1. L07 (Master) Teoria e ofertës së punës në periudha afatshkurtra Prof
L07 (Master) Teoria e ofertës së punës në periudha afatshkurtra Prof.dr. Avdullah Hoti 1 1

2. Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës, Morava, Tiranë, Kreu II
Literatura
Literatura:
George Borjas (2002): Labor Economics, 2nd Ed., McGraw-Hill, 2002, Chapter 2
Sapsford, D. And Tzannatos, Z. (1993): The Economics of the Labour Market, The Macmillan Press Ltd. (1993), Ch.2 & Ch.3
Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës, Morava, Tiranë, Kreu II 2 2

3. Oferta e punës – kuptimi
Njerëzit kanë resurse të ndryshme:
Kapitali fizik qiraja
Kapitali financiar interesi ose fitimi
Kapitali njerëzor – puna paga
Ekonomiksi i punës
Studimi i vendimit: “si vendosin punëtorët për alokimin e kohës në mes të tregut dhe aktiviteteve të tjera”
Puna është resurs i rrallë:
Njerëzit vendosin se si ta përdorin atë resurs për të maksimizuar dobinë

4. Përcaktimi i ofertës të punës (1)
Oferta e punës = Orët e punës që individët janë të gatshëm të ofrojnë në treg për çdo nivel page
OP varet nga:
POPULLSIA (Numri dhe përbërja demografike)
PJESËMARRJA në forcën e punës
ORËT E PUNËS
CILËSIA E PUNËS (niveli arsimor i fuqisë punëtore)
Lindjet
Vdekjet
Migracioni neto
Popullsia
Norma e
pjesëmarrjes
në forcën e
punës
Orët e punës
Sasia e
Cilësia e
OFERTA
TOTALE
E PUNËS 4 4

5. Përcaktimi i ofertës të punës (2)
Roli i ILO ne definimin e indikatoreve te tregut te punes
Popullsia në moshë pune
vjeç
Ata që nuk janë aktiv
(N)
Të punësuar
(E)
Ata që janë aktiv
(FP)
Të papunë
(U)
Pjesëmarrja në forcën e punës = (E+U) / Pop
Norma e papunësisë = U / FP
Por: - Papunësia e fshehur ose të papunët e dekurajuar
- Puna part-time 5 5

6. Ndryshimet ne oferten e punes
Eshte rritur OP e femrave (është zvogëluar për meshkuj)
Përdorimi i teknologjisë
Ndërrimi i qasjes në shoqëri ndaj punës së femrave
Rritja e nivelit të arsimit të femrave
Eshte shkurtuar koha e punës per jave:
Rritja e produktivitetit nga përparimi teknologjik
Por, edhe aplikimi i taksave progresive në pagë
Ndryshimet strukturore demografike të popullsisë
Moshat e vjetra rrisin papunësinë
Politikat humanitare të qeverisë
Benefitet për të papunët
Paga minimale
Papunësia strukturore është rritur
Ndryshimet teknologjike të shpeshta viteve të fundit 6 6

7. Rritja ekonomike: Puna
Dinamika e GDP-së
Ne peridha afatgjata: faktorët e prodhimit
Y = f (N, R, K, T)
(Puna, Toka, Kapitali, Teknologjia)
(per nje kompani ose per ekonomine si teresi):
Ne periudha afatshkurtra: politikat ekonomike
Ciklet e biznesit
Në periudha afatshkurtra, vetëm N është fleksibile:
R, K dhe T mbesin konstante
Puna: faktor kyç i përcaktimit të produktit
Funksioni i prodhimit ne periudha afatshkurtra:
Si ndryshon Y (GDP) si rezultat i ndryshimit të N, duke mbajtur konstant R, K dhe T.
Y = f ( N | R, K, T )

8. Pagat dhe efekti në OP Ka plot faktorë që ndikojnë në OP
Faktorë kryesorë janë:
Pagat
Të ardhurat jo nga puna
Puna jashtë
tregut
Konteksti
ekonomik
Kapitali
Njerëzor
Oferta e Punës
Të ardh.
jo nga puna
Karakt.
familjare
Paga

9. Modelimi i ofertes se punes
Modelit ‘punë-pushim’ per analizen e OP
Efekti ne OP nga ndryshimi i:
Pagës
Të ardhurave jo nga puna
Perdorimi i modelit per politikberje:
Si ndikon ne OP rritja e:
asistences sociale,
benefiteve per te papunet,
taksave?
Përqëndrimi në periudha afatshkurtra

10. Preferencat e individëve
Modeli mundëson definimin e:
kurbave individuale të OP dhe
kurbës të OP të tregut
Supozimi i këtij modeli: individët janë racional:
Max dobinë duke zgjedhur alter. më të mirë
Model neoklasik:
Përdorimi i teorisë së dobisë margjinale
Një person konsumon mallra (G) dhe kohë të lirë (L)
G = vlera në Euro e mallrave të konsumuara
L = koha e lirë e shprehur në orë

11. Preferencat e individëve (2)
Funksioni i dobisë:
U = f (G, L)
MUL dhe MUG
Lëvizja nga pika C në B:
∆G/ ∆L = - (MUL) / (MUG)
norma me të cilën një person është i gatshëm të japë pushimin për të konsumuar më shumë mallra, duke mbajtur dobinë konstante

12. Preferencat e individëve (3)
Llojet e kurbave percaktohen nga preferencat e individeve per kombinimin ne mes te G dhe L
Preferon pushimin
Indiferent
Preferon punës

13. Por, G dhe L kufizohen nga buxheti Buxheti: G = w*h + V
Kufizimi buxhetor (1)
Por, G dhe L kufizohen nga buxheti
Buxheti: G = w*h + V
w = paga
h = orët e punës
V = të ardhurat jo nga puna
Sup.: w konstat pavaresisht orëve te punes
Nëse java ka T orë pune atëherë:
G = w (T – L) + V apo
G = (wT + V) – wL
Kosto oportune e
kohës së lirë

14. Kufizimi buxhetor (2) Si ndërtohet drejtëza e buxhetit? (Fig. 2.6)
Kombinimi i G dhe L duke marrë për bazë w dhe V
Sup.: w=10 Euro/orë pune
Orët në dispozicion: 7 ditë x 24 orë = 168 orë/javë
Prej tyre, rreth 100 orë për punë ose pushim (L=100)
Derivimi i vijës së buxhetit:
Individi nuk ofron punë: I=0 pika A
Individi ofron 100 orë pune: I=100x10=1000 pika B
Bashkimi i pikave A dhe B jep vijën e buxhetit AB
Nëse V=0 dhe w=15:
vija e buxhetit bëhet më e pjerrët (drejtëza AC)
Nëse V=1000 dhe w=10
kemi vijën e buxhetit DE

15. Kufizimi buxhetor (3)

16. Maksimizimi i dobisë (1)
Individi tenton KI sa me larg origjines
Por kufizohet nga:
Paga (w)
Koha (T)
Te ardhurat (V)
Kombinimi më i mirë:
dobia max duke ditur kurbat e indiferences (preferencat) dhe kufizimin buxhetor (mundesitë) 16

17. Maksimizimi i dobisë (2)
Pika X(50 H, 500 I) ne Fig.2.7 eshte unike: MRS=w
Pjerrtesia e vijes se buxhetit => paga orare
Te ardhurat shtese nga cdo ore shtese e punes
Pjerrtesia e kurbes se indiferences => norma margjinale e zevendesimit (MRS) te te ardhurave (I) me kohen e lire (L)
Sasine e te ardhurave qe individi sakrifikon per cdo shtese te oreve te kohes se lire qe ai deshiron te kete
Bazuar ne keto supozime percaktohen rregullat e marrjes se vendimit:
sa ore punon individi dhe
sa ore shpenzon për kohe te lire
me qellim te maksimizimit te dobise 17 17

18. Maksimizimi i dobisë (3)
Rregullat e vendosjes:
Nëse W>MRS
Individi duhet te shtoje oret e punes
2. Nëse W<MRS
Individi duhet te zvogeloje oret e punes kur
3. Nëse W=MRS
Individi nuk duhet te zvogeloje ose rrise oret e punes 18 18

19. Çështjet për diskutim:
Maksimizimi i dobisë
Çështjet për diskutim:
Çfare ndodh me oret e punes te ofruara ne treg kur:
1. ndryshojne te ardhurat jo nga puna?
2. ndryshon tarifa e pages orare te tregut? 19 19

20. ΔI efekti në h Situata fillestare: AB
Sup.: individi fiton I sipas segmentit AC:
Zhvendoset vija e buxhetit ne CD
Arrihet kurbe me e larte e indiferences
Pika Z (MRS=W)
Cfare ndosh me L dhe H?
L rritet: nga L1 ne L2
H bie: nga H1 ne H2
Rritja e te ardhurave rrit kohen e lire
Efekti i te ardhurave = Ndryshimi ne h per shkak te ndryshimit
ne I, duke mbajtur w konstante 20 20

21. Δw efekti në h
Efekti i Δw ne L eshte i ndryshem tek individe te ndryshem
Fig.2.9(1):
W1: vija e buxhetit AB eshte tangene me I1
duke dhene V ku MRS=W
W2: vija e buxhetit AC kalohet ne I2
kemi X ku MRS=W
H rritet nga H1 ne H2
Fig.2.9(2):
H zvogelohet nga H1 ne H2’
Konkluzion: kur W rritet, H mund te
Rriten Fig.2.9(1)
Zvogelohen Fig.2.9(2) 21 21

22. Ndryshimi i pages orare22 22

23. Ndryshimi i pages orare
Pse ndodh keshtu?
Se pari:
Rritja e W rrit koston oportune te kohes e lire
Teoria e kerkeses:
cmimi i L rritet => bie kerkesa per L
MBIZOTERON EFEKTI I ZEVENDESIMIT:
Se dyti:
rritja e W nenkupton se me H te njejte rritet Y
Pasi L eshte e mire normale, rritet kerkesa per L
Kur rritet L zvogelohet H
MBIZOTERON EFEKTI I TE ARDHURAVE
Konkluzion: kur W rritet, H mund te rritet ose zvogelohet varesisht se cili efekt mbizoteron 23 23

24. Kurba e ofertes per pune individuale
Fig.2.11:
5 vija të buxhetit dhe 5 kurbat të indiferences
W rritet duke dhene vija me te pjerreta te buxhetit
Prej U1 ne U2 dhe U3, individi ofron me shume pune
Efekti i zevendesimit
Prej U3 ne U4 dhe U5,
ofrohen me pak H
Efekti i te ardhurave 24 24

25. Kurba e ofertes per pune individuale
Fig.2.12: kurba e ofertes per pune individuale
Lidhja ne mes W dhe H
Rritja e W nga W1 ne W2 dhe W3 rrit H: kurba pozitive
Rritja e W nga W3 ne W4 dhe W5 zvogelon H: kurba e brylezuar
Secili individ ka kurben e vet te ofertes per pune
Levizja neper kurbe:
Ndryshimi i pages
Zhvendosja e kurbes:
Ndryshimi i faktoreve tjere
pervec pages 25 25

26. Kurba e ofertës për punën “backward bending”
Preferohet pushimi
IE >SE
Përse është e tillë?
Preferohet puna
SE >IE H
IS = Income Effect
SE = Substitution Effect

27. Evidenca: të dhënat makro
WORKING TIME (avg per day; employed person) and HOURLY WAGE
European Countries, 1998/2001- (source data Eurostat (2003)* 25 DK 20 SE UK NL FI FR 15 10 PT 5 SI HU SK RO
4:00
4:14
4:28
4:43
4:57
5:12
5:26
5:40
5:55
6:09
* Important note: Comparability of TU data only between countries inside a box. Because lack of comparability between data above figure must be considered only as illustrative.
WORK TIME + Travel time as part of work

28. Kurba e ofertes per pune individuale
ELASTICITETI i punes: si ndryshon oferta e punes se individit kur ndryshon paga:
ESL= Δ H / Δ W (në përqindje)
Varesisht prej vlerave te ESLkemi:
ESL= 0 joelastike
ESL= +∞ krejtesisht elastike
ESL= 1 elasticitet unik
0< ESL< 1 relativisht joelastike
+∞ > ESL > 1 relativisht elastike
Zhvendosjen e kurbes e shkaktojne:
Ndryshimi i te ardhurave jo nga puna
Rritja e tyre e zvogelon H dhe zhvendos kurben majtas
Ndryshimi i hartes se kurbave te indiferences:
Permiresimi i kushteve te punes rrit H dhe zhvendos kurben djathtas 28 28 28 28

29. Pyetjet për diskutim Si matet oferta e punës?
Diskutoni ndryshimet në ofertën e punës në dekadat e fundit.
Shpjegoni funksionin e dobisë: U=f(G, L)
Çfarë është dobia margjinale?
Shpjegoni kufizimin buxhetor përmes
Diskutoni modelin neoklasik ‘punë-pushim’.
Si arrihet maksimizimi i dobise?
Shpjegoni MRS=W
Cili eshte efekti ne H nga rritja e W kur te ardhurat jo nga puna mbeten konstante?
Shpjegoni efektin e te ardhurave?
Shpjegoni efektin e zevendesimit? 29 29 29 29