Download presentation
Presentation is loading. Please wait.
1
Fréamh = Ainm an Briathar
Glan Bris Glan Oscail Rith Ith Caith Scríobh Críochnaigh
2
Na Gutaí A Á E É I Í O Ó U Ú
3
Na Consain Na litreacha nach bhfuil gutaí:- B, C, D, F, G, H, L, M, N, P, R, S, T J, V, X i bhfocal nua a tháinig ón mBéarla Msh. Vóta. Níl Q, W, Y, nó Z sa Ghaeilge.
4
I, E Caol Is gutaí tanaí iad.
Mar sin is briathra caol iad bris agus éist. I E
5
A,O, U Leathan A O U Is gutaí ramhar iad.
Mar sin is briathra leathan iad glan agus ól. A O U
6
An Aimsir Chaite Úsáideann tú An Aimsir Chaite nuair atá tú ag caint faoi rudaí atá thart. Mar shamplaí Inné, aréir, an tseachtain seo caite, anuraidh, ar maidin, cúpla lá ó shin, an mhí seo caite, agus coicís ó shin.
7
Consan + H Ghlan mé Bhris tú Chaith sé Chríochnaigh sí Thiteamar
Mhúch sibh Dhún siad
8
Eisceachtaí Ná tabhair “H” do na litreacha seo a leanas:- ELEANÓIR
Mar níl cailín deas í. U Mar níl duine leithleach thú. Sc Mar tá na litreacha seo Scanrúil.
9
Guta + D’ D’athraigh mé D’ól tú D’ith sé/sí D’éisteamar
D’úsáid sibh/siad
10
+ F + D’ + H Tá “fh” cosúil le guta sa Ghaeilge. D'fhág mé D’fhan tú
D’fhreastail sé/sí +
11
Ceist san Aimsir Chaite
AR + H roimh chonsan + ? Ar ghlan tú? Ar bhris sé? Ar + gan athrú roimh ghuta + ? Ar ól sí? Ar úsáid siad?
12
Freagra Diúltach San Aimsir Chaite
Níor + H roimh chonsan. Níor ghlan mé. Níor bhris sé. Níor + gan athrú roimh ghuta. Níor ól sí. Níor úsáid siad.
13
An Chéad Réimniú M.sh. -Glan -Bris -Tóg -Caith
Seo an chéad ghrúpa de bhriathra san Aimsir Chaite. Is briathra aonshiollacha iad:- i.e. Tá fuaim amháin acu. M.sh. -Glan -Bris -Tóg -Caith An bhfuil na briathra seo caol nó leathan?
14
Bris – Briathar Caol + Consan
-Is deireadh caol é eamar. Caol le Caol Bhris mé Bhriseamar Bhris tú Bhris sibh Bhris sé/sí Bhris siad Ar bhris tú? Bhris Níor bhris mé.
15
Éist – Briathar Caol + Guta
-Is deireadh caol é eamar. Caol le Caol D’éist mé D’éisteamar D’éist tú D’éist sibh D’éist sé/sí D’éist siad Ar éist tú? D’éist Níor éist mé.
16
Fill – Briathar Caol + F -Is deireadh caol é eamar. Caol le Caol
D’fhill mé D’fhilleamar D’fhill tú D’fhill sibh D’fhill sé/sí D’fhill siad Ar fhill tú? D’fhill Níor fhill mé.
17
Glan – Briathar Leathan + Consan
-Is deireadh leathan é amar. Leathan le Leathan Ghlan mé Ghlanamar Ghlan tú Ghlan sibh Ghlan sé/sí Ghlan siad Ar ghlan tú? Ghlan Níor ghlan mé.
18
Ól – Briathar Leathan + Guta
-Is deireadh leathan é amar. Leathan le Leathan D’ól mé D’ólamar D’ól tú D’ól sibh D’ól sé/sí D’ól siad Ar ól tú? D’ól Níor ól mé
19
Fág – Briathar Leathan + F
-Is deireadh leathan é amar. Leathan le Leathan D’fhág mé D’fhágamar D’fhág tú D’fhág sibh D’fhág sé/sí D’fhág siad Ar fhág tú? D’fhág Níor fhág mé
20
Cleachtadh 1 Thóg mé Thógamar Thóg siad Ar thóg tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Thóg mé Thógamar Thóg siad Ar thóg tú?
21
Cleachtadh 2 Chuir tú Chuir sibh Chuir sé/sí Chuir Níor chuir mé
Líon isteach na bearnaí thíos:- Chuir tú Chuir sibh Chuir sé/sí Chuir Níor chuir mé
22
Cleachtadh 3 Phós mé Phós sibh Phós sé/sí Ar phós tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Phós mé Phós sibh Phós sé/sí Ar phós tú?
23
Cleachtadh 4 Bhuail mé Bhuaileamar Bhuail tú Bhuail Níor bhuail mé.
Líon isteach na bearnaí thíos:- Bhuail mé Bhuaileamar Bhuail tú Bhuail Níor bhuail mé.
24
Cleachtadh 5 D’íoc mé D’íoc Sibh D’íoc siad Ar íoc tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’íoc mé D’íoc Sibh D’íoc siad Ar íoc tú?
25
Cleachtadh 6 D’fhill mé D’fhilleamar D’fhill tú D’fhill Níor fhill mé.
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’fhill mé D’fhilleamar D’fhill tú D’fhill Níor fhill mé.
26
Cleachtadh 7 Léim mé Léim sé/sí Léim siad Ar léim tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Léim mé Léim sé/sí Léim siad Ar léim tú?
27
Cleachtadh 8 Rith mé Rith sibh Rith sé/sí Ar rith tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Rith mé Rith sibh Rith sé/sí Ar rith tú?
28
Cleachtadh 9 Cuir Gaeilge ar na habairtí thíos:-
I left my book in my locker. She brushed her hair this morning. He cut the bread in the kitchen. We paid for the tickets to the concert. He ran from the school to the church. They looked out the window. We put the food into the fridge. Did you sing in the choir? I did not take the money. I listened to the news this morning.
29
Cleachtadh 10 Scríobh amach na habairtí thíos san Aimsir Chaite gan na lúibíní:- (Ól mé) cupán tae ar maidin. (Fág sinn) an teach ag a naoi a chlog inné. (Níor tóg sé) a leabhair as a mhála aréir. (Ar dún tú) doras na cistine tar éis dinnéir. (Scuab sí) an t-urlár ar maidin. (Cuir mé) an leabhar ar an mbord sa rang ar maidin. (Ar fill tú) abhaile i ndiaidh scoile inné? (Ar íoc tú) as an traein ar maidin? (Ar bris tú) an gloine sin aréir? (Úsáid sinn) an leabharlann scoile don rang Gaeilge inné.
30
An Dara Réimniú M.sh. -Ceannaigh -Iompaigh -Bailigh -Imigh
Seo an dara grúpa de bhriathra san Aimsir Chaite. Is briathra ilsiollacha iad:- i.e. Tá níos mó ná fuaim amháin acu. M.sh. -Ceannaigh -Iompaigh -Bailigh -Imigh An bhfuil na briathra seo caol nó leathan?
31
Bailigh – Briathar Caol + Consan
-Is deireadh caol é íomar. Caol le Caol Bhailigh mé Bhailíomar Bhailigh tú Bhailigh sibh Bhailigh sé/sí Bhailigh siad Ar bhailigh tú? Bhailigh Níor bhailigh mé.
32
Imigh – Briathar Caol + Guta
-Is deireadh caol é íomar. Caol le Caol D’imigh mé D’imíomar D’imigh tú D’imigh sibh D’imigh sé/sí D’imigh siad Ar imigh tú? D’imigh Níor imigh mé.
33
Fáiltigh – Briathar Caol + F
-Is deireadh caol é íomar. Caol le Caol D'fháiltigh mé D'fháiltíomar D'fháiltigh tú D'fháiltigh sibh D'fháiltigh sé/sí D'fháiltigh siad Ar fháiltigh tú? D'fháiltigh mé. Níor fháiltigh mé.
34
Ceannaigh – Briathar Leathan + Consan
-Is deireadh leathan é aíomar. Leathan le Leathan Cheannaigh mé Cheannaíomar Cheannaigh tú Cheannaigh sibh Cheannaigh sé/sí Cheannaigh siad Ar cheannaigh tú? Cheannaigh mé. Níor cheannaigh mé.
35
Éalaigh – Briathar Leathan + Guta
-Is deireadh leathan é aíomar. Leathan le Leathan D’éalaigh mé D’éalaíomar D’éalaigh tú D’éalaigh sibh D’éalaigh sé/sí D’éalaigh siad Ar éalaigh tú? D’éalaigh mé Níor éalaigh mé.
36
Fostaigh – Briathar Leathan + F
-Is deireadh caol é aíomar. Caol le Caol D’fhostaigh mé D’fhostaíomar D’fhostaigh tú D’fhostaigh sibh D’fhostaigh sé/sí D’fhostaigh siad Ar fhostaigh tú? D’fhostaigh mé. Níor fhostaigh mé.
37
Cleachtadh 11 Mhínigh mé Mhínigh siad Mhínigh mé. Níor mhínigh mé.
Líon isteach na bearnaí thíos:- Mhínigh mé Mhínigh siad Mhínigh mé. Níor mhínigh mé.
38
Cleachtadh 12 D’aontaigh mé D’aontaíomar D’aontaigh sibh
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’aontaigh mé D’aontaíomar D’aontaigh sibh Ar aontaigh tú?
39
Cleachtadh 13 D'ísligh tú D’ísligh sibh D'ísligh sé/sí D’ísligh mé
Líon isteach na bearnaí thíos:- D'ísligh tú D’ísligh sibh D'ísligh sé/sí D’ísligh mé Níor ísligh mé
40
Cleachtadh 14 Scrúdaigh mé Scrúdaigh siad Ar scrúdaigh tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Scrúdaigh mé Scrúdaigh siad Ar scrúdaigh tú?
41
Cleachtadh 15 D’éalaíomar D’éalaigh tú D’éalaigh sé/sí D’éalaigh mé
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’éalaíomar D’éalaigh tú D’éalaigh sé/sí D’éalaigh mé Níor éalaigh mé
42
Cleachtadh 16 D’éirigh mé D’éirigh sibh D'éirigh siad Ar éirigh tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’éirigh mé D’éirigh sibh D'éirigh siad Ar éirigh tú?
43
Cleachtadh 17 D’fhoilsigh mé D’fhoilsigh tú D’fhoilsigh sé/sí
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’fhoilsigh mé D’fhoilsigh tú D’fhoilsigh sé/sí Níor fhoilsigh mé
44
Cleachtadh 18 Chabhraigh mé Chabhraigh sibh Chabhraigh sé/sí
Líon isteach na bearnaí thíos:- Chabhraigh mé Chabhraigh sibh Chabhraigh sé/sí Níor chabhraigh mé
45
Cleachtadh 19 Cuir Gaeilge ar na habairtí thíos:-
I finished my homework at 7.30p.m. He bought a new car. She escaped from the fire. You killed Kenny! We started the match at 5.00p.m. I collected the copies in the classroom. They helped the teacher. We decorated the hall for the party. I worked in a clothes shop last summer. He published his first book.
46
Cleachtadh 20 Scríobh amach na habairtí thíos san Aimsir Chaite gan na lúibíní:- (Tosaigh sé) ag obair san ollmhargadh an tseachtain seo caite. (Gortaigh mé) mo chos ag an gcluiche peile inné. (Ullmhaigh sinn) an dinnéar don chlann an Domhnach seo caite. (Ceannaigh sé) bronntanas do a mháthair inné. (Sleamhnaigh siad) ar an leac oighir ar maidin. (Níor oibrigh sibh) sa bhanc an samhradh seo caite. (Níor dúisigh sinn) go luath ar maidin. (Ar bailigh tú) na cóipleabhair don mhúinteoir? (Éirigh sí) ar a hocht a chlog ar maidin/ (Maisigh siad) halla na scoile don oíche ghradaim.
47
An Dara Réimniú Tá briathra eile sa dara réimniú freisin a chríochnaíonn le:- ir – imir ail - ceangail is - inis il – cuimil air – freagair
48
An Dara Réimniú Déanann tú coimriú ar na briathra seo nuair atá tú ag cur iad san aimsir chaite le sinn. i.e. Tógann tú amach gutaí “ai” nó “i” leis an mbriathar a dhéanamh níos giorra. Déanann tú é seo ionas nach mbeadh sé rófhada + deacair le rá. Mar shampla D’fhreagairaíomar X Mar shamplaí – Imir D’imríomar Ceangail Cheanglaíomar Inis D’insíomar Cuimil Chuimlíomar Freagair D’fhreagraíomar An bhfuil na briathra seo caol nó leathan? A + I
49
Imir – Briathar Caol + guta
-Baineann tú an “i” amach do “sinn” agus cuireann tú an deireadh caol íomar leis. Caol le Caol D’imir mé D’imríomar D’imir tú D’imir sibh D’imir sé/sí D’imir siad Ar imir tú? D’imir mé. Níor imir mé.
50
Ceangail – Briathar leathan + Consan
-Baineann tú an “ai” amach do “sinn” agus cuireann tú an deireadh leathan aíomar leis. Leathan le Leathan Cheangail mé Cheanglaíomar Cheangail tú Cheangail sibh Cheangail sé/sí Cheangail siad Ar cheangail tú? Cheangail mé. Níor cheangail mé.
51
Freagair – Briathar Leathan + F
-Baineann tú an “ai” amach do “sinn” agus cuireann tú an deireadh leathan aíomar leis. Leathan le Leathan D’fhreagair mé D’fhreagraíomar D’fhreagair tú D’fhreagair sibh D’fhreagair sé/sí D’fhreagair siad Ar fhreagair tú? D’fhreagair mé. Níor fhreagair mé.
52
Cleachtadh 21 D’inis mé D’inis sibh D’inis siad Ar inis tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’inis mé D’inis sibh D’inis siad Ar inis tú?
53
Cleachtadh 22 D’oscail tú D’oscail sé/sí D’oscail siad D’oscail mé
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’oscail tú D’oscail sé/sí D’oscail siad D’oscail mé Níor oscail tú
54
Cleachtadh 23 Chuimil mé Chuimil sibh Chuimil sé/sí Ar chuimil tú
Líon isteach na bearnaí thíos:- Chuimil mé Chuimil sibh Chuimil sé/sí Ar chuimil tú
55
Cleachtadh 24 Cuir Gaeilge ar na habairtí thíos:-
He spoke to the principal this morning. We answered the questions in class yesterday. She opened the book on page 22 in class this morning. They told us a story in the library last week. We played tennis last night. We slept in a tent last weekend. We opened the windows in the classroom this morning. I played golf yesterday. She answered the telephone late last night. You (Pl) played basketball last year.
56
Cleachtadh 25 Scríobh amach na habairtí thíos san Aimsir Chaite gan na lúibíní:- (Freagair siad) na ceisteanna sa rang. (Imir sé) ar fhoireann cispheile na scoile. (Codail sí) go sámh aréir. (Oscail sinn) na fuinneoga ar fad sa seomra tíos. (Freagair sinn) an guthán nuair a (buail sé). (Ar labhair sinn) leis an bpríomhoide ag an cruinniú de chomhairle na mac léinn? (Níor imir sinn) an cluiche peile mar bhí an aimsir go dona. (Ar codail sinn) ar an suíomh campála áitiúla aréir? (Labhair sé) le mo thuismitheoirí nuair a bhris mé fuinneog sa seomra ranga. (Cuimil mé) an margairín isteach sa mheascán.
57
Na briathra Neamhrialta
Tá 11 briathar ann – nach nglacann leis na rialacha seo. Glaoitear na briathra neamhrialta orthu:- 1. Abair 7. Feic 2. Beir 8. Ith 3. Bí 9. Tabhair 4. Clois 10. Tar 5. Déan 11. Téigh 6. Faigh
58
Abair Dúirt mé Dúramar Dúirt tú Dúirt sibh Dúirt sé/sí Dúirt siad
An ndúirt tú? Dúirt mé. Ní dúirt mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
59
Beir Rug mé Rugamar Rug tú Rug sibh Rug sé/sí Rug siad Ar rug tú?
Níor rug. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
60
Bí Bhí mé Bhíomar Bhí tú Bhí sibh Bhí sé/sí Bhí siad An raibh tú?
Ní raibh mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
61
Clois Chuala mé Chualamar Chuala tú Chuala sibh Chuala sé/sí
Chuala siad Ar chuala tú? Chuala mé. Níor chuala mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
62
Déan Rinne mé Rinneamar Rinne tú Rinne sibh Rinne sé/sí Rinne siad
An ndearna tú? Rinne mé. Ní dhearna mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
63
Faigh Fuair mé Fuaireamar Fuair tú Fuair sibh Fuair sé/sí Fuair siad
An bhfuair tú? Fuair mé. Ní bhfuair mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
64
Feic Chonaic mé Chonaiceamar Chonaic tú Chonaic sibh Chonaic sé/sí
Chonaic siad An bhfaca tú? Chonaic mé. Ní fhaca mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
65
Ith D’ith mé D'itheamar D’ith tú D’ith sibh D’ith sé/sí D’ith siad
Ar ith tú? D’ith mé. Níor ith mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
66
Tabhair Thug mé Thugamar Thug tú Thug sibh Thug sé/sí Thug siad
Níor thug mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
67
Tar Tháinig mé Thángamar Tháinig tú Tháinig sibh Tháinig sé/sí
Tháinig siad Ar tháinig tú? Tháinig mé. Níor tháinig mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
68
Téigh Chuaigh mé Chuamar Chuaigh tú Chuaigh sibh Chuaigh sé/sí
Chuaigh siad An ndeachaigh tú? Chuaigh mé. Ní dheachaigh mé. Cén fáth gur bhriathar neamhrialta é? Cad iad na difríochtaí atá ann?
69
Cleachtadh 26 Tháinig mé Tháinig sibh Tháinig sé/sí Ar tháinig tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Tháinig mé Tháinig sibh Tháinig sé/sí Ar tháinig tú?
70
Cleachtadh 27 D’ith tú D’ith sé/sí D’ith siad D’ith mé. Níor ith mé.
Líon isteach na bearnaí thíos:- D’ith tú D’ith sé/sí D’ith siad D’ith mé. Níor ith mé.
71
Cleachtadh 28 Bhíomar Bhí tú Bhí siad An raibh tú?
Líon isteach na bearnaí thíos:- Bhíomar Bhí tú Bhí siad An raibh tú?
72
Cleachtadh 29 Cuir Gaeilge ar na habairtí thíos:-
I did my homework after school. The teacher gave us sweets. He went to school on his bike yesterday. They ate cake at the party. We saw the film in the cinema yesterday. I caught the ball at the match. I got an injection from the doctor last week. I heard the school bell this morning. I came to school on the bus this morning. I was sick and my mother gave me medicine.
73
Cleachtadh 30 Scríobh amach na habairtí thíos san Aimsir Chaite gan na lúibíní:- (Ní déan sé) an obair bhaile tíos inné. (Níor beir) na gardaí ar an ngadaí aréir. (Feic sinn) na hiascairí ag dul amach ag iascaireacht inné. (An téigh) Pádraig go dtí an cluiche an tseachtain seo caite? (Faigh) Aoife torthaí maithe sa scrúdú anuraidh. (Abair) an múinteoir go raibh an obair go dona. (Tabhair mé) bronntanas do mo chara nuair a (bí) a bhreithlá ann. (Ith sí) a dinnéar tar éis scoile. (Déan mé) mo dhinnéar agus (ith mé) é.
Similar presentations
