2. اپیدمیولوژی
علم مطالعه توزیع و عوامل تعیین کننده وقایع یا حالات مرتبط با سلامتی، در جمعیتهای مشخص و به کارگیری این علم در کنترل مشکلات بهداشتی.
The Study of the distribution and determinants of health related states and events in populations, and the application of this study to control health problems.

3. Demos = Population, people
Epidemiology
Epi = Upon, among
Demos = Population, people
Logy = Study
آنچه بر جمعیت می گذرد و در جمعیت اتفاق می افتد (مطالعه و شناخت روی جمعیت)

4. تعاريف اپيدميولوژي
بقراط حدود 2400 سال قبل اولين بار واژه اپيدمي را به كار برد و كاربرد اپيدميولوژي را در مطالعه همه گیری بيماري هاي واگير‏، مخاطرات محيطي و مسائل تغذيه اي نام برد.
اپيدميولوژي رشته اي از علوم پزشكي است كه همه گيري ها را درمان مي كند (پاركين 1873).
اپيدميولوژي علم بررسي توزيع وضعيت سلامت، بيماري و ساير مسائل مربوط به سلامتي انسان در ارتباط با سن، جنس، نژاد، وضعيت جغرافيايي، مذهب، آموزش، شغل، رفتار، زمان، مكان، شخص و غيره است (سوسر 1973).
اپيدميولوژي علم بررسي فراواني، الگو ها، چگونگي علل، انتشار و كنترل بيماري ها در گروه هاي مردم است كه شامل جمع آوري و تجزيه و تحليل منظم داده هاي مربوط به بيماري هاست (هنيكنز و بورينگ 1987) .

5. اپيدميولوژي مطالعه سلامت و بهداشت در جوامع انساني است (تريس 1992).
اپيدميولوژي يكي از علوم پايه پزشكي است كه در مورد توزيع و عوامل تعيين كننده فراواني بيماري ها در جوامع بشري بحث مي كند (گرينبرگ و همكاران 1992).
اپيدميولوژي تلاش‌هايي عمومي، سازمان يافته و هدفمند براي پيشگيري از بيماري‌ها و ارتقاء سلامت است و يا توصيف و تحليل وجود بيماريها در جامعه و كنترل عوامل مؤثر در وقوع بيماريها است (بيگل هول و همكاران 1993).
اپيدميولوژي يك روش تحقيقي براي جستجوي علت يا منبع يك بيماري، ناتواني، سندرم و يا وضعيت بد است (ليلين فلد و استولي 1994).
اپيدميولوژي مطالعه چگونگي توزيع و تعيين‌كننده‌هاي توزيع حالات و وقايع مربوط به سلامت در جمعيتي مشخص‏ و بهره‌گيري از اين مطالعه براي حل مشكلات بهداشتي است (جان لست 2000).

6. اپيدميولوژي اندازه گيري عوامل خطرزايي است كه در ايجاد، تأثير و توزيع بيماريها، ناتواني و مرگ مؤثرند (بركمن و كوواچي 2000).
اپيدميولوژي مطالعه توزيع، و اندازه گيري فراواني بيماريها در جوامع انساني است (روتمن 2002).
اپيدميولوژي مطالعه چگونگي، علت، كنترل، و اندازه گيري فراواني و توزيع بيماري، ناتواني و مرگ در جوامع انساني است (بوپال 2002).
اپيدميولوژي مطالعه چگونگي توزيع بيماري ها در جمعيت و بررسي عواملي است كه در اين توزيع تاثير مي گذارد (گورديس2004)
اپيدميولوژي رشته اي پژوهشي است كه با توزيع و تعيين كننده هاي بيماري در جوامع سر و كار دارد يا اپيدميولوژي مطالعه رخداد بيماري در جمعيت هاي انساني است (فلچر 2005)
اپيدميولوژي مطالعه وقايع مرتبط با سلامتي در جمعيت هاي تعريف شده است كه شامل يررسي وضعيت هاي خاص و مواجهه ها و عوامل مربوط به ميزبان است كه در رخداد بيماري ها سهيم هستند (مندل و همكاران 2005).

7. آن چه از تعاريف مي‌توان استنتاج كرد اين است كه اپيدميولوژي:
تأكيد بر گروه دارد نه فرد
اپيدميولوژي علم كميت هاست و با اندازه ها و اندازه گيري ها سر و كار دارد.
علم بررسي ارتباط ها، اختلاف ها و تغييرات روند و الگوي سلامت و بيماري در جمعيت هاي انساني است.
علم بررسي تفاوت و مقايسه (Compare & Contrast) سلامتي و بيماري در جوامع انساني است.
فقط به بيماري و ناتواني توجه ندارد و سلامتي و مرگ هم در دامنه فعاليت هايش قرار دارد.
به جنبه هاي مختلف پيشگيري توجه دارد.
هم علم (Science) است و هم عمل (Practice).

8. مهمترین تلاش‌های تاریخي زيربنايي در توسعه علم اپیدمیولوژی

9. بقراط حكيم در 400 سال قبل از ميلاد مسيح (ع) در كتاب درباره هواها، آب ها و مكان ها (On Airs, Waters, and Places) كه شامل 24 قسمت بود به نقش عوامل مرتبط با شيوه زندگي و عوامل محيط خارجي در ايجاد بيماري در انسان اشاره كرد. بقراط را پدر علم بهداشت عمومي نيز مي شناسند.

10. Edward Jenner
ادوارد جنر متولد سال 1749 کاشف واکسن آبله مطالعاتی اپیدمیولوژیک انجام داد.
"vaccination" is derived from vacca, the Latin word for "cow.")
In 1980, the WHO certified that smallpox had been eradicated.
The WHO estimated that 350 million new cases had been prevented during the preceding 20 years.

11. Painting of the first vaccination
Painting of the first vaccination. (Roses DF: From Hunter and the great pox to Jenner and smallpox.

12. ابداع قرنطينه در قرن چهاردهم توسط ونيزي ها كه براي محافظت مردم از اپيدمي هاي طاعون انجام شد از تلاش هاي بسيار مهم بشر در عرصه اپيدميولوژي بود.
در آن زمان براي اطمينان از عدم انتقال بيماري طاعون به ونيز- ايتاليا به كشتي هايي كه از ماوراء بحار به آن جا مي‌آمدند تا 40 روز اجازه ورود نمي دادند. ريشه قرنطينه از كلمات ايتالياييquaranta giorni به معناي 40 روز گرفته شده است.

13. در اوايل قرن هفدهم ميلادي فرانسيس بيكن (F
در اوايل قرن هفدهم ميلادي فرانسيس بيكن (F. Bacon, ) دانشمند انگليسي و همكاران او اصول تفكر و نگرش منطقي و فلسفي اپيدميولوژي را بنيان نهادند.

14. جان گرانت (J. Graunt, ) آمارهاي مربوط به تولد و مرگ در لندن را تحليل كرد و اندازه هاي بيماري را محاسبه نمود.

15. جيمز ليند (J. Lind,1716 – 1794) جراح نيروي دريايي اسكاتلند، اولين كارآزمايي باليني تجربي را در سال 1747 براي درمان اسكوربوت (كمبود ويتامين ث) انجام داد. او با افزودن ميوه تازه و مواد غذايي حاوي ويتامين ث به رژيم غذايي دريانوردان انگليسي اين بيماري را تحت كنترل درآورد.

16. در سال 1839 ميلادي ويليام فار (W
در سال 1839 ميلادي ويليام فار (W. Farr, ) كه در آن زمان رئيس اداره ثبت احوال انگلستان بود، سيستمي براي جمع آوري و خلاصه كردن داده هاي مربوط به علل مرگها در لندن بنا نهاد. گرچه كه فار اولين كسي نبود كه از علم آمار براي مشخص كردن علت مرگ ها استفاده كرد (اولين فرد ويليام هبردن W. Heberdenدر سال 1734 ميلادي بود)، لكن او را به نام پدر علم آمار حياتي مي شناسند.

17. جان اسنو (J. Snow, ) از جمله برجسته ترين دانشمنداني است كه در تاريخ اپيدميولوژي وجود دارند بنابراين وي را به عنوان پدر اپيدميولوژي مدرن مي شناسند. او در سال 1849 تا 1854 اولين مطالعه تحليلي اپيدميولوژي را در لندن با آزمودن فرضيه اي در خصوص بيماري وبا انجام داد و از جمله اولين كساني بود كه فهميد ابتلا به بيماري وبا در ارتباط با مصرف آب آلوده است و به اهميت و نقش بهداشت محيط در كنترل و پيشگيري از بيماريها و كنترل اپيدمي ها پرداخت.

18. sign in cemetery in Dudley, England

19. Southwark and Vauxhall Co. Other districts in London
Deaths from Cholera per 10,000 Houses, by Source of Water Supply, London, 1854
Water Supply
No. of Houses
Deaths from Cholera
Deaths per 10,000 Houses
Southwark and Vauxhall Co.
40,046
1,263
315
Lambeth Co.
26,107 98 38
Other districts in London
256,423
1,422 56

20. دو نتیجه گیری مهم اسنو از مطالعه وبا
بیماری وبا توسط آب منتقل می شود و بهسازی محیط در پیشگیری از بیماری بسیار موثر است.
در مطالعه بیماریها باید به توزیع فراوانی آنها در گروهها و جمعیت های انسانی پرداخت و به عامل زمان و مکان در رخداد بیماری توجه داشت (اپیدمیولوژی توصیفی)

21. در سال1920 گلدبرگر (J. Goldberger, ) دانشمند اتريشي- مجارستاني در زماني كه بحران بيماري پلاگر جنوب امريكا را فراگرفته بود، اولين مطالعه توصيفي در عرصه (Descriptive field study) را براي نشان دادن تأثير عوامل تغذيه اي بر رخداد اين بيماري در داوطلبين زنداني در مي سي سي پي انجام داد.

22. در سال 1949 مطالعه فرامينگهام بعنوان اولين مطالعه همگروهي توسط موسسه ملي قلب امريكا بر روي 5209 مرد و زن 30 تا 62 ساله ساكن شهر فرامينگهام، ايالت ماساچوست امريكا آغاز شد تا بتواند مهمترين عوامل مرتبط با بيماري هاي عروق تاجي قلب شناسايي كند.

23. ريچار دال (Richard Doll, ) و همكارانش در سال 1950 اولين مطالعه مورد-شاهدي را بر روي تأثير مصرف سيگار بر سرطان ريه انجام دادند. آنها دريافتند كه در رخداد بيماري ها عواملي وجود دارند كه الزاماً باعث بيماري نمي شوند بلكه شانس و احتمال بيماري را در گروهي كه با آن عوامل مواجهه دارند افزايش مي دهند كه مي توان به آنها عوامل خطرزا Risk factor گفت. تلاش هاي دال و همكارانش طي حدود 6 دهه باعث ايجاد و توسعه اپيدميولوژي سرطان در جهان شد.

24. در سال 1954 بزرگترين كارآزمايي در عرصه (Field trial) بر روي حدود يك ميليون كودك، كه كارآيي واكسن فلج اطفال نوع تزريقي (Salk) را مي آزمود انجام شد. حجم داده هاي حاصل از مطالعه تا زمان انجام اين مطالعه بي سابقه بود.
مانتل و هنزل در سال 1959 روش آماري موسوم به همين نام (Mantel-Haenszel Test) را براي تجزيه و تحليل آماري داده هاي طبقه بندي شده مربوط به مطالعات مورد-شاهدي را ارائه دادند.

25. مك ماهون (Brian McMahon) متولد 1923 در انگلستان، اولين كتاب مرجع اپيدميولوژي تحت عنوان Epidemiologic Methods را در سال 1960 منتشر كرد. او در اين كتاب به صورت سيستماتيك بر روي طراحي مطالعه كار كرد. اين كتاب بعد ها با عنوان Epidemiology: Principles and Methods ناميده شد.

26. در سال 1964 كميته مشورتي دخانيات و سلامتي جراحان عمومي امريكا (‏The US Surgeon General’s Advisory Committee on Smoking and Health )، معيارهاي ارزشيابي عليت را منتشر كرد.
مطالعات سه جامعه در استانفورد و پروژه كاروليناي شمالي طي سال هاي ميلادي بعنوان اولين مطالعه مبتني بر جامعه (Community-based) با هدف برنامه هاي پيشگيري از بيماري هاي قلبي-عروقي اغاز شد.
در اوايل دهه 1970 ميلادي روش هاي جديد آماري مانند آناليز Log-Linear و Logistic ارائه شد.
از دهه 1990 به بعد نيز در زمينه توسعه و بكار گيري روش هاي نوين بيولوژي مولكولي در اپيدميولوژي تلاش هاي زيادي انجام شده است.

27. با این حال:
اپیدمیولوژی مطالعه چگونگی توزيع و عوامل تعيين‌كننده وقايع يا حالات مرتبط با سلامتي در جمعيت‌هاي مشخص و به كارگيري اين علم در كنترل مشكلات بهداشتي است.

28. مطالعه: مشاهده، طرح فرضیه و آزمون آن، پژوهشهای تحلیلی و تجربی
توزیع: تحلیل مبتلایان به بیماری بر حسب زمان و مکان و ...
عوامل تعیین کننده: تمام عوامل زیستی، فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی و رفتاری که بر سلامت مردم مؤثرند
وقايع يا حالات مرتبط با سلامتي: شامل بیماریها، ناتوانیها، علل مرگ، رفتارها (مانند مصرف دخانیات) و ...
جمعیت مشخص: جمعیتی که خصوصیات دقیقاً مشخص (مانند تعداد ) دارند

29. بیماریها به طور تصادفی پراکنده نشده اند، بلکه شیوع بیماری در گروههای مختلف، متفاوت است. برخی افراد به خاطر خصوصیات شخصی و محیطی خود، به طور نسبی در معرض خطر بیشتری هستند.
اطلاع از این توزیع غیر یکسان بیماری در جامعه، به یافتن عوامل بیماریزا و ایجاد برنامه های کنترل و پیشگیری بیماریها کمک می کند.
بررسی الگوهای بیماری در گروههای مردم و تلاش برای فهمیدن اینکه چرا عده ای به بیماری مبتلا و عده ای مبتلا نمی شوند، از کاربردهای اپیدمیولوژی است.

30. گرانت در سال 1662، به بررسی میرایی و باروری در جمعیت پرداخت و متوجه تولد زیادتر پسرها، مرگ زیاد شیرخواران و تغییرات فصلی و تفاوتهای شهری و روستایی در میرایی شد.
در سال 1747 جیمز لیند با دقت بر روی بیماران مبتلا به اسکوربوت در کشتی سالیسبوری، فرضیه ای را برای علت بیماری پیشنهاد کرد.
و سپس با انجام یک تجربه (که امروزه به آن مطالعه کارآزمایی بالینی می گوییم) کشف کرد که میوه های حاوی ویتامین ث در درمان اسکوربوت مؤثرند.
از سال 1795 لیمو یا آب لیمو جزء رژیم غذایی کشتیهای نیروی دریایی بریتانیا شد.

31. اپیدمی وبا در لندن در اواسط قرن 19 قربانیان زیادی می گرفت
اپیدمی وبا در لندن در اواسط قرن 19 قربانیان زیادی می گرفت. جان اسنو به بررسی این اپیدمی پرداخت. دو شرکت آبرسانی lambeth و southwark & vauxhall، از پایین دست رود تایمز که آلوده با فاضلاب بود آب لندن را تأمین می کردند.
در سال 1849شرکت لامبث محل تأمین آب را به بالای رودخانه تغییر داد. جان اسنو پیش بینی کرد که افرادی که از این شرکت آب می گیرند مرگ و میر کمتری در اثر وبا خواهند داشت.
وی یک مطالعه را آغاز کرد :

32. اسنو در سال 1854 نتیجه گیری کرد که وبا توسط آب آلوده منتقل می شود.

33. موضوعات مشترک اپیدمیولوژیستها
وفور بیماری
توزیع بیماری
عوامل تعیین کننده بیماری

34. وفور بیماری
در ذات تعریف اپیدمیولوژی اندازه گیری وفور بیماری، ناتوانی یا مرگ، خلاصه کردن این اطلاعات به صورت نسبت، میزان نهفته است (میزان شیوع، میزان وقوع، میزان مرگ و میر و ...).
بنابراین اساس اندازه گیری وفور بیماریها، نسبتها یا میزانها هستند.
وجود این شاخصها برای مقایسه وفور بیماریها در جوامع مختلف یا زیرگروهها مختلف جمعیتی ضروری است.
چنین مقایسه هایی ممکن است سر نخهایی مهمی در سبب شناسی بیماری به دست دهد.

35. توزیع بیماری بیماری و سلامتی در جوامع انسانی توزیع یکسانی ندارند.
نخستین اصل اپیدمیولوژی این است که توزیع بیماری در قالب الگوهایی در جامعه رخ می دهد.
یکی از وظایف مهم اپیدمیولوژیستها مطالعه الگوی توزیع، در زیر گروههای مختلف جمعیت بر حسب زمان، مکان و شخص می باشد.
این جنبه از اپیدمیولوژی به اپیدمیولوژی توصیفی نامیده می شود.

36. عوامل تعیین کننده بیماری
آزمون کردن فرضیه های سبب شناسی و مشخص کردن عوامل علیتی یا عوامل خطر بیماریهاست.
این کار نیازمند استفاده از اصول و روشهای اپیدمیولوژی است.
این موضوع ماده اصلی اپیدمیولوژی محسوب می شود.
به این جنبه اپیدمیولوژی تحلیلی گویند.
راهکارهای تحلیلی به ایجاد برنامه های بهداشتی، مداخلات و سیاستهای درست و عملی کمک می کند.

37. اهداف اپیدمیولوژی توصیف توزیع و حجم مشکلات سلامتی و بیماری
شناسایی عوامل سبب شناسی (عوامل خطر) در پاتوژنز (بیماریزایی) بیماریها
تأمین داده های اساسی برای برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی خدماتی که در جهت پیشگیری، کنترل و درمان بیماریها به کار می رود و اولویت بندی اینگونه خدمات.

38. کاربردها و اهمیت اپیدمیولوژی
اگر فردی با شکایات تنفسی به پزشک مراجعه کند، دانستن این موضوع که در جامعه، اپیدمی آنفولانزا وجود دارد یا استرپتوکوک، وی را در رسیدن به تشخیص صحیح کمک می کند.
برای بررسی میزان رضایتمندی مردم یک منطقه از خدمات ارائه شده توسط بیمارستان دانشگاهی منطقه، مطالعه ای بر مراجعان آن بیمارستان انجام میدهیم. اشکال کار کجاست؟
محققی می خواهد توزیع کلسترول کشور خود را با فنلاند مقایسه کند. آیا می تواند از نتیجه کلسترول بیماران بستری شده در چند بیمارستان یا افراد مراجعه کننده به آزمایشگاهها استفاده کند؟ اشکال کار کجاست؟

39. کاربردهای اپيدميولوژي:
توصيف حجم مشكلات سلامتي و فراوانی بيماريها درجوامع و چگونگی توزيع آنها.
شناسائي علل (cause) و عوامل خطر (risk factor) در ايجاد بيماريها
تعیین سیر طبیعی بیماری (پرسش اغلب بیماران: چه بر سر من می آید؟)
به دست آوردن اطلاعات اساسي براي
برنامه‌ريزي،
اجرا
و ارزيابي خدمات پيشگيري، كنترل و درمان بيماريها و اولويت‌بندي آنها
بررسی عوامل پیش آگهی دهنده
آزمودن درمانهای جدید

41. تفاوت اپیدمیولوژی و پزشکی بالینی
در اپیدمیولوژی واحد مطالعه جمعیت تعریف شده یا جمعیت در معرض خطر است در حالی که در پزشکی بالینی واحد مطالعه فرد یا افراد بیمار است.
در پزشکی بالینی پزشک با بیماری یک فرد خاص سرو کار دارد در حالی که اپدمیولوژیست با الگوهای بیماری در کل جمعیت در ارتباط است.
در پزشکی بالینی پزشکان سعی می کنند به تشخیصی برسند که بتوانند بر اساس آن در مورد پیش آگهی و درمان اختصاصی لازم قضاوت کنند. اپیدمیولوژیستها تلاش می کنند منبع عفونت، راههای انتقال و یا عامل سبب شناسی را کشف کنند تا بتوانند بر اساس آنها روند آینده بیماری و توصیه های خاص را برای کنترل آن پیشنهاد دهند.

42. اپیدمیولوژیستها نتایج بلند مدت اقدامات پیشگیری و درمان بیماریها را ارزیابی می کنند (پس خوراند مدیریتی).
در پزشکی بالینی این بیماران هستند که نزد پزشک می روند در حالی که در اپیدمیولوژی این اپیدمیولوژیستها هستند که به جامعه رجوع می کنند.
در پزشکی بالینی موضوعات مطرح از طریق آزمایشات بالینی و آزمایشگاهی قابل دریافت است اما در اپیدمیولوژی موضوعات در قالب شاخصها و نشانه هایی همچون جداول و نمودارها قابل درک است.

43. پزشكي باليني اپيدميولوژي
بررسی روي یک فرد بيمار انجام مي‌شود.
به دنبال درمان فرد است.
كاربرد روش‌هاي درماني جديد براي بيماران بررسی می شود.
بيمار بايد به دنبال پزشك برود
اپيدميولوژي
مطالعه روی يك جمعيت انجام مي‌شود .
به دنبال كنترل بيماري است.
نتايج درازمدت اقدامات درماني و پيشگيري مورد ارزيابي قرار گرفته و بازخورد لازم را براي مجريان برنامه‌‌هاي بهداشتي و درمانی فراهم مي‌كند.
اپيدميولوژيست به سراغ جامعه مي‌رود.
در كل:
اين دو دسته لازم و تكميل‌ كننده يكديگر در تأمين، حفظ و ارتقاء سطح سلامتي جامعه هستند.

44. اما پزشکی بالینی و اپیدمیولوژی در تضاد با هم نیستند.
هر دو ارتباط نزدیکی با هم داشته و بدون نمی توانند باشند.
بسیاری از سئوالات اپیدمیولوژیک بدون ملاحظات خاص بالینی هرگز پاسخ داده نخواهد شد.
از طرفی اطلاعات مربوط به شیوع، سبب شناسی و پیش آگهی که از مطالعات اپیدمیلوژیک استخراج می شود برای تشخیص و درمان هر فرد بیمار و خانواده او ضروری است.

45. Epidemiologic Approach
طرح کردن سئوال
سئوالات مربوط به وقایع بهداشتی
(مسئله؟ ابعاد؟ کجا؟ چه موقع؟ چه کسانی؟ چرا؟)
سئوالات مربوط به فعالیتهای بهداشتی
مقایسه کردن

46. مقایسه کردن
روش اساسی برای حل مشکلات در اپیدمیولوژی مقایسه کردن و استنتاج است.
ممکن است دو گروه یا بیشتر شامل یک گروه بیماران (یا مواجهه یافته با عامل خطر) و گروههای دیگر افراد سالم (یا کسانی که با عامل خطر مواجه نشده اند) مقایسه شود.
از مقایسه ها سرنخ های مربوط به علل بیماری به دست می آید.

47. اصول مقایسه اطمینان از قابل قیاس بودن گروه مورد و شاهد است.
گروهها باید به اندازه ای به هم شبیه باشند که بتوان آنها را مقایسه کرد.
Random Allocation
Matching

48. حوزه های اندازه گیری در اپیدمیولوژی
اندازه گیری میزان مرگ و میر
اندازه گیری ابتلا به بیماریها
اندازه گیری موالید
اندازه گیری حضور، فقدان و یا چگونگی توزیع خصوصیات یا صفات مربوط به بیماریها
اندازه گیری نیازهای بهداشتی، تسهیلات بهداشتی، استفاده از خدمات بهداشتی و سایر مسایل وابسته به بهداشت
اندازه گیری حضور، فقدان و یا توزیع عوامل محیطی و یا سایر عواملی که ممکن است نقش علیتی برای ایجاد بیماریها داشته باشند.
اندازه گیری متغیرهای جمعیتی
بسیار وسیع و نامحدود

49. ابزارهاي اندازه‌گيري در اپیدمیولوژی
نسبت یا Ratio
تناسب یا Proportion
ميزان یا Rate

50. نسبت (Ratio) = 5 / 2 = 2.5 / 1 حاصل تقسیم دو عدد
صورت کسر جزئی از مخرج کسر نیست.
می توان کمیت های متفاوت را با هم قیاس کرد
از دیگر ابزارهای اندازه گیری فراوانی بیماریها می باشد.
صورت و مخرج ممکن است فاصله زمانی داشته باشند و یا هر دو لحظه ای بیان شده باشند.
= 5 / 2 = 2.5 / 1

51. مثال هایی از نسبت نسبت تخت به ازای پزشک: 850 تخت تقسیم بر 10 پزشک:
85 تخت به ازای هر پزشک
نسبت شرکت کننده به ازای هماهنگ کننده کارگاه
28 نفر تقسیم بر 2
14 نفر به ازای هر هماهنگ کننده
نسبت جنسی
تعداد مردان /تعداد زنان
نسبت شانس (odds ratio)

52. تناسب (Proportion) 4 2 --- = 0.5 = 50% ارتباط جزء به کل را بیان می کند
حاصل تقسیم دو عدد
صورت کسر لزوماً جزئی از مخرج کسر است.
صورت و مخرج کسر از یک جنس هستند.
معمولاً به صورت درصد بیان می شود.
بین صفر و یک تغییر می کند 2
--- = 0.5 = 50% 4

53. مثال تناسب Proportion تناسب دانشجویان مقطع علوم پایه:
200 نفر از 500 نفر
4/0
40 درصد

54. میزان (Rate)
وقوع حادثه خاص (رخداد یک بیماری یا مرگ) را در جمعیتی خاص در طی زمانی معین اندازه گیری می کند.
حاصل تقسیم دو عدد
زمان را نیز شامل می شود
سرعت وقوع یک پیامد را در طی زمان نشان می دهد
صورت کسر
تعداد پیامدهایی که در طی یک دوره زمانی اتفاق افتاده (تعداد افراد دارای پیامد)
مخرج کسر
تعداد جمعیتی که پیامد در آن اتفاق افتاده (جمعیتی که افراد دارای پیامد متعلق به آن هستند) (جمعیت در معرض خطر
صورت کسر، مخرج کسر، زمان معین و ضریب

55. مثال میزان میزان مرگ ناشی از حوادث ترافیکی در ایران
تعداد مرگ ها در سال 82: نفر
جمعیت در سال 82: 68 میلیون نفر
میزان مرگ در سال:
26000/ = 38/100,000/year
میزان ها را معمولاً در توانی از 10 ضرب می کنند (100، 1000، )
این توانها به منظور راحتی محاسبات و اجتناب از اعشاری شدن به کار می رود.

56. اندازه گیری مرگ و میر
بسیاری از مطالعات اپیدمیولوژیک به طور مرسوم و عموماً با داده های مربوط به مرگ و میر آغاز می شود.
داده هایی که نسبتاً آسان به دست می آیند.
و در بسیاری از کشورها قابل قبول هستند.
نقطه آغاز بسیاری از مطالعات اپیدمیولوژیک
اساس داده های مربوط به مرگ و میر، گواهی مرگ است.
گواهی مرگ: علل نهایی مرگ + علل زمینه ای
محدودیتهای داده های مرگ:
گزارشات ناقص
فقدان صحت گزارشات
فقدان یکپارچگی
تغییرات

57. میزانها و نسبتهای مرگ و میر
میزان مرگ خام
میزان اختصاصی مرگ
میزان کشندگی بیماری
میزان نسبی مرگ و میر
میزان بقا

58. میزان خام مرگ ساده ترین وسیله اندازه گیری مرگ و میر
عبارت است از تعداد مرگ (به هر علت) در 1000 نفر جمعیت وسط سال در منطقه ای مشخص.
میزان خام مرگ تأثیر دو عامل را نادیده می گیرد:
ترکیب جمعیت
میزان اختصاصی مرگ برای سن که بازتاب احتمال مرگ است
تعداد مرگها در طی یک سال
1000 
جمعیت وسط سال

59. میزان اختصاصی مرگ برای سن در 1000 نفر
میزان خام مرگ
جمعیت
بیشتر از 65
64-45
44- 8
7- 5
4- 1
1- 0
59/7
10/7
1/5
0/4
0/6
13/5
15/2 A
61/1
18/8
3/6
0/5 1
22/6
9/9 B
به نظر جمعیت B سالم تر از جمعیت A است؟!
با میزان خام مرگ نمی توان بین جمعیتهایی که از نظر سنی، جنسی و نژاد متفاوت هستند مقایسه انجام داد.

60. میزان اختصاصی مرگ
زمانی که تجزیه و تحلیل ها به خاطر روشن نمودن علت به وجود آورنده بیماریها صورت گیرد، ضروری است که از میزانهای اختصاصی مرگ استفاده شود.
الف- اختصاصی برای علت یا بیماری: سل، سرطان، تصادفات
ب- اختصاصی برای گروههای خاص: سن، جنس، نژاد، درآمد و ...
این نوع میزان در شناسایی افراد در معرض خطر اهمیت دارد.

61. میزان (نسبت) کشندگی بیماری (CFR) Case Fatality Rate (Ratio)
تعداد کلی مرگها به علت یک بیماری خاص
100 
تعداد کل مبتلایان به آن بیماری
بیانگر قدرت کشندگی یک بیماری است.
به طور مشخص در بیماریهای حاد و عفونی کار برد دارد.
برای بیماریهای مزمن محدود به کار می رود چرا که طول مدت شروع بیماری تا مرگ طولانی و متغیر است.
طول زمان محسوب نمی شود.
میزان کشندگی بیماری با ویرولانس ارتباط نزدیکی دارد.

62. میزان (نسبت) نسبی مرگ و میر Proportional Mortality Rate (Ratio)
تعداد مرگها از یک بیماری خاص در طول یک سال
100 
کل مرگها به هر دلیلی در طول همان سال
این میزان معمولاً برای یک گروه از بیماریها (بیماریهای واگیر به طور کلی) و یا برای بیماریهای خاصی که مشکل عمده ای برای بهداشت عمومی محسوب می شوند (سرطانها، بیماریهای قلبی عروقی و ...) به کار می رود.
گاهی اوقات لازم است بدانیم چه نسبتی از کل مرگها به علت خاصی رخ داده است.
میزان های نسبی وقتی که داده های جمعیتی در دسترس نیستند استفاده می شوند و از آنجایی که به دو متغیر وابسته هستند، ارزش کمی در مقایسه بین گروههای جمعیتی و یا دوره های زمانی مختلف دارند.

63. میزان بقا Survival Rate
میزان بقا نسبتی از زنده ماندگان در گروهی (بیماران) است که در طول مدت زمان خاصی تحت مطالعه و پیگیری قرار گرفته اند.
این میزان روشی برای چگونگی پیش آگهی در یک بیماری خاص می باشد.
به عنوان ملاکی برای ارزیابی درمانهای استاندارد می باشد.
این میزان از زمان تشخیص یا شروع درمان محاسبه می گردد.
خصوصاً در خصوص سرطانها مورد توجه است.
کل بیمارانی که بعد از 5 سال زنده می مانند
= میزان بقا 5 ساله
100 
کل بیمارانی که تشخیص داده یا درمان می شوند

64. ابتلا (Morbidity)
هر گونه انحراف، عینی یا ذهنی از وضعیت فیزیولوژیک سلامت را ابتلا گویند.
معادل بیماری، ناخوشی، ناتوانی و ...

65. فراوانی مدت شدت جنبه های ابتلا میزان ناتوانی بروز میزان کشندگی
شیوع
مدت
میزان ناتوانی
متوسط مدت بیماری
شدت
میزان کشندگی

66. اندازه گیریهای ابتلا از جنبه فراوانی
بروز
شیوع

67. ارزش داده های ابتلا:
بیان وسعت و بار بیماری در جامعه و کمک به اولویت بندی بیماریها
بیان اطلاعات دقیقتر و جامعتر نسبت به اندازه های مرگ و میر برای تحقیقات
نقطه آغاز مطالعات سبب شناسی و لذا کمک به پیشگیری از بیماریها
کمک به پایش و ارزشیابی اقدامات مربوط به کنترل بیماریها

68. بروز (Incidence)
تعداد موارد جدید بیماری که در یک جمعیت تعریف شده و در طی زمانی معین اتفاق می افتد.
تعداد موارد جدید بیماری در یک دوره زمانی مشخص
جمعیت در معرض خطر در ابتدای دوره
1000 

69. بنابراین فقط موارد جدید مدت زمان مشخص (معمولاً در طی یک سال)
دفعات جدید بیماری یا رخداد موارد جدید بیماری که در زمانی معین در هر 1000 نفر جمعیت اتفاق می افتد.
یعنی اگر فردی در طول سال دو بار به سرماخوردگی دچار شود دو نوبت بیماری در طول سال به او نسبت داده می شود.

70. میزانهای خاص بروز
میزان حمله (Attack Rate)
میزان حمله ثانوی

71. شیوع (Prevalence)
به کلیه موارد موجود بیماری (جدید یا قدیمی) در یک مقطع زمانی خاص و یا در طول مدت زمانی خاص و در یک جمعیت مشخص اطلاق می شود.
شیوع را به صورت میزان (Rate) بیان می کنند اما میزان شیوع در واقع یک نسبت (Ratio) است.
شیوع لحظه ای (Point Prevalence)
شیوع دوره ای (Period Prevalence)
تعداد موارد جدید و قدیم بیماری در یک مقطع زمانی مشخص
جمعیت در همان مقطع زمانی

72. شيوع دوره‌اي: شيوع لحظه‌اي:
Point Prevalence: existing cases at a point in time
تعداد بيماران فعلي (جديد يا قديمي) براي يك بيماري خاص در يك مقطع زماني خاص
 100
تعداد كل جمعيت در همان مقطع زماني
شيوع دوره‌اي:
Period Prevalence: existing cases plus those developing over a specified period of time
تعداد موارد فعلي يك بيماري (جديد يا قديمي) در طي دوره زماني معين
 100
تعداد تخميني جمعيت در معرض خطر در نيمه همان دوره زماني
شيوع لحظه‌اي كاربرد بيشتري از شيوع دوره‌اي دارد.

73. شیوع لحظه ای
عبارت است از تعداد کل فعلی مبتلایان به یک بیماری، در مقطعی از زمان در جمعیتی تعریف شده.
لحظه در این نوع شیوع بسته به اینکه معاینه بیماران چقدر طول کشیده باشد ممکن است شامل یک روز، چندین روز و یا چند هفته باشد.

74. شیوع دوره ای کمتر رایج است.
فراوانی همه موارد فعلی یک بیماری را در دوره زمانی معینی (مثلاً شیوع سالیانه) در جمعیتی تعریف شده بیان می کند.

75. کاربرد شیوع:
تعیین حجم مشكلات مربوط به بيماري و سلامت در جامعه(خصوصا بیماریهای مزمن)
برنامه ریزی تسهیلات درمانی و نیروی انسانی (تعداد تخت، نیروی انسانی لازم، پیش بینی تعداد مراجعین به درمانگاه)
پیگیری برنامه های کنترل بیماریهای مزمن (خصوصاً روانی)
توجه:
شیوع ...
مناسب برای مطالعه علت بیماریها نیست.
متأثر از کلیه عواملی است که بر طول دوره بیماری و یا ایجاد آن اثر دارند.
تنها با انجام یک بررسی قابل محاسبه است.

76. شیوع لحظه ای اول فروردین: موارد 1 و 2 و 7 3 2 4 7 5 6 8
اول فروردین
29 اسفند
بروز شامل موارد 3 و 4 و 5 و 8
شیوع لحظه ای اول فروردین: موارد 1 و 2 و 7
شیوع لحظه 29 اسفند : موارد 1 و 3 و 5 و 8
شیوع دوره ای فرودین تا اسفند: موارد 1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 7 و 8

77. ارتباط بین بروز، شیوع و طول مدت بیماری
شیوع به دو عامل بستگی دارد:
1-تعداد افرادی که بیمار شده اند (بروز)
2-طول دوره بیماری (Duration)
P= I × D

78. Incidence
Prevalence
Duration