1. Climate اقلیم

2. چه عواملی بر شکل دهی اقلیم موثرند
Weather : درجه حرارت، میزان بارش، رطوبت، سرعت باد، پوشش ابر، و سایر شرایط فیزیکی لایه پایینی اتمسفر دریک منطقه جغرافیایی محدود (local Area) در کوتاه مدت با امکان اندازه گیری چند ساعته تا چند روزه است.
Climate : الگوی عمومی بلند مدت شرائط آب و هوایی و اتمسفریک در یک منطقه است که در طول مدت زمانی طولانی از چند ده تا چند هزار سال اندازه گیری میشود.
انواع اقلیم: اقلیم قطبی polar or Ice - اقلیم زیرقطبی یا برفی Subarctic – اقلیم سرد Cool temperate - اقلیم کوهستانی Highland – اقلیم گرم Warm temperate – اقلیم خشک Dry- اقلیم استوایی Tropical – اقلیم دریایی Major Upwelling Zones
تفاوت اقلیم ناشی از الگوهای متفاوت جریانات هوایی و باد و جریانات دریایی در توزیع گرما و بارش است.
انواع جریانات دریایی Currents: جریان آب گرم و جریان آب سرد ناشی از چگالی آب و بادها و جریانات هوایی گرما اقیانوسها را جابجا و باعث تغییر اقلیم و پوشش گیاهی خصوصا در سواحل میگردد. این چرخش در نیم کره شمالی در جهت عقربه ساعت و در نیم کره جنوبی عکس حرکت عقربه هاست. تبادل حرارت در جریانات سطحی-عمقی

3. عوامل موثر در شکل گیری اقلیم یک منطقه
اقلیم یک منطقه عمدتا توسط عوامل زیر تعیین میگردد
1) تابش خورشید یا Solar Radiation
2) چرخش زمین یا Earth Rotation
3) الگوهای جهانی حرکت هوا و آب Global patterns of air & water movement
4) گازهای گلخانه ای greenhouse gases
5) پستی و بلندیهای سطح زمین Earth surface features

4. عناصر موثر سه گانه بر چرخش هوا و جریانات بادی
گرمایش سطحی زمین در اثر تابش آفتاب و دریافت انرژی خورشیدی بیشتر در استوا و کمتر در قطبها بدلیل زاویه تابش
چرخش زمین حول محور خود بوجود آورنده شب و روز و فصلهاست و حرکت سریعتر استوا نسبت به قطب موجب جابجایی گرما از استوا به قطبها و به عکس (سرما) میگردد
ویژگیها و خواص هوا و آب و خاک که موجب بخار آب اقیانوسها بدلیل گرمای خورشید خصوصا در استوا و انتقال گرما توسط بخار آب به آتمسفر و ایجاد چرخه های عظیم انتقال هوا، گرما و رطوبت در حلقه های افقی و عمودی زمین میگردد
شش حلقه عظیم چرخش هوا در دو نیم کره وظیفه انتقال گرما و رطوبت به مناطق مختلف را بعهده داشته و اقلیم های متفاوت و اکوسیستمهای مختلف را ایجاد مینمایند

5. سایر عوامل موثر بر اقلیم
بجز سه عامل انتقال گرما دوعامل زیر نیز موثرند
گازهای گلخانه ای: نسبت مناسبی از بخار آب، اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن در تبدیل بخشی از اشعه ماورای بنفش و مادون قرمز به گرما موثرند و بدون این عامل زمین سرد و بدون حیات بود. افزایش گازهای گلخانه ای بدست بشر موجب افزایش گرما در لایه پایینی اتمسفر و تغییرات اقلیمی میگردد
پستی و بلندیهای زمین: آب دما را نسبت به خاک آرامتر جذب و دفع میکند. این موجب مطبوعیت اقلیم در نواحی مجاور اقیانوسها و دریاچه ها میگردد. بلندیها و کوهستان موجب فشردگی و سرد شدن هوای مرطوب برخاسته از دریا و بارش و ایجاد اکوسیستم جنگلی و مرتعی و سپس بالارفتن و عبور هوای گرم و خشک از ارتفاعات و ورود به جلگه پشت کوهستان و جذب آب از زمین و گیاهان جلگه و بتدریج ایجاد بیابان گردد. این پدیده به Rain shadow effect معروف است. شهرها نیز در تغییر میکرواقلیم موثرند

6. انواع بیومس
Biomes: a large region of terrestrial part of biosphere such as forest, desert, grasslands etc with distinct climate and certain specious
کره زمین به چند بیومس عظیم سوای محل قرار گرفتنشان و بر اساس عوامل زیر تقسیم میگردد: مشابهت اقلیمی، نوع خاک، مشابهت در ارگانیزمها عمدتا فلور و فون
بیومسها خشکی و آبی یکی از چهارلایه اصلی تنوع زیستی محسوب میگردند.
شکل گیری مشابهت اقلیمی: تفاوت در متوسط میزان بارش Precipitation و دما Temperature به شکل گیری مناطق استوایی، معتدل، بیابانی، جنگلی و جلگه ای در شرایط سرما و گرما منتهی میگردد.
مهمترین بیومسها کره زمین شامل: کوهستانی High mountains، قطبی Polar Ice ، توندرا یا مرتعی سرد Arctic Tundra، مرتعی معتدل Temperate grassland، ساوانا یا مرتعی استوایی Tropical Grassland (Savanna)، چاپارال یا جنگلی بلوطی یا مدیترانه ای Chaparral، جنگلی برگ سوزنی یا مخروطیان Coniferous forest، جنگلی برگریز معتدل یا جنگلی فصلی معتدل Temperate Deciduous forest، جنگلی بارانی استوایی Tropical rainforest، جنگلی خشک استوایی Tropical dry forest، بیابانی Desert
بیومسها یکپارچه نبوده بلکه از تکه های موزاییکی اکوسیستمها و جمعیتهای داخل هر اکوسیستم بوجود آمده اند

7. تفاوت اقلیم ناشی از Elevation and Latitude
اقلیم و پوشش با تغییر ارتفاع و تغییر عرض جغرافیایی تغییر میکند. این تغییرات شامل:
تغییرات در عرض جغرافیایی Latitude شامل جنگلهای حاره ای، جنگلهای پاییزه و فصلی، جنگلهای برگ سوزنی، توندرا(علفزار)، منطقه سرد قطبی میگردد.
تغییرات در ارتفاع (اکوسیستمهای کوهستانی) نیز عینا بصورت بالاست. بهمین دلیل این اکوسیستم تولیدگر حیات لقب یافته است.

8. تغییر اقلیم ناشی از میزان بارش و دما
اقلیم و پوشش گیاهی با متوسط میزان بارش و متوسط دما تغییر میکند. و بر اساس میزان بارش از پرباران wet به خشک dry به چهار نوع تقسیم میگردد:
1) منطقه گرم استوایی: این منطقه بین استوا و تا نزدیکی مدار راس السرطان شمالی Tropic of Cancer ونزدیکی مدار راس الجدی جنوبی Tropic of Capricorn در شمال و جنوب استوا قرار دارد و حسب بارش از پرباران به خشک بترتیب به بیومسهای جنگلهای حاره ای یا بارانی استوایی، جنگلهای فصلی استوایی، بیشه زارها و درختچه زارها Scrubland، ساوانا، و کویری تقسیم میشود.
منطقه معتدل: پایین و بالای مدار 30 درجه شمالی و جنوبی حسب بارش از تر به خشک به جنگلی برگریز معتدل یا جنگلی فصلی معتدل Temperate Deciduous، چاپارال، علفزار Grassland ، بیابان تقسیم میگردد.
منطقه زیرقطبی Subpolar : که حول و حوش مدار 60 درجه شمالی و جنوبی حسب بارش از تر به خشک به انواع جنگلهای برگ سوزی و مخروطی تقسیم میگردد.
منطقه قطبی: که عموما بیومسهای توندرا و بیابانهای یخی را شکل میدهد.
دما و بارش یک فاکتور محدود کننده رشدLimiting factor بلند مدت گونه ها نیز محسوب میگردد و به تعیین نوع بیومس ها کمک میکند
در شکل کلی سه نوع بیومس عظیم وجود دارد: بیومس بیابانی، بیومس علفزاری و بیومس جنگلی

9. انواع بیومس های بیابانی
بیابان بیومسی است که در ان میزان متوسط بارش کم و ناگهانی بوده و تغییرات درجه حرارت بین شب و روز بسیار زیاد است زیرا کمبود رطوبت و پوشش گیاهی امکان انتقال آرام درجه حرارت از محیط (خاک) به آتمسفر (هوا) را فراهم نمیسازد.
اکوسیستمهای بیابانی شکننده دارای خاکی با قدرت ترمیم کم تا دهها سال و تنوع گونه ای کم و آرامی سیکل تغذیه slow nutrient cycling میباشند
بر اساس میزان بارش و دما بیابانها به سه گروه تقسیم میگردند
1) بیابانهای حاره ای Tropical Desert : این نوع بیابانها بسیار داغ و خشک در اغلب اوقات سال میباشند و پوشش گیاهی بسیار ضعیف و پر وزش و سطحی سخت، صخره ای و شنی دارند. مانند صحرای بزرگ آفریقا و صحرای نامیبیا. وزش باد در صحرا از 1950 حدود ده برابر شده که علت اصلی ان چرای بیش از حد و خشکسالی و شکستن پوسته سطحی بیابان توسط اتومبیلهای شاسی بلند است. درجه حرارت متوسط ماهانه بین 22 تا بالای 38 درجه در طول سال و بارش تا 25 میلیمتر در دو ماه سال است و هرگز درجه حرارت زیر صفر نمیگردد.
2) بیابانهای معتدل Temperate Deserts : این نوع بیابانها دارای درجه حرارت روزانه بالا در تابستان و نزدیک صفر در زمستان میباشند(بین صفر تا 25 درجه متوسط دمای ماهانه در طول سال). دارای بارش بیشتری در طول سال هستند. پوشش گیاهی آنان را گیاهان خشکی دوست و مقاوم به درجه حرارتهای متغییر و کم آبی مانند کاکتوسها تشکیل میدهند. نمونه این بیابانها بیابان موگاوه در جنوب کالیفرنیاست
3) بیابانهای سرد Cold Deserts : این نوع بیابان دارای پوشش قابل توجه و دمای زیر صفر تا حد -15 درجه در سه ماه از سال و دمای متوسط تا 20 درجه در سایر ماههای سال است. تابستانها گرم و گاهی داغ و زمستانها سرد است. بارش کم ولی بیشتر از بیابانهای حاره ای است و توزیع سالیانه ان بهتر و خصوصا در فصل گرماست. گیاهان و جانوران مانند شتر دوکوهانه خود را به شرایط سرد و نیز خشک تطبیق داده اند

10. انواع بیومس های بوته زاری (علفزار) Grassland
علفزاربیومسی است که دارای رطوبتی بیشتر از بیابان و خشکتر از جنگل است. علفزار با ترکیبی از پدیده های خشکسالی، چرای پستانداران بزرگ و آتش سوزیهای دوره ای همراه است و بهمین دلایل گونه های درختچه ای و جنگلی امکان رشد ندارند.
بر اساس میزان و شکل بارش و دما به سه دسته تقسیم میگردند:
1) ساوانا یا علفزارهای حاره ای: از مجموعه پراکنده ای از درختان دارای خار نظیر آکاسیا و علفزار پوشیده شده است. دارای درجه حرارت گرم در طول سال و فصل پرباران زمستان و کم باران تابستان است. میزان بارش در ششماه از سال بالای 130 میلیمتر در ماه است. متوسط درجه حرارت ماهانه در طول سال تقریبا ثابت و حدود 20 درجه است. دارای پوشش گیاهی قابل توجه است و اکثر فون در این منطقه با کنجهای اکولوژیک متفاوت زندگی میکنند.
2) علفزارهای معتدل Temperate grasslands : زمستانها سرد و نسبتا خشک و تابستانها گرم و پرباران است و حجم بارش ماهیانه در تابستان تا 120 میلیمتر و در زمستان حداقل 35 میلیمتراست. بدلیل خزان سالانه کیاهان دارای خاک حاصلخیز و عمیق است که ریشه گیاهان آنرا در مقابل فرسایش بادی حفظ میکند. این ریشه ها در مقابل اتش سوزی اکوسیستم گیاهی را حفظ میکنند. باد همواره میوزد و تبخیر سریع صورت میگیرد و به آتش سوزی در پاییز منجر میگردد. باد وآتش از رشد درختان جلوگیری میکند. این گونه علفزارها در حال نابودی و تبدیل به مزارع و چراگاهها هستند. گیاهان در آن به پایه کوتاه تا 25 و پایه بلند تا 88 سانتیمتر ارتفاع و پایه متوسط تقسیم میگردد.
3) تندرا یا علفزارهای سرد Cold grassland : در زیر منطقه قطبی قرار دارد و دارای درجه حرارت زیر صفر در اکثر ماههای سال تا منفی 30 درجه است. میزان بارش متوسط و بصورت برف است. زمستان طولانی تاریک و سرد دارد. بادهای سرد تقریبا همیشگی است. کیاهان ابتدایی در زیر لایه برفی زندگی کرده و عمده رشدشان در 7-8 هفته تابستان است. در تابستان محل ظهور حشرات و حضور انواع پرندگان است. عامل تشکیل پرمافورست و یخچالهای طبیعی است.