1. UVOD U PRENOS PODATAKA
II poglavlje

2. MODEL KOMUNICIRANJA
Razmena podataka se definiše kao proces pouzdanog slanja podataka izmedju dva ili većeg broja učesnika u komuniciranju.
Podaci koji se razmenjuju mogu biti veoma raznorodni, a obično su to:
računarski fajlovi (datoteke)
digitalizirani signali slike
telemetrijski merni rezultati sa udaljenih postrojenja (kao što su pumpne stanice i dr.)
centralne baze za nadgledanje i upravljanje složenim procesima u industriji, itd.

3. POJEDNOSTAVLJENI MODEL KOMUNICIRANJA
opšti blok dijagram

4. POVEZIVANJA DVA PERSONALANA RAČUNARA

5. KLJUČNI ELEMENTI MODELA KOMUNICIRANJA
izvorište - uredjaj koji generiše podatke za prenos
predajnik - podaci koji se generišu od strane izvorišta ne prenose se direktno do predajnika. Obično predajnik transformiše i kodira informaciju na takav način da generiše električni signal čija je forma pogodna za prostiranje kroz prenosni medijum
prenosni sistem - može biti par žica, ili kompleksna mreža koja povezuje izvorište i odredište.
prijemnik - prihvata signal od prenosnog sistema i konvertuje ga u formi koja je odgovarajuća za odredišni uredjaj
odredište - prihvata podatke sa izlaza prijemnika.

6. MREŽNI HARDVER
Ne postoji neka opšta taksonomija (sistematizacija) na osnovu koje delimo računarske mreže.
Koriste se dve, čini se ravnopravne podele, od kojih se:
prva zasniva na tehnologiji prenosa,
druga zasniva na obimu mreže.

7. PODELA NA OSNOVU TEHNOLOGIJE PRENOSA
Razlikujemo dva tipa tehnologija prenosa, a to su:
mreže tipa emisija-svima (broadcast networks)
mreže tipa tačka-ka-tački (point-to-point networks)

8. EMISIJA SVIMA
Kod mreže tipa emisija-svima postoji jedinstveni komunikacioni kanal koji je zajednički za sve mašine u mreži.
Kratke poruke koje nazivamo paketi, predaju se od strane bilo koje mašine, a primaju ih sve ostale.
Adresnim poljem (sastavni deo paketa) specificira se kojoj je mašini poruka namenjena.
Nakon prijema paketa, svaka mašina proverava adresno polje. Ako je paket namenjen toj mašini, ona vrši njegovu obradu, a za slučaj da nije, mašina ga ignoriše.
Moguća je i varijanta da se paket adresira na takav način da ga primaju svi (zajednička adresa za sve mašine). Ovaj način rada se naziva emisija-svima (broadcasting).
U slučaju kada paket prima samo odredjeni podskup mašina takvu emisiju nazivamo selektivnu (multicasting).

9. TAČKA-KA-TAČKI
Mrežu tipa tačka-ka-tački čini veći broj veza koje egzistiraju izmedju parova mašina.
Da bi se prešao put od izvorišta do odredišta paket kod ovog tipa mreže mora prvo da prodje (poseti) jednu ili veći broj usputnih mašina.
Često postoji veći broj puteva, različitih dužina, tako da su efikasni algoritmi za trasiranje (rutiranje) paketa od izuzetne važnosti kod ovih mreža.
Postoji jedno opšte pravilo da se manje, geografski lokalizovane, mreže realizuju na principu emisija-svima (broadcasting), a veće mreže na bazi tačka-ka-tački (point-to-point) pristupa.

10. PODELA PO OBIMU
Alternativni kriterijum za klasifikaciju mreža zasniva se na njihovom obimu.
Pojam obim se odnosi na prostor u kome su računari rasporedjeni.
rastojanje izmedju procesora
lokacija procesora
primer
0.1 m
na štampanoj ploči
visoko paralelne mašine (SIMD tipa)
1 m
u reku (ramu)
multiprocesori, multiračunari
10 m
soba
LAN (Local Area Network)
100 m
zgrada
1 km
kompleks zgrada
10 km
grad
MAN (Metropolitan Area Network)
100 km
zemlja
WAN (Wide Area Network)
1000 km
kontinent km
planeta
Internet

11. PODELA U ODNOSU NA BRZINU

12. MREŽNI SOFTVERI
Tipični zadaci koji se pri prenosu podataka obavljaju su sledeći:
Izvorišni sistem mora da:
aktivira direktni put za prenos podataka,
informiše komunikacionu mrežu o nameri da želi da ostvari vezu sa odredišnim sistemom
Izvorišni sistem mora da ustanovi da li je odredišni sistem spreman da primi podatke.
Fajl transfer aplikacija izvorišnog sistema mora da ustanovi da li je fajl manager program odredišnog sistema spreman da prihvati i memoriše fajl koji je namenjen odredjenom (specificiranom) korisniku.
Ako su korišćeni fajl formati oba sistema nekompatibilni, tada jedan od sistema mora da obavi funkciju prevodjenja jednog oblika formata u drugi.

13. PROTOKOL ARHITEKTURA
Mora da egzistira visok nivo saradnje izmedju oba računarska sistema kao učesnika u prenosu podataka.
Umesto da se logika za obavljanje ovog složenog zadatka implementira kao jedinstveni modul, zadatak se obično deli na podzadatke, pri čemu se svaki zadatak implementira posebno.
Kod protokol arhitekture, moduli su uredjeni u vertikalni-redosled (nazvan stack).
Svaki nivo stack-a obavlja odgovarajući podskup funkcija koji je potreban za komuniciranje sa drugim sistemom.
Niži nivo obavlja primitivniju funkciju, ali takodje i servise (usluge) za potrebe narednog višeg nivoa.
U idealnom slučaju, nivoi treba da su tako definisani, da promene jednog nivoa ne zahtevaju promene na drugim nivoima.

14.  RAVNOPRAVNI NIVOI
Da bi se ostvarila korektna razmena podataka, izmedju dva računara, isti skup nivovskih-funkcija mora da egzistira kod oba sistema.
Komunikacija se ostvaruje zahvaljujući egzistenciji odgovarajućih ravnopravnih-nivoa (peer levels), kod oba sistema koji medjusobno komuniciraju.
Peer nivoi komuniciraju pomoću formatiranih blokova podataka poštujući pri tome skup pravila ili dogovora (konvencija) koje nazivamo protokol

15. KARAKTERISTIKE PROTOKOLA
Protokole krakteriše:
sintaksa - odnosi se na format blokova podataka.
semantika - tiče se upravljačke (kontrolne) informacije u čijoj je nadležnosti koordinacija rada oba sistema, kao učesnika u razmeni podataka, kao i načinima manipulisanja sa greškama koje se mogu javiti u toku prenosa.
tajming (sinhronizacija) - odnosi se na uskladjivanje brzine prenosa podataka kao i sekvenciranje poruka.

16. PETONIVOVSKI MODEL
virtuelna komunikacija je predstavljena isprekidanim linijama
fizička komunikacija je označena punim linijama.
izmedju svakog para susednih slojeva postoji interfejs
interfejs definiše koje primitivne operacije i servise se od strane nižeg nivoa nude višem nivou

17. PROTOKOL ARHITEKTURE I MREŽE
Skup nivoa i protokola naziva se mrežna arhitektura.
Lista protokola koji se koriste od strane nekog sistema, pri čemu je jedan protokol dodeljen jednom nivou, poznata je pod imenom protokol-magacin (protocol stack)

18. PROTOKOLI KOD POJEDNOSTAVLJENE ARHITEKTURE

19. DEFINICIJA PDU-a
Kombinacija podataka sa narednog višeg nivoa kao i upravljačke informacije tekućeg nivoa naziva se jedinica-podataka-protokola (protocol data unit-PDU)
PDU obično sadrži sledeću informaciju:
odredišni port
redosledni broj
kôd za detekciju grešaka u prenosu

20. JEDINICE-PODATAKA-PROTOKOLA

21. RAD PROTOKOL-ARHITEKTURE

22. ISO is the organization. OSI is the model.
ISO-OSI MODEL
ISO is the organization. OSI is the model.

23. ISO-OSI REFERENTNI MODEL

24. SUMMARY OF LAYERS

25. FUNKCIJE NIVOA KOD OSI MODELA

26. KORIŠĆENJE OSI MODELA

27. ENKAPSULACIJA

28. OSI LAYERS

29. An exchange using the OSI model
Headers are added to the data at layers 6, 5, 4, 3, and 2.
Trailers are usually added only at layer 2.

30. Physical Layer

31. Data Link Layer

32. Node-to-node delivery

33. Network Layer

34. End-to-end delivery

35. Transport Layer

36. Reliable end-to-end delivery of a message

37. Session Layer

38. Presentation Layer

39. Application Layer

40. OSI Reference Model Layers

41. ARHITEKTURA PROTOKOLA TCP/IP
Skup protokola koji se koristi za prenos podataka po Internetu je poznat pod imenom Transmission Control Protocol / Internet Protocol (TCP/IP).
U suštini skup protokola čini jednu kolekciju protokola pri čemu se ti protokoli koriste kao Internet standardi definisanih od strane Internet Architecture Board (IAB)
Ne postoji oficijelni TCP/IP protokol model kakav je to bio slučaj sa OSI.

42. Nivoi kod TCP/IP
Držeći se ISO-OSI modela kao uzora, komunikacioni zadatak kod TCP/IP-a je moguće organizovati u sledeća pet relativno nezavisna nivoa:

43. Summary of duties

44. Odnos TCP/IP i OSI modela

45. PDU JEDINICE KOD TCP/IP

46. PROTOKOLI I MREŽE KOD TCP/IP MODELA
Protokoli višeg nivoa imaju sledeću namenu:
TELNET - virtuelni terminal; FTP - fajl transfer protokol; SMTP - elektronska pošta;
DNS – (domain name service) preslikava imena hostova u mrežne adrese;
HTTP - pribavljanje stranica sa World Wide Web; UDP - user datagram protocol;
ARPANET, SATNET – se odnose na poznate računarske mreže.

47. Peer-to-peer processes

48. An exchange using the Internet model

49. Physical layer
Note:
The physical layer is responsible for transmitting individual bits from one node to the next.

50. Data link layer
Note:
The data link layer is responsible for transmitting frames from one node to the next.

51. Node-to-node delivery

52. Example
A node with physical address 10 sends a frame to a node with physical address 87. The two nodes are connected by a link. At the data link level this frame contains physical addresses in the header. These are the only addresses needed. The rest of the header contains other information needed at this level. The trailer usually contains extra bits needed for error detection

53. Network layer
Note:
The network layer is responsible for the delivery of packets from the original source to the final destination.

54. Source-to-destination delivery

55. Example
If we want to send data from a node with network address A and physical address 10, located on one LAN, to a node with a network address P and physical address 95, located on another LAN. Because the two devices are located on different networks, we cannot use physical addresses only; the physical addresses only have local jurisdiction. What we need here are universal addresses that can pass through the LAN boundaries. The network (logical) addresses have this characteristic.

56. Transport layer
Note:
The transport layer is responsible for delivery of a message from one process to another.

57. Reliable process-to-process delivery of a message

58. Example- spliting data into packets
This figure shows an example of transport layer communication. Data coming from the upper layers have port addresses j and k (j is the address of the sending process, and k is the address of the receiving process). Since the data size is larger than the network layer can handle, the data are split into two packets, each packet retaining the port addresses (j and k). Then in the network layer, network addresses (A and P) are added to each packet.

59. Application layer
Note:
The application layer is responsible for providing services to the user.

60. Organizacije za donošenje standarda kod prenosa podataka

61. ISO
International Standards Organization (ISO) je internacionalna organizacija za standardizaciju širokog delokruga.
ISO je volonterska organizacija koja ne primorava potpisivanje ugovora (kao obavezu) a čine je članovi vladinih komiteta za standarde iz različitih zemalja sveta.
ISO kreira skup pravila i standarda za razmenu grafičkih i tekstualnih dokumenata i ukazuje na način ostvarivanja modela koji se odnose na postizanje kompatibilnosti u radu uredjaja i sistema, podizanju i očuvanju kvalitetu usluga, povećanju produktivnosti i smanjenju cena.
ISO je odgovoran za obraćanje (davanje saglasnosti) i koordinisanju rada drugih organizacija za standarde.

62. ITU
International Telecommunications Union- Telecommunication Sector (ITU-T)- raniji naziv ove organizacije je bio Comite Consultatif International de Telegraphie et Telephonie (CCITT), je jedna od četiri dela International Telecommunication Union sa sedištem u Ženevi, Švajcarska. Članovi ITU-T se delegiraju iz vladinih institucija zemalja širom sveta. Danas ITU-T je organizacija za standarde u okviru Ujedinjenih Nacija (UN) i donosi skup pravila i standarde za telefoniju i prenos podataka.

63. ITU – prod. ITU-T je donela tri skupa specifikacija:
V serija- odnosi se na sprezanje modema u cilju prenosa podataka preko telefonskih linija;
b) X serija- tiče se prenosa podataka preko javnih digitalnih mreža, -ova i directory servisa; i
c) I i Q serije- odnose se na Integrated Services Digital Networks (ISDN) i njegovo proširenje Broadband ISDN (često nazvan Information Superhighway)
ITU se deli na 14 studijskih grupa koje koje pripremaju preporuke iz različitih oblasti, kakve su recimo rad mreža i servisa, tarifiranje i naplaćivanje usluga, upravljanje radom mreža i održavanje, zaštita od elektromegnetnih efekata, multimedijalni servisi i sistemi, itd.

64. IEEE
The Institute of Electrical and Electronics Engineering (IEEE) – internacionalna profesionalna organizacija osnovana u USA, a čine je inženjeri iz oblasti elektronike, računarstva, komunikacije i energetike.
IEEE je trenutno najveće profesionalno udruženje.
IEEE usko saradjuje sa ANSI u razvoju standarda za komuniciranje i procesiranje informacija sa osnovnim ciljem da se ostvari napredak na polju teorije, kreativnosti, i povećenja kvaliteta u bilo kojoj oblasti elektrotehnike.

65. EIA
Electronics Industry Association- je neprofitno privredno udruženje u USA koje ustanovljava i preporučuje standarde.
Aktivnosti EIA su pre svega okrenute ka razvoju standarda, povećanju svesti u javnosti o opravdanosti korišćenja standarda, i lobiranju.
EIA je odgovorna za razvoj RS (Recommend Standards) niza standarda za prenos podataka.

66. TIA
Telecommunication Industry Association – je vodeće privredno udruženje u industriji telekomunikacija i informacione tehnologije.
TIA pospešuje razvoj biznisa i kompetitivnog tržišta, vrši privredne promocije i učestvuje u razvoju standarda.
Predstavnici TIA su proizvodjači komunikacione i informacione tehnologije i pružaoci usluga (servisa).
TIA aktivno učestvuje u uskladjivanju aktivnosti na polju razvoja kompetitivnog i inovativnog tržišnog okruženja.

67. IAB
Internet Architecture Board (IAB) je tehnička konsultativna grupa u okviru Internet udruženja koja ima sledeća zaduženja:
nadgleda arhitekture i protokole koji se koriste od strane Internet-a
upravlja procesima koji se koriste za kreiranje Internet standarda i predstavlja apelaciono telo koje učestvuje u rešavanju sporova kada se adredjeni standardi ne sprovode od strane učesnika
odgovorna je za administriranje i dodelu Internet brojeva (adresa)
kao predstavnik Internet udruženja zastupa njegove interese u medjusobnim odnosima sa drugim organizacijama za standarde.
pruža savete tehničke, arhitekturne, proceduralne i druge prirode koji se odnose na Internet tehnologije

68. IETF
Internet Engineering Task Force (IETF) – je veliko internacionalno udruženje projektanata mreža, operatera, proizvodjača opreme i istraživača zaduženih za evoluciju Internet-a i korektan rad Internet-a.

69. IRTF
Internet Research Task Force (IRTF)- promoviše istraživanja od važnosti za evoluciju budućeg Internet-a. Ovu grupu čine istraživačke grupe koje dugoročno rade na razvoju Internet protokola, aplikacija, arhitektura i tehnologija.

70. Neke standardne tabele
Decibel Values and Corresponding Factors
Increase
Factor
Decrease
0 dB
1x (same)
1 dB
1.25x
0.8x
3 dB 2x
0.5x
6 dB 4x
6 db
0.25x
10 dB
10x
0.1x
12 db
16x
12 dB
0.06x
20 dB
100x
100 dB
0.01x
30 dB
1000x
0.001x
40 dB
10,000x
0.0001x

71. Neke standardne tabele
Common mW to dBm Values (Approximate)
dBm mW
0 dBm
1 mW
1 dBm
1.25 mW
-1 dBm
0.8 mW
3 dBm
2 mW
-3 dBm
0.5 mW
6 dBm
4 mW
-6 dBm
0.25 mW
7 dBm
5 mW
-7 dBm
0.20 mW
10 dBm
10 mW
-10 dBm
0.10 mW
12 dBm
16 mW
-12 dBm
0.06 mW
13 dBm
20 mW
-20 dBm
0.05 mW
15 dBm
32 mW
-15 dBm
0.03 mW
17 dBm
50 mW
-17 dBm
0.02 mW
20 dBm
100 mW
0.01 mW
30 dBm
1000 mW (1 W)
-30 dBm
0.001 mW
40 dBm
10,000 mW (10 W)
-40 dBm mW