2. سر فصل ها اپیدمیولوژی بلایا مفاهیم و اصطلاحات در بلایا
برنامه های معاونت بهداشت برای بلایا

3. اپیدمیولوژی بلایا

4. http://home.sums.ac.ir/~moradij/wp -مدیریت بحران دکتر مرادیان

6. ایران دارای سطح خطر 8 از 10 (بر اساس مرگ ناشی از بلایا) است.
Iran
Source: GAR on Disaster Risk Reduction

14. نابرابری در اثرات سوء بلایا بر سلامتی
آسیب بیشتر به گروه های آسیب پذیر (مادران باردار، کودکان، سالمندان، معلولین، بیماران مبتلا به بیماری های خاص)
آسیب بیشتر به مناطق محروم و SES پایین

15. مقاومت پایین 97 درصد ساختمان های روستایی کشور در برابر زلزله

16. تجمع جمعیت و توسعه نامتوازن شهری

18. Lebanon: They waking on the 8th floor!

19. چرا مدیریت و کاهش خطر بلایا در حوزه بهداشت عمومی نیاز به تقویت و توسعه دارد؟

20. اثرات سوء بلایا بر سلامتی ایرانیان در یک سال
تعداد
پیامد
متوسط 4 مورد درسال
وقوع مخاطرات طبیعی در سال
3000 نفر
مرگ
9000 نفر
مصدوم
حداقل 8 میلیارد تومان
بار اقتصادی ”فقط مصدومین فیزیکی“
1.5 میلیون نفر
جمعیت تحت تاثیر
14 در 1000
نسبت پناهندگان به کل جمعیت

21. شاخص های مدیریت و کاهش خطر بلایا در سطح کشور
آمادگی خانوار برای بلایا: %
ایمنی کلی واحدهای بهداشتی در برابر بلایا : %
آمادگی عملکردی واحدهای بهداشتی در برابر بلایا: %
ایمنی غیرسازه ای واحدهای بهداشتی در برابر بلایا: %
ایمنی سازه ای واحدهای بهداشتی در برابر بلایا: %
سطح ایمنی واحدهای بهداشتی در برابر بلایا: از 10

22. Deputy of Public Health, MOH&ME
فراوانی وقوع مخاطرات طبیعی که منجر به آسیب به مراکز بهداشتی طی سال 1380 تا 1390شده اند
Ardalan A, Yusefi H, Roohi N, et al. A survey on natural hazards impacts on PHC facilities.
Deputy of Public Health, MOH&ME

23. نمودار مقایسه ای واحدهای بهداشتی آسیب دیده از بلایا به تفکیک نوع واحد

25. خانه بهداشت- زلزله آذربایجان 1391

26. واحد بیماری های واگیر شنبه: زلزله بوشهر- 1392

27. سطح خطر تسهیلات بهداشتی در برابر بلایا
Component
Score
Hazard probability
0.70
Functional readiness
33.6
Nonstructural vulnerability
70.8
Structural vulnerability
88.0
Risk score
0.3
Risk class 7
Risk score (maximum)
Risk score (minimum)
Risk class
1/00
0/80 10
0/79
0/60 9
0/59
0/40 8
0/39
0/20 7 
0/19
0/00 6
-0/01
-0/20 5
-0/21
-0/40 4
-0/41
-0/60 3
-0/61
-0/80 2
-0/81
-1/00 1

28. آمادگی عملکردی تسهیلات بهداشتی در برابر بلایا

29. آسیب پذیری غیرسازه ای تسهیلات بهداشتی در برابر بلایا

30. اثربخشی مداخلات مبتنی بر نظام شبکه بر آمادگی خانوارها در برابر بلایا
Source: Ardalan A, Mowafi H, Malekafzali H, et al. Effectiveness of a primary health care program on urban and rural community disaster preparedness, I.R.Iran: A Community intervention trial. DMPHP [Accepted]

31. چارچوب قانونی
آیین نامه کارگروه سلامت در حوادث غیرمترقبه و کمیته های تخصصی آن (کمیته بهداشت)
نقشه راه نظام سلامت در حوزه مدیریت و کاهش خطر بلایا
نقشه تحول نظام سلامت
برنامه پنجم توسعه

32. زمینه آموزش و پیشرفت تحصیلی نیروی انسانی مدیریت و کاهش خطر بلایا در کشور
سطح 1
دوره های آموزشی کوتاه مدت مانند DHMR و غیره
سطح 2
کارشناسی ارشد سلامت در حوادث و بلایا
MPH بلایا
سطح 3
PhD سلامت در حوادث و بلایا

33. مفاهیم و اصطلاحات در بلایا

34. Disaster
بلا حادثه‏ای است که معمولاً به شکل ناگهانی رخ میدهد و عملکرد جامعه را مختل کرد و صدمه و آسیب وارد می نماید. بعلاوه تطابق یا پاسخ مناسب به آن فراتر از ظرفیت‏های جامعه است.

35. فوریت (Emergency): رویدادی است که مدیریت آن، فرآیند یا امکاناتی غیر از مدیریت جاری را می­طلبد.
بلا (Disaster): از هم گسیختگی عملکرد یک جامعه یا اجتماع که منجر به آسیب گسترده انسانی، مواد، اقتصادی یا محیطی می شود و پاسخ به آن فراتر از طرفیت آن جامعه است.
فاجعه (Catastrophe): بالاترین سطح فوریت نسبت به تحمل جامعه است.

36. نمای شماتیک ارتباط فوریت، بلا و فاجعه

37. مخاطره (Hazard)
رویدادی فیزیکی، پدیده یا فعالیت انسانی بالقوه خسارت زا (نه بالفعل) که ممکن است سبب تلفات جانی، ایجاد صدمات، خسارت به دارایی، از هم گسیختگی اجتماعی و اقتصادی یا تخریب محیط زیست شود.
هر مخاطره با توجه به شدت و یا بزرگی، فراوانی و طول مدت مخاطره، وسعت منطقه تحت تاثیر، سرعت شروع مخاطره، پراکندگی و فواصل زمانی وقوع آن مشخص می شود.

38. انواع مخاطره
طبیعی: الف) با منشأ زمینی مانند زلزله، آتشفشان، سونامی ب) با منشا آب و هوایی مانند طوفان، سیل، رانش زمین، خشکسالی، و .. ج) با منشا زیستی مانند حمله جوندگان و اپیدمی
انسان ساخت: مخاطراتی هستند که بدلیل خطای عمدی یا غیرعمدی انسان ایجاد می­شوند، مانند آتش سوزی، نشت مواد مخاطره­زا، آلودگی آزمایشگاهی و صنعتی، فعالیت های هسته ای و رادیواکتیو، زباله های سمی، حوادث حمل و نقل، انفجار، آتش سوزی، بمب گذاری، ترور و غیره.

39. آسیب پذیری (Vulnerability)
آسیب پذیری شرایطی است که باعث می شود یک جامعه در برابر اثرات سوء یک مخاطره تاثیرپذیر شده و آسیب ببیند. این شرایط می توانند فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی، محیطی و یا مربوط به فرآیندهای مدیریتی باشند.
آسیب پذیری سازه ای: مثل مقاوم نبودن دیوارها و ترک داشتن سقف ها
آسیب پذیری غیرسازه ای: اجزا غیرسازه ای در یک ساختمان شامل تاسیسات، تجهیزات و دکوراسیون است. سیاست ها، برنامه ها، دستورالعمل ها و سامانه هشدار اولیه را نیز گاهی در این گروه تقسیم بندی می کنند. آسیب پذیری در این بخش مثل محکم نبودن کمد به دیوار، فرسوده بودن سیم های برق، بسته بودن مسیرهای خروج اضطراری و غیره
آسیب پذیری فردی: مثل سالمند بودن، باردار بودن، کودک بودن، معلول بودن و بیمار بودن
آسیب پذیری عملکردی: مثل نداشتن برنامه تخلیه، نداشتن کیف اضطراری و غیره

40. ظرفیت (Capacity)
ظرفیت عبارت است از ویژگی هایی که پس از وقوع یک بلایا به ما امکان پاسخ بهتر و سریعتر را می دهند. به عبارت دیگر تركيبي از تمامی نقاط قوت و منابع در دسترس يك جامعه، اجتماع يا سازمان كه بتواند سطح خطر يا اثرات سوء یک مخاطره را كاهش دهد.
مثال: تمرین قبلی، ذخیره مواد و ملزومات، داشتن وسایل ارتباطی مناسب، تیم های پاسخ سریع و ...

41. تاب آوری Resilience
اين واژه به توانايى مقاومت، پذيرش، انطباق و بازيابى به موقع و موثر يك سامانه، جامعه يا اجتماع مواجهه يافته با اثرات سوء يك مخاطره، از طريق حفظ و ترميم ساختارها و عملكردهاى پايه و اساسى اطلاق مى شود.

42. خطر (Risk)
عبارت است از احتمال آسیب دیدن در صورت وقوع یک "مخاطره" در سطح مشخصی از "آسیب­پذیری" و "ظرفیت". انواع آسیب عبارتند از: جانی، مالی و عملکردی. خطر بر اساس معادله زیر در تعامل است با مواجهه با مخاطره، سطح آسیب پذیری و ظرفیت:
ظرفیت / مخاطره * آسیب پذیری = خطر
آسیب پذیری بالا و ظرفیت کم، یک فوریت را به بلا تبدیل می کند.

44. تعریف مدیریت و کاهش خطر بلایا
"مدیریت و کاهش خطر بلایا در نظام سلامت فرآیندی است منظم به منظور بهره مندی حداکثری از ظرفیت های سازمانی، اجرایی و مهارتی با هدف به حداقل رساندن پیامدهای سوء سلامتی مخاطرات طبیعی و انسان ساخت در سطح جامعه و تسهیلات و منابع سلامت از طریق پیشگیری از مخاطرات و کاهش آسیب، ارتقاء آمادگی، پاسخ به موقع و بازیابی با رویکرد توسعه پایدار".

45. فازهای مدیریت بلایا

46. پیشگیری
عبارت است از فعالیت هایی که برای اجتناب کامل از وقوع آثار ناگوار مخاطرات انجام می گیرند و روش هایی که برای به حداقل رسیدن بلایای محیطی ، فناورزاد و زیستی مرتبط به کار گرفته می شوند. بسته به قابلیت اجرای فنی و اجتماعی و ملاحظات هزینه/ فایده، سرمایه گذاری بر اقدامات پیشگیرانه، در مناطقی که مکرراً تحت تأثیر بلایا هستند، توجیه مناسب خواهد داشت. در زمینه اگاهی و آموزش های عمومی مرتبط با کاهش خطر بلا، تغییر نگرش و رفتار منجر به توسعه "فرهنگ پیشگیری" می شود.
پیشگیری یعنی جلوگیری از عدم وقوع مخاطره یا عدم مواجهه با آن
پیشگیری و کاهش آسیب را گاها در یک فاز تقسیم بندی می کنند

47. کاهش خسارت
اقدامات سازه ای و غیرسازه ای که برای محدودسازی آثار ناگوار مخاطره های طبیعی ، تخریب زیست محیطی و مخاطره های فناورزاد اجرا می شوند.
چنانچه نتوانیم از وقوع یک مخاطره جلوگیری کنیم و یا مواجهه با آن غیرقابل اجتناب باشد، مجبور به انجام اقدامات کاهش آسیب هستیم.

48. آمادگی
عبارتست از فعالیت ها و اقداماتی که پیشاپیش برای اطمینان از پاسخ موثر به آثار سوء مخاطره ها انجام می گیرند. در این فاز دو اقدام مهم انجام می گیرد:
1) استقرار سامانه هشدار اولیه
2) تدوین برنامه آمادگی. آموزش و تمرین اجزای اصلی برنامه آمادگی

49. پاسخ / امداد
عبارت است از تأمین کمک رسانی یا انجام مداخلات حین یا بلافاصله بعد از یک بلا به منظور حفظ جان و تامین نیازهای حداقل و پایه مردم آسیب دیده. پاسخ/امداد می تواند فوری، کوتاه مدت یا طولانی مدت باشد.

50. بازیابی
شامل بازسازی و توانبخشی (جسمی، روانی و اجتماعی) بوده و عبارت از تصمیم ها و اقداماتی است که پس از وقوع بلا برای بازگرداندن جامعه آسیب دیده به وضعیت قبل یا وضعیت ارتقا یافته انجام می گیرند، ضمن اینکه اقدامات لازم برای کاهش خطر بلا را نیز تشویق و تسهیل می کنند. بازیابی، فرصتی برای توسعه پایدار و به کارگیری اقدامات کاهش خطر بلایا را فراهم می کند.

52. برنامه های معاونت بهداشت برای بلایا

54. وزرات بهداشت درمان و آموزش پزشکی
دبیرخانه کارگروه بهداشت و درمان در حوادث غیرمترقبه
کمیته درمان
کمیته بهداشت
کمیته دارو و تجهیزات

55. واحد مديريت و كاهش خطر بلايا
شروع فعالیت: سال 1389
مسئولیت کمیته بهداشت کارگروه سلامت در حوادث غیرمترقبه در ساختار مدیریت بحران وزارت بهداشت و کشور
همکاری با مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی و EOC وزارت بهداشت
همکاری با مراکز و دفاتر معاونت یهداشت

57. حیطه کاری مدیریت و کاهش خطر بلایا در معاونت بهداشت
ارتقای آمادگی و کاهش آسیب پذیری در برابر بلایا در: مرکز بهداشتی درمانی کشور 78 میلیون جمعیت عمومی کشور

58. گروه های هدف برنامه
بر اساس این تعریف مفهومی، نظام سلامت دارای چهار گروه هدف یا بهره مند (Target or Beneficiary) می باشد:
1)جمعیت عمومی
2) کارکنان بهداشتی درمانی
3) تسهیلات بهداشتی درمانی (سازه ای وغیرسازه ای)
4) برنامه های بهداشتی درمانی

59. ابعاد مدیریت و کاهش خطر بلایا در حوزه بهداشت، جمعیت و خانواده
ابعاد مدیریت و کاهش خطر بلایا در حوزه بهداشت، جمعیت و خانواده
نظام سلامت
آسیب پذیری تسهیلات ارائه خدمت
آمادگی عملکردی پرسنل
جمعیت عمومی
آسیب پذیری جمعیت عمومی
آمادگی عملکردی جمعیت عمومی

60. رویکردهای روزآمد نظام سلامت
رویکرد مشارکت بین بخشی در برگیرنده تمام مخاطرات و تمام جنبه های سلامت (Inter-disciplinary, All-hazards whole-health approach) در تمام فازهای مدیریت بلایا و فوریت­ها اعم از پیشگیری و کاهش آسیب، آمادگی، پاسخ و بازیابی
رویکرد پیش فعال نظام سلامت به مدیریت و کاهش خطر بلایا (Proactive approach of health system to Disaster risk management)
توجه به مخاطرات با تواتر بالا و شدت کم یا Extensive. این واژه در مقابل مخاطرات با تواتر کم و شدت بالا یا Intensive (مانند زلزله بم) مطرح است.

61. الف) قبل از وقوع بلایا (Mitigation and Preparedness)
ارزیابی آسیب پذیری و آمادگی تسهیلات و منابع بهداشتی
اجرای اقدامات کاهش آسیب پذیری و ارتقای آمادگی تسهیلات و منابع بهداشتی
جلب مشارکت عمومی برای اجرای برنامه های سلامت-محور کاهش خطر بلایا
آگاه سازی عمومی درباره راهکارهای ارزیابی و کاهش خطر بلایا
تدوین برنامه پاسخ هماهنگ و موثر با مشارکت سایر بخش ها
ذخیره سازی لوازم و ملزومات ارایه خدمت بهداشتی اولیه در فاز پاسخ
استقرار فرآیند سامانه هشدار اولیه مخاطرات در تسهیلات بهداشتی
اجرای برنامه های آموزش تخصصی برای مدیران و کارکنان بهداشتی
اجرای تمرین های آمادگی بلایا در تسهیلات بهداشتی و جامعه

62. ب) در زمان وقوع بلایا (Response)
ارزیابی سریع آسیب ها و نیازهای تسهیلات بهداشتی و جامعه
ارزیابی مستمر نیازهای بهداشتی جمعیت آسیب دیده
ارایه مراقبت های بهداشتی اولیه هماهنگ، به موقع و موثر
پایش و ارزشیابی اثربخشی ارایه مراقبت های بهداشتی اولیه

63. ج) پس از وقوع بلایا (Recovery)
تدوین برنامه بازیابی تسهیلات بهداشتی با رویکرد توسعه پایدار
بازسازی تسهیلات و بازتوانی برنامه های بهداشتی آسیب دیده
مشارکت در تدوین و اجرای بازتوانی روانی-اجتماعی جامعه
پایش و ارزشیابی اقدامات فاز بازیابی بلایا

64. اقدامات واحد مدیریت و کاهش خطر بلایا در حوزه معاونت بهداشت
اقدامات واحد مدیریت و کاهش خطر بلایا در حوزه معاونت بهداشت

65. پیشرفت ایجاد زیر ساخت عملیاتی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور
پیشرفت ایجاد زیر ساخت عملیاتی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور

66. ادغام مدیریت و کاهش خطر بلایا در نظام شبکه
ابلاغ پایلوت برنامه در 10 دانشگاه علوم پزشکی کشور در سال 91
PHC facilities and resources
General population
Facility HVA
Training and exercise
Vulnerability reduction
EOP development and
implementation
Household disaster readiness and education
Finance
Logistic
Human resource
Disaster Management Cycle:
Mitigation, Preparedness, Response, Recovery

67. تعریف شاخص های مدیریت و کاهش خطر بلایا در سامانه اطلاعات نظام سلامت
تعریف شاخص های مدیریت و کاهش خطر بلایا در سامانه اطلاعات نظام سلامت
میزان مرگ و صدمات
میزان آمادگی خانوار
میران آمادگی تسهیلات بهداشتی درمانی

69. برنامه ثبت پیامدهای بلایا بر تسهیلات و برنامه های بهداشتی اولیه

71. لطفا این پرسشنامه را پر کنید و امتیاز آن را ببینید !!!

72. نقشه خطر منزل خود را به ترتیب شکل مقابل رسم کنید.
محتویات
کیف اضطراری
نقشه خانه
به ترتیب رسم کنید (تصور کنید خانه را از بالا بدون سقف می بینید):
1- دیوار دور خانه
2- درب ورودی
3- دیوارهای آشپزخانه، اطاق ها، هال، سرویس و ...
4- نقاط خطر با ضربدر (×) قرمز
5- نقاط امن برای پناه گرفتن با بعلاوه (+) سبز
6- سعی کنید نقاط خطر را بر طرف کنید و آنرا تبدیل به بعلاوه (+) آبی کنید.
کارت اضطراری
....
تاریخ های
مانور خانواده
افراد آسیب پذیر خانوار
تلفن های ضروری
نقشه خطر منزل خود را به ترتیب شکل مقابل رسم کنید.

76. برنامه های اصلی مدیریت و کاهش خطر بلایا در حوزه بهداشت

77. الف) فاز قبل از وقوع بلایا:
الف) فاز قبل از وقوع بلایا:
اجرای برنامه ارزیابی خطر و ایمنی مرکز در برابر بلایا (SARA)
اجرای برنامه کاهش آسیب پذیری فیزیکی مرکز در برابر بلایا (SNS)
ارزیابی و آموزش خانوارها برای بلایا (DART)
تدوین و اجرای برنامه آمادگی مرکز برای بلایا (EOP)
ب)فاز بعد از وقوع بلایا:
اجرای برنامه نظام مراقبت بلایا(DSS)
اجرای عملیات پاسخ بهداشتی به بلایا بر اساس EOP تدوین شده در فاز "الف"
Disaster Safety And Risk Assessment
Structural and Non-structural resilience
Disaster Assessment of Readiness and Training
Emergency Operations Plan
Disaster Surveillance System

79. به امید اینکه با کمک و حمایت شما بزرگوران در راستای آمادگی هر چه بیشتر نظام سلامت و مردم عزیز کشورمان گام برداریم 79