1. وضعيت پژوهشي ايران و جهان شيوه‌ها و راه‌کارهاي ارتقاء
دکتر پيام کبيري
پزشک، دکتري اپيدميولوژي
عضو کميته راهبردي علم‌سنجي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
رئيس مرکز تامين منابع الکترونيک و ارتقاي نشريات دانشگاه علوم پزشکي تهران

2. Research Output
Three different research output are expected from research proposals:
1- Paper
2- Patent
3- Change

3. علم‌سنجي Scientometrics (bibliometrics)
آن دسته از روش‌هاي کمّي را که به تحليل علم بعنوان يک فرآيند اطلاعاتي تأکيد دارند ”علم سنجي“ مي‌نامند.
”علم سنجي“ به تعبيري ساده تر عبارت است از دانش اندازه‌گير علم.

4. Bibliometric Data Used For..
Scientific output evaluation
Impact
Citations
History of science
Publication strategies
Science policy; resource allocation
Collection management
Sociology of science
Information organization
Information management & utilization

5. Links of bibliometrics with related research fields and application services
Science policy
Scientific information
Research management
Librarianship
Services for
Research in
Economics
Sociology of science
History of science
Scientometrics
applied
basic
Library and
Information Science
Life sciences
Informetrics
Mathematics/Physics
Webometrics

6. Why do we evaluate scientific output?
International
Grant Allocations
Policy Decisions
Benchmarking
Promotion
Collection management
Funding allocations
Research
National
Institutional
Faculty
SPLIT IN NEEDS
SPLIT IN NEEDS
Researchers

7. 3 Types of Citation Data Indexes
Articles
Citation Impact
Authors
Number of papers (Quantity)
Number of Citations (Quality)
Average number of citations/article
h-index & g-index (Quantity & Quality Both)
Journals
Journal Impact Factor
h-index

8. Different motives require different metrics
Evaluation Purpose
Type of data required
Subject of evaluation
Productivity
Count of papers
Author, group, institution
Total recognition/influence
Counts of citations
H-Index
Indirect recognition/influence
Second generation citation count
Efficiency
Average citation per paper
Percent cited/uncited papers - absolute
Journal Impact factor
Journal
Relative impact/benchmarking
Percent cited/uncited papers – relative
Field baselines and relative impact
Expected citation rate
Percentile indicators
Specialization
Collaboration indicators
Disciplinarity index
Trend analysis
Time series 8

9. Source: Thomson Reuters Web of Knowledge SM

10. Adopted from: “Islam and Science: the data gap”, Nature, 2006, 444(7115):26-7

11. Regional Comparison of Output
Source: Thomson Reuters Web of Knowledge SM

12. اينفوگراف وضعيت علمي ايران در دنيا براساس مقالات سال 2011

13. رشد 11 برابري شمار مقالات ايران در مقايسه با ميانگين جهاني

14. مقايسه فراواني مقالات و ارجاعات صورت‌گرفته به مقالات منتشرشده دانشگاه علوم پزشکي تهران و دانشگاه تهران با دانشگاه‌هاي رتبه يکصدم و دويستم دنيا در مجموعه Scopus در رتبه‌بندي سال 2009 تايمز THS-QS
رتبه دانشگاه
نام دانشگاه
کشور
تعداد مقالات 5 ساله در Scopus
تعداد ارجاعات به مقالات 5 ساله اخير Scopus
تعداد اعضاي هيئت علمي
نسبت ارجاع به عضو هيئت علمي
نسبت ارجاع به مقاله
100
دانشگاه Rice
آمريکا
6254
66343
772
85/9
10/61
200
دانشگاه Twente
هلند
6193
37403
1000
37/4
6/04
201
دانشگاه اندونزي
اندونزي
549
2093
4321
0/48
3/81
368
دانشگاه علوم پزشکي تهران و دانشگاه تهران
ايران
11359
31030
3243
9/6
2/37

15. وضعيت توليد علم جهان در سال 2011 ميلادي
سرانه توليد هزار دلار 2010
جمعيت (ميليون)
درصد توليد
تعداد مقالات 2011
رتبه توليد علم
کشور
46/4
312/8
22/7
310206 1
آمريکا
4/4
1339/7
10/4
142645 2
چين
36/1
62/3
6/6
90018 3
انگلستان
40/2
81/8 6
82550 4
آلمان
42/7
127/8 5
68308
ژاپن
39/4 65
4/2
57751
فرانسه
45/6
34/6
3/6
49947 7
کانادا
33/8
60/7
3/5
47403 8
ايتااليا 10
73/7
1/4
19753 18
ترکيه
5/4
75/9
1/3
17598 20
ايران

16. وضعيت توليد علم جهان در سال 2011 ميلادي به ازاي هر يکصدهزار نفر جمعيت
سرانه توليد هزار دلار 2010
توليد مقاله در هرصدهزار نفر جمعيت
رتبه توليد علم
رتبه سرانه توليد مقاله به ازاي هرصدهزار نفر
کشور
67/1
271/6 17 1
سوئيس
55/5
211/3 23 2
دانمارک
48/4
196/8 19 3
سوئد
82/7
184/4 27 4
نروژ
46/7
175/3 13 5
هلند
44/3
170/4 28 6
فنلاند
54/3
169/3 12 7
استراليا
46/4
99/2 8
آمريکا 10
26/8 18
ترکيه
5/4
23/2 20 30
ايران

17. مقايسه كشورهاي ايران، تركيه، مصر و عربستان از نظر تعداد کل مقالات بر اساس Scopus

18. مقايسه كشورهاي ايران، تركيه، مصر و عربستان از نظر تعداد مقالات علوم پزشكي بر اساس Scopus

19. مقايسه كشورهاي ايران، تركيه، مصر و عربستان از نظر شاخص h بر اساس پايگاه اطلاعاتي Scopus

20. مقايسه كشورهاي ايران، تركيه، مصر و عربستان از نظر شاخص h مقالات علوم پزشكي در Scopus

21. درصد مقالات كه در آن به بيش از يك كشور آدرس‌دهي شده است
مقايسه كشورهاي ايران، تركيه، مصر و عربستان از نظر درصد همكاري بين المللي بر اساس Scopus
درصد مقالات كه در آن به بيش از يك كشور آدرس‌دهي شده است

22. درصد مقالات كه در آن به بيش از يك كشور آدرس‌دهي شده است
مقايسه كشورهاي ايران، تركيه، مصر و عربستان از نظر درصد همكاري بين المللي در مقالات علوم پزشكي بر اساس Scopus
درصد مقالات كه در آن به بيش از يك كشور آدرس‌دهي شده است

23. مقايسه وضعيت ارجاع به مقالات (1999 تا 2009 ميلادي)
علوم پزشكي كل كشور

24. IRAN 2025: Country Mission To Become Leader of S&T in the Middle East
Leader For Library Indexes
Leader For Non-Library Indexes
2007
2025
Publications per population
115
500
Citations per paper 5 15
5 years not cited
30%
<20%
Iranian International journals
6 Journals with IF <0.1
6 Journals with IF >3
Patents
700
>10,000
# of international papers / Faculties
0.07
0.4
International cooperation in paper publishing
2,000
2007
2025
Full time researchers
64,000
130,000
Graduate Students to Total Students 6%
30%
R&D budget / GDP
0.65% 4%
# of Iranian institutes in International ranking top 10%
> 5
High Tech Exports (M$)
983
>2,500
to reach to that ambition you should invest in information.
Effective scientific information usage will serve graduate students

25. بررسي اجمالي نظام‌هاي ارزشيابي و رتبه‌بندي دانشگاه‌ها، مراكز تحقيقاتي و پژوهشگران

26. Comprehensive Map Human Capital Education Mission Teaching and
Governance
Educational
Teaching and
Learning
Research
Mission
Governance
Operation
Knowledge
Entrepreneurship
Mission
Entrepreneurial
Governance
Academy-Industry
Relationship
Wealth
Service
Mission
Governance
Clinical
Clinical Services
Public Health
Health

27. برخي از روش‌هاي رتبه‌بندي دانشگاه‌ها
Times Higher Ranking
QS Ranking
Shanghai Ranking
Webometrics Ranking of

28. روش شانگهاي رديف معيار معرف كد وزن 1 كيفيت آموزش
فارغ التحصيلان يك دانشگاه يا موسسه كه جوايز نوبل يا فليدرا دريافت كرده اند
فارغ التحصيلان
10% 2
كيفيت دانشگاه يا مركز تحقيقاتي
پرسنل يك دانشكده يا مركز كه جوايز نوبل يا فيلد را دريافت كرده اندمحققان فوق العاده ارجاع شده
(Highly Cited Researchers)
جايزه
Hici
20% 3
برون ده تحقيقاتي
مقالات منتشر شده در مجله Nature يا science
N&S
مقالات SCI يا SSCI
SCI 4
اندازه سازمان
عملكرد آكادميك با توجه به اندازه سازمان
اندازه
جمع كل
100%

29. Webometrics http://www.webometrics.info/
Size (S). Number of pages recovered from four engines: Google, Yahoo, Live Search and Exalead.
Visibility (V). The total number of unique external links received (inlinks) by a site can be only confidently obtained from Yahoo Search, Live Search and Exalead.
Rich Files (R). Number of Adobe Acrobat (.pdf), Adobe PostScript (.ps), Microsoft Word (.doc) and Microsoft Powerpoint (.ppt). These data were extracted using Google, Yahoo Search, Live Search and Exalead.
Scholar (Sc). Google Scholar provides the number of papers and citations for each academic domain. These results from the Scholar database represent papers, reports and other academic items.

30. Webometrics http://www.webometrics.info/

31. Webometric Ranking Weights http://www.webometrics.info/

33. جايگاه دانشگاه‌هاي کشور در آخرين ارزيابي نظام‌هاي رده‌بندي جهاني
رديف
نام دانشگاه
رتبه جهاني در نظام شانگهاي (2011)
رتبه جهاني در نظام تايمز (2011)
رتبه جهاني در نظام QS (2011)
رتبه جهاني در نظام SCImago (2011)
رتبه جهاني در نظام وبومتريک (2010) 1
تهران -
321
708 2
شريف
601+
503
1404 3
علوم پزشکي تهران
464
1037 4
شيراز
980
1512 5
اميرکبير
670
1451 6
تربيت مدرس
658
1937

34. راه‌کارهاي بهبود جايگاه دانشگاه‌هاي علوم پزشکي کشور در عرصه نظام‌هاي رتبه‌بندي بين‌المللي دانشگاهي

35. توجه به رشته‌هاي نوين و فن‌آوري‌هاي جديد
تنوعي وسيع رشته‌هاي آموزشي خصوصا رشته‌هاي نوين و فن‌آوري‌هاي جديد که معمولا توليد علم بيشتر و تعداد ارجاع بيشتري را نيز دربرمي‌گيرند همانند نانوتکنولوژي، بيوتکنولوژي، فن‌آوري اطلاعات در بهداشت و سلامت و نيز ساير زيست‌فن‌آوري‌ها که عرصه رشد علمي سريع براي ايشان متصور است.

36. توجه به دانشجويان تحصيلات تکميلي
بخش عمده‌اي از توليدات علمي هر دانشگاه مديون فعاليت‌هاي تحقيقاتي دانشجويان تحصيلات تکميلي آن دانشگاه است.
در دانشگاه‌هاي منتخب دنيا بيش از 40% دانشجويان اين دانشگاه‌ها را دانشجويان تحصيلات تکميلي تشکيل مي‌دهند. اين سهم در دانشگاه اول دنيا يعني Harvard به 66% نيز مي‌رسد.

37. توجه به دانشجويان خارجي در دانشگاه
حضور دانشجويان خارجي امکان جذب دانشجويان خارجي بيشتر و نيز ايجاد شهرت براي دانشگاه را به ارمغان خواهد آورد. درحال حاضر 1/0 درصد دانشجويان کشور را دانشجويان خارجي تشکيل مي دهند. به نظر مي‌رسد با تاسيس واحدهاي بين‌الملل دانشگاه‌هاي علوم پزشکي کشور اين دانشگاه‌ها گامي در اين راستا برداشته‌اند و اميد مي‌رود سرنوشت اين واحدها در جذب دانشجويان خارجي همانند سرنوشت مراکز آزاد تجاري کشور نشود به گونه‌اي که پس از چند سال تاسيس اين واحدها صرفا به جذب دانشجويان داخلي به صورت انتفاعي اقدام نموده، از فلسفه وجودي خود که جذب دانشجويان خارجي است باز بمانند.

38. شاخص نسبت استاد به دانشجو
شاخص نسبت استاد به دانشجو يکي از شاخص‌هاي مهم در بهبود کيفيت آموزشي دانشگاه‌هاست. توجه به جذب اعضاي هيئت علمي و مناسب کردن نسبت استاد به دانشجو در کشور ما يکي از اقدامات مناسب در زمينه بهبود جايگاه دانشگاه‌هاي کشور در رتبه‌بندي‌هاي جهاني است.
اين نسبت در برخي دانشگاه‌ها مانند اکسفورد و جان‌هاپکيز برابر 1 به 5 است. اين نسبت در دانشگاه‌هاي برتر کشور بين 1 به 10 تا 1 به 25 است.

39. سرانه بودجه دانشجويي
سرانه بودجه دانشجويي دانشگاه‌هاي برتر دنيا بين 8000 تا دلار به ازاي هر دانشجو است. اين عدد در کشور ما بين 3000 تا 4500 دلار است.
توجه به اين امر بر روي بسياري از عوامل موثر در فرايند برونداد علمي دانشگاه تاثيرگذار خواهد بود. متاسفانه دولتي بودن دانشگاه‌هاي کشور مشکل ديگري را نيز در اين عرصه ايجاد کرده است.

40. وجود منابع و بانک‌هاي اطلاعاتي موردنياز
وجود منابع و بانک‌هاي اطلاعاتي موردنياز اعم از چاپي و يا الکترونيک در دانشگاه‌ها شاخص ديگري است که بطور مستقيم و غيرمستقيم برونداد پژوهشي دانشگاه ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
در بسياري از دانشگاه‌هاي منتخب، نسبت کتاب به دانشجو از عدد 200 بالاتر است. اين عدد در کشور ما بين 6 تا 30 جلد کتاب به ازاي هر دانشجو است که اساسا با ساير دانشگاه ها قابل قياس نيست.
توجه خاص به تامين منابع چاپي و الکترونيک در دانشگاه هاي علوم پزشکي کشور مي‌تواند گام ديگري در بهبود جايگاه کشور در نظام‌هاي رتبه‌بندي بين‌المللي داشته باشد.

41. شاخص‌هاي «نسبت مقاله به استاد» و « نسبت مقاله به دانشجوي تحصيلات تکميلي»
شاخص‌هاي «نسبت مقاله به استاد» و « نسبت مقاله به دانشجوي تحصيلات تکميلي» از ديگر شاخص‌هاي نظام‌هاي رتبه‌بندي است.
در بسياري از دانشگاه‌هاي معتبر نسبت اول يک به يک است و نسبت دوم 3 به 2 است. درحاليکه در کشور ما براي دانشگاه‌هاي برتر، نسبت اول بين 0/5 تا 1/4 است و براي دانشجويان تحصيلات تکميلي 1 به 1/5 است.

42. ارتقاي کيفي مقالات
امروزه روند انتشار مقاله در دانشگاه‌هاي منتخب دنيا به حد نسبتا ثابتي رسيده است و اين دانشگاه‌ها مي‌کوشند تا کيفيت مقالات خود را با هدف دريافت ارجاعات بيشتر بهبود بخشيده، افزايش دهند به گونه‌اي که نسبت ارجاع به مقاله در اکثر دانشگاه‌هاي معتبر دنيا بين 0/82 تا 4 است. در کشور ما اين شاخص بين 0/7 تا 1/5 است.
در کشور ما نيز بايستي توجهي ويژه به امر کيفيت مقالات انتشار يافته نمود چرا که روند کمي انتشار مقالات در کشور رشد خوبي داشته و بايستي در حال حاضر بيشتر به کيفيت مقالات با هدف جلب ارجاعات بيشتر پرداخت.

43. مراکز حمايتی پژوهشی
امروزه روند انتشار مقاله در دانشگاه‌هاي منتخب دنيا مورد پايش قرار می‌گيرد. لازم است با تاسيس مراکز حمايتی مانند مراکز مشاوره روش تحقيق و آمار و نيز مراکز حمايت از تحقيقات بالينی، پژوهشگران تازه کار را مورد حمايت قرار داد.

44. افزايش سهم بودجه پژوهشي دانشگاه‌ها
تلاش براي افزايش سهم بودجه پژوهشي دانشگاه‌ها از کل بودجه دانشگاه راه‌کار ديگري است که جهت دانشگاه‌هاي علوم پزشکي کشور بايستي صورت پذيرد.
در دانشگاه‌هاي منتخب دنيا اين سهم حداقل 20% است و در دانشگاه‌هاي علوم پزشکي کشور ما اين عدد بين 5 تا 10 درصد متغير است.

45. توجه به چهره‌هاي شاخص پژوهشي
پژوهشگراني که از توانايي توليد علم مناسب برخوردارند نقش و اهميت به سزايي در کسب امتيازات لازم براي يک دانشگاه در نظام‌هاي رتبه‌بندي خواهند داشت.
اين تاثير نه‌تنها به‌صورت مستقيم، بلکه به صورت غيرمستقيم نيز موجب تحريک و ايجاد انگيزه درساير اعضاي هيئت علمي کم‌فعال دانشگاه مربوطه شده و حرکتي درميان توليد بيشتر منابع علمي و اخذ امتيازات بيشتر فراهم گردد. بدين ترتيب بايستي جذب اعضاي هيات علمي برجسته و داراي توليدات علمي زياد، در اولويت جذب نيروي انساني دانشگاه‌ها وموسسات آموزش عالي قرار گيرد.

46. توجه به اعضاي هيات علمي
بي شک فراهم‌سازي شرايط مادي، معنوي و شخصيتي مناسب براي اعضاي هيئت علمي در جذب و بقاي ايشان در موسسه آموزش عالي مربوطه تاثيري بسزا داشته و در يک کلام باعث حفظ دانشمندان و انديشمندان جامعه در مراکز علمي و دانشگاهي شده و مانع از فرار مغزها به خارج کشور مي‌شود.
اين امر موجب مطرح‌کردن نام دانشگاه در ميان دانشگاه‌هاي دنيا شده خود باعث جذب دانشجوي خارجي، هيئت علمي خارجي و تربيت افراد کارآمدتر و پرتوليدتر شده و سرآغاز ارتقاي رتبه دانشگاه‌هاي کشور خواهد بود.

47. درج صحيح نام دانشگاه‌ها
بحث يکسان‌سازي و درواقع صحيح نوشتن نام دانشگاه‌ها و عناوين آن‌ها در وابستگي سازماني مقالات (Affiliation) ها بحث مهمي است که متاسفانه تاکنون مورد توجه چنداني قرار نگرفته است.
تنوع شيوه نگارش وابستگي سازماني (Affiliation) افراد در مقالات محققين باعث شکسته شدن آمار واقعي مقالات و توليد علمي دانشگاه مربوطه شده و عدد محاسبه‌شده براي شاخص تعداد مقالات و ارجاعات به طور کاذب کمتر از ميزان واقعي آن خواهد بود.

48. تسهيل فرآيند‌هاي پژوهشي
پژوهش و پژوهشگر در دانشگاه‌ها بايستي قدر بينند و بر صدر نشينند!
بايستي فرآيند‌هاي پژوهشي در دانشگاه‌هاي تاحدامکان تسهيل شوند و پژوهشگران علاقمند دانشگاه، در راهروها و اطاق‌هاي معاونت‌هاي پژوهشي دانشگاه‌ها گم و خسته نشوند!
کتاب ارزشمند راه چهارم، نوشته دکتر فرخ سعيدي را حتما بخوانيد!
موضوع اين کتاب بررسي علل عقب افتادگي ايران از قافله علم ورسيدن به دانش جديد و ارائه راه حل علمي براي حل اين معضل است. اين کتاب به صورت دقيق و موشکافانه، به دنبال دلايل بازماندن ايران از قافله علم جديد مي باشد.

49. اگر ميل داشتيدEmail بزنيد !