1. L09 (Master) Teoria e kërkesës për punë Prof.dr. Avdullah Hoti1 1

2. George Borjas (2002): Labor Economics, 2nd Ed., McGraw-Hill, 2002,
Literatura
Literatura:
George Borjas (2002): Labor Economics, 2nd Ed., McGraw-Hill, 2002,
Chapter 4
Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës, Morava, Tiranë
Kreu V
Sapsford, D. And Tzannatos, Z. (1993): The Economics of the Labour Market, The Macmillan Press Ltd.
Chapter 3 2 2

3. Përse firmat kërkojnë punëtorë?
Hyrje
Përse firmat kërkojnë punëtorë?
puna është një ndër faktorët e prodhimit
Kërkesa e firmave për punëtorë është e njëjtë me kërkesën e firmës për inpute të tjera
Firmat blejnë lëndë të parë për procesin e prodhimit
Firmat ‘blejnë’ kohën e punëtorëve për procesin e prodhimit
Kërkesa e firmës për inpute, përfshirë inputin punë, është “kërkesë e prejardhur”
Varet nga kërkesa për produktet e firmës 3 3

4. Numri optimal i punëtorëve
Numri optimal i punëtorëve varet nga:
Ndryshimi i pagës (-)
Teknologjia e prodhimit (+)
Shitjet dhe të ardhurat e firmës (+)
Kostoja e kapitalit (+)

5. Periudhat kohore te analizes se kerkeses per pune
Momentale: L dhe K janë të fiksuar
Afatshkurtër: L është i ndryshueshëm, K fiks
Afatgjatë: L dhe K janë të ndryshueshëm
Shumë afatgjatë: L, K dhe T të ndryshueshme
Dallimi në mes të periudhave është konceptual
dallojnë nëpër industri të ndryshme 5 5

6. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Çështje për diskutim
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?

7. Kurba e kerkeses per pune
Kurr rritet paga e punëtorit, kërkesa për atë lloj pune nga firmat zvogëlohet.
Efekti i zëvendësimit:
Rritja e pagës krijon incentiva për firmat që të zëvendësojnë atë lloj pune me punëtorë tjerë ose me faktorë të tjerë të prodhimit.
Shembull: rritja e pagës për juristët e rinj, e zvogëlon premiumin në paga për juristët e vjetër, dhe firmat kërkojnë më shumë juristë të vjetër.
Efekti i shkallës:
Rritja e pagës i rrit kostot e prodhimit
Rritja e kostove të prodhimit i shtyen firmat të rrisin çmimet
Rritja e çmimeve i shtyen konsumtatorët të blejnë më pak mallra
Zvogëlimi i shitjeve i shtyen firmat të ulin prodhimin
Zvogëlimi i prodhimit i shtyen firmat të kërkojnë më pak punëtorë dhe faktorë të tjerë të prodhimit
Shembull: rritja e pagës për juristë të rinjë e rrit çmimin e shërbimeve juridike nga firmat. Për të mbuluar rritjen e kostots, firmat i rrisin tarifat e tyre dhe kështu humbin klientë. Me më pak klientë, firmat kanë nevojë për më pak punëtorë.

8. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozimet bazë mbi tregun:
 Firma maksimizon fitimin
 Firma përdor vetëm punë dhe kapital në procesin e prodhimit
E vetmja kosto e marrjes në punë është paga
 Tregu i punës dhe i produktit është konkurent
 Firma është çmim pranuese në të dy tregjet
 Supozimi shtesë: Kapitali është fiks
Jemi në periudha afatshkurtra

9. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Analiza margjinale -
(Principet mikroekonomike) MR=MC
ku: MR – E ardhura margjinale
MC – Kostoja margjinale
Mënyra e vendosjes – hap pas hapi
Punësimi i punëtorit të parë, të dytë, e kështu me radhë derisa MR=MC

10. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Një metodë tjetër:
Firma punëson punëtorë derisa MRP >= W
Ku MRP = vlera margjinale që sjellë punëtori shtesë
MRP = P*MPL
ku P është çmimi i produktit
Kush e përcakton MPL?
Kapitali dhe Teknologjia
Të ardhurat margjinale zbritëse (Produktiviteti margjinal zbritës)

11. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC . 1 4 2 10 6 3 15 5 18 20 19 -1

12. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC . 1 4
100 2 10 6
150 3 15 5
125 18 75 20 50 19 -1
-25
MRP = MPL * P

13. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC . 1 4
100 2 10 6
150
250 3 15 5
125
375 18 75
450 20 50
500 19 -1
-25
475
TR = TP * P

14. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC .
100 1 4
160 2 10 6
150
250
220 3 15 5
125
375
280 18 75
450
340 20 50
500
400 19 -1
-25
475
460
TC = TFC + TVC
Ku: TVC = L * w

15. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC
100
-100
160
-60
250
220 30
375
280 95
450
340
110
500
400
475
460 15
π = TR – TC
π maksimiziohet kur MRP = w
ose
MR = MC

16. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC
-100 -
-60 25
15.00 30
10.00 95
12.00
110
20.00
100
30.00 15
-60.00

17. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4
160
-60 25
15.00 2 10 6
150
250
220 30
10.00 3 15 5
125
375
280 95
12.00 18 75
450
340
110
20.00 20 50
500
400
30.00 19 -1
-25
475
460
-60.00
Fitim
maksimal
me 4 punëtorë

18. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=40 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4
140
-40 25
10.00 2 10 6
150
250
180 70
6.67 3 15 5
125
375
220
155
8.00 18 75
450
260
190
13.33 20 50
500
300
200
20.00 19 -1
-25
475
340
135
-40.00
Fitim
maksimal
me 5 punëtorë

19. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=80 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4
180
-80 25
20.00 2 10 6
150
250
260
-10
13.33 3 15 5
125
375
340 35
16.00 18 75
450
420 30
26.67 20 50
500
40.00 19 -1
-25
475
580
-105
-80.00
Fitim
maksimal
me 3 punëtorë

20. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Konkluzionet:
çfarë ndodh me numrin e punëtorëve kur rritet paga?
Bie
çfarë ndodh me numrin e punëtorëve kur bie paga?
Rritet

21. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4
160
-60 25
15.00 2 10 6
150
250
220 30
10.00 3 15 5
125
375
280 95
12.00 18 75
450
340
110
20.00 20 50
500
400
30.00 19 -1
-25
475
460
-60.00
Fitim
maksimal
me 4 punëtorë

22. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 33 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4
132
160
-28 33
15.00 2 10 6
198
330
220
110
10.00 3 15 5
165
495
280
215
12.00 18 99
594
340
254
20.00 20 66
660
400
260
30.00 19 -1
-33
627
460
167
-60.00
Fitim
maksimal
me 5 punëtorë

23. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 19 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4 76
160
-84 19
15.00 2 10 6
114
190
220
-30
10.00 3 15 5 95
285
280
12.00 18 57
342
340
20.00 20 38
380
400
-20
30.00 -1
-19
361
460
-99
-60.00
Fitim
maksimal
me 3 punëtorë

24. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Konkluzionet:
Çfarë ndodh me numrin e punëtorëve kur:
Rritet çmimi i produktit? Rritet
Bie çmimi i produktit? Bie

25. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
100
-100 1 4
160
-60 25
15.00 2 10 6
150
250
220 30
10.00 3 15 5
125
375
280 95
12.00 18 75
450
340
110
20.00 20 50
500
400
30.00 19 -1
-25
475
460
-60.00
Fitim
maksimal
me 4 punëtorë

26. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=80 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC - 80
-80 1 4
100
140
-40 25
15.00 2 10 6
150
250
200 50
10.00 3 15 5
125
375
260
115
12.00 18 75
450
320
130
20.00 20
500
380
120
30.00 19 -1
-25
475
440 35
-60.00
Fitim
maksimal
me 4 punëtorë

27. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=120 E.
Riparimi i orëve L TP
MPL
MRP TR TC π MR MC -
120
-120 1 4
100
180
-80 25
15.00 2 10 6
150
250
240
10.00 3 15 5
125
375
300 75
12.00 18
450
360 90
20.00 20 50
500
420 80
30.00 19 -1
-25
475
480 -5
-60.00
Fitim
maksimal
me 4 punëtorë

28. Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Konkluzionet:
Çfarë ndodh me numrin e punëtorëve kur:
Rritet kosto fikse? Nuk ndryshon
Bie kosto fikse? Nuk ndryshon

29. KP në periudha afatshkurtra
Kostoja totale e punës: TC = L x W
Në marrjen e vendimit krahasohet MCW=ΔTCW / ΔL
firma në konkurencë të plotë MCW=W

30. KP në periudha afatshkurtra
Firma vazhdon të punësojë punëtorë derisa:
MRPL=W (1)
Në konkurencën e plotë
MR=P (2)
MRPL = MR x MPL (3)
Duke zëvendësuar MR me P do kemi:
MRPL = P x MPL (4)
Kushti i ekuilibrit për kërkesën për punë për një firmë:
P x MPL = W (5)
Firma punëson derisa paga është e barbartë me produktin marxhinal shumëzuar me çmimin e atij produkti

31. KP në periudha afatshkurtra
Kurba për punë e firmës në afat të shkurtër: Figura 5.2

32. KP e degës dhe tregut Kurba e KP e degës = shuma e KP te firmave
Por firma e vetme është ‘pranuese e çmimit’,
Ndërsa, së bashku ato e determinojnë çmimin
Kur të gjitha firmat punësojnë më shumë punëtorë”
rritet produkti total nga Q0 ne Q1
ulet çmimi nga Pe në P1

33. KP e degës dhe tregut
Cili është efekti i uljes së çmimit në MRPL dhe KP?
Figura 5.5: Supozojmë se janë 100 firma në degë
Kur W=50, çdo firmë punëson 50 punëtorë
Punësimi në degë = 100 firma x 50 punëtorë = 5,000 punëtorë
Nëse paga ulet nga Wo në W1,
secila firmë rrit prodhimin => rrit nr e punëtorëve ne 60
Në nivel të degës punësimi është 6,000 punëtorë
Kur të gjitha firmat rrisin prodhimin rritet prodhimi total (TP), pra rritet oferta e tregut
Kur kërkesa nuk ndryshon kjo çon në uljen e çmimit
POR: çmimi përdoret në llogaritjen e MRPL
ulja e çmimit e ul edhe MRPL
Kështu, kurba e MRPL0 do të zhvendoset poshtë në MRPL1
Nëse paga është W1 firma punëson 55 punëtorë
5,500 në nivel të degës
Kurba e KP e degës ndryshon nga AB në AC.

34. KP e degës dhe tregut 34 34

35. Elasticiteti i kërkesës për punë
Sa ndryshon punësimi kur ndryshon paga?
EDL = Ndryshimi në % në sasinë e kërkuar të punës
Ndryshimi në % e pagës
Koeficienti është me shenjë minus për shkak të lidhjes së zhdrejtë
Varësisht prej vlerave të EDL:
EDL= +infinit plotësisht elastike
EDL= 0 plotësisht joelastike
EDL= 1 krejtësisht elastike
1< EDL< +infinit relativisht elastike
0< EDL<1 relativisht joelastike

36. KP në periudha afatgjata
Në L-T, të gjithë faktorët e prodhimit ndryshojnë
mund të zëvendësohet njëri faktorë me tjetrin
Zgjedhja optimale e L dhe K përcaktohet nga:
Teknologjia
Çmimet relative të L dhe K
Firma maksimizon fitimin duke kombinuar L dhe K që e minimizojnë koston

37. KP në periudha afatgjata
Firma maksimizon fitimin duke kombinuar L dhe K që e minimizojnë koston (Tabela 5.4):
Q=24 prodhohet me:
L=6, K=1
L=1, K=6
L=3, K=3
Izokuantet: kombinimet e L dhe K që japin Q të njëjtë 37 37

38. KP në periudha afatgjata
Çmimet relative të faktorëve të prodhimit: Vija e izokostos
Izokosto: kombinimet e L dhe K që firma mund t’i blejë me paratë qe ka
Nëse B është shuma e parave që ka firma, atëherë
QK x PK + QL x WL = B
Nëse firma blenë vetëm K ose L, atëherë
QK = B / PK ose QL = B / WL

39. KP në periudha afatgjata
Firma dëshiron të arrijë izokuantin më të lartë
Por kufizohet nga izokosto
Firma zgjedh izokantin që është tangjent me izokoston
Firma merr këto vendime:
Niveli i Q që maksimizon fitimin
Kombini në mes të K dhe L për prodhimin e atij Q
Kombinimi optimal për prodhimin e Q2 është K+ dhe L+

40. KP në periudha afatgjata
Pyetje për diskutim:
Çfarë ndodh me kërkesën për punë në periudha afatgjata nëse rritet çmimi i kapitalit?

41. KP në periudha afatgjata
Efekti afatgjatë në KP nga rritja e çmimit të kapitalit:
Efekti i zëvendësimit (EZ): për çdo nivel të prodhimit, përdoret më shumë punë e më pak kapital.
Efekti i shkallës (ES): një rritje e çmimit të kapitalit e zvogëlon ofertën e prodhimit, zvogëlon produktin ekulibër dhe zvogëlon sasinë e punës të angazhuar.
L & K janë:
Zëvendësues nëse EZ > ES
Komplementar nëse EZ < ES

42. Zhvendosja e kures se kerkeses
Rritja e produktivitetit për shkak të përmirësimit të teknologjisë
W(emp)
L(D)
L(D)
L(D)

43. Zhvendosja e kures se kerkeses
Aplikimi i teknologjisë e zvogëlon kërkesën për punëtorë me arsim të ulët, pavarësisht pagës së tyre
W(emp)
L(D)
L(D)
L(D)

44. Përdorimi i modelit të tregut të punës
Studimi i efektit të pagës minimale dhe monopsoneve
Efekti i tatimit në pagë
A ka rëndësi kush e paguan taksën: punëtori ose firma?
Si ndryshon elastiticiteti i kërkesës për punë?
Si ndikon tatimi në pagë në elasticitetin e kërkesës për punë?
Efekti i subvencionimit të punësimit:
Subvencionet ju jepen punëtorëve
Subvencionet ju jepen kompanive
Shembull:
Financimi i shpenzimeve shëndetësore për kancerin në mushkëri:
Taksa në paga të minatorëve
Taksë për mineralet

45. Përmbledhje
Numri optimal i L të firmës
Faktorët që ndikojnë në L të firmës
MRPL, MCW, APPL, TPL
Kurba e KP e firmës dhe industrisë
KP në periudha afatgjata
Norma e zëvendësimit të K me L
Izokuantet
Izokostot
Ndryshimet në çmimet e kapitalit dhe efektet në kërkesën për punë
Përdorimi i modelit të kërkesës për punë në vendimarrje