1. دكتر محمد كمالي

2. دکتر محمد کمالی دانشيار دانشکده علوم توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ايران
تهران - صندوق پستی
دكتر محمد كمالي

3. سرآغاز گفتار نام خداست كه رحمتگرومهربان خلق راست
سرآغاز گفتار نام خداست كه رحمتگرومهربان خلق راست
چو آن مرد اعمي بر او بر گذشت
بود پاكمردي ز زشـتي بـدور
كه خود ذكرحق سود بخشد ورا
توجه نمودي تواي خوش خصال
اگر او نشد هيچ پـاك از خـطا
بتـرسد ز يـزدان و روزحسـاب
چگونه توانـي چنين كـار كـرد
كه از بهـر پندست آيـات حق
چرا او عبوس وترشروي گشت
چه داني تو شايد كه آنمردكور
بســــا آمــــده بهر ذكر خدا
چه شد تا برآن مرد داراي مال
ترا نيست تكليـف اي مصـطـفي
هر آنكس كه آيد سويت باشتاب
تو پرهيز سازي ازآن نيـكمـرد
روا نيست اين شيوه و اين نسق
قرآن كريم - سوره عبس(11- 1)
دكتر محمد كمالي

4. نقش شهرداری در تکریم انسانی جامعه معلولین
Role of Municipality on Dignity of People with Disability
دكتر محمد كمالي

5. بگذريم از اينكه ديگر كمتر كسي حاضر به كمك است !
چند وقت پيش در تلويزيون برنامه اي پخش مي شد ، درباره زندگي معلولين ! يكي از آنها حرف جالبي زد . او گفت : فرق بين سالم بودن و معلول شدن فقط يك لحظه است ، يك اتفاق ، يك بي احتياطي ، خداي نكرده تصادف و…
ديروز كه عضله پايم گرفته بود ، تازه فهميدم كه چه چيزهايي هست كه ما نمي بينيم و برايمان روزمره شده ولي بسيار مهم هستند . تازه فهميدم كه همه جا پر است از پله ! درورودي خانه ، داخل خانه ،‌در حياط و حتي در دانشگاه براي رفتن به هر كلاسي و يا بوفه ، بايد از كلي پله بالا و پايين رفت .
هر يك پله براي معلولان يك فاجعه است . فاجعه اي كه به آنها يادآور مي شود كه عليرغم اينكه روي پاي خودشان ايستاده اند اما به خاطر اين پله ها و در واقع نبود سيستم درست طراحي شهري ، با روحي غني و سرشار از توانايي ، بايد طلب كمك كنند!
بگذريم از اينكه ديگر كمتر كسي حاضر به كمك است !
دكتر محمد كمالي

6. 5 Reactions to Persons with Disabilities
Elimination - getting rid of them;
The poorhouse - removing them from the view of the non-disabled;
Institutional care - providing care for them on a segregated basis;
Integration - encouraging a process that would lead to the integration of disabled people in their families and communities, as well as in the general systems of society;
Self-actualization and Empowerment -creating the conditions, so persons with disabilities can develop their full potential;
دکتر محمد کمالی - دانشیار د.ع.پ. ایران

7. دکتر محمد کمالی - دانشیار د.ع.پ. ایران

8. تعاريف معلوليت قبل از1980 ناتوان در اداره خود ووظايف خانوادگي
ناتوان درمراقبت ازخود
ناتوان دركسب حرفه وانجام فعاليتهاي اجتماعي
داراي مشكل در فعاليتهاي روزمره زندگي
دكتر محمد كمالي

9. طبقه بندي اختلال ، ناتواني ، معلوليت
نگرش منفي
اختلال (Impairment)
ناتواني (Disability)
معلوليت (Handicapped)
نگرش مثبت
اختلال (Impairment)
فعاليت (Activity)
مشاركت (Participation)
ICIDH
ICF
دكتر محمد كمالي

10. Medical AND Social Models
PERSONAL problem AND SOCIAL problem
Medical care AND Bio-psychosocial integration
Individual treatment AND Social action
Professional help AND Individual & collective responsibility
Personal AND Eenvironmental adjustment manipulation
Behaviour AND Attitude
Care AND Human rights
Health care policy AND Politics
Individual adaptation AND Social change
While the polarized approaches of the medical and social models present a thesis - antithesis opposition, they may be seen in a harmony of synthesis; especially if one tries to capture the integration of the various dimensions of disablement in a “bio psychosocial” approach. The ICIDH-2, as an international health classification, therefore attempts to provide a synthesis that offers a coherent view of different dimensions of health at both biological and social levels
IN this way we also mover away from a minority model of disability to a universal model,
دكتر محمد كمالي

11. Cultures Environments Outcomes
The role of the economic, social and physical environment in transforming an impairment into a disability (Berry and Dalal, 1996)
Cultures Environments Outcomes
Health and Economic Impairment
Disability Employment
conceptions Independence
definitions Social
norms beliefs Disability
values attitudes
practices behaviors
roles relationships
institutions Physical
structure Handicap
barriers
دكتر محمد كمالي

12. Interaction of Concepts 2001
Health Condition
(disorder/disease)
Body Function
(Impairments)
Activities
(Activity Limitation)
Participation
(Participation Restriction)
Environmental Personal
Factors
Factors
دكتر محمد كمالي

13. حقایق حضور بیش از 600 میلون فرد دارای ناتوانی در دنیا
از هر 4 نفر سه نفر در کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند
یک نفر از هر 5 نفر فقیرترین افراد دنیا را تشکیل می دهند
تنها یک تا دو درصد از کودکان دارای ناتوانی به آموزش دسترسی دارند
دكتر محمد كمالي

14. حقایق
در کشورهای در حال توسعه تنها 2% از افراد دارای ناتوانی خدمات توانبخشی دریافت می کنند
زنان دارای ناتوانی 2 تا 3 برابر بیشتر از زنان عادی قربانی برخوردهای خشونت آمیز و ناروای جنسی می شوند
دكتر محمد كمالي

15. حقایق
در سال 2003 در اتحادیه اروپا در مقابل 64/2 درصد افراد عادی استخدام شده ، تنها 40 درصد از افراددارای ناتوانی در سنین کار استخدام بودند.
علاوه بر این در اتحادیه اروپا 52 درصد افراد دارای ناتواین در سنین کاراز لحاظ اقتصادی غیر فعال بودند، در حالیکه این رقم در افراد عادی تنها 28 درصد بوده است
Source: “The Right to Decent Work of Persons with
Disability”, ILO Geneva, 2007.
دكتر محمد كمالي

16. نـاتـوانـي بخشي از تجربه انساني
دكتر محمد كمالي

17. فرد دارای ناتوانی یا معلولیت
كسي است كه در جامعه اش بواسطه تفاوتي كه در ظاهر و يا رفتارش دارد با محدوديتي عملكردي يا فعاليتي، مورد توجه قرار ميگيرد و يا رسما چنين تشخيص داده شده است.
دكتر محمد كمالي

18. ميزان شيوع معلوليت در كشور
درصد
ناتواني
جمعيت ناتوانان
جمعيت
سال
4/09
1355
4/03
1365
4/29
1375 /2
دكتر محمد كمالي

19. توانبخشي
توانبخشي در برگيرنده اهداف معين براي كاستن ازتاثير ناتواني، توانمند ساختن فرد براي رسيدن به استقلال وحضور در اجتماع ،خودگرداني وكسب زندگي با كيفيت بهترمي باشد. توانبخشي نه تنها شامل آموزش به افراد داراي ناتواني ومعلوليت است ، بلكه مداخلاتي را در نظامهاي عمومي جامعه به منظور تطابق و مناسب سازي محيط، تدارك حمايت از حقوق انساني و توانمند سازي آن انجام مي دهد.
دكتر محمد كمالي

20. حقوق معلولين
حمايت از حقوق انساني وظيفه دولتها در همه جوامع و براي همه شهروندان است. افراد داراي ناتواني و معلوليت بايد حقوق مشابهي براي زندگي همچون ديگر شهروندان داشته باشندونبايد هيچ استثنائي وجود داشته باشد، ليكن توجه وبژه اي در موادر زير لازم است:
دسترسي به خدمات بهداشتي واجتماعي
توانمندسازي وايجادفرصتهاي برابردركسب درآمد
به اياب وذهاب و مناسب سازي اماكن عمومي
به زندگي فرهنگي واجتماعي ( ورزش ،اوقات فراغت،تفريحات و...)
به آموزش ، مسكن و اطلاعات
به ايفا نمايندگي ومشاركت كامل سياسي درتمام زمينه ها
دكتر محمد كمالي

21. مساوي سازي فرصتها
فرآيندي است كه ازطريق آن نظامهاي گوناگون اجتماعي ومحيطي نظيرخدمات (اجتماعي،بهداشتي ) فعاليتهاي (آموزشي ، حرفه اي ، ورزشي ، مذهبي ، تفريحي و..) مسكن ، حمل ونقل ، اطلاع رساني و اطلاعات دردسترس همه افراد به ويژه افراد داراي معلوليت قرار مي گيرد.
دكتر محمد كمالي

22. اشتغال مسكن مشكلات ، نيازها و توانمنديهاي معلولين تردد ازدواج آموزش
وسائل توانپزشكي
مناسب
مسكن
ضعف آگاهي جامعه از
مشكلات ، نيازها و
توانمنديهاي معلولين
مشكلات ، نيازها و
توانمنديهاي معلولين
تردد
ازدواج
اوقات فراغت و
فوق برنامه
آموزش
بهداشت ،درمان
و تغذيه
دكتر محمد كمالي

23. شهر های بدون مانع راهی برای تکریم کرامت انسانی افراد دارای ناتوانی
( معلولان )

24. رهبر معظم انقلاب اسلامی
«ما به آزادى معتقديم. اعتقاد ما به آزادى و تأمين حقوق شهروندى در مسائل اجتماعى هم، ريشه‌دار و داراى مبناى دينى است». ( سخنراني در ديدار با کارگزاران نظام جمهوري اسلامي ايران، 82/8/15)
«نقطة محورى مسئوليت هم، رعايت حدود و حقوق مردم، رعايت عدالت در ميان مردم، رعايت انصاف در قضاياى مردم و تلاش براى تأمين امور مردم است. براى حاکم اسلامى، حوائج و نيازهاى مردم اصل است». ( سخنراني در خطبه‌هاي نماز جمعة تهران- 79/9/25)

25. رسیدن به حقوق شهروندی در شهرداری
اتخاذ رویکرد شهروندمداری و ایجاد فضای گفتگو میان شهروندان و مسئولان شهری:
آموزش حقوق شهروندی و تشویق شهروندان به پی‌گیری حقوق خویش:
اصلاح نظام اداری:
وظیفه، تکلیف و تعهد آگاهانة مدیریت شهری:
دلم می خواهد یک عنصر به اینها اضافه کنم

26. رسیدن به حقوق شهروندی در شهرداری
رعایت منزلت و کرامت انسانی افراد دارای ناتوانی

27. چالش ها برای تمام افراد دارای ناتوانی یکسان است....
STIGMA
STEREOTYPING
DISCRIMINATION
UNDEREMPLOYMENT
LACK OF TRANSPORTATION
LACK OF AFFORDABLE HOUSING
دكتر محمد كمالي

28. هدف
طراحی موقعیتی است که در آن تمامی اعضای جامعه، شامل افراد دارای ناتوانی، بتوانند به صورت فعال در فرآیندی که شواهد قابل لمسی از رسیدن به جامعه ای بدون مانع را ایجاد میکند، با بکارگیری اصول طراحی برای همه، مشارکت نمایند

29. قانون برنامه سوم و آئین نامه های اجرایی
قوانین
قانون برنامه سوم و آئین نامه های اجرایی
ملزومات اجرايي دستوركاردههء افراد معلول در آسيا و قيانوسيه اسكاپ(كمسيون اقتصادي و اجتماعي آسيا و اقيانوسيه)
قانون جامع حقوق معلولان – 1383
كنوانسيون جهانی حقوق افراد دارای ناتوانی

30. اصول پايه كنوانسيون حقوق افراد دارای ناتوانی
در زمينه مواد كنوانسيون مذكور، هشت اصل كلي وجود دارد:
احترام به كرامت انساني و شايستگي فردي، از جمله آزادي انتخاب و استقلال فرد.
عدم تبعيض
مشاركت كامل و موثر و تلفيق در جامعه
احترام به تفاوت‌ها و پذيرش فرد كم‌توان به عنوان نوع بشر
برابرسازي فرصت‌ها
دسترسي
برابري زن و مرد
احترام به ظرفيت‌هاي در حال رشد كودكان كم‌توان و حرمت قائل شدن به حق اين كودكان در حفظ هويت ايشان
در زمينه مواد كنوانسيون مذكور، هشت اصل كلي وجود دارد:
 الف) احترام به كرامت انساني و شايستگي فردي، از جمله آزادي انتخاب و استقلال فرد.
هر فردي حق انتخاب داشته و مي‌بايست در مواقع لزوم ياري شود.
ب)عدم تبعيض
عدم تبعيض مفهوم بنيادين تمام قوانين حقوق بشر بوده و در تمامي كنوانسيون‌هاي آن وجود دارد. تبعيض به هر دو صورت مستقيم و غيرمستقيم ممنوع مي‌باشد. براي مثال در صورتي كه فرد كم‌توان قابليت انجام كاري را با متناسب‌سازي معقول داشته باشد و كارفرما از استخدام وي امتناع كند، مستقيماً‌ تبعيض قائل شده است. همچنين در اختيار قرار ندادن ورقه مناسب و مورد كاربرد به فرد داراي اختلالات بينايي، ‌هنگام رأي به كانديداي منتخب وي، تبعيض غيرمستقيم مي‌باشد.
 جامعه مي‌بايست متناسب‌سازي معقول را در اختيار افراد كم‌توان قرار دهد. عدم در اختيار قرار دادن متناسب‌سازي معقول خود نوعي تبعيض است. «متناسب‌سازي معقول» به معناي تعديلات و سازگاري‌هايي است كه بايد در محيط اعمال شوند تا افراد كم‌توان همانند ديگر افراد، از حقوق و آزادي‌هاي برابر برخوردار شوند.
پ) مشاركت كامل و موثر و تلفيق در جامعه
 سطوح متفاوتي براي مشاركت افراد داراي ناتواني وجود دارد كه در كنوانسيون به آن اشاره شده:
1 - مشاركت، اصل زيربناي كنوانسيون حاضر و ماده ويژه آن است.
 2 - تأمين منتها درجه مشاركت، در تمامي فعاليت‌هاي افراد داراي ناتواني، وظيفه دولت و جامعه است.
 3 - مشاركت حقي است كه افراد داراي ناتواني مي‌توانند به صورت قانوني آن را مطالبه كنند.
 چرا مشاركت مهم است؟ به منظور توانمندسازي افراد، جهت تحقق توانمندي‌هاي بالقوه آنان به عنوان يك شهروند و عضوي از جامعه، مشاركت امر مهمي تلقي مي‌شود.
 ت) احترام به تفاوت‌ها و پذيرش فرد كم‌توان به عنوان نوع بشر
ث)برابرسازي فرصت‌ها
ج)دسترسي
 با وجود اينكه به مفهوم دسترسي به صورت خاص در ماده 9 كنوانسيون اشاره شده است، اين اصل يكي از اصول پايه كنوانسيون نيز مي‌باشد. اين كنوانسيون كه براي نخستين بار در يك سند حقوق بشر بين‌المللي به واژه دسترسي اشاره داشته، آن را به صورت جامع نيز تعريف كرده است:
تخصيص صرف حق به افراد كافي نيست، بلكه ضمانت دسترسي و بهره‌مندي افراد از آنچه برايشان در اين حقوق در نظر گرفته شده، لازم و ضروري مي‌باشد. بدون دسترسي، حق، تئوري‌اي بيش نيست.
 وقتي صحبت از دسترسي به ميان مي‌آيد معمولاً‌ مفهوم لزوم وجود سطح‌ شيب‌دار در ساختمان‌ها براي افراد با صندلي چرخ‌دار در ذهن تداعي مي‌شود، در صورتي كه دسترسي، مفهومي فراتر از سطح شيب‌دار دارد. جامعه بايستي تأمين‌كننده دسترسي به مواردي از قبيل جاده‌ها، سيستم حمل و نقل عمومي، علائم پياده‌روها، امكانات عمومي (مدارس، بيمارستان‌ها، كلينيك‌ها، منازل، محيط كار) و ارتباطات و اطلاعات (سايت‌هاي اينترنتي و تلفن) براي افراد كم‌توان باشد.
 با تأملي بر مفهوم دسترسي متوجه مي‌شويم كه چه ميزان از جامعه، براي سهم قابل توجهي از اعضايش قابل دسترسي نيست. مفهوم دسترسي، قسمتي از تغيير الگويي است كه كنوانسيون در راستاي گسترش افكار جامعه نسبت به توسعه در كنار مفهوم كم‌تواني، به آن مي‌پردازد.
 چ)برابري زن و مرد
 ح) احترام به ظرفيت‌هاي در حال رشد كودكان كم‌توان و حرمت قائل شدن به حق اين كودكان در حفظ هويت ايشان
دكتر محمد كمالي

31. اصول پايه كنوانسيون حقوق افراد دارای ناتوانی - دسترسي
تعریف : تخصيص صرف حق به افراد كافي نيست، بلكه ضمانت دسترسي و بهره‌مندي افراد از آنچه برايشان در اين حقوق در نظر گرفته شده، لازم و ضروري مي‌باشد. بدون دسترسي، حق، تئوري‌اي بيش نيست.
 با تأملي بر مفهوم دسترسي متوجه مي‌شويم كه چه ميزان از جامعه، براي سهم قابل توجهي از اعضايش قابل دسترسي نيست. مفهوم دسترسي، قسمتي از تغيير الگويي است كه كنوانسيون در راستاي گسترش افكار جامعه نسبت به توسعه در كنار مفهوم كم‌تواني، به آن مي‌پردازد.
دكتر محمد كمالي

32. کنوانسیون جهانی حقوق معلولان ماده 9- دسترسي
کنوانسیون جهانی حقوق معلولان ماده 9- دسترسي
1. براي توانمند سازي افراد داراي ناتوانی برای مستقل زندگي نمودن و مشاركت كامل در تمامي جنبه هاي زندگي ، دولتهاي عضو تدابير مناسبي را جهت تضمين دسترسي افراد داراي ناتوانی بر مبناي برابر با سايرين به محيط های فيزيكي ، ترابري، اطلاعات و ارتباطات، ازجمله نظام فناوري اطلاعات و ارتباطات و ساير تسهيلات و خدمات ارائـه يا فراهـم گرديده جهت عمـوم در مناطق شهـري و روستـايي اتخاذ مي نمايند. تدابير مذكور كه در برگيرنده تشخيص و حذف موانع و محظورات در دسترسي مي باشد . در برگيرنده از جمله :
(الف) ساختمانها ، جاده ها ،ترابري و ساير تسهيلات درون و برون سقفي شامل مدارس،‌خانه ها، تسهيلات پزشكي و محيط كار ;
(ب) اطلاعات ، ارتباطات و ساير خدمات شامل خدمات الكترونيكي و خدمات اورژانس

33. به همین صورت موانع زیادی را هم خودمان خلق میکنیم
ما بر اساس اهدافمان می توانیم موانع مختلفی را در مکان های مختلف طبعیت اطرافمان بیابیم
به همین صورت موانع زیادی را هم خودمان خلق میکنیم

34. افراد دارای ناتوانی از بقیه جامعه جدا ساخته می شوند،
موانع
در چنین وضعیتی،
افراد دارای ناتوانی از بقیه جامعه جدا ساخته می شوند،
به عنوان افراد بیمار یا فاقد ظرفیت در نظر گرفته می شوند،
حق کمی برای کنترل روزمره زندگیشان به آنها داده می شود
به عنوان اعضای غیر مولد در اجتماع محسوب می شوند

35. موانع چگونه زندگی اجتماعی ما را تحت تاثیر قرار می دهند؟
موانع محیط را نا امن می سازند و باعث بوجود آمدن حد بالائی از مشکلات برای استفاده کنندگان می شوند
خیلی مهم است که بدانیم موانع باعث عدم دسترسی به محیط می شوند و فرصت های مشارکت افراد را در صحنه های مختلف زندگی مانع می شوند. این موضوع دامنه ای از آموزش، اقتصاد، و فعالیت های اجتماعی و فرهنگی را در بر میگیرد
این از دست دادن فرصت، تنها فرصتی نیست که فرد از دست می دهد، بلکه فرصتی است که جامعه از دست می دهدکه بر اثر عدم مشارکت از بین می رود
به سادگی، وجود یک مانع، سبب خارج شدن فرد از جامعه می شود و برچیدن آن ضرورتی است برای اطمینان از داخل شدن و انجام مشارکت در برنامه های اجتماع

36. برچیدن موانع
مدافعان حقوق معلولین به برچیدن و حذف قطعی و کامل موانع نگرشی، فیزیکی و ارتباطی که به صورت تاریخی محدودیت ایجاد کرده است و معلولان را از جامعه خارج ساخته است، معتقدند.

37. دسترسی برای همه
امروزه ” دسترسی برای همه ” به عنوان یک ضرورت حیاتی تشخیص داه شده است و تلاشهای زیادی برای اطمینان از انجام آن در جریان است. ویژگی های بدون مانع بودن، امروز پایه و اساس هرگونه مفهومی درهمه طراحی قرار گرفته است

38. قابل دسترس
منظور از قابل دسترس آن است که یک برنامه، فعالیت، گردهمآئی، سخنرانی، هر رخداد یا فرآیند دیگری آمادگی لازم را برای استفاده توسط افراد، صرفنظر از توانائی های آنان را داراست.
زمانی که ساختمان یا تسهیلاتی در فهرستی این چنین قرار گیرد، منظور آن است که آن تسهیلات می تواند مورد استفاده هر فردی صرفنظر از توانائی او قرار گیرد.

39. دسترسی عمومی و فراگیر
رویکردی که خلق و ایجاد محیطی را ارتقاء می بخشد که تمام جمعیت، شامل افراد دارای ناتوانی، می توانند از تمام امکاناتی که بوسیله آن ساختمان، فضای شهری، یک برنامه، یک خدمت یا یک وسیله ارتباطی فراهم می شود، استفاده نمایند

40. مفهوم بدون مانع
محیط بدون مانع عبارتست از فضائی که برای حرکت آزاد و سالم، انجام عملکرد و دسترسی به همه چیز، صرفنظر از سن، جنس یا شرایط خاص اجازه دهد.
فضا یا مجموعه ای از خدمات که می توانند در دسترس همه باشند بدون هیچگونه موانعی، با در نظر گرفتن منزلت، شان، کرامت انسانی و در حد امکان استقلال افراد

41. مفهوم بدون مانع
محیط ها به معنای ساختمان ها، خیابان ها، بوستان ها و سایر اماکن، محل های خدماتی، اماکن حمل و نقل و تولیدات روزمره و غیره است.
عقیده ای عمومی وجود دارد که یک سطح شیب دار و یک بالابر/ آسانسور همه آن چیزهایی است که برای ساخت یک محیط بدون مانع لازم است.

42. چه کسی به عنوان فرد دارای ناتوانی توصیف میشود؟
وقتی من میگویم فرد دارای ناتوانی، شما به صندلی چرخدار فکر می کنید، من می پرسم آیا یک خانم در ماههای آخر بارداری، می تواند فرد دارای ناتوانی قلمداد شود؟ شما فکرمی کنید، این مسخره است، اما....

43. چه کسانی با موانع روبرو می شوند؟
به نظر می رسد تنها افراد دارای ناتوانی هستند که موانع بزرگترین سد راه آنان است. البته ضرورت دارد که درک شود هر فردی، در برخی از مراحل زندگی با موامع روبرو می شود.
یک کودک، یک سالمند، یک خانم باردار، یک فرد دارای ناتوانی جسمی همه در مقابل موانع آسیب پذیر هستند.
بنابراین می توانیم فهرست زیر را تهیه کنیم:
استفاده کنندگان از صندلی چرخدار
افراد دارای ناتوانی یا محدودیت حرکتی
افراد دراای اختلاات بینائی، نیمه بینا یا نابینا
افراد دارای اختلالات شنیداری
سالمندان
خانم های باردار
بچه های دارای ناتوانی موقتی
افرادی که بارهای سنگین حمل می کنند..

44. دسترسی
 وقتي صحبت از دسترسي به ميان مي‌آيد معمولاً‌ مفهوم لزوم وجود سطح‌ شيب‌دار در ساختمان‌ها براي افراد با صندلي چرخ‌دار در ذهن تداعي مي‌شود، در صورتي كه دسترسي، مفهومي فراتر از سطح شيب‌دار دارد. جامعه بايستي تأمين‌كننده دسترسي به مواردي از قبيل جاده‌ها، سيستم حمل و نقل عمومي، علائم پياده‌روها، امكانات عمومي (مدارس، بيمارستان‌ها، كلينيك‌ها، منازل، محيط كار) و ارتباطات و اطلاعات (سايت‌هاي اينترنتي و تلفن) براي افراد كم‌توان باشد.
دكتر محمد كمالي

46. شهرداری بدون مانع چیست؟
شهردرای بدون مانع جائی است که تلاش های موفقیت آمیزی برای جلوگیری و برچیدن تمام موانع و نیز ارتقاء فرصت ها و مشارکت برابرشهروندان به انجام رسانیده است
موانع می تواند شامل:
موانع فیزیکی، مانند پله ها، پیاده روهای ناهموار، معابر تنگ و باریک و...
موانع معماری، طراحی نامناسب و مشکلات د ردسترسی ها
موانع اطلاعاتی و ارتباطی، همانند انتشاراتی که در اندازه چاپ ردشت در درسترس نباشد
موانع نگرشی، مانند ادعای اینکه فرد دارای ناتوانی نمی تواند یک وظیفه مشخص را انجام دهد.
موانع فناوری، مانند علائم ترافیکی که به سرعت تغییر میکنند یا اتاق های گردهمآئی که بدون سیستم های کمکی شنیداری برای افراد دارای ناتوانی شنیداری هستند
موانعی که بر اساس سیاست ها و برنامه ها ایجاد می شوند، مانند اینکه امکان استفاده از روش های متفاوت برای تکمیل تست های یک مصاحبه آزمون شغلی فراهم نباشد.

47. اصول برنامه ریزی
1- توانمند سازی افراد دارای ناتوانی به گونه ای که در اهداف برنامه کسب زندگی مستقل و فعال دیده شوند 2- برگزاری برنامه های فعال آموزش عمومی برای برطرف نمودن ادراکات نادرست از افراد دارای ناتوانی در ابعاد گسترده جامعه 3- تغییر راهنمائی های موجود بدون مانع به سیاست های قابل اجرا 4- داخل نمودن اصول طراحی فراگیردر برنامه ریزی، طراحی و توسعه فضاهای شهری 5- فراهم نمودن اطلاعات بهنگام، دوره های آموزشی و بازآموزی برای کارکنان شهرداری جهت بالابردن آگاهی و شناخت آنان از نیازهای افراد دارای ناتوانی 6- همکاری منظم و مداوم با دانشگاه ها و سازمان های غیر دولتی مرتبط برای مطلع شدن از آخرین یافته های تحقیقاتی و به اجرا درآوردن آنها در طراحی محیط بدون مانع 7- رسیدگی به موانع موجود در محیط های بیرونی و داخلی اماکن و معابر عمومی

48. اصول برنامه ریزی
8- توسعه سیاست حمل و نقل عمومی که در برگیرنده نیازهای افراد دارای ناتوانی و دیگران باشد 9- توسعه برنامه اولویت بندی کاری برای بهبود وضعیت خیابان ها، پیاده رو ها و تقاطع ها بر مبنای مشورت مستقیم با افراد دارای ناتوانی وسایرین 10- توسعه خط مشی مسکن، که مشخصه های طراحی مسکن قابل انطباق، فراگیر و انعطاف پذیر فراهم می کند 11- برقراری مشارکت فزاینده بین شهرداری و همه سازمانهای اجتماعی با تمرکز برروی فراهم نمودن دسترسی بدون مانع به برنامه ها و خدمات مورد نیاز وتسهیلات مختلف از جمله محیط های ورزشی، تفریحی 12- داخل نمودن سیاست برچیدن موانع ارتباطی در خدمات شهری و دسترسی به اطلاعات برای پیشگیری از تبعیض بیشتر، در برنامه رسمی شهرداری

49. ایاب و ذهاب
ایاب و ذهاب عنصری کلیدی برای توانائی فرد است تا بتواند آموزش ببیند، استخدام شود، در اجتماع حضور پیدا کند، در فعالیت های اوقات فراغت شرکت کند و با جامعه خود به تعامل و مشارکت بپردازد.

50. ایاب و ذهاب

51. BRT System

52. اگر نگران زنبورها باشيد ، هرگز عسل بدست نخواهيد آورد.

53. “Alone, one goes faster. Together, we go further.”

54. به اميد آن روز