1. Rannsóknarferlið í eigindlegum rannsóknum
Þuríður Jóhannsdóttir
KHÍ - framhaldsdeild

2. Hönnun og undirbúningur Designing and preparing
Val á viðfangsefni Choosing a topic
Rannsóknarspurningar The research question
Heimildakönnun og leit Doing a Literature search/review
Afla leyfa til að gera rannsóknina
Gaining access

3. Siðferðilegar spurningar Ethics
Að velja rannsóknarsnið Choosing a method
Afla gagna - Collecting data
Greining gagna Analysing data
Skrifin Writing up
Gagnrýninn yfirlestur (reflexive account)

4. Hönnun og undirbúningur /Designing and preparing
Allar rannsóknir byggja á einhverjum grundvallar sjónarmiðum
Mismunandi snið (design) eru notuð í eigindlegum rannsóknaraðferðum / different research design
Það snið sem valið er býður rannsakanda uppá ákveðna ramma sem hjálpa til að halda utan um rannsóknina
T.d. með lykilhugtökum og hugmyndum sem sniðið byggir á

5. Dæmi um rannsóknarsnið? (bls 79 H&H) Research design
Tilviksrannsóknir - Case studies,
Starfendarannsóknir - Action research
Þjóðfræðileg (mannfræði-) nálgun - Ethnographic – Guðrún notar orðið etnógrafískar
Mat - Evaluation
Ath ruglað saman stefnum eins og femínisma og rannsóknarsniðum á bls 79 H&H
Til dæmis hafa femínískir fræðimenn og konur hafnað hefðbundnum conventional rannsóknarmódelum eð nálgunum (research design) vegna þess að þær eru oft karlmiðaðar (male biased)
Nálgunin eða rannsóknarmódelið er oft þannig að það mótar í sjálfu sér það sem rannsakandinn leitar eftir, hvernig hann safnar gögnum og hvernig hann greinir þau og túlkar.
Sá sem velur starfendarannsókn hefur til dæmis greinilega það markmið með rannsókn sinni að henni er ætlað að hafa áhrif á starfsvettvanginn.
Matsrannsókn er ætlað að gera hvort tveggja að gera rannsókn og leggja mat á væntanlega með það fyrir augum að breyta og bæta í kjölfar rannsóknarinnar.

6. Að velja sér rannsóknarefni
Endurtaka verkefni annarra
Prófa hugmyndir, kenningar, tilgátur annarra eða sjálfs síns
Vinna úr fyrirliggjandi gögnum
Fá verkefni frá þeim sem stunda rannsóknir, t.d. kennara
Velja sér viðfangsefni út frá eigin áhugamálum, baksviði og þekkingu.
Eiginn áhugi er alltaf mikilvægur þáttur auðvitað
og raunsæi í vali - hvað ræð ég við t.d. miðað við tíma, forsendur o.s.frv.

7. Val efnis og mótun rannsóknar-spurningar – Siðferðilegar spurningar
Hvað vil ég rannsaka? Er það hægt?
Hvað er vitað um það?
(Hvers vegna) er það mikilvægt - burtséð frá mínum áhuga?
Hvers krefst það af þátttakendum?
Er fólgið í athuguninni álag eða áhætta fyrir þátttakendur?
Mikilvægt að gera á þessu stigi:
Ræða, viðra hugmyndir við aðra
Lesa rannsóknir um efnið, kanna heimildir

8. Orðræða (discourse) fagsviða
Nám á nýju fagsviði gerir kröfur um að setja sig inn í þá orðræðuhefð sem er við lýði í faginu
Markmiðið er að verða fullgildur meðlimur sem tekur þátt í orðræðu á fagsviðinu
Umræða á vinnustað
Þátttaka í fundum og ráðstefnum
Skrifa greinar í fagtímarit

9. Hvers konar heimildir og hvar?
Sem snerta sjálft rannsóknarefnið
Um aðferðafræðileg atriði
Íslenskar og erlendar rannsóknir
Hvar?
Bækur, tímarit, yfirlitsgreinar, klassísk rit, gagnasöfn, vefurinn
Leita á fjölbreyttan hátt, ekki hengja sig í eina aðferð

10. Heimildakönnun og leit
Reyna að fá yfirsýn yfir fagsviðið
Lesa valdar greinar bæði með tilliti til áhugasviðs og aðferðafræði t.d.
Starfendarannsóknir um breytingar á skólastarfi
Þjóðfræðilegar rannsóknir á menningu skóla
Matsrannsóknir á nýjungum í skólastarfi
Lífssögurannsóknir á líðan kennara í starfi
Viðtalsrannsóknir um líðan nemenda í skóla

11. Að finna út hvað er vitað - markmið með fræðilegu yfirliti - heimildaleit
Dýpka og endurskoða eigin þekkingu
móta og meitla viðfangsefnið
uppgötva órannsökuð efni
skýra fræðileg og aðferðafræðileg atriði
kynnast umræðum og álitamálum
Lesa sig inn í orðræðu fagsins - fá tilfinningu fyrir hvernig fræðimenn skrifa á viðkomandi sviði þegar þeir beita eigindlegum rannsóknaraðferðum

12. Heimildaval
Val heimilda er síðan ekki síður mikilvægt en heimildaleitin
Hvaða heimildir henta mér og mínu viðfangsefni?
Hverjar eru við hæfi og hvers vegna?
Ekki bara það sem staðfestir mitt sjónarhorn takast á við annað
Láta heimildir hjálpa sér að skilja – varpa ljósi á viðfangefni sitt – efla og sýpka skilning

13. Að velja rannsóknarsnið ?
Háð markmiði rannsóknar
Tilviksrannsókn
Lífssögunálgunin
Starfendarannsókn ? T.d. Ef markmiðið er að:
leitast við að draga fram þögla þekkingu (tacit knowledge) í stofnun,
greina hvaða breytingar eru að eiga sér stað í kennsluháttum
Ath. Hætta á hugtakarugli – method eða design. Hér er ég að tala um design sem Guðrún hefur þýtt snið. En á ensku er þarna talað um að velja research method

14. Öflun gagna - gagnasöfnum
Tilviksrannsókn krefst væntanlega vettvangsrannsókna og viðtala
Lífssögunálgunin kallar á opin viðtöl þar sem rannsakandinn hlustar fyrst og fremst
Starfendarannsókn ? T.d.
Leitast við að draga fram þögla þekkingu (tacit knowledge) í stofnun,
greina hvaða breytingar eru að eiga sér stað í kennsluháttum
Hvernig afla ég gagna hér ? Þátttökurannsókn.
Hér finnst mér við hæfi að tala um method, sem sagt aðferðina við gagnaöflunina.

15. Greining gagna Venjulega eru gögnin skráð á formi ritaðs texta
Greiningin felst þá í að greina munstur og samhengi í textanum –
T.d. Orðræðugreining sbr grein eftir Guðrúnu Geirs í Nýjum mmenntamálum 2. tbl. 17 .árg þar sem hún greinir bækling frá menntamálaráðuneytinu um sjálfsmatsaðferðir skóla
hvað er sagt og hvernig og um hvað er þögn í viðtölum við fólk
Talað um að greina þemu

16. Skrifin
Sú athygli sem beinst hefur að hlutverki tungumálsins með póststrúktúralismanum hefur það í för með sér að sjónum hefur í auknum mæli verið beint að hlutverki ritunarinnar í rannsóknarferlinu.
Ekki er lengur hægt að líta svo á að rannsóknarniðurstöður séu einfaldlega skráðar að lokinni greiningu og túlkun, nú er fremur litið á ritunina sem ferli sem er samþætt öllu rannsóknarstarfinu.

17. Skrifin Van Maanen bls. 337-8 í H&H
three narratives conventions: 3 frásagnarhefðir
Raunsæið - realist
Játningastíllinn - confessional,
Impressionsiski stíllinn - , impressionist
Van Maanen - Tales of the Field (1998)
hver er sögumaður,
hvaða stíl beiti ég - hvernig ætla ég að ná til lesandans - þar með: hverjir verða lesendur mínir? Wolcott

18. Rödd textans
Hversu vel kemur rödd höfundar/rannsakanda í gegn í textanum?
Raunsæ frásögn: hlutlægur rannsakandi sem segir frá í 3. Persónu – sbr. Höfundar raunsæisstefnunnar fyrir 1900
Opniskáa frásögnin - The confessional tale. Viðbrögð við gagnrýni á raunsæja frásögn: fullt af gögnum af akrinum og frásagnir af hvernig rannsóknin var gerð. Rannsakandi mjög meðvitaður og leitast við að svipta dularhjúpnum af fræðastarfinu/vísindunum
Rödd eða nærvera höfundar verður þarna mjög áberandi og meðvituð

19. Rödd textans 2 Impressionist tale (póstmódern)
Litið svo á að frásögnin verði alltaf ófullkomin
Bundin við stað og stund
Bundin samhengi
Aðstæðubundin og takmörkuð (partial)

20. Landkönnuður um borð í skólaferju
Að beita aðferðum rithöfunda
Narratives - sögur
Snjallar myndhverfingar vekja athygli og segja oft meira en flóknar útskýringar, breytilegt sjónarhorn, persónur fá sína rödd, sögur, ljóð
Óhikað er því beitt bókmenntalegum aðferðum (narrative and fictional approach)
Ríkulegar lýsingar og hugarflugi beitt (H og H)

21. Gagnrýninn yfirlestur
Lesa sjálfur með sjálfsgagnrýnina á lofti
Biðja kollega sína að lesa gagnrýnið
Biðja viðmælendur eða “rannsóknarefnið” að lesa yfir
Triangulation = margprófun til að auka áreiðanleika
Endurskoða textann

22. Rannsóknaráætlun og að afla leyfa til að gera rannsóknina
Lýsing á verkefni, afmörkun kenningarlegum grunni
Markmið, skilgreining á viðfangsefni og mikilvægi þess
Meginspurningar og aðferðir við öflun gagna
Þýði/úrtak
Rannsóknarsnið (gerð/uppbygging)
Aðgengi, leyfisöflun, samþykki
Greiningaraðferðir
Hugsanleg vandamál, fjármál, tími

23. Undirbúningur Rökstyðja vel viðfangsefni og skýra markmið.
Lýsa rannsóknarspurningu og afmarka hana vel undirspurningar (ath.hætta!), tilgátur
Gera yfirlit yfir þekkingu og skýra hugtök
Huga að siðfræðilegum atriðum
Huga að fjármagni og vinnuálagi allra aðila
Taka ákvarðanir um alla þætti framkvæmdar
Gera tímaáætlun. þá er komið að:
Afla leyfa (ef þarf) og aðgangs til að gera rannsókn

24. Rannsóknarferli getur verið svona....
gera rannsóknaráætlun
undirbúa (leyfi, samþykki, aðgengi, heimildavinna, öflun gagna og greining)
afla gagna
greina gögn
rita skýrslu
birta niðurstöður