشتغال، مسکن ... )
خدمات بهداشتی و درمانی، کیفیت و نحوه ارائه آن (واکسیناسیون، مراقبت، غربالگری ...)
شیوه زندگی و رفتارهای بهداشتی افراد جامعه (فرهنگ، باورها، هنجارها ...)

76. Health Promotion
ارتقاء سلامت به مفهوم توانمند سازی مردم در شناخت عوامل تأثیر گذار بر سلامت فردی و اجتماعی و تصمیم گیری صحیح در انتخاب رفتارهای بهداشتی و در نتیجه رعایت شیوه زندگی سالم می‌باشد.

77. Health Promotion
توزيع مساوي امكانات و فرصتهاي ارتقاء سلامت به طور عادلانه براي همه افراد
توانمندسازي مردم در جهت تغيير شيوه و فرهنگ زندگي به منظور حفظ و ارتقاء سلامت

78. Health Promotion فرآيندي سياسي اجتماعي و جامع که شامل:
تقويت مهارتها و توانمنديهاي فردي
به منظور افزايش ”كنترل خود“ (Self Control) بر عوامل تعيين كننده سلامت
اقداماتي جهت تغيير دادن شرايط اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي محيطي
به منظور كاهش اثرات نامطلوب اين شرايط بر سلامت فردي اجتماعي

79. Health Promotion ارتقاء سلامت جوامع و نه فقط افراد
فرآيندي كه توسط آن مردم بر تصميم‌گيريها و اقداماتي كه مؤثر در سلامت آنهاست كنترل بيشتري پيدا كنند