1. Maeth yn yr arddegau
Roy Ballam
British Nutrition Foundation

2. Maeth yn yr arddegau
Pobl yn eu harddegau sydd dros pwysau ac yn or-dew;
Maetholion o gonsyrn yn niet pobl yn eu harddegau;
Mynd i’r afael â maetholion o gonsyrn trwy’r Eatwell Guide.

3. Maeth yn yr arddegau
Pobl yn eu harddegau sydd dros pwysau ac yn or-dew;
Maetholion o gonsyrn yn niet pobl yn eu harddegau;
Mynd i’r afael â maetholion o gonsyrn trwy’r Eatwell Guide.

4. Ym Mhrydain, mae traean o bobl yn eu harddegau dros eu pwysau neu’n ordew

5. Nifer yr achosion o ordewdra a phobl 11-16 oed sydd dros eu pwysau (Cymru)
HBSC, 2013/14

6. Beth sy’n achosi gordewdra?

7. Cymeriant presennol pobl yn eu harddegau ym Mhrydain
Argymhellion
Cymheriant presennol
Ydy pobl yn eu harddegau yn cwrdd â’r argymhellion?
Llysiau a ffrwythau
5 Y DYDD
8% yn cyrraedd yr argymhelliad 5 Y DYDD
Cymeriant cyfartalog – 2.8 dogn y dydd X
Pysgod olewog
140g /wythnos
29 g/wythnos
Siwgrau rhydd
< 5% cyfanswm egni dietegol
15.1% cyfanswm egni dietegol
Braster
< 35% egni bwyd
33.4% egni bwyd 
Braster dirlawn
< 11% egni bwyd
12.6% egni bwyd
Braster Trans
< 2% egni bwyd
0.5% egni bwyd
Ffibr
25 g/dydd
16.2 g/dydd
Cig coch ac wedi ei brosesu
< 70 g/dydd
59 g/dydd

8. Yr Arolwg Diet a Maeth Cenedlaethol (NDNS)
Gwerthuso diet, cymeriant maeth a safon maeth poblogaeth gyffredinol y DU dros 1.5 oed
Yr unig ffynhonnell o ddata cenedlaethol o safon uchel ar y faint o fwyd a’r math o fwyd sy’n cael ei fwyta gan unigolion, sy’n sail i frasamcan o gymeriant maeth poblogaeth Prydain.

9. Yr Arolwg Diet a Maeth Cenedlaethol Rhaglen Barhaus i Gymru
Yr adroddiad yma yw’r tro cyntaf i ddata cynrychioliadol o Gymru o raglen barhaus NDNS i fod ar gael
Mae’r adroddiad yn cymharu cymeriant prif faeth a bwydydd yng Nghymru gyda Phrydain gyfan, ac wedi ei werthuso yn erbyn incwm cartref a mynegeion difreintiedd

10. Cymeriant presennol pobl yn eu harddegau ym Mhrydain
Argymhellion
Cymheriant presennol
Ydy pobl yn eu harddegau yn cwrdd â’r argymhellion?
Llysiau a ffrwythau
5 Y DYDD
8% yn cyrraedd yr argymhelliad 5 Y DYDD
Cymeriant cyfartalog – 2.8 dogn y dydd X
Pysgod olewog
140g /wythnos
29 g/wythnos
Siwgrau rhydd
< 5% cyfanswm egni dietegol
15.1% cyfanswm egni dietegol
Braster
< 35% egni bwyd
33.4% egni bwyd 
Braster dirlawn
< 11% egni bwyd
12.6% egni bwyd
Braster Trans
< 2% egni bwyd
0.5% egni bwyd
Ffibr
25 g/dydd
16.2 g/dydd
Cig coch ac wedi ei brosesu
< 70 g/dydd
59 g/dydd

11. Maeth yn yr arddegau
Pobl yn eu harddegau sydd dros pwysau ac yn or-dew;
Maetholion o gonsyrn yn niet pobl yn eu harddegau;
Mynd i’r afael â maetholion o gonsyrn trwy’r Eatwell Guide.

12. Dydy hi ddim yn fater syml o fwyta llai

13. Mae gan bobl yn eu harddegau gymeriant isel o rai microfaethynnau
Canran pobl yn eu harddegau sydd a chymeriant cyfartalog o fitaminau a mineralai yn is na LRNI
Bechgyn
Merched
Fitamin A 14 18
Ribofflafin 8 20
Ffolad 5
Haearn 9 48
Calsiwm 12
19 
Magnesiwm 27
Potasiwm 15 33
Iodin 10 26
Seleniwm 23 44
Sinc 17 22

14. Cymeriant Maeth Cyfartalog Is (LRNI)
Yr LRNI yw’r maint o faetholyn sydd ond yn ddigon ar gyfer nifer fechan mewn grwp sydd ag anghenion isel (2.5%)
Mae’r canran o boblogaeth sydd a chymeriant fitaminau a mineralau yn is na’r LRNI yn arwydd o gymeriant annigonol.

15. Mae gan bobl yn eu harddegau gymeriant isel o rai microfaethynnau
Canran pobl yn eu harddegau sydd a chymeriant cyfartalog o fitaminau a mineralai yn is na LRNI
Bechgyn
Merched
Fitamin A 14 18
Ribofflafin 8 20
Ffolad 5
Haearn 9 48
Calsiwm 12
19 
Magnesiwm 27
Potassiwm 15 33
Iodin 10 26
Seleniwm 23 44
Sinc 17 22

16. Mae gan bobl yn eu harddegau gymeriant isel o rai microfaethynnau
Ribofflafin (fitamin B2)
Yn rhyddhau ynni o fwyd. Angen ar gyfer strwythr a gweithredu normal y croen a leinin y corff.
Haearn
Pwysog ar gyfer creu celloedd gwaed coch i gludo ocsygen o gwmpas y corff.
Calsiwm
Mae’r corff yn creu 90% o uchafswm mas esgyrn erbyn diwedd yr arddegau.
Sinc
Yn rhyddhau ynni o fwyd. Angen ar gyfer tyfiant a thrwsio meinweoedd y corff.

17. Maeth yn yr arddegau
Pobl yn eu harddegau sydd dros pwysau ac yn or-dew;
Maetholion o gonsyrn yn niet pobl yn eu harddegau;
Mynd i’r afael â maetholion o gonsyrn trwy’r Eatwell Guide.

18. Mae diet iach yn gytbwys ac yn amrywiol

20. Yr Eatwell Guide 64g/ dydd 59g/ dydd NDNS Bl. 1& 2 2008/09 – 2011/12
2012/13 – 2013/14

21. Sut mae 70g yn edrych?
© Meat and Education. Images not to be reproduced without permission.

22. Yr Eatwell Guide

23. Cynnyrch llaeth a’r dewisiadau eraill
Caws cheddar wedi ei ratio
Caws cheddar sy’n is mewn braster
I bob dogn 30g, pa un o’r rhain sy’n cynnwys y mwyaf o galsiwm?
222mg calsiwm i bob 30g
252mg calsiwm i bob 30g
McCance and Widdowson's the Composition of Foods: Seventh Summary Edition.

24. Maetholion pwysig yn niet pobl yn eu harddegau
Fitamin A
Ribofflafin
Ffolad
Haearn
Calsiwm
Magnesiwm
Potassiwm
Iodin
Seleniwm
Sinc
Fitamin D

25. Maetholion pwysig yn niet pobl yn eu harddegau
Enghreifftiau o ffynonellau
Fitamin A
Afu, llaeth cyflawn, caws, menyn, moron, llysiau deiliog tywyll
Ribofflafin
Llaeth a chynnyrch llaeth, wyau, afu, codlysiau, reis, grawnfwyd brecwast
Ffolad
Llysiau deiliog, grawn cyflawn, afu, cnau, pys, grawnfwyd brecwast
Haearn
Afu, cig coch, codlysiau, cnau, dofednod, pysgod, grawn cyflawn, llysiau deiliog
Calsiwm
Llaeth a chynnyrch llaeth, cynnyrch ffa soya, rhai llysiau deiliog
Magnesiwm
Llysiau deiliog, bara, cnau, pysgod, cig, llaeth a chynnyrch llaeth
Potassiwm
Ffrwyddau, llysiau, cig, pysgod a physgod cregyn, llaeth, cnau, hadau, codlysiau
Iodin
Llaeth a chynnyrch llaeth, pysgod môr, pysgod cregyn, gwymon
Seleniwm
Cnau Brazil, pysgod, cig, wyau, bara
Sinc
Cig, llaeth, wyau, pysgod cregyn, cnau, codlysiau, grawnfwyd cyflawn
Fitamin D
Pysgod ag olew, wyau, cig, grawnfwyd, spreads

27. Diolch am wrando
Am wybodaeth bellach, ewch at: