1. Računarske komunikacije i mrežne topologije
Poglavlje 1.1

2. Šta znači pojam računarske komunikacije i tehnologije umrežavanja
Pojam računarske komunikacije (computer communications) se odnosi na elektronski prenos podataka od jednog sistema ka drugom; on opisuje način na koji računari međusobno razmenjuju informacije.
Slično značenje ima pojam komuniciranje podacima (data communication). Često puta stručnjaci iz ove oblasti pod pojmom podaci podrazumevaju samo osnovne i sirove činjenice, a koriste termin informacija koja ukazuje na značaj ovih fakata sa aspekta korisnika.
Pojam umrežavanje odnosi se na koncept povezivanja grupa sistema radi deobe informacija. Sistemi koji su međusobno povezani formiraju mrežu.
Pojam tehnologije se odnosi na različite tipove mrežnih šema. Tipične mrežne tehnologije su Ethernet, Token ring, ATM (Asynchronous Transfer Mode), Frame Relay, ISDN itd.

3. Koje stavke uključuje koncept umrežavanja
komunikaciona metodologija i protokoli – koje opisuje pravila koje članovi mreže mora da ispune kako bi se međusobno razumevali u fazi komuniciranja.
topologija i dizajn – opisuje kako su sistemi povezani
adresiranje – opisuje kako se sistemi međusobno lociraju u okviru mreže
rutiranje – opisuje način na koji se podaci prenose sa jednog sistema na drugi kroz mrežu
pouzdanost – odnosi se na integritet poruka čime se obezbeđuje da su primljeni podaci egzaktna kopija onih koji su poslati
interoperabilnost – ukazuje na to koliko različiti hardverski i softverski proizvodi različitih proizvođača su u stanju da uspešno međusobno komuniciraju preko mreže
sigurnost – odnosi se na bezbednost i zaštitu svih komponenata u mreži
standardi – uspostavljaju specifična pravila i definišu regulative koja sa moraju poštovati

4. Šta je računarska mreža?
Kod bilo kakvog scenarija umrežavanja računara postoje tri osnovne pretpostavke:
Mrežu čine odgovarajući komponente (učesnici)
Komponente se moraju međusobno povezati na odgovarajući način
Sve komponente na mreži moraju se međusobno jasno razumevati sa ciljem da komunikacija bude efikasna.

5. Šta je računarska mreža? – nast.
U svetu računarskih mreža:
povezane celine mreže se nazivaju računari ili drugi tipovi uređaja, a često generalno se koristi termin čvorovi (nodes)
b) veza preko koje se ostvaruje komunikacija se naziva mrežni medijum
c) pravila koja se odnose na način razmene podataka između uređaja se ostvaruje preko mrežnog protokola.
Na osnovu ova tri koncepta dolazi se do sledeće formalne definicije računarske mreže.
Računarska mreža je skup računara i drugih uređaja (čvorova) koji koriste standardni mrežni protokol radi međusobne deobe resursa preko mrežnog medijuma.

6. Članovi mreže: uređaji, čvorovi, i host-ovi
Termin uređaj se koristi da predstavi bilo koju celinu koja se povezuje na mrežu.
Takve celine mogu biti terminali, štampači, računari, ili specijalne mrežne hardverske jedinice kakvi su serveri, repetitori, mostovi, komutatori, ruteri i razni drugi tipovi uređaja.
Uređaji se takođe mogu i daljinski upravljati.
Uređaj koji inicira prenos kroz mrežu se naziva predajnik ili lokani uređaj, a uređaj kome se pristupa se naziva prijemni uređaj ili udaljeni.
Da bi se kroz mrežu uspešno prenosili podaci neophodno je da se instaliraju razni tipovi uređaja kakvi su čvorovi, stanice itd.
Kada se opisuju mrežne komponente obično se pravi razlika između uređaja i računara.
Kao mrežni uređaj, računari se često nazivaju host-ovi (ili serveri) ili radne stanice (koje takođe nazivamo desktopovi ili klijenti).

7. Mrežni medijum i komunikacioni protokoli
Da bi delili informaciju ili prihvatili servise preko mreže, grupa članova mreže mora biti u stanju da međusobno komunicira.
Ovo ukazuje da mora da se specificiraju dva mrežna kriterijuma: povezivost i jezik.
Povezivost (connectivity) se odnosi na fizičku vezu ili konekciju između članova.
Jezik se odnosi na specifični rečnik i uzajamnu saglasnost o pravilima komuniciranja koja članovi mora da poštuju.

8. Medijum
Fizičko okruženje koje se koristi da poveže članove mreže se naziva medijum.
Mrežni medijum obezbeđuje okruženje za komuniciranje.
Postoje dve kategorije mrežnog medijuma:
žičani (kablovi) i
bežični.
Primeri žičanih veza su upredeni kabl, koaksijalni kabl, i optički kabl.
Primeri bežičnih medijuma su radiotalasi (mikrotalasne i satelitske komunikacije), i infracrvena radijacija.

9. Protokoli
Jezik koji koriste članovi mreže se naziva mrežni komunikacioni protokol.
Protokoli predstavljaju zajednički jezik svih članova mreže.
Sa formalne tačke gledišta protokol predstavlja skup procedura, pravila, ili formalnih specifikacije koje se odnose na specifično ponašanje i jezik.

10. Ključni koncepti medijuma i protokola
Bez veze (linka), razmena informacija između članova se ne može obaviti, a bez specifičnog jezika komunikacija ne može biti razumljiva.
To znači da fizička veza je ta koja obezbeđuje okruženje u kome se ostvaruje komunikacija, a jezik obezbeđuje podršku da komunikacije budu razumljive.
Dobar primer mrežnog protokola sa kojim moraju biti familijarni svi stručnjaci koji se bave komunikacijama je onaj koji se bazira na TCP/IP koji predstavlja osnovu za prenos podataka po Internetu a čine ga dva protokola TCP i IP.

11. Tipovi računarskih mreža
Postoji veliki broj tipova računarskih mreža, a saglasno tome i veći broj podela.
Tako na primer računarske mreže se mogu klasifikovati:
na osnovu geografske oblasti koje pokrivaju (LAN-ovi, MAN-ovi, WAN-ovi, i Internet);
na osnovu topologija (tipa tačka-ka-tački, selektivna emisija, emisija svima); ili c) na osnovu na koji se vrši prenos podataka duž puteva (komutacija kola, komutacija paketa)

12. Klasifikacija mreža na osnovu oblasti koju pokrivaju
Jedan tip mreže su LAN-ovi, drugi WAN-ovi, treći MAN-ovi, zatim globalne računarske mreže, personalne računarske mreže itd.
LAN-ovi u opštem slučaju povezuju računarske resurse u okviru geografske oblasti ograničenog obima. To može biti: soba, nekoliko soba, zgrada, nekoliko zgrada neke institucije. LAN-ovi se prostiru do maksimalno nekoliko kilometara. Organizacija IEEE dužinu LAN-ova kvalifikuje do radijusa manje od 10 km. Tipični LAN-ovi su: Ethernet/802.3, Token ring, FDDI mreže itd.

13. Klasifikacija mreža na osnovu oblasti koju pokrivaju – nast.
Nasuprot LAN-ovima WAN-ovi međusobno povezuju računarske resurse koji su geografski distribuirani na površini radijusa od 100 km, to su obično gradovi, opštine, regije, male zemlje. WAN se može shvatiti kao konekcija LAN-ova. Tipični WAN-ovi uklučuju mreže bazirane na: ISDN, frame relay, SMDS (Switched Multimegabit Data Service), i ATM.
Neki stručnjaci između LAN-ova sa jedne i WAN-ova sa druge uvode još jedan tip mreže koji se naziva MAN. To su mreže koje povezuju računarske resurse u okviru jedne metropole. Tipičan primer može biti mreža neke velike kompanije koja je locirana na različita mesta u okviru nekog velikog grada.

14. Klasifikacija mreža na osnovu oblasti koju pokrivaju – nast.
PAN-ovi (Personal Area Network) predstavljaju male računarske mreže koje se instaliraju po privatnim kućama.
GAN (Global Area Network) predstavljaju skup WAN-ova na celoj zemljinoj kugli. Tipična GAN mrežu predstavljaju McDonald-sovi restorani distribuirani po različitim zemljama sveta. Interkonekcija individualnih McDonald-ovih restorana čini GAN.
SAN (Storage Area Network) to je mreža koje je isključivo namenjena za memorisanje podataka. Tipično se memorišu, imaju poruke, korisničke poruke, biznis poruke itd.

15. Klasifikacija mreža na osnovu topologije
Mreže se mogu klasifikovati u odnosu na topologije koja ukazuje kako se mrežne komponente kakve su čvorovi međusobno povezani.
Postoje tri osnovne sprežne šeme:
tačka-ka-tački (point-to-point),
emisija svima (broadcast) i
multidrop.

16. Mreža tipa tačka-ka-tački
Mreže tipa tačka-ka-tački čine čvorovi koji mogu komunicirati samo sa susednim čvorovima. Susedni čvorovi su čvorovi koji su naredni ka drugom.
Susedno se obično izražava brojem preskoka (hops) koji je potreban da bi podatak prešao put od izvorišnog do odredišnog čvora. Preskok je veza ka ili od međučvora na putu od izvorišta do odredišta. To znači da jedan preskok ukazuje da su dva čvora direktno povezana.
Predaja podataka od susednog čvora ka narednom čvoru se obično naziva bridging ili routing.
Nekoliko mrežnih topologija se bazira na konceptu dizajna tačka-ka-tački, a najstandardnije su: zvezda (star), petlja (loop), i stablo (tree).

17. Zvezda
Ključna karakteristika mreže tipa zvezda je prisustvo centralnog procesnog hub-a koji se koristi kao centar za konektiranje čvorova.
Sa ciljem da jedan čvor komunicira sa drugim podaci moraju proći kroz hub. Saglasno tome hub predstavlja tačku singulariteta sa aspekta pouzdanosti sistema.
jednostavna konfiguracija tipa zvezda
10BASE-T mreža koja se koristi kod Ethernet-a

18. Petlja
Petlja predstavlja modifikovana verziju zvezde. Kod petlje čvorovi su povezani preko namenskog ožičavanja umesto preko centralizovanog hub-a.
Kompletna petlja alternativno se naziva fully meshed dizajn, a parcijalna petlja je poznata pod imenom partially meshed dizajn.
jednostavna petlja
kompletna petlja

19. hijerarhijska konfiguracija
Stablo
Topologiji stabla odgovara hijerarhijska konfiguracija. Ona se sastoji od čvora ili hub-a tipa koren (root) na kome su na drugom nivou povezani čvorovi ili hub-ovi.
Uređajima na drugom nivou se povezuju uređaji trećeg nivoa, uređajima trećeg nivoa uređaji četvrtog nivoa itd.
100VG-AnyLAN
hijerarhijska konfiguracija

20. Mreže tipa emisija svima
Mreža tipa emisija svima sastoji se od čvorova koji dele jedinstveni komunikacioni kanal.
Nasuprot dizajnu tipa tačka-ka-tački podaci koji se šalju od strane jedne mašine primaju se od strane svih čvorova povezanih na deljivom kanalu.
Host-ovi primaju poruku i proveravaju da li je ona namenjena njima.
To se izvodi ispitivanjem polja odredišne stanice (destination address) koja je sastavni deo poruke.
Host-ovi koji nisu predviđeni da budu prijemnici poruke odbacuju poruku.

21. Magistrala
Konfiguracija tipa magistrala je prikazana na slici. Kao što se vidi sa slike svi čvorovi su povezani na jedinstveni kanal.

22. Prsten
Kod konfiguracije prsten svi čvorovi su povezani na isti prsten koji se koristi kao deljivi medijum. Mreže bazirane na prstenu se mogu fizički projektovati kao zvezda slika a) ili kao petlja slika b).
Dizajn tipa zvezda formalno se naziva logički prsten preko fizičke zvezde, dok dizajn tipa petlja se naziva logički prsten preko fizičkog prstena.
prsten tipa zvezda
prsten tipa petlja

23. Satelit
Kod satelitskog komunikacionog sistema prenos podataka koji se ostvaruje od zemaljske antene ka satelitu je tipa tačka-ka-tački.
Ipak, svi čvorovi koji su deo mreže mogu da prime signal od satelita (downlink prenos) što predstavlja prenos tipa emisija svima (broadcast).
Satelitski komunikacioni sistemi se klasifikuju kao broadcast sistemi.

24. Tipovi poruke
Kod dizajna emisija svima postoje tri različita tipova poruke.
Prva je unicast poruka, a namenjena je samo jednom učesniku.
Druga je multicast poruka a namenjena je grupi učesnika. Pri ovom je važno da svaki od čvora zna kojoj grupi pripada.
Treći tip poruke je broadcast poruka a namenjena je svim članovima mreže koji su povezani na host.
Jedan drugi aspekt broadcast mreža se odnosi na koncept sudara (contention).
S obzirom da svi čvorovi dele isti komunikacioni kanal oni mora da se takmiče koji će od njih u datom trenutku zauzeti kanal.
Saglasno tome kod mreže tipa broadcast mora da postoji odgovarajući metod koji se odnosi na to kako će se razrešiti problem koji od datih učesnika da zauzme kanal a timi i prenosi poruku.
Postoji veliki broj protokola koji je razvijen sa ciljem da se reši ovaj problem.

25. Multidrop
Kod određenih tipova mreža, posebno kod onih koji se koriste za upravljanje u industrijskim postrojenjima najčešće se koristi mreža tipa multidrop.
Multidrop mreže obično koriste koncept master-slave, pri čime jedan čvor predstavlja master a svi ostali su tipa slave.
Kod ovakve realizacije master upravlja funkcijama mreže, dok slave-ovi zahtevaju od master-a da mogu pristupiti mreži.
Čvorovi su povezani na zajednički kabl ali nasuprot mreži topologija magistrala, multidrop čvorovima su dodeljeni specijalni brojevi (adrese) za potrebe komuniciranja.

26. Komutirane mreže
Pored podela baziranih na principima geografske oblasti i topologije mreže se mogu klasifikovati na osnovu tipa komunikacionih puteva koji oni koriste i način na koji se podaci prenose po putu.
Dve tipične klasifikacije su mreže bazirane na:
komutaciji-kola (circuit switched), i
konceptu komutacije paketa (packet switched).
Komutirane mreže mogu da pripadaju delimičnim ili potpuno povezanim mrežnim topologijama i da koriste specijalne mrežne uređaje nazvani komutatori koji se koriste za ostvarivanje veze između izvorišnih i odredišnih čvorova.

27. Komutirane mreže – nast.
Kod mreža sa komutacijom kola pre početka prenosa podataka uspostavlja se fizičko kolo ili veza između izvorišnog i odredišnog čvora. Put signala ostaje nepromenjen u toku prenosa. Telefonski sistem koristi mrežu tipa komutacija kola.
Kod paketno komutiranih mreža poruke se prvo dele na manje jedinice nazvane paketi koji se zatim šalju ka odredišnom čvoru preko komutatora koji se nalaze na prenosnom putu. Paket je najmanja jedinica podataka koja se prenosi u mreži. Svaki paket nosi sa sobom informaciju o adresi odredišnog čvora kao i o redoslednom broju paketa. Kada paket pristigne do nekog komutatora na prenosnom putu, komutator ispituje odredišnu adresu paketa kako bi odredio kom od narednih čvorova da je prosledi.
Tehnika komutacije kod koje se podaci memorišu u svakom čvoru na prenosnom putu, a zatim prosleđuju ka narednom na putu ka odredišnom čvoru, naziva se zapamti-i-prosledi (store and forward). Koncept prenosa zapamti i prosledi zahteva da se celokupni sadržaj prenete poruke (paketa) primi od strane svakog međučvora pre nego što se prosledi ka narednom.

28. Mrežno adresiranje, rutiranje, pouzdanost, interoperabilnost, i sigurnost
Koncept umrežavanja računara uključuje veći broj faktora kakvi su:
adresiranje,
rutiranje,
pouzdanost,
interoperabilnost i
sigurnost.

29. Adresiranje
Koncept adresiranja podrazumeva da se svakom mrežnom čvoru dodeli jedinstvena adresa koja omogućava da se taj čvor locira (identifikuje) od strane drugih uređaja ili sistema. Koncept dodele adresa je sličan kao i princip dodele brojeva kućama u ulici.
Tipičan primer adresirana srećemo kod Ethernet/IEEE adrese, koju čine 48 bitova predstavljenih kao 12 heksadecimalnih cifara podeljenih u 6 grupa po dve. Tako naprimer, 08:00:20:01:D6:2A predstavlja validna Ethernet/IEEE adresa.

30. Rutiranje
Koncept rutiranja se odnosi na određivanje puta paketa od izvorišnog do odredišnog čvora. Rutiranje se obično obavlja od strane specijalnih namenskih hardverskih jedinica koje se nazivaju ruteri. Ilustracija rutiranja, prikazana na slici, opisuje mrežu i odgovarajuće segmente koje se nazivaju submreže (subnet).
Simboli označeni kao oblak odgovaraju mrežama/submrežama, ukupno ih ima 4 (N1 - N4). Takodje postoje 4 host-a (H0 – H4), i 5 rutera (R1 – R5). Najbolja ruta koju paket pređe od izvorišta do odredišta a funkcija specifičnog kriterijuma koji se naziva metrika. Standardne metrike uzimaju u obzir rastojanje, broj preskoka, propusnost, kapacitet veze itd.

31. Pouzdanost
Pouzdanost se odnosi na integritet podataka to znači da se moraju obezbediti uslovi da prijemni podaci budu identični kao i predajni.
Računarske mreže nisu jednostavni sistemi a kao takvi su podložni greškama. Zbog toga je veo važno da postoji mogućnost za detekciju i korekciju grešaka.
Strategija kojom se otkrivaju greške u prenosu naziva se detekcija grešaka (error detection).
Nakon što je greška detektovana neophodno je sprovesti proceduru za njenu korekciju, ova procedura se naziva korekcija greške (error correction).
Da bi se korigovala greška koriste se tehnike retransmisije ili autonomna korekcija greške.
Najpopularnije strategije za detekciju grešaka su provera parnosti, i ciklično redundantna provera.

32. Interoperabilnost
Interoperabilnost se odnosi na stepen slaganja proizvoda (uključujući hardver i softver) različitih proizvođača sa ciljem da oni međusobno mogu komunicirati bez problema.

33. Sigurnost
Sigurnost rada mreže se odnosi na zaštitu njenih resursa i sve što je pridruženo toj mreži.
Tu pre svega spadaju podaci, medijum za prenos, i oprema.
Sigurnost podrazumeva uvođenje administrativnih funkcija, šifrovanje podataka, uvođenje firewall-a koji predstavljaju specijalna sredstva ili uređaj a imaju za cilj da zaštite internu mrežu od spoljnjeg sveta.

34. Mrežni standardi
Veliki broj mrežnih standarda je razvijen u cilju definisanja hardverskih interfejsa, komunikacionih protokola, i mrežnih arhitektura.
Mrežnim standardima specificiraju se pravila ili regulative koje treba da se poštuju.
Standardi se donose na nekoliko načina.
Kao prvo oni se razvijaju od strane formalnih organizacija za standarde.
Ove organizacije se mogu klasifikovati u sledeće četiri kategorije: a) nacionalne, b) regionalne c) internacionalne, i d) industrijske, komercijalne, i profesionalne.

35. Organizacije za mrežne standarde
Nacionalne organizacije za mrežne standarde
(U opštem slučaju su zadužene za donošenje standarda u okviru države i mogu učestvovati u internacionalnim organizacijama kao državne ustanove). Tipične organizacije su:
• American National Standards Institute (ANSI)
• British Standards Institute (BSI)
• French Association for Normalization (AFNOR)
• German Institute for Normalization (DIN)
Regionalne organizacije za standarde
(Ograničavaju aktivnosti na specifične geografske regione ali imaju uticaj na donošenje standarda van granica tih regiona) Tipične organizacije su:
• Committee of European Posts and Telegraph (CEPT)
• European Committee for Standardization (CEN)
• European Computer Manufacturers’ Association (ECMA)

36. Organizacije za mrežne standarde – nast.
Organizacije za internacionalne standarde
(promovišu standarde za ceo svet)
• International Standards Organization (ISO)
• International Telecommunications Union (ITU)
ITU se sastoji od:
ITU-T koja je zadužena za komunikacije, interfejsa, i drugih standarda koji se odnose na telekomunikacije, (ITU-T se ranije nazivala CCITT (Consultative Committee for International Telephony and Telegraphy)
ITU-R odgovorna je za dodelu frekventnih opsega u elektromagnetnom spektru radi potrebe komuniciranja, i donošenja preporuka koje se odnose na radio-komunikaciju.
Organizacije za donošenje standarda u industriji, trgovini i profesionalnim delatnostima.
(ograničavaju njihovu aktivnost na članove čije je interes vezan za određenu oblast ali u opštem slučaju imaju uticaj i na druge oblasti). Tipični organizacije su:
• Electronic Industries Association (EIA)
• Telecommunications Industries Association (TIA)
• Institute for Electrical and Electronics Engineers (IEEE)
• Internet Engineering Task Force (IETF)

37. Donošenje standarda
Organizacije za standarde čine delegati vladinih institucija, naučnih institucija, i iz kompanija koje razvijaju proizvode zasnovanih na predloženim standardima.
Da bi se doneo standard mora da se ostvari konsenzus između članova a sam čin donošenja može da traje i po nekoliko godina.
Proces donošenja standarda ponekad može da ima i političke dimenzije.
Razlikujemo sledeće tipove standarda: de jure standardi, de facto standardi, privatni standardi, i konzorcijumski standardi.

38. Postupci u toku donošenja standarda
Faza planiranja
Razmatraju se predlozi dostavljeni od strane proizvođača ili organizacija
Donosi se odluka u zavisnosti od toga da li postoji potreba za novim standardom.
Ako postoji potreba, autorizuje se razvoj projekta i dodeljuje tehničkom komitetu.
Faza razvoja
komitet priprema radne materijale i opisuje oblast interesovanja predložene aktivnosti.
ostvaruju se veze sa drugim grupama za razvoj standarda
donosi se draft predlog za dati standard
O draftu se diskutira i sagledavaju se svi negativni komentari
Draft se predaju organizaciji za standarde radi dalje diskusije i potvrđivanja
Faza potvrđivanja
Svi članovi organizacije glasaju o draftu
Draft postaje dostupan javnosti radi dalje revizije
Draft se potvrđuje da bude standard
Faza publikacije
Publikuje se novi standard

39. De jure standardi
De jure standardi se donose od strane formalnih, akreditovanih organizacija za standarde. (De jure na latinskom znači „po pravilu, saglasno zakonu“)
Primeri ovakvih standarda su oni koji se odnose na razvoj protokola za modeme donetih od strane ITU, EIA/TIA 586 standard, standardi za ožičavanje donesenih od strane EIA i TIA, standardi za LAN-ove donošenih od strane IEEE i dr.

40. De facto standardi
De facto standardi su oni koji egzistiraju bez nekog formalnog plana od strane bilo koje organizacije za standarde.
Umesto toga oni su razvijeni od strane industrije i prihvaćeni kao specifični proizvodni standardi koji su raspoloživi na javnom domenu (de facto na latinskom znači „na osnovu činjenica“).
Tipičan primer je Network File System (NFS) koji u suštini de facto standard tipa fajl deljivi protokol standard razvijen od strane Sun Microsystems.
Sun je postavio specifikacije svog protokola na javnom domenu tako da ga ostali proizvođači mogu koristiti.
Ovo je rezultiralo širokom korišćenju NFS-a i dovelo je do toga da NFS predstavlja de facto standard.
NFS se implementira kod različitih UNIX sistema. Drugi de facto standard je JAVA, Web bazirani programski jezik razvijen od strane Sun Microsystems.

41. Privatni standardi
Privatni standardi su oni standardi razvijeni od strane proizvođača za svoje specijalne namene.
To znači da njihove specifikacije nisu dostupne na javnom domenu i da ih može koristiti jedino proizvođač koji ih je doneo.
U ranijoj fazi razvoja umrežavanja privatni standardi su bili dominantni.
Tipični primeri bilu su IBM-ova SNA (Systems Network Architecture), Novell-ov IPX protokol, Xerox-ov XNS protokol itd.
Osnovni nedostatak je njihova neprenosivost.

42. Konzorcijumski standardi
Konzorcijumski standardi su slični de jure standardima po tome što su oni proizvod procesa formalnog planiranja.
Razlika se sastoji u tome što proces planiranja i razvoja ovih standarda nije formalizovan od strane organizacije za standarde.
Umesto toga specifikacije standarda se projektuju i usaglašavaju od strane grupa proizvođača koja formira konzorcijum sve sa ciljem da se ostvari konačni cilj.
Tipični primeri konzorcijum zasnovanih standarda su: Fast Ethernet, ranija verzija ATM-a i Gigabit Ethernet.

43. Internet standardi
Internet standardi su inicijalno razvijeni od strane Internet Engineering Task Force (IETF) koja predstavlja grupa ljudi koja donose tehničke i druge preporuke o evoluciji interneta i njegovih tehnologija. Proces razvoja Internet standarda podrazumeva donošenje specijalnih dokumenata nazvanih Request for Comments (RFC) inicijalno napisani kao komentari namenjeni da reše određene probleme u vezi Interneta. Danas RFC-ovi su formalni dokumenti koji se sastoje od dve serije. Prva serija sadrži dokumente tipa For Your Information (FYI) koji se odnose na netehnička pitanja ali daju pregled i uvodne informacije o različitim tematikama u vezi Interneta. Druga serija STD odnosi se na one RFC-ove koji specificiraju Internet standarde. Pre donošenja RFC-a, prvo se štampaju Internet draftovi, što omogućava velikom broju Internet korisnika da svoje predloge i komentare pre oficijelnog publikovanja RFC-a. Internet draftovi kao privremeni dokumenti raspoloživi su šest meseci i kao tavi nisu arhivskog tipa a raspoloživi su na sajtu
Nakon donošenja Internet standarda oni se promovišu od strane ISO. Treba pri ovome naglasiti da RFC-STD-ovi ne predstavljaju internacionalne standarde.

44. Otvoreni u odnosu na zatvorene standarde
Otvoreni su dostupni svima
Zatvoreni su dostupni samo prozvođaču
Otvorene svako može da implementira i da ima koristi od tih standarda
Zatvoreni znači da prozivođač misli da standard ima neku vrednost i neće da bude raspoloživ drugima
Kod otvorenih standarda moguće je obaviti modifikacije a sve izmene verifikuje komitet.
Kod zatvorenih standarda proizvođač može da donosi izmene standarda bez saglasnosti sa drugim proizvođačima.
Otvoreni standard ukazuje da je proces modifikacije dugačak
Zatvoreni standard ukazuje da je proces modifikacije kratak.