2. دكترسيدمحسن حسيني ارسنجاني
روش تحقيق
دكترسيدمحسن حسيني ارسنجاني

3. با شنيدن واژه تحقيق چه مفهومي از آن به ذهن انسان متبادر مي شود ؟

4. 1) رسيدن ، بررسي ، مطالعه ، حقيقت و گاهي حقيقت يابي
2 ) فعاليت‌هاي منظمي كه به توليد و كشف دانش جديد و سازمان يافته منتهي شود.
3 ) فعاليت براي رسيدن به شناخت آنچه براي انسان ناشناخته است .

5. از چه راههايي مي توان
به شناخت دست يافت ؟

6. راههاي شناخت و كسب دانش 1) تجربه Experience
2 ) استناد به مقام صلاحيت دار Outhority
3) منطق Logic
4 ) روش علمي Scientific Method

7. 1ـ تجربه ابتدايي ترين و در عين حال فراگيرترين روش كسب اطلاعات است .
  ابتدايي ترين و در عين حال فراگيرترين روش كسب اطلاعات است .
در اين روش اطلاعات بي‌واسطه و به طور مستقيم توسط فرد استفاده كننده از اطلاعات حاصل مي‌شود .
تجارب شخصي عمدتاً برخواسته از دانش حسي است .

8. محدوديتهاي تجربه
  دانش حسي به واسطه خطاي احساس غيرقابل اطمينان و ناقص است .
محدوديت در تجربه ـ همه امور را نمي‌توان تجربه كرد .
تجربه شديداً تحت تأثير ذهنيت افراد است .

9. 2ـ استناد به مقام صلاحيت‌دار
  رجوع به كارشناسان ، متخصصان و مراكز ذيصلاح در زمينه‌هاي موردنظر
پذيرش قول و فعل مقامات ذيصلاح به عنوان واقعيتهاي قابل استناد
محدوديتهاي استناد به مقام صلاحيت‌دار
نحوه كسب دانش و اطلاعات از سوي مقامات صلاحيت‌دار « آيا آنان دچار اشتباه نمي‌شوند» ؟
اختلاف نظر صاحبنظران در امر واحد

10. الف) روش قياسي deductive method
3ـ منطق
  اگر به كمك عقل , دانش حسي توسعه داده شود دانش قابل اعتمادتري حاصل مي‌شود .
 منطق از دو طريق براي رسيدن به شناخت به انسان كمك مي‌كند :
الف) روش قياسي deductive method
ب) روش استقرايي inductive method

11. الف) روش قياسي قياس در لغت به معناي سنجش ، اندازه گيري و تخمين است .
استدلال قياسي نتيجه گيري با دلايل كافي از كل به جزء است يا رسيدن مدلل از قوانين كلي و عمومي به موارد جزئي و خاص را گويند .
شايد اولين حركت قابل ملاحظه در پيدايش رويكرد منظم و سيستماتيك براي كشف واقعيات باشد .
از كنار هم گذاشتن واقعيات پذيرفته شده و استنتاج يك نتيجه از آن , حاصل مي شود .

12. اجزاء‌ قياس محدوديتهاي قياس مقدمه كبري انساني فاني است .
مقدمه كبري انساني فاني است .
نتيجه علي فاني است .
مقدمه صغري علي انسان است .
محدوديتهاي قياس
  نتيجه قياسي منطقي به هيچ وجه از محدوده مقدمات فراتر نمي‌رود .
صحت نتيجه مستقيماً به صحت مقدمات بستگي دارد. اطمينان از صحت مقدمات از اهميت خاصي برخوردار است .
چون نتيجه فرآيند تحقيق علمي توليد و كشف دانش جديد است ، پس اين فرآيند نمي‌تواند صرفاً بر پايه استدلال قياسي بنا شود .

13. ب) روش استقرايي انواع استقراء
استقراء در لغت به معناي جستجو كردن و كنجكاوي كردن است .
استدلال استقرايي يعني رسيدن ذهن از جزء به كل
بررسي اجزاء يك قضيه و رسيدن به يك حكم كلي
انواع استقراء
استقراء تام بررسي كليه اعضاء يك مجموعه
استقراء ناقص بررسي گروهي از اعضاء يك مجموعه

14. تفاوت قياس و استقراء 1) قياس از كل به جزء و استقراء از جزء به كل
 1) قياس از كل به جزء و استقراء از جزء به كل
2) پذيرفتن مقدمات قياس مساوي است با پذيرفتن نتيجه قياس ( اگر مقدمات قياسي را بپذيريم ولي نتيجه را نپذيريم دچار نوعي تناقض منطقي شده‌ايم) ولي در استقراء اينچنين نيست. نپذيرفتن نتيجه در صورت پذيرفتن مقدمات تناقض عقلي و منطقي ايجاد نمي‌كند .

15. مفهوم شناسي تحقيق علمي

16. روش علمي :
به اين روش , روش حل مسئله ، روش عقلاني، روش استدلال قياسي ـ استقرايي ، روش آزمايشي نيز گفته‌اند .
روش منظم شناخت و كسب دانش و اطلاعات است .
تغيير كنترل و هدايت شده يك موقعيت غيرثابت يانامعين به موقعيتي كه از لحاظ مشخصات و روابط كاملاً معين و ثابت است.
تحقيق علمي فرآيند جستجوي منظم براي مشخص كردن موقعيت نامعين است .

17. ويژگي هاي تحقيق علمي

18. 1 ) مجموعه فعاليتهاي مرتبط با هم است كه آن را به فرآيند جستجو مبدل كرده است .
2 ) ساختار فعاليتهاي آن بر پايه يك نظم منطقي استوار است .
3 )‌ در صدد روشن كردن رابطه , اثر يا تفاوت بين پديده‌هاست .
4 ) مستلزم توليد، جمع‌آوري و كاربرد داده هاي جديد يا سازماندهي مجدد داده‌هاي موجود براي حل مسائل موردنظر است .

19. 5 ) نيازمند تخصص است - محقق بايد :
الف ) صلاحيت روش شناسي داشته باشد .
ب ) دانش محتوي داشته باشد .
6 ) نتيجه آن توليد دانش نو به صورت مدون است .
7 ) بدليل نظم و ترتيبي كه دارد يكي از نيرومندترين ابزارها براي حل مسائل و پاسخ به سئوالات است .

20. مراحل در روش علمي شناخت مسئله يا سئوال
بيان يا روشن نمودن مسئله يا سئوال
تعيين داده هاي مورد نياز و چگونگي جمع‌آوري آنها
سازماندهي اطلاعات
تفسير و نتيجه گيري

21. مراحل روش علمي احساس مسئله تعريف مسئله جمع آوري اطلاعات
(داده ها)
حدس راه حلهاي احتمالي
تجزيه و تحليل
تفسير و
نتيجه گيري

22. دسته بندي تحقيقات
( انواع تحقيق )

23. دسته بندي پژوهشها بر مبناي هدف
تحقيقات بنيادي Fundamental research
تحقيقات كاربردي Applied research
تحقيقات توسعه اي research Developmental

24. دسته بندي پژوهشها بر مبناي نحوه كنترل
آزمايشي Experimental
تاريخي
توصيفي
غيرآزمايشي Non-experimental
پيمايش Survey
همبستگي Co relational
پس رويدادي Ex-Post facto
مورد پژوهي Case-Study

25. دسته بندي پژوهشها بر مبناي داده ها و تحليل آن
كمي Quantitative
مشاركتي Participatory
يادگيري عملي Action learning
اقدام انعكاسيReflective Practice
اقدام پژوهي Action Research
كيفي
Qualitative

26. دسته بندي پژوهشها بر مبناي مكان گرد آوري داده ها
تحقيق ميداني Field research
كتابخانه اي library research
آزمايشگاهي laboratory research
تحقيق غير ميداني
infield research

27. مهندسي طرح تحقيق

28. انتخاب موضوع يا مسئله تحقيق
  اولين در عين حال دشوارترين فعاليت در فرآيند تحقيق علمي است .
دشواري اين مرحله بواسطه نبودن مسئله براي تحقيق نيست بلكه بواسطه دلايل زير است :
محدوديت دانش
عدم دقت
عدم توانمندي افراد محقق

29. عوامل مؤثر بر انتخاب مسئله تحقيق
  تمايلات و علائق شخص محقق
  نيازها (به عنوان شالوده انجام تحقق)
تغييرات فن‌آوري

30. منابع انتخاب مسئله تجارب محقق تجارب متخصصين استفاده از نظريه‌ها
مطالعه متون و تحقيقات انجام شده مربوط به مسئله
بهره‌گيري از اولويتهاي تحقيقاتي دستگاه‌هاي اجرايي يا صنعتي

31. ويژگيهاي موضوع يا مسئله تحقيق
 حتي‌الامكان رابطه بين دو يا چند پديده را مورد بررسي قرار دهد .
روشن، بدون ابهام و صريح باشد .
از طريق روشهاي تحقيق علمي قابل بررسي باشد .
بيانگر مسائل اخلاقي نباشد و يا مسائل اخلاقي توليد نكند .
حتي‌الامكان جديد باشد .
براي محقق مهم بوده با ويژگيهاي وي منطبق باشد .
دامنه موضوع بايد محدود باشد .

32. بيان مسئله يا موضوعproblem definition
  آنچه بايد معين يا حل شود را دقيقاً روشن كند .
حوزه مورد مطالعه را با يك سئوال دقيقاً محدود كند .

33. اهميت و ضرورت مسئله چرا انجام آن ضرورت دارد ؟
انجام آن داراي چه ارزشي است ؟
نتايج حاصل از آن به چه كار مي‌آيد ؟

34. ارزشيابي مسئله تحقيق آيا مسئله تحقيق به روز (جديد) است ؟
آيا مسئله تحقيق رابطه بين پديده ها را مورد بررسي قرار مي‌دهد؟
آيا مسئله تحقيق روشن و ‌صريح بيان شده است ؟
آيا دامنه مسئله تحقيق محدود شده است ؟
آيا براي تحقيق منابع مالي لازم در اختيار است ؟
آيا امكانات پرسنلي، زماني، تجهيزاتي لازم براي تحقيق وجود دارد؟
آيا محقق اساساً شهامت انجام تحقيق را دارد؟

35. آيا مسأله با علائق و تمايلات محقق همخواني دارد؟
آيا مسئله از اهميت و ارزش لازم براي مطالعه برخوردار است ؟
آيا انجام تحقيق با توجه به روشهاي علمي تحقيق امكانپذير است؟
آيا يافته‌هاي تحقيق نياز خاصي را برطرف مي‌كند؟
آيا موضوع تحقيق مسائل اخلاقي و حيثيتي توليد نمي‌كند؟
آيا اطلاعات لازم براي انجام تحقيق در دسترس هست يا مي‌توان توليد كرد؟
آيا روشها ، وسائل و ابزارهاي لازم با روايي) (Validityو پايايي (Reliability)كافي در اختيار محقق هست؟

36. اهداف تحقيق صورتهاي هدف
  هدف , نقطه يا جهتي است كه فعاليتها در فرآيند تحقيق متوجه آن است .
اهداف از يك سو زمينه‌هاي هماهنگي فعاليت هاي تحقيق را فراهم مي‌كند و از سوي ديگر جهت و ميزان پيشرفت جريان تحقيق را نشان مي‌دهد .
صورتهاي هدف
اهداف يا هدف كلي
اهداف خرد يا ويژه

37. هدف كلي بيان مقصود و منظور نهايي به صورت گسترده است .
 بيان مقصود و منظور نهايي به صورت گسترده است .
محور و جهت اصلي را براي برقراري رابطه و درك مسئله به خوبي نشان مي‌دهد .
مستقيماً از موضوع گرفته مي‌شود .

38. ويژگيهاي هدف كلي
مقصود نهايي تحقيق را به گونه‌اي روشن و صريح بيان مي‌كند .
محدوده تحقيق را مشخص مي‌نمايد .
بقدر كافي واضح، قابل فهم و غيرقابل تفسير است .
نتايج آن يك موقعيت نامعين يا يك مسئله را حل مي‌كند .

39. اهداف ويژه خرده مسئله‌هاي تحقيق نيز ناميده مي‌شوند .
  خرده مسئله‌هاي تحقيق نيز ناميده مي‌شوند .
محقق دقيقاً توضيح مي‌دهد كه در تحقيق بدنبال چيست ؟
اهداف ويژه هم ميسر حركت را مشخص مي‌كند و هم ملاكهاي عيني براي ارزشيابي تحقيق را بدست مي‌دهند .

40. فرضيه ‌ Hypothesis
  تعريف:
« فرضيه عبارت است از پيش بيني راه‌حلهاي احتمالي و مشخص و يا حدس خردمندانه مبتني بر دانش و آگاهيهاي گذشته درباره چگونگي رابطه بين دو يا چند پديده كه در محك آزمون عملي سنجيده مي‌شود. »

41. 3ـ فرضيه‌هايي كه درصدد كشف رابطه علت و معلولي بين پديده ها هستند .
فرضيه‌ها در توصيف رابطه بين پديده ها به چهار شكل ظاهر مي‌شوند
 1ـ فرضيه‌هايي كه در پي بررسي تفاوت يك يا چند پديده با يك يا چند پديده ديگر هستند .
2ـ فرضيه‌هايي كه بدنبال بررسي ميزان رابطه و جهت همبستگي بين دو يا چند پديده هستند .
3ـ فرضيه‌هايي كه درصدد كشف رابطه علت و معلولي بين پديده ها هستند .
4- فرضيه‌هايي كه در پي بررسي اثر يك يا چندپديده بر يك يا چند پديده ديگر هستند .

42. ويژگيهاي فرضيه فرضيه بايد قدرت روشنگري و تبيين داشته باشد .
  فرضيه بايد قدرت روشنگري و تبيين داشته باشد .
فرضيه بايد رابطه مورد انتظار بين پديده‌ها را بيان كند .
فرضيه بايد قابل آزمون باشد .
فرضيه بايد با بدنه دانش موجود سازگاري و همخواني داشته باشد .
فرضيه بايد تا حدامكان كوتاه و ساده بيان شود .

43. انواع فرضيه و نحوه بيان آنها
 فرضيه تحقيق H : research hypothesis 1
فرضيه‌هايي كه ادعا مي‌كنند بين پديده‌هاي مورد نظر رابطه ، اثر يا تفاوت وجود دارد.
فرضيه‌ صفر H : null hypothesis
فرضيه‌هايي كه ادعا مي كنند بين پديده‌هاي مورد آزمايش رابطه ، تفاوت يا اثري وجود ندارد.

44. انواع فرضيه‌ تحقيق فرضيه جهت دار Directional hypothesis
فرضيه بدون جهت Non directional hypothesis
جهت دار
H فرضيه تحقيق يا 1
بدون جهت
انواع فرضيه
H فرضيه صفر يا

45. آزمون فرضيه : testing the hypothesis
منابع فرضيه‌ها
  نظريه‌هاي موجود
تحقيقات انجام شده قبلي
آزمون فرضيه : testing the hypothesis
پس از آنكه فرضيه صورتبندي شد , درستي و نادرستي آن بايد به محك آزمايش گذاشته شود تا اعتبار نهايي آن مشخص شود اين امر را آزمون فرضيه مي‌گويند .

46. اشتباهاتي كه معمولاً در آزمون فرضيه بايد از آن اجتناب كرد
  مترادف گرفتن فرضيه با مشاهدات
جمع آوري اطلاعات در جهت حمايت از فرضيه

47. سئوالات تحقيق سئوال معمولاً وجه استفهامي فرضيه ها است .
تدوين سئوال آسانتر از تدوين فرضيه است .
سئوال مانند فرضيه برخاسته از مسئله پژوهش است .
سئوال دشواريهاي آزمون فرضيه را ندارد .

48. ويژگيهاي سئوالات بايد ساده ، روشن ، غيرقابل تفسير باشد .
دقيقاً در راستاي مسئله تحقيق بيان شود .
پاسخگويي به سئوالات بايد با توجه به ابزارها و اطلاعات امكانپذير باشد .
دامنه سئوالات بايد محدود باشد .
بايد به صورت استفهامي بيان شود .

49. نمايش رابطه مساله تحقيق با اهداف ، فرضيه ها و سوالات
(كلي و ويژه)
فرضيه هاي
تحقيق
سوالات تحقيق

50. تعاريف definitions تعريف با استفاده از فرهنگنامه
تعريف با استفاده از مثال
روشهاي تعريف متغيرها
تعريف با استفاده از قيد و شرط
تعريف عملياتي

51. تعريف عملياتي operational definition
واژه به گونه‌اي تعريف شود كه بيانگر رفتار يا اعمال لازم براي اندازه‌گيري يك پديده باشد .
نوعي تعريف كاربردي و خاص در يك تحقيق با توجه به هدفي كه در تحقيق معين شده است .

52. خصوصيات تعريف عملياتي
مشاهده پذيري ( اعمال و رفتار تعريف شده , قابل ديدن بوده و اين امر قابل تكرار باشد .)
اندازه پذيري (اعمال و رفتار تعريف شده قابل اندازه‌گيري و حتي الامكان به كميت درآيد .)

53. تعريف، تشخيص و نامگذاري متغيرها
متغير Variable :
به معناي عام كميت يا كيفيتي كه بتواند جمع مقادير بين دو مقدار معين يا بعضي از مقادير بين دو مقدار را بخود بگيرد .»
در تحقيق به هر خاصيتي كه از يك حالت به حالت ديگر تغيير يابد گفته مي شود .

54. طبقه بندي و نامگذاري متغيرها
براساس نقشي كه در تحقيق دارند .
براساس كميت و كيفيت
براساس ميزان ارزشي كه به خود مي‌گيرند.

55. طبقه بندي متغيرها براساس نقشي كه در تحقيق دارند
متغير مستقل (محرك يا درون داد) independent variable
متغير وابسته (پاسخ يا برون داد) dependent variable
متغير كنترل control variable
متغير تعديل كننده moderator variable
مداخله گر (مزاحم) nuisance variable

56. علتها
واسطه ها
معلولها
متغير مستقل
متغير
مداخله گر
متغير وابسته
كنترل
تعديل كننده

57. طبقه بندي متغيرها برحسب كميت و كيفيت
كمي Quantitative variable
كيفي variable Qualitative
طبقه بندي متغيرها براساس ارزشي كه به خود مي‌گيرند
دو ارزشي double value
چند ارزشي multi value

58. تعريف جامعه , نمونه , روشهاي نمونه برداري و حجم نمونه
Population definition , sample , sampling methods and sample size

59. جامعه :population نمونه : sample
گروه يا مواردي كه اطلاعات از آنها به دست مي‌آيد .
جامعه :population
گروه بزرگتري كه درصدد هستيم يافته‌هاي حاصل از بررسي و مطالعه را به آنها تعميم دهيم .

60. مراحل نمونه برداري تشخيص و تعريف جامعه فهرست كردن افراد جامعه
انتخاب يك نمونه نماينده
تعيين اندازه نمونه (حجم نمونه)

61. روشهاي نمونه برداري sampling methods
تصادفي ساده
تصادفي طبقه‌اي
خوشه‌اي
خوشه‌اي چندمرحله‌اي
روشهاي نمونه برداري تصادفي
Random sampling methods
روش نظامدار
روش در دسترس
روش هدفمند
روشهاي نمونه‌برداري غيرتصادفي
Non Random sampling methods

62. روشهاي نمونه‌برداري تصادفي
تمامي اعضاي جامعه مورد نظر براي انتخاب شدن شانس مساوي دارند .
منظور از تصادف نبودن هرگونه طرح و نقشه نيست بلكه به كار بست روشهايي اشاره دارد كه امكان پيش بيني دقيق و اعمال نظر را از ميان بر‌مي دارد .

63. الف) روش نمونه برداري تصادفي ساده Simple random sampling

64. 1) ويژگيهاي روش تصادفي ساده
شانس انتخاب اعضاء جامعه تعريف شده براي عضويت در نمونه برابر است .
اجراي آن براي جوامع بزرگ وقت‌گير و پرزحمت و گاهي غيرممكن است .
استفاده از جدول اعداد تصادفي امكان پذير است .

65. 2) مراحل انتخاب نمونه به شيوه تصادفي ساده
اسامي جامعه تعريف شده بطور كامل فهرست مي شود .
به هر يك از اعضا يك شماره اختصاص داده مي شود .
جدول اعداد تصادفي تهيه مي شود .
يك سطر و ستون از جدول اعداد تصادفي به عنوان نقطه شروع انتخاب مي شود .
ارقام سمت راست سطر و ستون انتخابي با توجه به تعداد جامعه مورد نظر انتخاب مي شود .
اعدادي كه كمتر يا مساوي عدد جامعه موردنظر باشد انتخاب و تا تكميل نمونه ادامه مي يابد .

66. ب) روش نمونه‌برداري تصادفي طبقه‌اي
Stratified random sampling
موارد كاربست :
چنانچه جامعه موردنظر، ناهمگن باشد و بتوان آن را به طبقات كوچكتر تقسيم كرد .
چنانچه محقق مايل باشد زيرگروهها يا طبقات كوچكتر به همان نسبتي كه در جامعه هستند در نمونه نيز حضور داشته باشند .

67. مراحل جامعه را دقيق و روشن تعريف كنيد . زيرگروههاي آن را مشخص كنيد .
نسبت زيرگروهها يا طبقات به كل جامعه را تعيين كنيد .
تعداد كل نمونه را مشخص نمائيد .
به نسبت زيرگروهها نمونه را به تعداد مورد نياز به صورت تصادفي انتخاب نمائيد .

68. نمودار انتخاب نمونه به روش تصادفي طبقه‌اي
جامعة مدرسان مراكز آموزش
علمي ـ كاربردي (1000 نفر)
محقق دو زيرگروه تعريف و نسبت
هريك را مشخص مي‌كند
650 نفر مرد (65%)
350 نفر زن (35%)
65 نفر زن (65%)
35 نفر زن (35%)
از زيرگروههاي تعريف شده به
نسبت اعضاء هرزيرگروه اعضاء
نمونه را انتخاب مي‌كند
حجم نمونه 100 نفر

69. نمونه برداري خوشه‌اي cluster sampling
گاهي انتخاب نمونه از افراد جامعه بنابه دلايلي امكانپذير نيست .
محقق ناگزير است به جاي فرد , گروهي از افراد را انتخاب كند .

70. مراحل نمونه‌برداري خوشه‌اي
جامعه موردنظر را تعريف كنيد .
واحد نمونه‌برداري(خوشه‌ها) را تعريف كنيد .
نمونه را به تعداد موردنياز به صورت تصادفي از ميان واحدها (خوشه‌ها) انتخاب كنيد .

71. نمونه برداري خوشه‌اي چند مرحله‌اي Multiple cluster sampling
بواسطه گستردگي بيش از حد جامعه محقق ناگزير مي‌گردد نمونه را طي دو يا چند مرحله انتخاب كند .
مراحل
جامعه موردنظر را دقيقا تعريف كنيد .
واحدها يا خوشه‌هاي نمونه برداري را تعريف كنيد .
تعدادي از خوشه‌ها يا واحدها را به صورت تصادفي انتخاب كنيد .
از ميان خوشه‌هاي انتخاب شده تعداد افراد مورد نظر را به روش تصادفي انتخاب كنيد .

72. جامعه نمونه الف ج ب د خ ت پ ك ق ل رظ ض ث س ص ف م ذ ط ب ج ي ف ص ض م خ س
الف ج ب
د خ ت
پ ك ق ل رظ ض
ث س ص
ف م ذ ط ب ج
ي ف ص ض م خ س ح ش گ
الف هـ ب ج
ي ف ص ض م خ س ح ش گ
الف هـ
الف ب ج ح
25%
خ پ ك م
هـ ش ي ط
50%
ف ق ص گ
س ح
ي ف
م خ
تصادفي طبقه‌اي
نمونه برداري
نمونه برداري
تصادفي ساده
تصادفي خوشه‌اي
نمونه برداري
تصادفي دومرحله‌اي
نمونه برداري ب
25%
خ ش م ي
50% ف ج
گ ذ س
م ع ط خ
م خ
ي ف
س ح
ي م س
نمونه

73. روش نمونه برداري غير تصادفي
روش نمونه برداري غير تصادفي
به روشهايي اطلاق مي گردد كه در آنها بنا به دلايلي امكان حصول شرط برابري شانس انتخاب براي همه اعضاء جامعه وجود ندارد .
مانند :
در دسترس نبودن همه اعضاء جامعه
كمبود وقت
عدم توانمندي محقق در اجراي صحيح روشهاي نمونه برداري تصادفي

74. Systematic sampling 1ـ روش نمونه برداري منظم يا سيستماتيك ويژگي:
افراد با فواصل معين به عنوان اعضاء نمونه انتخاب مي‌شوند .

75. مراحل روش نمونه برداري سيستماتيك :
جامعه مورد نظر يا در دسترس را به روشني تعريف كنيد .
فهرست كامل و دقيقي از جامعه تعريف شده تهيه كنيد .
افراد جامعه را بدون سوگيري و رعايت ترتيب خاصي شماره‌گذاري كنيد .
اندازه نمونه مطلوب را مشخص نمائيد .
تعداد افراد جامعه را بر تعداد افراد نمونه موردنظر تقسيم كنيد .
از ميان حاصل تقسيم عددي كوچكتر يا مساوي حاصل تقسيم انتخاب كنيد. (اين عدد نقطه شروع انتخاب نمونه است .)
عدد انتخاب شده را با حاصل تقسيم جمع كنيد (عدد بدست آمده دومين عضو نمونه است .)
حاصل تقسيم را با مجموع اعداد به دست آمده مجدداَ جمع كنيد و آنقدر اين عمل را تكرار كنيد تا تعداد نمونه موردنظر كامل شود .

76. 2ـ روش نمونه برداري در دسترس Convenience sampling
گروهي هستند كه در دسترس محقق هستند .
فعاليت خبرنگاران درنظر خواهي از مردم .
اين روش قابل اعتماد نيست .
فقط در زماني كه محقق قصد تعميم نداشته باشد مي‌تواند از اين روش استفاده كند .

77. 3ـ روش نمونه برداري هدفمند Purposive sampling
اگر براساس ضرورت و بر مبناي شناخت قبلي يا با هدف خاص نظرات يا خصوصيات برخي افراد جامعه مهم باشد .
در پاسخ به اين سئوال كه آيا نمونه , نماينده جامعه هست يا خير ؟ صرفاَ شناخت محقق ملاك عمل است .
حاصل تحقيق با احتياط و مشروط تعميم داده مي‌شود .

78. حجم نمونه
Sample Size

79. راه هاي تعيين حجم نمونه 1 – انتخاب 30 نفر يا بيشتر به عنوان نمونه
2 – استفاده از فرمولهاي تعيين حجم نمونه
3-استفاده از جدولهاي تعيين حجم نمونه

80. كاربست فرمولهاي حجم نمونه
كاربست فرمولهاي حجم نمونه n= z 2
p q d
ساده ترين فرمول
=n حجم نمونه
=z مقدار متغير نرمال يا سطح زير منحني كه با توجه به ضريب اطمينان α - 1
=p نسبت افرادي كه واجد خصوصيت مورد مطالعه هستند .
=q نسبت افرادي كه فاقد خصوصيت مورد مطالعه هستند .
=d اشتباه مجاز تعريف شده

81. مثال : ń= در صورتيكه بيشتر از 05/0 حجم جامعه باشد از
در صورتيكه بيشتر از 05/0 حجم جامعه باشد از
فرمول تصحيح استفاده مي شود . n N ń= n N
1 +
N = حجم جامعه است .
= ń حجم نمونه تصحيح شده
مثال :
اگر حجم جامعه اي 400 نفر باشد .
ضريب اطمينان 95/0 تعريف شده باشد .
( سطح زير منحني در اين ضريب 96/1 است )
و اشتباه مجاز 05/0 تعريف شده باشد .

82. لذا : ń= n= (96/1) (5/0* 5/0) 16/384 = 16/384 400 + 1 196 =
حجم نمونه به صورت زير محاسبه خواهد شد : n=
(96/1) 2
(5/0* 5/0)
16/384 =
چون نسبت حجم نمونه به حجم جامعه بيش از 05/0 است فرمول تصحيح اعمال مي شود .
لذا : ń=
16/384
400
+ 1
196 =

83. استفاده از جدولهاي تعيين حجم نمونه

84. جدول تعيين حجم نمونه تصادفي با سطح اطمينان 95/0 و اشتباه مجاز 05/0
n N n N n N
291
1200
140
220 10
297
1300
144
230 14 15
302
1400
148
240 19 20
306
1500
152
250 24 25
316
1600
155
260 28 30
313
1700
159
270 32 35
317
1800
162
280 36 40
320
1900
165
290 45
322
2000
169
300 44 50
327
2200
175 48 55
331
2400
181
340 52 60
335
2600
196
360 56 65
338
2800
191
380 59 70
341
3000
400 63 75
346
3500
201
420 66 80
351
4000
205
440 85
354
4500
210
460 73 90
357
5000
214
480 76 95
361
6000
217
500
100
364
7000
226
550 86
110
367
8000
234
600 92
120
368
9000
242
650 97
130
370
10000
248
700
103
375
15000
254
750
108
150
377
20000
800
113
160
379
30000
265
850
118
170
40000
269
900
123
180
381
50000
274
950
127
190
382
75000
278
1000
132
200
384
100000
285
1100
136
Krejcie, R .V and Morgan, d.W. (1970)
=n حجم نمونه
N = حجم جمعيت آماري

85. ابزارهاي جمع آوري داده ها
مشاهده Observation
پرسشنامه Questionnaire
مصاحبه Interviewing
اسناد و مدارك Documents

86. 1ـ مشاهده observation ويژگيهاي مشاهده:
متداول ترين و طبيعي ترين ابزار جمع آوري داده هاست .
اندازه گيري مستقيم پديده‌ها ، واقعيتها و طبقه بندي داده ها براي شناخت حاصل مي‌شود .
هرچند مشاهده‌هاي عادي كمتر شكل علمي دارد ولي مي‌توان به عنوان اولين مرحله شناخت به حساب آورد .

87. براي خارج كردن مشاهدات از صورت عادي و روزمره اقدامات زير را بايد انجام داد :
وقايع ، پديده ها كه بايد مورد مشاهده قرار گيرند را دقيقاَ تعريف كنيد .
معيارهاي طبقه بندي مشاهدات را در نظر گيريد .
طرحهاي عيني و كمي براي اندازه گيري رفتارهاي مورد مشاهده تعريف كنيد .
در صورتيكه مشاهده گران غير از محقق هستند آنان را آموزش دهيد .

88. انواع مشاهده
آزاد
نظامدار

89. محاسن مشاهده 1ـ روش مستقيم جمع آوري اطلاعات است .
2ـ داده هاي وسيع را در مدت كم مي توان جمع آوري كرد .
3ـ امكان دستيابي به داده هاي مطمئن را فراهم مي كند .
4ـ برخي رويدادها ناپايدار هستند ، فقط مي توان از مشاهده مستقيم اطلاعات آن را گرفت .
5ـ مشاهده پوياتر از ساير روشهاي جمع آوري داده هست .

90. معايب مشاهده
1ـ مشاهده گر معمولاَ آن چيزي را مشاهده مي‌كند كه از قبل مي‌شناسد .
2ـ حضور مشاهده گر در موقعيت مورد مشاهده رفتارها را دگرگون مي‌سازد .
3ـ خوش بيني يا بدبيني مشاهده گر در مورد مشاهده تأثير مي‌گذارد .
4ـ انشاي آنچه ديده شده است در بسياري اوقات دشوار است .
5ـ هميشه موقعيت مشاهده فراهم نيست

91. نكاتي كه مي‌تواند اعتبار مشاهده را افزايش دهد
آموزش مشاهده گران
تعريف عملياتي رفتارهايي كه بايد مشاهده شوند .
استفاده از وسايل كمكي
ثبت بلافاصله مشاهدات
غيرحساس كردن حضور مشاهده گران

92. پرسشنامه Questionnaire
مجموعه‌اي از سئوالات برخواسته از اهداف و سئوالات تحقيق به صورت كتبي است .
انواع پرسشنامه
باز
بسته

93. مقايسه پرسشنامه هاي باز و بسته
نسبت آزادي پاسخگو در ارائه پاسخ
آساني و دشواري طراحي
استخراج و طبقه بندي داده ها
سرعت در پاسخگويي

94. محاسن پرسشنامه ارزاني و سهولت اجرا رفع مشكل برقراري ارتباط رودررو
يكساني شرايط اجرا براي همه

95. معايب پرسشنامه عدم برگشت پرسشنامه عدم اطمينان از درك سئوالات
عدم اطمينان از ثبت صحيح پاسخها
مشكل افراد كم سواد

96. ويژگيهاي يك پرسشنامه خوب
سئوالات آن پايايي و روايي دارد .
سئوالات آن جانبدارانه نيست .
سئوالات آن واضح ، روشن و غيرقابل تفسير است .
سئوالات آن داراي نظم روان شناختي است .
تاجايي كه ممكن است سئوالات آن كم است .
ظاهر پرسشنامه زيبا و جذاب است .

97. نكاتي براي افزايش پايايي و روايي سئوالهاي پرسشنامه
مطالعه پرسشنامه هاي مشابه
رايزني با صاحبنظران
اجراي آزمايشي
آزمون پايايي (آزمون آلفاي كرونباخ)
تدوين مقدمه گويا
تهيه جدول تعلق سئوالات پرسشنامه به سئوالات تحقيق

98. شماره سوالات يا فرضيه هاي تحقيق
جدول تعلق
شماره سوالات يا فرضيه هاي تحقيق
شماره سوالات پرسشنامه
تعداد سوالات پرسشنامه
مسائل مورد بررسي
سوال 1 فرضيه
سوال 2 فرضيه
سوال 3 فرضيه

99. مصاحبه Interviewing انواع مصاحبه
مجموعه سئوالات برخواسته از اهداف، سئوالها يا فرضيه‌هاي تحقيق به صورت شفاهي است .
انواع مصاحبه
كاملاً هدايت شده (منظم)
نيمه هدايت شده
آزاد

100. مقايسه مصاحبه‌هاي هدايت شده با مصاحبه‌هاي هدايت نشده
از حيث كمي و كيفي بودن داده ها
ميزان انعطاف پذيري
امكان شرايط يكسان

101. محاسن مصاحبه ميزان انعطاف پذيري كيفيت بكر و غني
آساني ارتباط شفاهي نسبت به ساير ارتباطات

102. معايب مصاحبه امكان هدايت مصاحبه شونده وقت گيري مصاحبه
جلب رضايت مصاحبه كننده از سوي مصاحبه شونده
وقت گيري مصاحبه
كمي افراد مورد مصاحبه
عدم كارآزمودگي مصاحبه گران
دشواري تجزيه و تحليل داده ها

103. نكاتي كه مي‌تواند روايي و پايايي مصاحبه را افزايش دهد
تهيه راهنماي مصاحبه
ارائه آموزشهاي لازم براي مصاحبه گران
انتخاب مصاحبه گر و مصاحبه شونده همزبان
صرفاً مصاحبه گر و مصاحبه شونده در جلسه مصاحبه حضور داشته باشند .
توجه دادن مصاحبه گر به پرهيز از جانبداري
سئوالات غيرمستقيم انشا شود.
بوجود آوردن جو صميمانه براي تعامل متقابل

104. بررسي اسناد و مدارك Documents
معمولاً به عنوان روش مكمل براي روشهاي ديگر به كار مي‌رود ولي به دو صورت در انجام تحقيق مي‌تواند نقش داشته باشد .
بهره‌گيري از اين ابزار براي تدوين ادبيات تحقيق
استفاده از اين ابزار براي جمع آوري داده ها به عنوان محتواي اصلي برخي از انواع تحقيق

105. معايب بهره گيري از اسناد و مدارك
دشواري پي بردن به اعتبار و صحت سند
تضادهاي احتمالي موجود در اسناد و مدارك
احتمال تحريف اسناد با گذشت زمان
عدم دستيابي به اطلاعات كافي از طريق اسناد و مدارك
مشكل گزينش اسناد

106. محاسن بهره گيري از اسناد و مدارك
بسياري از داده‌ها كه قبلاً توليد شده است را از اين طريق مي‌توان دريافت كرد .
آشكار كردن لزوم يا عدم لزوم انجام تحقيق
تدوين ادبيات
بررسي حقايق گذشته

107. روشهاي تجزيه و تحليل داده ها
1ـ تحليل توصيفي descriptive analysis
2ـ تحليل استنباطي Inferential analysis

108. دسته‌هايي از عمليات آماري براي تحليل توصيفي:
تحليل توصيفي descriptive analysis
داده هاي جمع آوري شده با استفاده از شاخصهاي آمار توصيفي خلاصه ، طبقه‌بندي و توصيف مي‌شوند .
مستلزم آمار توصيفي ساده ولي موجد اطلاعات با ارزشي است .
دسته‌هايي از عمليات آماري براي تحليل توصيفي:
اندازه‌هاي گرايش مركزي مانند ميانگين ، ميانه ، نما
اندازه‌هاي پراكندگي مانند دامنه تغييرات، انحراف استاندارد
اندازه‌هاي موقعيت نسبي مانند نمره‌هاي تراز شده ، رتبه
اندازه هاي رابطه اي مانند ضريب همبستگي

109. تحليل استنباطي Inferential analysis
همواره مستلزم فرآيندهاي پيچيده‌تري است .
مستلزم علمياتي است كه بتوان نتايج حاصل از تجزيه و تحليل را به جامعه بزرگتري تسري داد .
از جمله فرآيندهاي آن توجه به نمونه و روشهاي نمونه برداري است .
آزمونهاي χ و آزمون T، همبستگي پيرسون و ... از جمله آزمونهايي است كه در آمار استنباطي بكار گرفته مي‌شود . 2

110. American psychological association(APA)
تدوين گزارش تحقيق
توافقي براي نحوه گزارش دهي وجود ندارد
روش انجمن روانشناسي آمريكا يكي از روشهاي متداول است كه شامل اجزاء زير است :
American psychological association(APA)
پيشينه تحقيق
روش شناسي تحقيق
يافته هاي تحقيق
بحث و نتيجه گيري
يادداشتها
منابع و كتابشناسي
پيوستها
صفحه عنوان
چكيده تحقيق
تشكر و قدرداني
فهرست محتوي
فهرست شكلها و نمودارها
فهرست جداول
كليات طرح مسئله

111. دكترسيدمحسن حسيني ارسنجاني
پايان
موفق وسربلندباشيد
دكترسيدمحسن حسيني ارسنجاني

112. برگشت

113. Table a Random digits
برگشت