1. به نام خدا

2. عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای . دانشکده بهداشت
بنام خدا
عباس بهرامی
عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای . دانشکده بهداشت
دانشگاه علوم پزشکی کاشان

3. اهداف یادگیری : انتظار میرود دانشجویان در پایان جلسه بتوانند
1- عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار را نام ببرد.
2- بیماریهای ناشی از سر و صدا در محیط کار را تو ضیح دهد.
3- بیماریهای ناشی از ارتعاش در محیط کار را تو ضیح دهد.
4- مشکلات مربوط به روشنایی نا مناسب را بیان کند .
5-بیماریهای ناشی از گرما وسرمادرمحیط کار را تو ضیح دهد.
6- بیماریهای ناشی از فشار جو در محیط کار را توضیح دهد.
7-بیماریهای ناشی از پرتوها در محیط کار را تو ضیح دهد.

4. Auditory Effects Acoustic Trauma: Sudden hearing damage
Tinnitus: Ringing in the Ears
TTS:Temporary threshold shift
PTS: Permanent threshold shift
Interference with Communication

5. Non-Auditory Effects Annoyance Sleep Disturbance Attention Motivation
Stress reactions
Cardiovascular problems
Endocrine problems

6. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
اين عوامل شامل جا و مکان و وسايل و تجهيزات، روشنايي، تهويه، صدا، ارتعاشات، فشار، و تشعشعات راديواکتيو است که به ترتيب آنها را بررسي مي کنيم.

7. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
1- صدا
پيشرفت و توسعه فناوري استفاده وسيع از ماشين‌آلات را باعث شده و در نتيجه، بشر در زندگي روزمره و شغلي خود با آشفتگي‌هاي ناخوشايند آکوستيکي روبرو شده است. مطالعات نشان مي‌دهد که تراز شدت صدا در جوامع ارتباط مستقيم با ميزان جمعيت دارد در نتيجه در جوامع صنعتي و شهري مردم و نيروي کار بيشتر در معرض اين پديده قرار دارند.

8. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
صوت يک انرژي مکانيکي است که توسط مکانيسم شنوايي قابل تشخيص است. طيف 20 تا هرتز امواج صوتي، را طيف شنوايي مي‌گويند فرکانسهاي کمتر از آنرا مادون صوت و بيش از اين طيف را ماوراء صوت يا فراصوت مي‌نامند فرکانس‌هاي گفتگوي روزانه حدود 500 تا 4000 هرتز مي‌باشد.
صدا در انسان آثار مختلف و متعددي دارد بطوريکه از اثر روي اندام بينايي (کاهش عکس‌العمل به نور) سيستم تعادلي (گيجي، تهوع)، اثرات عصبي و گوارشي، رواني، فيزيولوژيک عمومي (ضربان قلب، فشارخون) تا ناراحتي‌هاي اجتماعي را در بر مي‌گيرد.

9. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
اشخاصي كه در كارگاههاي مختلف صنعتي مانند صنايع سنگين، موتورجت، چكشهاي پنوماتيك (جك هاي باري و دژبر) ، مته هاي برقي پر سروصدا و ماشين هاي برش سروكار دارند و كارگراني كه به فلزكاري، صاف كاري، آهنگري، نجاري و غيره مشغولند در معرض ضايعات جبران ناپذير گوش قرار دارند.
واحد شدت صوت بل مي باشد كه مقياس ديگر آن دسي بل (dB) است.
dB =10-12 w/m2

10. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
سطوح صوت برخي از منابع توليد صدا در جدول زير آمده است:
تعريف
سطح
منبع
آرام 60
گفتگو
تقريبا بلند 66
ترافيك سبك از فاصله30متري
خيلي بلند 82
ماشين منگنه زني 90
آسياب
صداي ناراحت کننده
112
كارگاه بافندگي
صداي درد آور
122
مته بادي
140
عرشه كشتي هواپيما بر

11. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
ميزان حد مجاز تحمل سروصدا در روز به شرح زير است:
طول تحمل سر و صدا به ساعت
ميزان سر و صدا به دسي بل 8 90 6 92 5 95 4 97 3
100 2
102 1
105
5/0
110
025/0
115

12. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
اصولاً صداهاي 35 تا 55 دسي بل طبيعي هستند و حد تحمل صدا طبق نظريه (Spieth) براي كار فكري 75 دسي بل و در كار غير فكري 85 دسي بل است.
اثر سروصدا روي کارگران:
اثر رواني: عصبانيت، تحريک پذيري. مطالعه نشان مي‌دهد که منازعات و اختلافات خانوادگي در کارگان که در محيطي پر سروصدا کار مي‌کنند بيشتر است.

13. اثر روي شنوايي: تشخيص صدا و جهت صدا دشوار مي‌شود
افت شنوايي: در اين حالت فرکانس آستانه شنوايي افزايش مي‌يابد که در ابتدا موقتي (Temporary Threshold shift ) و در صورت تکرار دائمي (Permanent Threshold shift Pts) خواهد بود. عواملي مانند سابقه کار، نژاد، تغذيه و بيماري نيز در اين امر دخيل است. پاره‌اي از مسموميت‌ها (اکسيد کربن، جيوه، فسفر، سرب) و برخي داروها مانند استروپتومايسين (Streptomycin) نيز مي‌تواند به افت شنوايي منجر شود

14. چگونگي فرايند شنوايي
صوت بصورت امواج مكانيكي و ارد گوش مي شود و پرده گوش را تحريك مي كند توسط مركز شنوايي درك مي شود و در گوش داخلي به امواج الكتريكي تبديل مي شود و به مغز مي رود.

15. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
ويژگي هاي فيزيولوژيك امواج صوتي
بلندي يا شدت صوت
ارتفاع يا فركانس صوت : انسان فركانس هاي بين 20 تا هرتز را مي شنود و فركانس صحبت روزمره بين 500 تا 000 4هرتز است.
طنين يا شكل ارتعاشات
امواج با فركانس زياد و بلند براي گوش دردناك هستند. بطوريكه در فركانس هاي بالاتر از 4000 هرتز گوش بتدريج آسيب مي بيند و دچار عارضه شنيدن صداي دائمي Tinnus مي شود كه روي اعصاب آثار ناگوار مي گذارد.
صداي انفجار نيز ممكن است به پارگي پرده يا ايجاد خونريزي
داخل صماخ شود و گاهي گسيختگي زنجيره استخواني را به وجود
آورد. آسيب ديدگي گوش داخلي غير قابل بازگشت است.

16. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
آثار سروصدا
عوارض رواني وعصبي : اين اثر به مشخصات فيزيكي (فركانس، فشار و شدت صدا) دارد و بطور كلي سروصداي زياد باعث كاهش تمركز اعصاب و فعاليت هاي مغزي شده، روي سلسله اعصاب اثر مي گذارد و علائمي نظير سردرد، سرگيجه، ضعف عمومي، بي خوابي و عصبيت ظاهر مي شود و تداوم آن عوارض رواني ايجاد مي كند.
تداخل در ارتباطات
خستگي و كاهش راندمان كار
اثر فيزيولوژيك : شامل كاهش شنوايي (كري موقت يا
دائم) درد گوش، بالا رفتن فشارخون، زخم معده

17. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
قدرت شنوايي بر حسب شدت صوت
درجه شنوايي
شدت صدا
نقص مهمي محسوب نمي شود
نشنيدن صداي با شدت 10 دسي بل
نقص در مكالمه آشكار مي شود
نشنيدن صداي با شدت 30 دسي بل
سنگيني گوش
نشنيدن صداي با شدت 45 دسي بل
کري
نشنيدن صداي با شدت 85 دسي بل

18. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
كاهش و كنترل سروصدا
مي توان براي كاهش و كنترل سروصدا در كارگاههاي صنعتي از روشهاي تعويض وسايل كار، استفاده از ماشين هاي بدون سروصدا، استفاده از روش هاي معمول مانند روغنكاري، تعويض قطعات فرسوده استفاده از قطعات لاستيكي استفاده نمود. همچنين استفاده از گوشي ها و كلاههاي مخصوص توصيه مي شود.
بطور كلي براي حذف سروصداهاي مزاحم مي توان از روش جذب صدا (مانند وسايلي براي تخفيف ارتعاشات و جذب در سقف ها و ديوارها) و عايق كردن صدا (جدا كردن كانونهاي صدا از بقيه محيط) و از بين بردن صدا در منبع (روغنكاري، اتوماتيك كردن بخشهاي مختلف، سيستم ارتباطي مناسب براي جلوگيري از صحبت با صداي بلند، استفاده از كف پوش مناسب، بي صدا كردن حمل بار مثلاٌ
چرخ بجاي اصطكاك) استفاده كرد.

19. Introduction
Definition of Noise?
Unwanted sound.

20. The Physics of Sound

21. The Physics of Sound

22. The Physics of Sound

23. Anatomy of the Human Ear

24. Anatomy of the Human Ear

25. Noise Convection and Conduction

26. Physiology of the Cochlea

27. Cochlea Cilia

28. Operation of the Cochlea

29. Healthy Cochlea
The cilia ( sensory hairs) appear normal

30. Damaged Cochlea
Loss of cilia as a result of Noise

31. Sound Levels

32. OSHA Noise Standard 2 Program Strategy – TWA- Time Weighted Average
Noise Exposure Program – 90 dBA 8 hour TWA(Equivalent Exposure Concept)
Hearing Conservation Program – 85 dBA 8 hour TWA
TWA- Time Weighted Average

33. Noise Measuring Equipment
Sound Level Meters (SLM)
Continuous on-mobile sources
Noise Dosimeters
Mobile/variable
noise sources

34. Noise Control Measures
Engineering Controls – Enclosure,
Sound Dampening and Absorption
Administrative Controls
Use of Hearing Protection Devices -
Noise Reduction Rating (NRR)

35. Hearing Protection Devices and Their Noise Reduction Ratings
EAR Foam Plugs (NRR = 29 dB)
EAR CARBOFLEX (NRR= 20 dB)
Moldex PURAFIT Foam Plugs
(NRR=30 dB)

36. Break!

37. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
2- ارتعاشات
وسايل و ابزارهاي داراي ارتعاش (نظير مته برقي، چكش بادي و غيره) به بافت هاي نرم دستها صدمه زده و در مفاصل دستها، بخصوص مچ و آرنج توليد درد مي نمايد. علاوه بر آن در اندامهاي كاركناني كه با لوازم بادي و اره هاي زنجيري كار مي كنند كيستها، حفره ها و تغييرات استئوپروز ( )پديد مي آيد. همچنين رنگ پريدگي انگشتان بر اثر ارتعاش ضايعه ديگري است.
براي ايمني در قبال ارتعاشات حاصل از لرزش امواج صوتي جداكردن محل قسمتهاي متحرك و دوار و مرتعش از ساير قسمتها، نصب ماشين ها و دستگاههاي متحرك بر تكيه گاههاي منعطف، نصب چرخهاي لاستيكي زبر برخي دستگاهها، عدم استقرار افراد روي قسمتهاي مرتعش، آموزش براي استفاده صحيح از
دستگاههاي مرتعش و كاهش مدت كار روزانه يا منقطع كردن
مدت كار پيشنهاد مي شود.

38. Effects of Vibration at Workplaces
Human Vibration
Hand-Arm Vibration
Whole-Body Vibration
Working with hand-held machines or driving mobile work machines and vehicles may cause damage to bones, joints, muscles and circulatory problems in the hand-arm system as well as disk damage to the spine.

39. ارتعاش در محيط کار
انرژي ارتعاشي از بيشتر تجهيزات و ماشين‌آلات به بدن افرادي که با آنها کار مي‌کنند منتشر مي‌شود. اين انرژي مکانيکي آسايش را مختل مي‌کند، بازده کار را کاهش مي‌دهد و اعمال فيزيولوژيک بدن را دچار اختلال مي‌کند. وسايل و ابزارهايي نظير مته برقي و چکش بادي بيشترين صدمه را در بين وسايل توليد کننده ارتعاش به بدن و بويژه بافت‌هاي نرم در مفاصل دست‌ها، مچ و آرنج وارد نموده و توليد درد مي‌نمايند. کيست‌ها، حفره‌ها و رنگ‌پريدگي انگشتان از جمله صدمات ارتعاشات مي‌باشد.

40. ارتعاشات در بدن
اصولاً ارتعاشات مکانيکي در محدوده 1 تا 2000 هرتز، متناظر با سرعت‌هاي دوراني 60 تا دور در دقيقه مي‌باشد که حتي در محدوده 1تا 20 هرتز نيز براي شاغلين، زيان‌آور محسوب مي‌شود و سبب برهم زدن اعمال طبيعي مي‌گردد. بدن انسان معادل يک دستگاه ارتعاشي پيچيده است که در اثر بعضي از بسامدها به حال تشديد در مي‌آيد. نتيجه بسياري از اثرات فيزيولوژيک ناشي از ارتعاشات در بدن به پديده تشديد بستگي دارد. “مهندسي کنترل ارتعاش” در بدن امروزه پيشرفت زيادي کرده است. يکي از انواع بيماري ارتعاش بيماري حرکت مي‌باشد که در دريا به درياگرفتگي مشهور است. تکان‌هاي آهنگين يا نا منظم در موارد شديد با سردرد، سرگيجه، اختلال دستگاه گوارش و ديگر ناراحتي‌هاي عمومي همراه است.

41. آثار ارتعاشات در دست و پا
وسايل و ابزارهاي هواي فشرده و بادي که در ساختمان، معدن، سنگبري استفاده مي‌شود انرژي ارتعاشي زيادي توليد مي‌کند و به دست و بازوها منتقل مي‌شود. آسيب در موج نرم، کاهش کلسيم در استخوان‌هاي کف دست، استئوآرتريتOsteoarthritis) ) مفاصل و آسيب‌هاي عروقي مي‌تواند ناشي از اين ارتعاش‌ها باشد. جذب انرژي ارتعاشي با بسامد 30 تا 300 هرتز توسط نسوج به پديده سپيد انگشتي (white finger) منجر مي‌شود (ناشي از کم خوني موضعي انگشتان). درد، خارش، مور مور شدن و تورم از نتايج کار با اين دستگاه‌هاست که در سرما تشديد مي‌شود.
استانداردهايي که براي کنترل ارتعاشات بکار مي‌رود مبتني بر حفظ بازده کار، سلامت يا ايمني (تعيين حداکثر گذاري) و حفظ راحتي و آسايش مي‌باشد.

42. ميراکردن ارتعاش تمام بدن
با استفاده از فنربندي‌هاي مناسب، صندلي‌هاي روغني و بادي صورت مي‌گيرد.
ميراکردن ارتعاش دست و بازو
شامل ميرا کردن ابزار از درون، ميرا کردن ارتعاش بين بدنه ابزار و دست کاربر هدايت ابزار از دور و کاهش زمان کار با دستگاه (روزانه براساس ميزان ارتعاشات يا از طريق چرخش شغلي)

43. تشديد در بدن انسان
ارتعاشات وارده به بدن گاه با فرکانس تشديد بخش‌هايي از بدن نزديک است و به وقوع پديده رزونانس منجر مي‌شود اثرات فيزيولوژيک و رواني ارتعاشات مکانيکي در اين شرايط با تحريک گيرنده‌هاي مکانيکي بدن تشديد مي‌شود و به جذب کل انرژي ارتعاشي منجر مي‌گردد.
البته عوامل متعددي در اين امر از جمله شکل ساختمان بدن فرد، وضعيتِ بافت، شدت نيروي ارتعاشي جهت و سطح اعمال ارتعاش، ماهيت و توزيع بارهاي خارجي روي بدن در اين پديده دخيل است.

44. تشديد در بدن انسان (ادامه)
ارتعاشات در حيوانات گاهي به مرگ منتهي مي‌شود در انسان ضايعات خونريزي در ريه، ميوکارد قلب و ضايعات در مجاري روده‌اي و معده‌اي و ضايعات کليه و مغز نيز پي‌آمد آن مي‌تواند باشد.
در کار با تراکتور , وسائط نقليه سنگين و هليکوپتر ضايعات نخاعي نيز ملاحظه شده که توجه به فاکتورهاي ارگونومي در کاهش آنها موثر است ارتعاشات با فرکانس پايين (کمتر از 2 هرتز) توسط و ستيبول گوش داخلي درک مي‌شود.
تأثيرات ارتعاشات بر سيستم اعصاب محيطي و مرکزي، سيستم عروق محيطي، ماهيچه‌ها، استخوان‌ها و رباط‌هاي دست و بازو نيز ملاحظه شده است.

45. تشديد در بدن انسان (ادامه)
براي ايمني در قبال ارتعاشات علاوه بر جداکردن قسمت‌هاي متحرک و مرتعش از ديگر بخش‌ها، نصب ماشين‌ها روي تکيه گاه‌هاي منعطف، نصب چرخ‌هاي لاستيکي زير برخي از دستگاه‌ها، عدم استقرار افراد روي قسمت‌هاي مرتعش، آمرزش براي استفاده صحيح از دستگاه‌هاي مرتعش و همانطور که گفته شد کاهش کار روزانه يا انقطاع آن گاهي لازم است.

46. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
3- روشنايي
روشنايي کافي هم بعنوان يک عامل حفاظتي و هم براي افزايش بازدهي اهميت دارد و به طراوت محيط کار مي افزايد.
بطور کلي نور مناسب داراي محاسن زير است :
جلوگيري از خستگي
کاهش اشتباهات
کاهش تعداد سوانح در محيط کار
بهبود روحيه کارکنان
بهبود کيفيت کار و افزايش بهره وري

47. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
تعريف نور: نور آن دسته از امواج الکترومغناطيس است که بين طول موج هاي 380 تا 780 ميلي ميکرون قرار دارد. واحد شدت نور Lux مي باشد.
عوامل مؤثر در رويت اجسام
- اندازه اشياء
رنگ اشياء : هر چه رنگ اشياء به سفيد نزديک تر باشد نور بيشتري انعکاس مي دهند.
رنگ سفيد 84%، کرم 70%، زرد60%، سبز روشن 54%، آبي روشن 45%، قرمز تند 14% و سياه 1% انعکاس مي دهند. هر چه تضاد نور بين رنگهاي اجسام بيشتر باشد شناسايي آنها کنار يکديگر آسانتر است.
- زاويه ديد
ميدان ديد طبيعي انسان، 110از وضع عمودي شخص است
و براي رويت بقيه اشياء خارج از اين زاويه بايد حرکات گردن و
ديگر اندامها صورت گيرد.

48. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
- فاصله اشياء
- مدت رويت اجسام :
حداقل زمان ديد که يک شيئي قابل رويت 7/ 0 ثانيه است اما حداقل زمان تشخيص 17/0 ثانيه است. بنابراين کارگران حرکت قسمتهاي مختلف ماشين را با اين تأخير ملاحظه مي کنند.
در رفت و آمد بين تاريکي و روشنايي زماني براي تطبيق شرايط جديد تاريکي يا روشنايي نياز مي باشد.

49. (Contrast) تباين
تباين بين جسم و زمينه طبق تعريف برابر است با اختلاف نسبي درخشندگي جسم و زمينه.
L1 درخشندگي زمينه و L2 درخشندگي جسم است. 0 < C < l .
ديد خوب زماني رخ مي‌دهد که تباين درخشندگي بين اجسام موجود در محيط زياد مي‌باشد.

50. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
منابع نور
نور مي تواند منشاء طبيعي يا مصنوعي داشته باشد اگر چه نور طبيعي بهترين نور و داراي آثار بهداشتي نيز هست ولي بدليل عدم امکان کنترل و مديريت آن ناچار به استفاده از نور مصنوعي مي باشيم.
نور مصنوعي ممکن است مستقيم، غير مستقيم و يا نيمه مستقيم باشد.

51. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
ميزان روشنايي لازم براي برخي مشاغل در جدولي زير آمده است:
ميزان روشنايي استاندارد (لوکس)
محل کار
600
ماشين نويسي، نقشه کشي
کار با ماشين افزار
حسابداري
500
مکانيکي خودرو
200
کار روي ميز
راهرو، پله ها
روشنايي کلي
150
ماشين آلات چوب بري

52. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
بايد دقت نمود که اگر چه نور کافي براي محيط کار ضروري است اما نور اضافي نيز مضاري دارد. بويژه گاهي انجام کار با توليد نور اضافي همراه است نظير کوره هاي يا تحمل تابش بيش از حد خورشيد. همچنين امواج خارج از محدوده نور ديدني نيز ضررهايي دارد که بترتيب به آن پرداخته مي شود.

53. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
اشعه مادون قرمز:
امواج با طول موج 780 نانو متر تا يک ميلی متر تشعشعات مادون قرمز ناميده مي‌شود. اين امواج اگر به حد کافي متراکم شود بوسيله پوست بصورت گرما احساس مي‌شود. در مشاغلي نظير صنايع شيشه، بلورسازي، ذوب فلزات و آهنگري ضرورت دارد که اشخاص به شيشه مذاب يا فلزات گداخته نگاه کنند که اشعه مادون قرمز از خود ساطع مي نمايند که باعث افزايش درجه حرارت عدسي چشم و آب مرواريد يا کاتاراکت مي شود. استفاده از عينک هاي مخصوص در اين مورد ضرورت دارد.

54. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
اشعه ماوراء بنفش:
طول موج اشعه فرابنفش از حدود 100 تا 400 نانومتر مي‌باشد. تابش اين اشعه بويژه براي کساني که زير نور مستقيم خورشيد کار مي کنند بخصوص در کنار دريا و ارتفاعات سبب کم شدن عرق، سوختگي و سرطانهاي پوستي مي شود. همچنين اشعه ماورا بنفش ناشي از جوشکاري (بخصوص جوش الکتريکي) سرخي چشم، ريزش اشک و خارش را ايجاد مي نمايد. استفاده از سايبان ها، پوشش مناسب، عينک هاي مخصوص و سپرهاي حفاظتي حسب مورد توصيه مي شود.

55. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
4- دما ی گرم و سرد
تهويه در محيط كار عبارتست از كنترل كيفي هوا از نظر درجه حرارت، جريان هوا و تصفيه مواد مضر موجود در هوا.
درجه حرارت مناسب، در شرايط مختلف متفاوت است و با ميزان رطوبت مربوط است. هرچه ميزان رطوبت اضافه شود درجه حرارت كمتري قابل تحمل است. حداكثر رطوبت قابل تحمل، در شرايط معمول70% است و دماي محيط كار نيز نبايد نوعاً از 21 درجه باشد. دماي كمتر از 5/15 درجه نيز باعث كاهش بازدهي مي شود و خشكي هوا نيز باعث كم شدن مقاومت بدن در برابر بيماريهاي ريوي مي شود.
براي جلوگيري از آلودگي در محيط كار بايد هوا جريان
داشته باشد و تراكم گازها يا تغيير رطوبت يا دما بايد
كنترل شود.

56. Heat Stress
OSHA Technical Manual

58. Causal Factors Age, weight, degree of physical fitness
Degree of acclimatization, metabolism
Use of alcohol or drugs, and a variety of medical conditions such as hypertension all affect a person's sensitivity to heat

59. Causal Factors The type of clothing worn must be considered
Prior heat injury predisposes an individual to additional injury.

60. Have an Administration program in place
Have engineering controls in place
Ventilation
Air cooling
Fans
Shielding
Insulation

61. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
تدابير حفاظتي براي مخاطرات ناشي از دما
گرما ناشي از حوادث محيط كار و متابوليسم حاصل از انجام كار مي باشد. كارگراني كه در محيط هاي گرم كار مي كنند بايد استعداد تحمل گرما را داشته باشند و همچنين به استراحت آنان بويژه هنگام تعريق زياد، توجه شود. ممكن است با استفاده از حجابهايي مانند سطوح انعكاس دهنده صاف و صيقلي براي كارگران، پوشاندن منبع حرارت با جسم دافع يا جاذب حرارت استفاده از لباس مخصوص حفاظت از گرما يا لباس
خنك كننده گرما را كنترل نمود.

62. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
تدابير حفاظتي براي مخاطرات ناشي از سرما
براي كار در محيط هاي سرد استفاده از لباسهاي گرم، استراحت در محيط گرم، غذاي گرم توصيه مي شود و لازم است كساني كه قبلاً سرمازده شده اند يا به اختلالات عروق محيطي مبتلا هستند و معتادين به الكل و سيگار از كار در محيط سرد منع شوند. آموزش هاي مناسب نيز در اين شرايط ضرورت دارد.

63. عوامل ناشي از گرما عوارض حفيف شامل سوختگي پوست و جوش‌هاي گرمايي است
عوارض شديد شامل گرفتگي عضلاني مانند کرامپ گرمايي، گرمازدگي و ضعف گرمايي مي‌باشد.
کرامپ گرمايي هنگامي رخ مي‌دهد که کارگران در محيط‌هاي گرم کار‌هاي سخت انجام مي‌دهند مانند کارگران معادن کوره‌هاي ذوب فلزات و شيشه‌سازي. گاهي قبل از شروع علائم بيماري نظير دردهاي شديد در ماهيچه‌هاي دست و بازو و سپس شکم و پا، آثاري نظير سردرد و سرگيجه خفيف ملاحظه مي‌شود.
علت اصلي اين بيماري عرق زياد و از دست دادن آب و
الکتروليت‌هايي نظير سديم مي‌باشد. قرص نمک براي
درمان و پيشگيري توصيه مي‌شود.

64. گرمازدگي
آغاز اين بيماري ناگهاني بوده و دفعتاً بيمار بيهوش مي‌شود و دماي بدن وي بالا مي‌رود علت بيماري ناتواني مرکز تنظيم حرارت در مغز بوده و براي درمان بايد پوست را سريع خنک نمود و مرطوب نگاه داشت يا شخص را درآب سرد غوطه ور ساخت.

65. ضعف گرمايي
اين بيماري با اظهار ناراحتي بيمار از ضعف، خستگي و سرگيجه شروع مي‌شود و علائمي چون کار نامرتب دستگاه گوارش ملاحظه مي‌شود دماي بدن بالا مي‌رود و نبض تند مي‌زند پوست مرطوب مي‌شود و علت بيماري ضعف گردش خون در جبران مايعات از دست رفته مي‌باشد. محرک‌هاي قبلي و عروقي و سرم نمکي براي درمان توصيه مي‌شود.

66. روش‌هاي عمومي کنترل گرما در محيط کار

67. کنترل گرماي تابشي
ديگر روش‌هاي مقابله با آثار گرما، سازش با محيط گرم، رژيم کار و استراحت، معانيات پزشکي و تهيه و تامين آب و نمک مي‌باشد.

68. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
5- فشار
فشار هوا در مجاورت سطح آزاد دريا 76 سانتي متر جيوه است و مقدار نيرويي كه بر هر سانتي متر مربع از سطح بدن وارد مي شود 1033 گرم و بر تمام سطح بدن 17 تا 20 هزار كيلوگرم است. با توجه به تعادل بين فشار بيرون و مايعات و گازهاي داخل بدن به راحتي اين نيرو تحمل مي شود. تغيير اين فشار عوارضي بشرح زير دارد :

69. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
عوارض و بيماريهاي ناشي از كاهش فشارهوا
فشار در ارتفاع 5500 متري نصف و در ارتفاع 8000 متري ثلث و در ارتفاع متري عشر فشار يك جو است. با افزايش ارتفاع, فشار اكسيژن نيز به همين ترتيب كاهش مي يابد. دما نيز 8/9 درجه سانتي گراد براي هر كيلومتر كاهش مي يابد. در ارتفاعات مقدار اشعه ماوراء بنفش بيشتر است. چون انرژي بدن از اكسيداسيون مواد غذايي و تركيب با اكسيژن تأمين مي شود كاهش اكسيژن كاهش انرژي را باعث مي شود و جريان اكسيژن در بدن نيز كم مي شود. همچنين با كاهش فشار گازهاي محلول در مايعات بدن خارج مي شود و عوارضي نظير نفس تنگي، مورمورشدن اندامها، سوزش و خارش پوست، ناراحتي هاي گوارشي. اختلال گردش خون، اختلال در حس شنوايي و سيستم بينايي آشكار مي شود. اگرچه بدن به تدريج و بعد از مدتي با تغييرات فشار تطابق
حاصل مي كند. بدين ترتيب کار کردن مبتلايان به
اختلالات قلبي عروقي و فشارخون و ريوي در ارتفاعات
ممنوع مي باشند.

70. عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار
عوارض و بيماريهاي ناشي از افزايش فشار
عمده محيط هاي كار همراه با افزايش فشار زير سطح رودخانه ها و درياها مي باشد. به ازاي هر ده متر عمق آب يك جو فشار افزوده مي شود بطوريكه در عمق 40 متري، 4 جو فشار اضافه مي شود.
تحت فشار زياد گازها بتدريج در مايعات بدن حل مي شوند. مثلاً در عمق چهل متري مقدار ازتي كه در خون حل مي شود پنج برابر شرايط معمول است. بازگشت سريع به سطح آب براي كساني كه زير آب و در فشار زياد كار مي شكنند خطرناك است و اين كار بايد تدريجي صورت گيرد در غير اينصورت عوارضي مثل دردهايي در سراسر بدن، درد اطراف مفاصل و استخوانها و عضلات، سرگيجه و تهوع و عدم تعادل در حركت، ايجاد ملكولهاي هوا در مغز كه به سكته مغزي منجر مي شود ممكن است تا 24 ساعت بعد آشكار شود.
محدوديت ساعات كار، معاينات پزشكي دوره اي، آموزش و حساسيت
نسبت به بيماري هاي مختلف كساني كه در فشار بالا كار مي كنند
ضروري است.

71. 6-تشعشعات و مواد راديو اكتيو
تشعشعات يون ساز در اين بخش مورد بررسي قرار مي گيرند. اين تشعشعات شامل تشعشعات الكترومغناطيسي مانند اشعة x و γ و تشعشعات اتمي نظير اشعه x ، الكترون ها، پروتونها و نوترونها مي باشد.
اجسام راديواكتيو ايزوتوپهايي از يك عنصر مي باشند كه در حالت تعادل قرار ندارند و با جذب يا دفع يك يا چند نوكلئون و تشعشع انرژي اضافي، بحالت تعادل درمي آيند. عناصر راديواكتيو ممكن است با شكسته شدن نيز به عناصري با حالت پايدارتر تبديل شوند. اجسام راديواكتيو سه نوع اشعه β، xو γ از خود منتشر مي سازند.

72. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
امروزه خاصيت راديواكتيويته را با ايجاد عدم تعادل در هسته هاي پايدارتر بطور مصنوعي نيز درست مي كنند. منابع توليد اشعه راديواكتيو مي توانند طبيعي يا مصنوعي باشند. راديواكتيويته طبيعي از تشعشعاتِ كيهاني و ديگر منابع طبيعي بوجود مي آيد كه ميزان و آثار سوء آنها، در مقايسه با مواد راديواكتيو مصنوعي، ناشي از فعاليت هاي انساني، ناچيز است.

73. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
واحدهاي سنجش مواد پرتوزا :
كوري : كوري بيانگر تحولات و ميزان كاهشي است كه در يك ثانيه در مقدار معيني از راديوايزوتوپ رخ مي دهد و معادل فعاليت يك گرم راديوم است.
گري : مقدار دز جذب شده كه يك ژول انرژي را به يك كيلوگرم انتقال مي دهد يك گري ناميده مي شود.
مقدار معادل : از نظر كيفي, پرتوها روي بدن آثار بيولوژيك متفاوتي دارند يعني يك مقدار مشخص از يك نوع پرتو ممكن است اثر
بيولوژيك كمتر يا بيشتري از يك نوع ديگر باشد. كميتي
كه اين تفاوت را معلوم مي كند دز معادل نام دارد.

74. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
DE = D * RBE
RBEرا ضريب تأثير بيولوژيك مي نامند. واحد دز معادل (DE)، رِم يا سيورت Sivert مي باشد.

75. تشعشعات و مواد راديو اكتيو

76. تشعشعات و مواد راديو اكتيو

77. تشعشعات و مواد راديو اكتيو

78. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
شناخت پرتوها و ذرات يونساز:
1- ذره α : ذرات α داراي جرم زياد مي باشند. مسير حرکتشان مستقيم
است.
انرژي خود را از دست مي دهند و سرانجام با جذب دو الکترون به اتم هليم تبديل مي شوند. ذرات با توجه به انرژي خود بين 2 تا 10 سانتي متر در هوا نفوذ مي کنند. در آب و محيطهاي جامد نفوذ کمتري دارند و بدين ترتيب با يک ورقه نازک فلزي و حتي صفحه کاغذ مي توانند از حرکت آنها جلوگيري کرد.
ورود آنها از بيرون به بدن چندان خطرناک نيست اما اگر
از طريق استنشاق وارد بدن شوند بسيار خطرناکند.

79. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
2- ذره β : انرژي ذرات β که از هسته هاي راديو اکتيو خارج مي شوند متفاوت است و بدين دليل برد آنها اختلاف دارد. قدرت نفوذ آنها زياد است. مسير آنها بدليل انحراف هاي پي در پي مستقيم نمي باشد اين ذرات در هنگام عبور به مرور انرژي خود را از دست مي دهند و موجب يونيزه کردن اتمها مي شوند. مثلاً پرتوي p 32 دربافت نرم حدود 7 ميلي متر نفوذ مي کند و انرژي خود را در صورت ورود به بدن در داخل بدن پراکنده مي کند و صدمات زيادي مي زند.

80. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
3- پرتو γ : اين پرتو معمولاً از هسته اتم راديواکتيو که به حالت پايدار مي رود بدست مي آيد. قدرت يونيزاسيون اشعه γ ضعيف است ولي قدرت نفوذ آن بسيار زياد است و بدليل نفوذ در عمق بافت بدن خطرات زيادي دارد. پرتوهاي β با صفحه آلومينيومي به ضخامت چند ميلي متر متوقف مي شوند در حاليکه براي جلوگيري از پرتوهاي γ از بلوک هاي ضخيم سربي استفاده مي شود.
4- پرتو X : اين پرتوها داراي انرژي کافي براي يونسازي و تحريک اتمها و مولکولهاي جسم جاذب مي باشد و از طريق کاهش ناگهاني سرعت الکترونهاي سريع يا خارج کردن يک الکترون از مدار اتم
بوسيله الکترون هاي سريع (که باعث جذب الکترون ديگر
در مدار مزبور و صدور فوتون مي شود) توليد مي گردد.

81. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
5- نوترون: پرتو نوترون فاقد بار الکتريکي است و به صورت نوترون هاي سريع و حرارتي ممکن است آثاري داشته باشد.

82. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
آثار تشعشات يونيزه
1- اثرات مستقيم
ايجاد وقفه در تقسيم سلول جهش ژني شکست کروموزومي يا تغيير ساختمان و ترکيب کروموزوم هاي آسيب ديده مرگ سلولي
2- اثرات غير مستقيم
تغيير اجزاء شيميايي سلول (مثلاً توليد آب اکسيژنه که سمي است)

83. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
آثار تشعشات يونيزه
آثار زودرس:
الف: اثرات پوستي: نظير سرخي، تاول يا مرگ سلولي پوست.
ب: اثرات خوني: کاهش گلبول هاي سفيد ، قرمز (خفيف تر) و پلاکت ها و مغز استخوان (در دزهاي بالا تا حدود 6 گري)
ج: اثر روي سلولهاي جنسي: اختلال در سلولهاي جنسي مردانه و زنانه که در دزهاي بالا (تا حدود 6 گري) مي تواند به عقيمي در زنان منجر شود.
د: اثر روي جنين: بويژه در هفته هاي اول رشد.

84. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
آثار تشعشات يونيزه
آثار عمومي در تمام بدن:
دز تا حدود 25/0 گري آثار کلينيکي قابل مشاهده اي ندارد اما از حدود 6/0 گري به بعد از بي اشتهايي، تهوع و تا حدود 3 گري به اختلال کامل دستگاه گوارش منجر مي شود. آثاري نظير جوش هاي پوستي و کاهش تدريجي وزن بدن با تأخير ظاهر مي شود و احتمال مرگ هنگام دريافت دز بالاتر از 5 گري پس از 4 هفته 50% است. اقداماتي نظير پيوند مغز استخوان و رفع آلودگي هاي موضعي مي تواند در اين
حالت مفيد باشد.

85. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
آثار تشعشات يونيزه
آثار تأخيري:
شکست هاي کروموزومي و تغيير در زنجير DNA و نتيجتاً جهش و عواقبي نظير سرطان از جمله سرطان خون تيروئيد، سينه، ريه.

86. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
حفاظت در برابر پرتوها:
حفاظت در برابر پرتو, كسب اطمينان از عدم دريافت دز بالاتر از حد مجاز و به ميزان حداقل ممكن باشد.
اصول زير در اين مورد پيشنهاد مي گردد :
كنترل دز دريافتي و مراقبت از عدم دريافت دز توسط حداقل افراد.
استفاده از فيلم بج توسط افرادي كه با اشعه سروكار دارند.
استفاده از موانع متناسب با شدت و انواع تابشها براي محيط كار و محبوس كردن منابع پرتوزا
كسب فاصله مناسب.

87. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
حفاظت در برابر پرتوها:
ساير اقدامات احتياطي از جمله ممانعت از افراد با اختلالات متابوليكي، بيماريهاي پوستي، زخم هاي آشكار بيماريهاي دستگاههاي خونساز و امراض عفوني و عدم خوردن غذا، كشيدن سيگار و در محيط راديواكتيو
تعويض كليه وسايل و لباس ها و اشياء آلوده.

88. تشعشعات و مواد راديو اكتيو
رفع آلودگي از مواد راديواكتيو
از روش هاي مكانيكي، رقيق كردن ماده، گذشت زمان (در نيمه عمرهاي كوتاه) و شستشو مي توان استفاده نمود. روشهاي شيميايي شامل استفاده از محلولهاي اسيدي و قليايي براي جداكردن موادراديواكتيو از سطوح و جلوگيري از رسوب آنها و طرق بيولوژيك ( بر پايه جذب مواد آلي يا كلوئيدي آلوده توسط باكتري ها) مي باشد.

89. پايان

90. Thanks for your kind attention

91. Break!