1. DART DISASTER ASSESSMENT OF READINESS TRAINING
برنامه ارزیابی و آموزش آمادگی خانوارها برای بلایا

2. دستورالعمل انجام برنامه
درسال 1392، سطح آمدگی خانوارهای ایرانی در برابر بلایا 8 از 100 می باشد،لازم است این شاخص در سطح کشور ارتقا یابد تا از بار مرگ،صدمات و سار پیامدهای سوءبر خانوار کاسته شود.
این برنامه سالی یکبار انجام می گیرد و آموزش خانوارها به تدریج در طول سال انجام می شود.
هرخانواردر سال، یکبار مورد ارزیابی و آموزش قرار می گیرد.
ارزیابی براساس فرم ارزیابی و آموزش بر اساس دستورالعمل آموزش خانوار انجام می گیرد.
در هر سال ابتدا فرم ارزیابی تکمیل شده و سپس آموزش انجام می گیرد،فرم ارزیابی در پرونده خانوار قرار می گیرد.
اگرچه گروه هدف برنامه همه اعضای خانواده هستند ولی با توجه به دسترسی راحت تر به زنان مراجعه کننده به مرکز آموزش به آنان ارائه می گردد.
پایش و نظارت هر مرکز و پاسخ گویی به سوالات به عهده مرکز سطح بالاتر است.
هماهنگ کننده مدیریت وکاهش خطر بلایا مراکزی که فرد مشخصی ندارند،همان مسئول رابطین خواهد بود.

3. مسئولیت اجرای برنامه بر اساس جدول زیر می باشد
فعالیت
مرکز بهداشت استان
مرکز بهداشت شهرستان
مرکز بهداشت شهری
پایگاه بهداشتی
مرکز بهداشت روستایی
خانه بهداشت
برنامه ریزی،پایش وگزارش دهی
مدیر وکارشناس مدیریت و کاهش خطر بلایا،کارشناس بهداشت خانواده،مسئول برنامه رابطین
کارشناس مدیریت وکاهش خطر بلایا،کارشناس بهداشت خانواده،مسئول برنامه رابطین
کارشناس مدیریت وکاهش خطر بلایا،کاردان بهداشت خانواده،مسئول برنامه رابطین
بهورز
ارزیابی و آموزش خانوار -
کارشناس بهداشت خانواده،رابطین بهداشت
کاردان بهداشت خانواده،رابطین بهداشت

4. آموزش آمادگی خانوار برای بلایا
تقریبا تمام جمعیت کشور در برابر انواع بلایا قرار دارند و سالانه به طور متوسط حدود 4000 هزار نفردر کشور در اثر این بلایا کشته می شوند و حدود 1.5 میلیون نفر تحت تاثیر قرار می گیرند.لذا در راستای تامین سلامت خانوار،ارتقای آمادگی در برابر بلایا در سر فصل برنامه های پزشک خانواده و نظام ارجاع قرار گرفته است.
آموزش هر چقدر که ساده تر باشد،فهم آن راحت تر و موفق تر خواهد بود.
برای آموزش خانواده ها از سه روش اصلی زیر استفاده می کنیم:
1)تابلو های آموزشی:با دنبال کردن تصاویر این تابلو به اعضاء خانوار آنچه را می خواهید آموزش دهید
2)پرسش و پاسخ مکرر:تا مطمئن شوید اعضاء خانواده هم به اندازه شما مسلط هستند
3)رسم نقشه های خطر: با مشارکت تمام اعضاء خانوار

5. مراجعه فرد به مرکز /پایگاه
مراجعه فرد به مرکز /پایگاه
فلوچارت برنامه ارزیابی و آموزش آمادگی خانواردر برابر بلایا در صورت مراجعه مستقیم مددجو به مرکز
آیا ارزیابی آمدگی خانوار برای او انجام شده است
خیر
بله
ارزیابی آمادگی خانوار برای او انجام ونام او در لیست خطی ثبت می گردد
آیا آموزش آمادگی خانوار برای او انجام شد.
بله
خیر
اطلاعات او در لیست خطی کامل می شود
انجام آموزش با توجه به شرایط امکان نداشت
تاریخ ارزیابی و آمادگی او در سال آینده خواهد بود
مراجعه کننده در تاریخ مورد نظر مراجعه کرد
مراجعه کننده از مرکز خارج می شود
خیر
بله
انجام پیگیری و دعوت مجدد جهت آموزش
آموزش آمادگی خانوار انجام می شود

6. فلوچارت برنامه ارزیابی و آموزش آمادگی خانوار در برابر بلایا در صورت عدم مراجعه مستقیم
برنامه ریزی مسئول رابطین مراکز جهت پیگیری خانوارهای تحت پوشش
آموزش رابطین در خصوص نحوه انجام ارزیابی،تکمیل لیست خطی، و ارائه آموزش گروهی
تحویل فرم های ارزیابی و لیست خطی به رابطین
انجام ارزیابی درب منزل و تکمیل لیست خطی توسط رابطین
دعوت از خانوار جهت شرکت در کلاس آموزشی برنامه ریزی شده در مرکز
تشکیل جلسات آموزشی (جلسات گروهی مذهبی،مساجد و...)،تکمیل لیست خطی وتحویل لیست خطی به مسئول رابطین
مددجو جهت آموزش به مرکز مراجعه کرده است؟
جایگذاری فرم های ارزیابی در پرونده
بله
خیر
پیگیری خانوار جهت آموزش
تکمیل لیست خطی و ارزیابی وآموزش در سال بعد

7. فلوچارت آموزش خانوار برای آمادگی خانوار در برابر بلایا
تهیه بسته آموزشی مفاهیم و اهمیت آمادگی و کاهش خطر بلایا
فلوچارت آموزش خانوار برای آمادگی خانوار در برابر بلایا
جلسه برنامه ریزی برای مقابله با بلایا(توسط مسئول رابطین مرکز به همراه کاردان/کارشناش بهداشت خانواده)
نقشه خطر
ارزیابی سازه ای منزل
ارزیابی غیر سازه ای منزل
کیف اضطراری
برنامه ارتباطی
برنامه تخلیه خانوار
برنامه ریزی برای گروه های آسیب پذیر
هشدار اولیه
اطفای حریق
کمک های اولیه
مشارکت در برنامه های محله
تمرین و مانور

8. مفاهیم و اهمیت آمادگی و کاهش خطر بلایا
مخاطره:اتفاق فیزیکی یا پدیده ای است که می تواند بالقوه خسارت زا باشد. این خسارت می تواندجانی ، مالی یا عملکردی باشد.
مخاطرات به دو دسته تقسیم می شود:1)مخاطرات طبیعی )مخاطرات انسان ساخت
آسیب پذیری:شرایطی است که باعث می شودما در اثر یک مخاطره آسیب ببینیم.در چهار زمینه زیر می توانیم آسیب پذیر باشیم
1)آسیب پذیری سازه ای 2)آسیب پذیری غیر سازه ای )آسیب پذیری فردی 4)آسیب پذیری عملکردی
ظرفیت:عوامل مثبتی است که توانایی ما را برای مقابله با مخاطرات افزایش می دهند. مثل داشتن اطلاعات کافی،وجود کیف اضطراری در خانه، انجام مانور زلزله در خانوار و امثالهم
خطر: هر چقدر احتمال یک مخاطره و شدت آن و همچنین آسیب پذیری ما بیشتر باشد ولی آمادگی مان کمتر باشد، احتمال اینکه کشته یا مجروح شویم و یا اموالمان آسیب ببینند، بیشتر است. در این صورت می گوییم ما با خطر بالایی مواجه هستیم.
مدیریت خطر بلایا چیست و چند مرحله دارد؟
مدیریت خطر بلایا عبارت است از اقداماتی که برای کاهش خطر بلایا یا افزایش آمادگی در برابر مخاطرات انجام می دهیم وشامل 4 مرحله زیر است:1)پیشگیری 2)آمادگی )پاسخ )بازتوانی وبازسازی

9. جلسه برنامه ریزی خانوار در برابر بلایا
هر خانوار باید حداقل یکبار درسال(ترجیحا سه ماه یکبار)دور هم جمع شوند و درباره مسایل زیر با هم بحث و گفتگوکنند:
1)چه مخاطراتی خانوار را تهدید می کنند؟
2)مهمترین این مخاطرات کدامند؟
3)خانواده چه راه حل هایی را باید اتخاذ کند تا برای این مخاطرات آماده باشد؟
رسم نقشه خطر:
روشی آموزشی است که در کشور های مختلف از جمله ژاپن همچنین کشور خودمان در استان های گلستان،کرمان و تهران بسیار موثر بوده است.در این روش شما مشارکت تمام خانواده را جلب می کنید و خانواده شرایط خطر خود را به تصویر می بیند.

10. ارزیابی خطر غیر سازه ای ارزیابی خطر سازه ای
عوامل غیر سازه ای در یک منزل عبارتند از هر جزئی غیر ازسقف،دیوار و ستون راهکارهای کاهش آسیب پذیری غیر سازه ای: حذف عامل: جابجا کردن عامل محکم کردن عامل در جای خود تغییر شکل عامل نصب سامانه های هشدار اولیه تعمیر تاسیسات
مهمترین عامل مرگ در بلایای طبیعی در ایران، ساختمان های غیر مقاوم است.لذا ضروری است نظام سلامت در این خصوص چاره ای بیندیشد. راهبرد ممکن در این خصوص افزایش دانش خانوارها است.سازه هر منزل عبارت است از دیوارها،سقف ها و ستون ها.لازم است مقاومت سازه هر منزل در برابر مخاطرات مهم توسط یک فرد متخصص سنجیده شود.توصیه می شود این کار سالانه تکرار شود.

11. مراحل و اقدامات هشدار اولیه برای یک منطقه یا محله
مرحله
عنوان
اقدام لازم
زرد
معادل“اطلاعیه ” سازمان هواشناسی
1)جلسه ستاد بحران منطقه یا محله را تشکیل دهید
2)مطمئن شوید که سیستم ارتباطی شما با بالا دست ،پایین دست ومردم منطقه یا محله خودتان برقرار است.
نارنجی
معادل ”اخطاریه“سازمان هواشناسی
1)اقدامات مرحله زرد را انجام دهید
2)با بالا دست تماس بگیرید
3)با ایستگاه های پیش بینی تماس بگیرید
4)به مردم بگویید که آماده باشند
5)به ستاد شهرستان و سایر مراکز ارتباطی اطلاع دهید.
قرمز
معادل تصمیم گیری ستاد بحران منطقه یا محله برای تخلیه
1)از مردم بخواهید که منازل را تخلیه کنند وبه مناطق امن پناه ببرند
2)خطر سیل را به پایین دست اطلاع دهید
3)مردم را به نقاط امن هدایت کنید.
4)به ستاد شهرستان و سایر مراکز ارتباطی اطلاع دهید
شرایط تخلیه:
1)اطلاع از وقوع مخاطره در بالا دست
2)اعلام ستاد حوادث شهرستان
3)اعلام بالا دست
4)توافق ستاد بحران منطقه یا محله براحتمال وقوع مخاطره

12. شاخص های برنامه: ردیف شاخص نام شاخص 1
پوشش برنامه ارزیابی آمادگی خانوار در برابر بلایا
تعداد خانواری که برنامه ارزیابی آمادگی خانوار در آن اجرا شده،تقسیم بر تعداد کل خانوار،ضربدر 100 2
تعداد خانواری که برنامه آموزش خانوار در برابر بلایا در آن اجرا شده تقسیم برتعداد کل خانوار،ضربدر 100 3
میزان آمادگی خانواردربرابر بلایا
جمع امتیاز ارزیابی آمادگی خانوارها تقسیم بر تعداد خانوار ارزیابی شده،ضربدر 6.7(شش وهفت دهم)