2. کوروناویروس عامل بيماري تنفسي در خاورميانه MERS-CoV

3. مقدمه
کوروناویروس ها ویروس های بزرگی هستند که باعث بيماري هاي متنوعي در بسياري از حيوانات مي شوند و درگذشته به عنوان عامل سرماخوردگی انسان شناخته می شدند.
10 سال قبل که بیماری تنفسی کشنده ای به نام سارس (SARS) پا به جهان بیماری های ترسناک بشری گذاشت.
پس از آن روی خانواده کوروناویروس ها حساب جدیدی باز شد.
شش كوروناويروس انساني تا كنون شناخته شده كه دو تا آلفا و 4 تا بتاكوروناويروس هستند. (SARS و MERS بتاکوروناويروس هستند)

4. كشف كوروناويروس جديد
در بهار ، 1391 تعدادي پزشك و پرستار اُردني به بيماري مرموزي مبتلا شدند و 2 نفر از ايشان فوت شدند؟؟؟
در تابستان 1391، یک پزشک عربستانی، نمونه ترشحات تنفسی بیمارش را که فوت شده بود به هلند ارسال نمود تا علت مرگ عجیب آن بیمار را روشن نماید
و بدين ترتيب براي اولين بار كوروناويروس جديد كشف شد.

5. تاريخچه پيدايش و گسترش SARS

6. گسترش و مرگ و مير سارس
سارس به سرعت در چندين كشور جهان گسترش يافت و به طور متوسط منجر به فوت 10 درصد از مبتلايان شد.
در جريان سارس و گسترش بيمارستاني نزديك به 9000 نفر مبتلا و قريب به 900 نفر فوت شدند.
مرگ و مير در سالمندان (سن بالاي 60 سال) به مراتب بيشتر بوده و درحدود 50 درصد تخمين زده مي شد.
در اين نمودار توالي كشورهايي كه گرفتار سارس شدند بصورت روند افزايند تعداد موراد محتمل بيماري ديده مي شود.

7. گسترش سارس از يك هتل در هنگ كنگ
بيماري از استان گواندونگ چين به هتلي در هنگ كنگ مي رود و با الوده كردن تعداد زيادي افراد باعث انتقال بيماري به كشورهاي ديگر ميشود
به عنوان مثال فرد B به ويتنام رفته و باعث آلودگي 37 پرسنل پزشكي (HCW) مي شود و 21 نفر را در اثر تماس نزديك خانوادگي آلوده مي نمايد.

8. 24 September 2012
این ویروس جدید که در سپتامبر 2012 كشف شد در ابتداEMC (به نام مرکز هلندی کاشف) و سپس کوروناویروس جدید نام گرفته بود، بعد از جلسات متعدد دارای نام جدیدی شد که به معنای ویروس عامل سندرم تنفسی کشنده خاور میانه می باشد: MERS-CoV
تا ابتدای مهر 1392 موارد بیماری در 9 کشور دنیا از سه قاره آسیا و اروپا و آفریقا دیده شده است و تعداد افراد آلوده به این ویروس 130نفر شده است که باعث مرگ حدود 45% بیماران (58 نفر) شده است:
اردن، عربستان، امارات متحده عربی، قطر، انگلستان، فرانسه، ایتالیا و تونس
111نفر از این بیماران در عربستان تشخیص داده شده اند
(49 مورد مرگ)

10. طيف سني 2 تا 94 سال و ميانگين سني 56 سال بوده است.
گروه غالب بيماران
تا مدتی قبل گمان می شد که اغلب بيماران مذكر بوده اند (تقريبا سه برابر زنان) اما این پراکندگی تغییر کرده است
طيف سني 2 تا 94 سال و ميانگين سني 56 سال بوده است.

11. شرايط موثر در مرگ و مير
بیشتر فوت شدگان افراد مذکر و مخصوصاً با سن بالا و یا بیماری زمینه ای بوده اند:
شیمی درمانی ، مصرف کورتون طولانی، دیابت کنترل نشده، دیالیز، و ...
دیالیز نه تنها راه ابتلا در طغیانهای بیمارستانی در استان شرقی عربستان بوده است بلکه با مرگ و میر بالایی همراه می باشد!!
73% از فوت شدگان بیماری زمینه ای داشته اند درحالیکه در بین زنده ماندگان 41% بوده است.
آسم و بيماري هاي مزمن تنفسي
دياليز
نارسايي كليه، كبد، قلب، تنفسي
سن بالا و قواي جسماني ضعيف
ديابت كنترل نشده
شيمي درماني سرطان

12. میزان بیماری همزمان در گروه های سنی

13. طغيان هاي استان شرقي عربستان
موارد روزافزون بيمار شديد تنفسي در مراجعه كنندگان به بيمارستاني در شرق عربستان و فوت 60 درصد آنها و استمداد عربستان از سازمان هاي بهداشتي معتبر جهان باعث شد تا تيم هاي بهداشتي بين المللي گوناگوني به عربستان اعزام شوند.
در مدت كمتر از يكماه 22 مورد از يك بيمارستان گزارش شد كه موج نگراني عظيمي را در سراسر محافل علمي به راه انداخت
رئيس سازمان جهاني بهداشت آنرا بزرگترين نگراني خود در حال حاضر ناميد

14. HD unit: 3 (1st was admitted to A)
Hospital A
9 patients HD unit
3 patients ICU/wards
1 HCW
Hospital B
HD unit: 3 (1st was admitted to A)
1 family contact
Hospital C
9 transferred form A,
1 HCW,
2 healthcare acquired
5 sporadic
Hospital E
1 patient from B
Hospital F
1 patient from A
Hospital D

15. طغيان در بخش دياليز و آي سي يو
گسترش بيمارستاني در بخش دياليز و از بخش دياليز به آي سي يو و بخش هاي ساير بيمارستان ها
با ورود يك بيمار محتمل (توجه شود كه مورد اول بيمارستان يك مورد قطعي و شناخته شده نبوده است) به بيمارستان A موارد متعدد در بخش دياليز (رنگ بنفش) رخ داده است.مورد M از افراد خانواده ايست كه براي ملاقات به بيمارستان آمده بود. مورد V و R پرسنل بيمارستاني در بيمارستان هاي A و D هستند.

16. برقراري اقدامات كنترلي در بخش دياليز
برقراري اقدامات كنترلي در كل بيمارستان A
در اين اسلايد ديده مي شود كه انجام اقدامات بهداشتي در واحد دياليز توانسته است كه طغيان را كنترل نمايد.
ساير بيمارستان ها كه اقدامات بهداشتي و كنترل عفونت را رعايت ننموده اند به تدريج به اين ويروس آلوده شده و موارد بيماري از آنجا گزارش شده است.

17. خوشه ها و موارد بیمارستانی
تا کنون 26% موارد انتقال بیمارستانی رخ داده است که نیمی از آنها در پرسنل پزشکی بوده است
تا کنون 14 مورد گروهی (خوشه ای) گزارش شده (2 تا 34 نفره) که هر 14 نفر اول شروع کننده خوشه مرد بوده اند و 13 نفر از آنها فوت شده اند.

18. گزارش موارد بیمارستانی
بزرگترین گزارش موارد بیماری که تا کنون منتشر شده است بطور خلاصه نشان می دهد که:
از بین 47 بیمار 98% بیماری زمینه ای داشته اند که 68 % دیابت 34% فشار خون، 28% بیماری قلبی، 49% بیماری کلیه داشته اند و 72% بیش از یک مشکل زمینه ای داشته اند.
98% تب، 83% سرفه، 72% تنگی نفس داشته اند (مراقبت SARI) (علائم غیر تنفسی مانند گوارشی: اسهال 26% و تهوع 21% بوده است)

19. حج تمتع 1391
مطالعات برخي كشورها از جمله مصر هنگام بازگشت زائرين، بر روي موارد علامتدار (تب و سرفه و ...) هيچ موردي از ابتلا در سفر را نشان نداد.
البته در اين مطالعات تعداد نمونه بررسي شده كافي نبود و فقط موارد علامت دار بررسي شده بودند

20. موارد بدون علامت و خفيف
ابتلا پرستاران زن جوان عربستانی به بيماري خفیف و كم علامت و كشف موارد بدون علامت در پرسنل پزشكي و اطرافيان تماس يافته نشان داد كه تعداد بيماران در جامعه ممكن است بيش از موارد فعلي باشد و رعايت موازين بهداشتي در بيمارستان در مورد تمام بيماران اهميت بيش از پيش يافت.
27 نفر (21%) تا کنون بی علامت و یا کم علامت بوده اند

21. پرستاران زن جوان
افزایش موارد بدون علامت و کم علامت و کاهش میزان کشندگی بیماری محاسبه شده؛ 49%=‍CFR

22. تفسیم روند اپیدمیولوژیک سال 2013 به دو گروه
از ماه مارس تا ماه می
از ماه ژوئن تا سپتامبر
از ابتدای شروع همه گیری در 2012 تا قبل از ماه مارس 2013تنها 17 مورد در جهان گزارش شده است
نسبت زن به مرد: 0/67 که 0/33 در گروه اول و 1/08 در گروه دوم بوده است (به دلیل اضافه شدن موارد فزاینده خفیف از پرسنل پزشکی که اغلب زنان جوان بوده اند) {البته خانم پرستار جوان فیلیپینی در عربستان فوت شده است} {18% پرسنل بیمار شده تا کنون مذکربوده اند}
میزان بستری در ICU: 63% و 33%
CFR: 58% و 27% میانگین 45% {بطور متوسط این میزان در زنان 24% و در مردان 52% بوده است}
از ماه ژوئن تا سپتامبر 18 مورد بی علامت و کم علامت کشف شده اند درحالیکه قبل از آن 9 نفر بوده اند.

23. مقايسه سن و جنس و روند بيماري
در فصل گرما مورد بيماري گزارش نشده است
امسال موارد بيماري در فصل گرما نيز گزارش شد
روند زماني بيماري
توزيع سني
ديده مي شود كه تقريبا درصد موارد بطور ثانويه رخ داده است و تماس با يك فرد ديگر را ذكر نموده است

24. نمودار تعداد موارد بر حسب زمان
نمودار تعداد موارد بر حسب زمان
حج تمتع

25. افزایش چشمگیر موارد: تهدیدی برای سفر حج

26. موارد عربستان تا کنون 8 مورد از مدینه گزارش شده است
33 درصد از مبتلایان پرسنل پزشکی بوده اند
پرسنل پزشکی می توانند منشا انتقال به سایرین شوند (پخش کننده)
Countries
Cases (Deaths)
France
2 (1)
Italy
1 (0)
Jordan
2 (2)
Qatar
5 (3)
Saudi Arabia
108 (47)
Tunisia
3 (1)
United Kingdom (UK)
3 (2)
United Arab Emirates (UAE)
6 (2)
Total
130 (58

27. آیا MERS زئونوز است؟ مخزن حیوانی آن چيست؟
با کشف ویروس در خفاش ها مشخص شده است که این ویروس نیز همانند سارس، مخزن حیوانی دارد.
اما از آنجا که خفاش ها معمولا تماس نزدیک با انسان ندارند باید دنبال مخزن ثانویه حیوانی گشت که ویروس کشنده مذکور را به انسان منتقل نماید
(در مورد سارس مخزن ثانویه گربه های چینی بودند)
برای MERS مخزن ثانویه محتمل فعلی شترهای یک کوهانه هستند، اما به طور قطع اثبات نشده است و ممکن است سایر دام های اهلی نیز نقش مهمی بازی نمایند.
درضمن ممکن است ترشحات بزاق خفاش ها در روی خرما و سایر میوه های مورد علاقه آنها بوده و به انسان منتقل شود.

28. نزدیکترین ویروس شناخته شده به کوروناویروس جدید در آفریقای جنوبی دیده شد
Neoromicia zuluensis
در ژن RdRpكوروناويروس هاي جدا شده از غنا و چين 5.5% تفاوت سكانس ژنتيكي با MERS داشتند و ويروس جدا شده در اروپا نيز 1.8% اختلاف داشت.
اما PML-2011 كه در تحقيقات 2011 و 2012 جدا شده بود تنها 0.3 درصد تفاوت دارد.

29. کدام حیوان مخزن است!
نمونه خون 349 حيوان از كشورهاي عمان، هلند، اسپانيا و شيلي شامل شتر يك كوهانه عربي (هندي)، گاو، بز و گوسفند و شترهاي نژاد ديگر (شترهاي دو كوهانه باختر،‌شتر بدون كوهان لاما و آلپاكا آمريكاي جنوبي) مورد تحقيق و بررسي قرار گرفت.
تمام 50 نمونه خون شترهاي يك كوهانه عربي كشور عمان از نظر ويروس MERS-CoV مثبت گزارش گرديد (بين1/320 و 1/2560)
FAO در بيانيه اي اعلام نمود از اعلام شتر بعنوان مخزن قطعي پرهيز شود.
هرچند كشف كوروناويروس نزديك به MERS در جغرافياي نزديك و با گستره فراوان آنرا بعنوان مخزن احتمالي بيماري درصدر ليست قرار داده است.

30. صنعت گوشت شتر
5 كشور اول پرورش دهنده و صادركننده شتر در دنيا كشورهاي آفريقايي هستند.
استراليا نيز وارد كننده مهم شتر به خاورميانه است.
دو كشور اول توليد كننده و صادركننده گوشت شتر نيز عربستان سعودي و امارات متحده عربي هستند
بيشتر شترهاي وارده به عربستان و امارات نيز از كشور عمان كه بواسطه از آفريقا وارد مي شود به اهميت مطالعه فوق الذكر مي افزايد.

31. انتقال انسان به انسان
بعد از طغیان های بزرگ بیمارستانی در عربستان و اردن معلوم شد که این ویروس می تواند بصورت فرد بفرد منتقل شود
احتمال انتقال درحال حاضر، بسیار کمتر از سرماخوردگی و آنفلوانزا بوده و افراد ثانویه بیماری خفیف تری را تجربه نموده اند.
واگیری فرد به فرد را اگر در سرخک 18 تا 30 و برای سارس را 1 تا 3 در نظر بگیریم می توان گفت برای کوروناویروس MERS میزان واگیری بین نیم تا یک است و به همین دليل است که بعد از گذشت یکسال تنها حدود 130بيمار گزارش شده است،

32. سناریوی انتقال و گسترش بیماری

34. كنترل عفونت در چند بيماري ويروسي15 14
كنترل ناموفق و ايجاد همه گيري 13 12 11 10
Influenza
اقدامات كنترلي موثر مي تواند شامل محدود نمودن سفر به كشور الوده، بيماريابي فعال در اطرافيان بيمار و ايزوله كردن اطرافيان تماس يافته و بيمار شده باشد. 9 8
Smallpox
ميزان واگيري ويروس 7 6 5
در نمودار بالا ديده مي شود در بيماري هايي كه ميزان تكثير بالاست يا اقدامات كنترلي مناسب با بيماري انجام نشده يا فراتر از توان بوده است در نهايت گسترش بيماري و ادامه همه گيري رخ داده است.
در بيماري ايدز چون قبل از بروز علائم بيماري تعداد زيادي ويروس تكثير مي شود و افراد از الوده بودن خود ناآگاه هستند درنتيجه گسترش بيماري ديده مي شود.
در آنفلوانزا و آبله ميزان تكثير ويروس بالاتر است و ميزان واگيري نيز بالاتر بوده است 4
SARS
HIV R 3 2
90% موفقيت در ايزوله نمودن
طغيان كنترل شده است 1 0%
20%
40%
60%
80%
100% q
محور طولي نشان دهنده ميزان پيشرفت عفونت قبل از بروز علائم باليني است

35. رنگ زرد: كشورهايي كه بيشترين زائر حج را دارند

36. خلاصه دانسته ها
ويروس در خفاش بدست آمده است اما راه انتقال از خفاش به انسان معلوم نيست (مخزن ثانويه؟) راه انتقال بين افراد به درستي روشن نشده است تخمين زده مي شود تعداد مسافران الوده شده تا كنون بيش از 1000 نفر باشند!!!

37. خلاصه دانسته ها
از ابتداي سال 1392 تا كنون تعداد بيماران 5 برابر شده است.
بر خلاف سارس، MERS درسلولهاي مختلف بدن تكثير مي شود.
در حال حاضر درمان و واكسن مناسب ندارد
تنها راه مقابله با اين ويروس آموزش مسافران و رعايت دقيق احتياطات توسط تيم پزشكي در برخورد با بيماران محتمل است
برخلاف ساير كوروناويروس ها كه به دستگاه تنفسي علاقه دارند اين ويروس به كليه، ماكروفاژها و بسياري سلول هاي بدن علاقه دارد و به همبن دليل كشنده ترين كوروناويروس شناخته شده است.

38. برخي تعاريف مورد نياز خوشه : تماس نزديك :
دو نفر يا بيشتر از افرادي كه در عرض 14روز علائم بيماري را از خود بروز مي دهند و در يك مجموعه (مانند مدرسه، محل كار مشترك،‌ يك خانوار، بيمارستان، اقامتگاه مشترك،‌ كمپ موقت يا دائم و پادگان ها) حضور داشته اند 
تماس نزديك :
هركسي كه از بيمار مراقبت نموده باشد، اعم از پرسنل بهداشتي درماني يا اعضاء خانواده بيمار، و يا هركس كه تماس فيزيكي نزديك مشابه (مكالمه چهره به چهره بيش از 15 دقيقه، دست دادن ، روبوسي مخصوصا در فاصله نزديك زير 1 متر بدون استفاده از ماسك مناسب) با بيمار داشته باشد.
هركسي كه با بيمار قطعي و يا محتمل (درحاليكه بيمار علامتدار بوده است) در مكان بسته مشترك حضور داشته باشد (اعم از اينكه زندگي كند و يا براي ملاقات درآن مكان حضور يافته باشد )

39. توصيه فعلي سازمان جهاني بهداشت
حداقل درخواست:
نمونه گيري در تمام موارد مشكوك مبتلا به بيماري تنفسي شديد كه نياز به ونتيلاتور داشته باشد انجام گردد
در هر منطقه اي اگر ظرفيت هاي اقتصادي اجازه مي دهد موارد خفيفتر پنوموني و بيماري تنفسي نيز بررسي مي گردد

40. تعريف موارد مشكوك
1- فردي كه دچار عفونت تنفسي حاد (عفونت ريه (پنوموني كلينيكي يا راديولوژيكي) يا سندرم دشواري تنفسي حاد (ARDS)) شده و نياز به بستري در بيمارستان داشته باشد
و بعلاوه يكي از موارد زير باشد:
بيماري جزو يك ابتلاي خوشه اي (cluster) باشد كه در عرض 14روز رخ داده باشد، بدون توجه به سابقه مسافرت و يا اقامت بيمار،‌ مگر اينكه عامل ديگري براي بيماري شناخته شده باشد.
بيماري در يكي از پرسنل بهداشتي درماني رخ داده باشد كه در محيطي كار مي كنند كه از يك بيمار مبتلا به عفونت حاد تنفسي مراقبت شده است، علي الخصوص بيماراني كه در بخش مراقبت ويژه (ICU) بوده اند، بدون توجه به سابقه مسافرت و يا مكان اقامت.
سير بيماري، علي رغم درمان مناسب، بطور غير قابل انتظاري شديد باشد، بدون توجه به سابقه مسافرت و يا مكان اقامت،‌ حتي اگر علت ديگري براي بيماري تعيين شده باشد، اما آن علت نتوانسته باشد بطور كامل توجيه كننده نماي باليني يا سير بيماري باشد.

41. ادامه تعريف موارد مشكوك
2- فردي با بيماري تنفسي حاد (با هر درجه اي از شدت)، كه 14روز قبل از شروع بيماري سابقه تماس نزديك با يك مورد علامتدار (قطعي يا محتمل) مبتلا به عفونت ويروس كوروناويروس Mers-CoV داشته باشد
البته پزشكان بايد به خاطر داشته باشند ممكن است تظاهرات نامعمول غيرتنفسي (مخصوصا در بيماران مبتلا به نقص ايمني) نيز مشاهده شود:
ممكن است اين بيماري در مبتلايان به نقص ايمني بصورت اسهال تظاهر يابد.

42. تعريف ساير موارد مورد محتمل: مورد قطعي:
بيمار مشكوكي كه تماس نزديك با بيمار قطعي داشته باشد ولي نتايج آزمايش قطعي نداشته باشد، مانند مثبت بودن تنها يك هدف ژنتيكي با روش PCR و يا منفي بودن تست به دليل ناكافي و نامناسب بودن نمونه ارسالي يا عدم دسترسي به بيمار يا نمونه
مورد قطعي:
بيمار مشكوكي كه در تست PCR حداقل دو هدف ژنتيكي بررسي شده، مثبت شده باشد.
كليه موارد محتمل و قطعي بايد بطور فوري به اطلاع مسئولين بهداشتي منطقه رسيده و در عرض 24 ساعت از زمان دسته بندي بيمار (محتمل يا قطعي)، به مسئول IHR كشوري اطلاع داده شود.

43. نمونه هاي مورد نياز
هرچند نمونه ترشحات قسمت تحتاني ريه ارجح هستند اما توصيه مي شود كه نمونه هاي متعدد، در زمان هاي مختلف و از قسمت هاي مختلف تهيه شود.
نمونه هاي كوروناويروس MERS براي حمل و نقل در گروه B مواد بيولوژيك قرار دارند.

44. انواع نمونه توصيه شده
نمونه هاي ترشحات تنفسي تحتاني (خلط، آسپيره ترشحات ناي، شستشوي ترشحات برونش): بيشترين تيتر ويروس
ترشحات فوقاني دستگاه تنفس : علي الخصوص هنگامي كه امكان تهيه نمونه از ترشحات تحتاني وجود نداشته باشد
سرم: دو نمونه به فاصله حداقل 3 هفته از همديگر (تا اطلاع ثانوي و معرفي روش سرولوژي معتبر در فريزر نگهداري مي شود). نمونه اول در هفته اول بيماري تهيه مي گردد
مدفوع: در كنار سرم و نمونه ترشحات تحتاني تنفسي از نمونه هاي ارجح محسوب مي شود. اما تا اطلاع ثانوي ارسال نگردد.

45. بيماريابي در اطرافيان تماس يافته با مورد قطعي
اگر كسي از اطرافيان در عرض 14 روز بعد از برخورد نزديك علامتدار شده است ضمن اطلاع به مركز بهداشت منطقه و تهيه نمونه هاي لازم (سواب تنفسي و سرم)، بايد در منزل ايزوله بماند و اگر نياز به بستري در بيمارستان دارد بستري گردد
در ایزوله نگاه داشتن بیمار، تا 24 ساعت بعد از پایان علائم بیماری ادامه می یابد.
اگر در عرض 14 روز بعد از تماس علامتدار نشد، نام وي در ليست خطي تماس يافتگان ثبت گردد.

46. اقدامات لازم جهت پيشگيري از ابتلا
دستورالعمل كشوري اصول پیشگیرانه و کنترلی هنگام مراقبت از بیماران محتمل یا قطعی مبتلا به کوروناویروس مطالعه شود.
كوروناويروس از راه قطرات تنفسي درشت منتقل ميشود امّا اگراقداماتي كه ذرات ريز آئروسول توليد مي كند انجام شود بايد از ماسك FFP3 استفاده نمود.
از راه خون، ‌مدفوع، ادرار نيز منتقل مي شود.

47. IPC is not just about PPEVS VS
اقدامات كنترل عفونت تنها به پوشيدن لباس هاي محافظت فردي محدود نمي شود بلكه به رعايت فاصله تا بيماران و شستشوي دست بعد از ملاقات بيمار و استفاده صحيح از وسائل حفاظت فردي مانند دستكش و عينك و رعايت آداب تنفسي نيز اشاره دارد.

48. اقدامات بهداشتي
اقدامات غيربهداشتي كه ممكن است باعث انتقال ببماري گردد

49. نكات بهداشتي هنگام بستري بيمار
ترجيحا بیماران قطعی یا محتمل در اتاق ايزوله تنفسي فشار منفي بستري گردد.
در غير اينصورت در اتاق انفرادی با تهویه کافی تحت درمان قرار گیرند.
وقتی اتاق انفرادی برای بستری بیمار وجود ندارد باید بین تخت او و سایر بیماران حداقل یک متر فاصله باشد.
توجه:‌ از اتاق ايزوله فشار مثبت استفاده نشود.
اعضای تیم بهداشتی درمانی باید از لمس چشم، بینی و دهان خود با دست بدون دستکش یا دستکش آلوده (یا احتمالاً آلوده) خودداری کنند.
بطور كلي ماسك ان95 در شرايطي لازم مي شود كه آئروسول توليد شود.

50. اقداماتي كه آئروسول توليد مي كند
مانند:‌ برونكوسكوپي، انتوبه و اكستوبه نمودن، تهيه خلط القائي، تهويه بافشار مثبت با ماسك صورت، ساكشن ترشحات راه هوايي
اگر در اتاقي پروسيجرهاي فوق انجام شود، بايد 20 دقيقه خالي از پروسيجر بگذرد و سپس تميز شود تا بتوان مجدداً استفاده نمود.
با توجه به استفاده از فن هايي كه 12 بار دردقيقه هواي اتاق را عوض ميكنند تقريبا 20 دقيقه نياز است تا ميزان ذرات ريز معلق به كمتر از 1% وضع اول برسند.
كوروناويروس با اغلب ضدعفوني كننده ها از بين مي رود.
ونتيلاتور ها فيلتر قوي داشته باشند و مدارشان تا ممكن است قطع نشود
براي ساكشن از سيستم بسته استفاده شود.
از دستگاه بخور بهتر است استفاده نشود.
در صورت نياز به عمل جراحي بايد دستگاه بيهوشي فيلتر ضدويروس 99.99% داشته باشد

51. هنگام مراقبت از بيماران كوروناويروسي MERS
تعداد پرسنل بهداشتی درمانی، اعضا خانواده و ملاقات کنندگان را محدود نمایید.
در شرایطی که مراقبت از بیمار تا حدود زیادی بر عهده همراهان بیمار قرار دارد، باید سطح آموزش را بالاتر برد.
بيمار، بدون دلايل پزشكي ضروري، از اتاق خارج نشود و در اين شرايط بيمار از ماسك جراحي استفاده نمايد و در حداقل زمان جابجايي انجام گيرد.
برگه اي بر روي در قرار گيرد كه هر كدام از پرسنل كه قصد ورود به اتاق را دارد نام خود را ثبت نمايد.

52. احتياطات استاندارد +تماسی + هوابرد
وقتی در تماس نزدیک بابیمار قرار دارند (فاصله کمتراز یک متر) یا هنگام ورود به اتاق بیمار (مورد قطعی یا مشکوک):
از ماسک مناسب استفاده نمایند (ترجيحاً FFP3).
از عینک یا محافظ صورت استفاده نمایند.
گان بلند، تمیز، غیراستریل و دستکش (برخی اقدامات پزشکی نیاز به دستکش استریل دارند) بپوشند.
قبل و بعد از تماس با بیمار و محیط و وسایل اطراف او دست هایشان را بشویند.
بلافاصله بعد از پایان استفاده از وسائل و لباسهای حفاظت کننده باید دستهایشان را بشویند.

53. نكات بهداشتي در تماس با بيمار
تا زمانی که ازنظر پزشکی لازم نباشد باید از بیرون آوردن بیمار از اتاق (مکان) ایزوله خودداری گردد. بهتر است از ابزار تشخیصی قابل حمل (مانند دستگاه رادیولوژی portable) استفاده گردد.
تمام سطوحی که بیمار با آنها تماس داشته است (مانند تخت و ...) باید تمیز و ضد عفونی گردد.
در ایزوله نگاه داشتن بیمار، تا 24 ساعت بعد از پایان علائم بیماری ادامه می یابد.

54. بهداشت در اتاق انگشتر و حلقه در دست پرسنل نباشد
شستشو با آب و صابون و يا محلول بر پايه الكل كفايت مي كند.
اتاق روزانه ضدعفوني شود، و اتاق ايزوله بايد بعد از بقيه بخش پاكسازي شود.
مواد عفوني آلوده بايد طبق دستورالعمل دفع مواد عفوني جمع آوري و حمل و نقل شوند.
دفع صحيح مدفوع و ادرار

55. با تشكر از صبر و حوصله شما