1. Aðferðafræði og menntarannsóknir 50. 00. 04 http://starfsfolk. khi
Eigindlegar rannsóknir – hugtök, snið og aðferðir
Meyvant -Svanborg-JE-KKS 5. mars 2008, Kennaraháskóla Íslands

2. Til umfjöllunar í dag – mest um eigindlegar…
Samanburður rannsóknahefða:
Trúverðugleiki (credibility), áreiðanleiki og réttmæti í megindl. og eigindl. rannsóknum.
Rannsóknarspurningar (2. kafli), úrtök (5. kafli), þátttakendur/viðföng/viðfangsefni
Vettvangsathuganir, vinna á vettvangi, ýmis atriði sem þarf að huga að við vettvangsrannsóknir (fieldwork).
Bráðger börn sem dæmi um rannsóknarefni

3. Bráðger börn... Hver eru þau?
20-Nov-18
Bráðger börn...
Hver eru þau?
Hafa þau öll sömu einkenni eða eru þau ólík?
Eru þau fædd svona eða skipta umhverfi og aðstæður máli?
Hvaða úrræði hæfa bráðgerum nemendum?
Hvað hefur verið gert á Íslandi í málum bráðgerra barna?
Meyvant Þórólfsson - KHÍ - feb 08

4. Bráðger börn: Vert að skoða eða rannsaka nánar...
“Students at risk” - “Students at promise”
Náms-,félags- og tilfinningaþroski bráðgerra barna
Fjölskylduaðstæður - áhrif uppalenda
“Giftedness: Unidimensional or multidimensional”
“Intellectually gifted – Creatively talented (gifted)”
“The invisible gifted”
Að finna bráðgera: “Multiple measures”
“Programs for gifted and talented”

5. Bráðger börn...
Meyvant Þórólfsson - KHÍ - feb 08

6. Trúverðugleiki (Credibility), áreiðanleiki, réttmæti…

7. Trúverðugleiki (Credibility), áreiðanleiki, réttmæti…
Hvernig má greina...
...ef farið er óvarlega með upplýsingar ?
...túlkað er samkvæmt fyrirfram gefinni forskrift?
...farið er frjálslega með gögn?
...gögnin er notuð til að fara með ósannindi?

8. Trúverðugleiki (credibility), áreiðanleiki (reliability), réttmæti (validity)…eigindl
Í eigindlegum rannsóknum:
Að hvaða marki getum við sagt að gögnin, greining þeirra og ályktanir séu trúverðug (believable and trustworthy)?
Þrjú atriði:
Margprófun (triangulation)
Áreiðanleiki (reliability)
Innra og ytra réttmæti (internal and external validity)

9. Trúverðugleiki (credibility), áreiðanleiki (reliability), réttmæti (validity)…eigindl
Margprófun (triangulation) – Niðurstöður ólíkra gagna skoðaðar og metið hvort þær segja okkur það sama (viðtöl, vettvangsnótur, greining skjala…)
Áreiðanleiki (reliability) – Nákvæmni í athugunum og skráningu. Það sem skráð er sem gögn endurspegli það sem raunverulega átti sér stað og var skoðað?
Innra og ytra réttmæti (internal and external validity) Huga þarf að áhrifum sjálfs rannsakandans, einnig þátttakenda og þroska þeirra, afstöðu og áhuga/áhugaleysi. Alhæfingargildi alltaf veikt.

10. Trúverðugleiki (credibility), áreiðanleiki (reliability), réttmæti (validity)…megindl
Í megindlegum rannsóknum:
Innra réttmæti: Að hvaða marki skýrist munurinn af háðu breytunni (því sem tilraunin snerist um) en ekki einhverjum utanaðkomandi þáttum (breytum)?
Ytra réttmæti: Að hvaða marki er hægt að alhæfa út frá niðurstöðunum, yfirfæra á önnur viðföng
Áreiðanleiki: Möguleikar eru alltaf á óstöðugleika mælinga vegna óvandaðs mælitækis, galla í fyrirlögn eða vegna aðstæðna þátttakenda.

11. Að meta trúverðugleika (credibility)
Er gerð grein fyrir hvernig gætt var að sannleiksgildi, áreiðanleika og réttmæti?
Er rætt um möguleg áhrif og hlutdrægni rannsakenda?
Hvernig tengist rannsóknin hugmyndaramma og fræðilegum bakgrunni sem vísað er til?
Hvernig voru þátttakendur valdir?
Hlutlægar lýsingar og túlkanir með vísun í gögn?
Vönduð lýsing á gagnasögnun og gagnagreiningu?
Vönduð aðferðafræði og eðlilegt umfang rannsóknar?

12. Viðfangsefni/spurningar (problems, questions) í eigindlegum og megindlegum rannsóknum
Viðfangsefni (Research problems):
Annars vegar eigindlegs eðlis (qualitative research problems) hins vegar megindlegs (quantitative research problems)…viðfangsefni kalla stundum á blöndu af hvoru tveggja (sbr. 12. kafla)
Ein eða fleiri málsgreinar (setningar) sem fela í sér meginefni rannsóknar, tilgang, fókus og gefur jafnvel til kynna hvaða leið væri æskilegt að fara (ferli, útkoma eða hvort tveggja).

13. Viðfangsefni/spurningar (problems, questions) í eigindlegum og megindlegum rannsóknum
Dæmi um framsetningu viðfangsefnis (research problem):
Tilgangur þessarar rannsóknar er að skoða mat grunnskólakennara á því hvaða börn og unglingar tilheyra hópi bráðgerra nemenda (gifted students).
Afmarkaðra:
Þessi rannsókn beinist að skilgreiningum grunnskólakennara á nemendum sem teljast bráðgerir (gifted).
Rannsóknarspurning (research question):
Hverjar eru helstu hugmyndir grunnskólakennara um það hvaða börn og unglingar teljast bráðger og hver ekki?

14. Viðfangsefni/spurningar (problems, questions) í eigindlegum rannsóknum
Einkenni
Opin viðfangsefni og gjarnan almennt orðuð, en ekki þó of (útþynnt)
Viðfangsefnin og lýsing þeirra geta verið að þróast gegnum gagnasöfnun og gagnagreiningu.
Rannsóknarspurningar þróast og endurskoðast
No predictions
No expected outcomes
Áhersla á ferlið frekar en mælanlega niðurstöðu
Engar breytur í spilinu

15. Viðfangsefni/spurningar (problems, questions) í eigindlegum rannsóknum
Ath. viðmið um framsetningu viðfangsefna/spurninga:
Ekki of almennt orðað, en ekki heldur of þröngt orðað
Skilgreiningin á viðfangsefni verður að þola breytingar eftir því sem líður á gagnasöfnun
Mega ekki stjórnast af gefnum forsendum og fyrirfram æskilegum niðurstöðum
Lýsa viðfangsefninu in “how” and “what” forms af því áherslan er á að lýsa fyrirbærum sem lítið er fyrirfram vitað um
Viðfangsefnið ætti að fela í sér lykilspurningu sem tengist skilgreindum þátttakendahópi og vettvangi (site).

16. Dæmi um viðfangsefni og rannsóknarspurningu í eigindlegri rannsókn
Hver var reynsla bráðgerra barna í grunnskólum Reykjavíkur af úrræðum tilraunaverkefnisins Bráðger börn – verkefni við hæfi ?

17. Viðfangsefni/spurningar (problems, questions) í megindlegum rannsóknum
Afmörkuð viðfangsefni og skýrt orðuð (specific)
Setja helst fram sem fullyrðinu (rannsóknartilgátu) nota “declarative form”.
Rannsóknarviðfangsefni/tilgátur séu fyrirséðar og tengdar fyrri rannsóknum, byggja á skrifum annarra
Stöðugleiki (static), viðfangsefnið og spurningarnar þróast ekki gegnum rannsóknarferlið.
Taki mið af því að mælanleg útkoma fáist, síður horft á ferlið
Óhjákvæmilegt að hafa breytur með í spilinu

18. Viðfangsefni/spurningar (problems, questions) í megindlegum rannsóknum
Verðum að geta sannreynt niðurstöður (tilgátuprófun)
Verðum að hafa gögn sem hjálpa okkur að styðja rannsóknartilgátuna.
Þurfum að geta framkvæmt mælingar sem hjálpa til við að staðfesta niðurstöður.
Rannsóknartilgáta:
Bráðgerir nemendur af miðstigi sem hafa tekið þátt í verkefninu Bráðger börn – verkefni við hæfi, eiga síður á hættu að hverfa brott frá námi en aðrir bráðgerir nemendur á miðstigi.

19. Úrtök í eigindlegum rannsóknum
Úrtak (sample) – Samsafn af viðföngum (þátttakendum) sem afla á gagna hjá. Venjulega lítil úrtök í eigindlegum
Úrtök í eigindlegum rannsóknum:
Nánast undantekningarlaust horft framhjá líkindafræðum (þ.e. non-probability techniques ) –Notað svokallað markmiðsúrtak (purposeful eða purposive sampling)
Valdir eru þátttakendur eða tilvik (cases) þar sem þau eru talin búa yfir mikilvægum upplýsingum um það sem rannsaka á
Typical case sampling, Maximum variation sampling, Snowball sampling…

20. Úrtök megindlegum rannsóknum
Úrtak (sample) – Samsafn af viðföngum (þátttakendum) sem afla á gagna hjá. Úrtök stór í megindlegum ranns.
Úrtök í megindlegum rannsóknum:
Venjulega tilviljunarúrtök (random sampling) með tiltölulega mikinn þátttakendafjölda. Einnig kerfisbundið tilviljunarúrtak (systematic random sampling) og lagskipt (stratified random sampling).
Einnig til úrtök sem byggja EKKI á líkindum (ekki random-úrtök), þ.e. hentugleikaúrtak (convenience sampling) og kvótaúrtak (quota sampling): Viðföng valin út frá ákveðnum viðmiðum (criteria) til að fá allar mögulegar “týpur” inn í rannsóknina.

21. Vettvangsrannsóknir –(Fieldwork )
Flestar eigindlegar rannsóknir fara fram á vettvangi
Rannsakendur eru einhvern tíma með þátttakendum sínum á þeirra vettvangi
Fylgjast með venjubundnum athöfnum
Mikilvægt að gæta þess að upplýsingar muni ekki koma þátttakendum illa (gera lítið úr þeim, grafa undan starfi þeirra eða tilveru)

22. Fjarlægð og nálægð rannsakandans
Rannsakendur taka þátt í veröld þátttakenda
Eru samt utanaðkomandi
Skrá niður það sem gerist og safna öðrum gögnum
Læra af þátttakandanum, viðmælandanum
Eru skilningsríkir en líka ígrundandi

23. Aðgangur að vettvangi Getur verið heilmikið mál
Leyfi yfirvalda (Persónuvernd, Fræðsluskrifstofur)
Leyfi yfirvalda vettvangs (skólastjóra)
Leyfi þeirra sem eru rannsakaðir (flókið með börn)

24. Samvinna um rannsókn
Feminiskir rannsakendur vilja efla þá sem eru rannsakaðir með þátttöku í rannsóknum
Gagnrýnendur samvinnuviðhorfsins segja að rannsóknir eigi að vera ögrandi

25. Traust Leyfi oft veitt út á: Rannsakandi lofar trúnaði:
Enginn fær að sjá vettvangsnótur nema rannsakendur (og leiðbeinandi)
Nöfn og staðir gerðir óþekkjanlegir í birtum skrifum
Rannsóknin talin hafa jákvæð áhrif á vettvang (mat á skólastarfi, aukinn skilningur og ígrundun um efni sem skipta máli)
Þið njótið þess að hafa þegar leyfi á vettvangi (tengiliður – skólastjóri)

26. Þátttökuathuganir (participant observation)
Vertu heiðarleg/ur – ekki langorðar útskýringar
Lagaðu þig að þeirra þörfum (tími, staðsetning)
Láttu lítið fyrir þér fara/ ekki trufla
Skrá svo lítið beri á

27. Vettvangsnótur
Nákvæm skráning á því sem fram fór – unnin strax að lokinni heimsókn út frá minnispunktum og minni.
Ekki lofa að sýna vettvangsnótur þínar – frekar það sem þú skrifar um ályktanir þínar
Vertu nákvæm/ur og aðskildu greinilega lýsingar og eigin hugsanir og ályktanir (mynd af barni – prófið að lýsa því hlutlægt).

28. Í byrjun gott að hafa ákveðin atriði í huga
Fjöldi manna
Umhverfið, bakgrunnur, byggingar
Staðsetning manna eða hluta m.t.t. umhverfis
Aldur, kyn
Hár (hárleysi, háralitur, sídd)
Fas (glöð, reið, varkár, sæl, o.þ.h.)
Föt
Hvað fólk virðist vera að gera

29. Lýsið myndinni Talið saman tvö og tvö Lýsið myndinni Smáatriði
Gætið að ályktunum (ykkar skoðunum) – aðgreinið frá lýsingum

30. Lengd athugana Styttri tími: nákvæmari lýsing, dýpri
Lengri tími: meiri yfirsýn, skipulag, ónákvæmari lýsing
Yfirleitt ráðlagt að byrja með eina klukkustund

31. Viðtöl
Samtal með ákveðinn tilgang milli tveggja aðila (stundum fleiri)
Annar stjórnar/leiðir samtalið til að fá upplýsingar frá hinum
Í eigindlegum rannsóknum mótast viðtölin meðan á þeim stendur
Algengust hálfopin viðtöl í eigindlegum rannsóknum
Viðtöl geta verið aðal gagnasöfnunaraðferð eða hluti af fjölbreyttri gagnasöfnun (þátttökuathuganir, skjöl, myndir, afurðir)

32. Viðtöl 2 Byrja gjarnan á almennu spjalli (veðrið, staðsetningin....)
Fljótlega gerir rannsakandi stuttlega grein fyrir því sem á að ræða
Reyna að hafa viðtalið afslappað og eðlilegt eins og spjall
Reyna að hafa þitt innlegg stutt og leyfa viðmælanda að tala sem mest
Byrja á einhverju auðveldu, um viðmælandann, bakgrunn, áhuga eða annað.

33. Viðtöl 3
Góð viðtöl eru þegar tekst að láta viðmælanda tala frjálslega um viðfangsefnið
Rannsakandi sýnir áhuga, kinkar kolli og tjáir að hann fylgist vel með – góð hlustun örvar viðmælandann til að tala
Spyrja nánar: Geturðu útskýrt það betur? Ég er ekki viss um að ég skilji. Hvað áttu við? Endurtaka það sem sagt var og spyrja hvort það sé rétt skilið.
Kafa dýpra: geturðu gefið dæmi um þetta? Manstu það orðrétt? Geturðu lýst þessu betur?

34. Viðtöl 4 Forðast spurningar sem hægt er að svara já eða nei.
Biðja um smáatriði
Ekki óttast þagnir
Vertu undirbúin/n (spurningar á blaði tilbúnar – ekki já/nei svör)
Megin markmið þitt er að skilja hugsunarhátt viðmælanda þíns og reynslu

35. Sjónræn skráning
Ljósmyndir
Myndbönd

36. Margprófun – triangulation
Margskonar gögn til að spegla niðurstöður – styrkja þær eða hrekja
Betri skilningur á viðfangsefninu
Viðtöl við mismunandi aðila (foreldra, kennara, nemendur)
Ljósmyndir
Vettvangsnótur
Viðtöl
Skjöl
Afurðir (verkefni úr skólastarfi)