1. HƯỚNG DẪN DÙNG MỘT SỐ THUỐC CÓ DẠNG BÀO CHẾ ĐẶC BIỆT KHÁC
VIỆN HUYẾT HỌC TRUYỀN MÁU – TRUNG ƯƠNG
HƯỚNG DẪN DÙNG MỘT SỐ THUỐC CÓ DẠNG BÀO CHẾ ĐẶC BIỆT KHÁC
DS. Lê Thị Hồng Anh
Bộ phận Dược lâm sàng – Khoa Dược
Hà Nội – Tháng 6/2018

2. NỘI DUNG
BÚT TIÊM & LỌ TIÊM INSULIN
BÌNH XỊT & HÍT HEN - COPD

3. BÚT TIÊM & LỌ TIÊM INSULIN
Insulin thường được sử dụng trong phác đồ điều trị đái tháo đường (ĐTĐ) typ 1 và typ 2, thay thế quá trình bài tiết insulin sinh lý, nhằm kiểm soát nồng độ đường huyết trong cơ thể.

4. Giới thiệu về insulin
Insulin có vai trò làm giảm đường huyết thông qua cơ chế tăng khả năng sử dụng glucose của các tế bào, đặc biệt là tế bào cơ
“Insulin người (human insulin)” là cách gọi để chỉ dạng insulin có chứa một chuỗi acid amin hoàn toàn tương tự insulin trong cơ thể.
“Các chất tương tự insulin (insulin analog)” là các hoạt chất đã được thay thế một số nhóm acid amin để thay đổi đặc tính lý hóa và động học của quá trình hấp thu thuốc dưới da.

5. Mục tiêu điều trị của liệu pháp Insulin
Để tái tạo lại nhịp tiết insulin sinh lý
Time of day
6:00 10 20 30 40 50 60 70
10:00
14:00
18:00
Insulin (µU/mL)
Insulin duy trì và tiết ra ít hơn giữa các bữa ăn (Insulin nền/ tác dụng kéo dài)
Insulin tác dụng nhanh và tiết ra nhiều sau bữa ăn (Insulin tác dụng nhanh)
22:00
2:00
Ăn sáng
Ăn trưa
Ăn tối
The aim of insulin therapy is to recreate the normal blood insulin profile:
short-lived, rapidly-generated peaks to control glucose intake associated with meals (prandial responses)
a low, steady level of basal insulin to control glucose between meals.
References
This figure has been reproduced from Polonsky KS, Given BD, Van Cauter E. Twenty-four-hour profiles and pulsatile patterns of insulin secretion in normal and obese subjects. J Clin Invest 1988;81:442–8
Polonsky et al. J Clin Invest 1988;81:442–48

6. Phân loại cơ bản theo dược động học
Insulin nền
Tác dụng kéo dài
Giảm ĐH đói
Tiêm sáng/tối
1 lần/ngày: cùng với ăn tối hoặc trước khi đi ngủ
2 lần/ngày: cùng với ăn sáng và cùng ăn tối, hoặc trước khi đi ngủ, hoặc cách 12h
Insulin nhanh
Tác dụng ngắn
Giảm ĐH sau ăn
Tiêm trước ăn
Insulin trộn sẵn
Tác dụng hai pha
Giảm ĐH đói + sau ăn
Tiêm trước ăn
HbA1c ban đầu > 9.4%, 70% bệnh nhân không đạt HbA1c < 7% nếu chỉ dùng insulin nền.
80% bệnh nhân châu Á không đạt HbA1c < 7% nếu chỉ dùng insulin nền. 4 8 12 16 20 24 4 8 12 16 20 24 4 8 12 16 20 24
Rave K, et al. Diabetes care 2006; 29:1812-7
Becker RHA, et al. Exp Clin Endocrinol Diabetes 2005; 113:435-43

7. Insulin – Thời gian tác dụng
Phân loại insulin
Hoạt chất
Bắt đầu
Đỉnh
Kéo dài
Insulin nhanh
Tác dụng ngắn (analogue)
Aspart
 10-20 phút
1-3 giờ 
3-5 giờ 
Lispro
15-30 phút
giờ
3-5 giờ
Tác dụng nhanh (human insulin)
Regular insulin
30 phút
giờ
7-8 giờ
Insulin nền
Tác dụng trung bình (human insulin)
Insulin NPH
1.5 giờ
4-12 giờ
24 giờ
Tác dụng dài (analogue)
Degludec
0.5 – 1.5 giờ
0 đỉnh
42 giờ
Detemir
Glargine
Insulin hỗn hợp
Analogue
trộn sẵn (2 pha)
IDegAsp
10-20 phút
(đỉnh của Aspart)
BIAsp 30/70
1-4 giờ 
24 giờ 
Trộn sẵn (2 pha) (human insulin)
Insulin Regular/NPH 30/70
30 phút 
2-8 giờ 
Insulin nhanh: analog hấp thu nhanh hơn insulin người, nên có thể tiêm ngay trước ăn hay sau ăn.
Hiệu quả: không khác nhau nhiều

8. Bút tiêm insulin

9. 2 loại bút tiêm insulin
LOẠI HỖN HỢP
LOẠI NHANH
LOẠI CHẬM

10. Cấu tạo
Bút tiêm BiASp30

11. Bảo quản
Bút tiêm insulin chưa mở được bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh từ 2-80C.
Lấy bút tiêm insulin ra khỏi tủ lạnh để đưa về nhiệt độ phòng trước khi sử dụng (tránh gây đau).
Bút tiêm đã sử dụng để ở nhiệt độ phòng < 300C (trừ Lantus <250C)
Hầu hết các hãng dược khuyên vứt bỏ bút tiêm nếu bảo quản >370C.
Không dùng nếu insulin đổi màu hay có các tiểu phân rắn.
Hạn dùng sau khi bút tiêm insulin đã sử dụng thường là 28 ngày (trừ Levemir (detemir) là 42 ngày). Một số bút khác là 10, 14, 28, 42 ngày.

12. Chuẩn bị bút tiêm Đối với insulin trộn hỗn hợp
Đối với Insulin nhanh HOẶC chậm, HOẶC hỗn hợp thế hệ mới (trong suốt)
Bỏ qua bước này
Đối với hỗn hợp nhanh VÀ chậm (hỗn dịch, đục)
Lăn ngang tròn bút tiêm giữa hai lòng bàn tay 10
Di chuyển lên xuống bút tiêm 10 lần.
Kiểm tra cảm quan đảm bảo hỗn hợp đồng nhất

13. Gắn kim Tháo miếng giấy ra khỏi kim tiêm
Để kim thẳng hàng với thân bút, vặn thẳng và chặt vào bút tiêm
Tháo nắp nhỏ bên trong và vứt bỏ nó
Kim tiêm chỉ sử dụng 1 lần

14. Test bút tiêm Xoay nút chỉnh liều chọn 2 đơn vị Gõ nhẹ vào ống thuốc
Giữ kim hướng lên trên, ấn bút tiêm xuống hết cỡ. 1 giọt insuin sẽ xuất hiện ở đầu kim.
Nếu không có, lặp lại quá trình này không quá 6 lần
Nếu một giọt insulin không xuất hiện có nghĩa là bút tiêm đã bị hỏng.

15. Định liều tiêm Xoay bút tiêm về lại trị số 0
Xoay nút định liều đến số đơn vị cần tiêm
Lưu ý: Cẩn thận không ấn vào nút tiêm làm cho insulin thoát ra ngoài
Không thể định liều lớn hơn số lượng thuốc còn lại trong bút tiêm

16. Các vị trí tiêm insulin Vị trí: bụng, cánh tay, đùi, mông
Tốc độ hấp thụ: bụng > cánh tay > đùi > mông
Cánh tay: không thích hợp ở người gầy hay trẻ em vì nguy cơ tiêm vào cơ.
Tiêm cùng một vùng cho cùng thời điểm bữa ăn. Ví dụ: insulin nhanh ở bụng vào sáng, insulin nền ở đùi/mông vào tối.
Thay đổi vị trí tiêm thường xuyên để tránh gây loạn dưỡng vùng bụng. Vd: Sáng ngày 1: insulin nhanh ở vùng phía trái bụng, sáng ngày 2: vùng phía phải bụng.
Tránh tiêm vùng sẽ vận động nhiều sau tiêm. Ví dụ: Nếu như vùng đùi được chọn sẽ tiêm mà sau đó đạp xe nhiều thì tiêm lên cánh tay.

17. Cách tiêm insulin Dùng cồn sát khuẩn vị trí tiêm trước khi tiêm.
Tiêm vào lớp mỡ dưới da:
Cầm bơm tiêm đâm một góc 90 độ so với mặt da (nghiêng 45 độ nếu là người gầy).
Ấn nút tiêm hết cỡ đến khi vạch chỉ 0 thẳng với con trỏ.
Chờ khoảng 6 giây rồi rút kim ra, sau đó thả nút bấm thuốc tiêm
Nếu tiêm nông quá sẽ đọng ở da gây VIÊM SƯNG và MẤT TÁC DỤNG
Sau khi tiêm, không được xoa bóp nơi tiêm vì có thể làm thay đổi mức độ giải phóng của insulin.

18. Tháo và hủy kim tiêm
Đậy đầu kim vào nắp kim lớn mà không được động vào nó.
Khi kim được đậy kín hoàn toàn, cẩn thận đẩy nắp kim lớn đến khi khít hoan toàn và vặn ngược kim ra.
Vứt bỏ kim tiêm và đậy nắp bút tiêm lại.

19. lọ tiêm insulin

20. Loại lọ tiêm insulin
Tác dụng trung gian (chậm)
Tác dụng nhanh

21. Các bước tiêm thuốc đối với lọ thuốc tiêm insulin

22. Các bước tiêm thuốc đối với lọ thuốc tiêm insulin

23. Lưu ý về bơm tiêm insulin

24. BÌNH XỊT & HÍT HEN - COPD

25. Giới thiệu các dụng cụ xịt hen/COPD
Bình xịt định liều (Metered-dose inhaler MDI)
Bình hít bột khô
(dry powder inhaler-DPI)
Salbutamol chỉ định điều trị ngăn ngừa co thắt phế quản
Budesonide + eformoterol
fluticasone + salmeterol
Salbutamol

26. Test bình xịt Ventolin
Lần đầu tiên dùng hay không dùng trong 2 tuần cần test bình xịt
Lắc và xịt vào không khí

27. Cách sử dụng Bình xịt định liều

28. Các sử dụng Bình hít bột khô

29. Cách vệ sinh dụng cụ Bình xịt định liều Bình hít bột khô
Tháo bình thuốc ra khỏi vỏ, đồng thời tháo bỏ nắp đậy.
Đổ liên tục nước nóng qua vỏ nhựa trong 30 – 60 giây. Không rửa hoặc nhấn chìm bình đựng thuốc
Vẩy khô vỏ nhựa, hoặc để qua đêm để khô hoàn toàn.
1 lần/tuần
Thường chỉ cần dùng giấy mềm, khô và lau sạch phần ngậm miệng
Sau khi vệ sinh xong, đậy nắp bình hít, và để vào nơi khô, ráo.

30. Kiểm tra liều Bình hít bột khô Bình xịt định liều
Cách 1: Cần ghi ngày bắt đầu dùng lên trên vỏ bình thuốc. Ước lượng ngày hết dựa vào số liều/ngày.
Cách 2: thả vào bình nước
Cách 2: Quan sát cửa sổ định liều

31. Quan sát Bình xịt

32. So sánh giữa Bình xịt và Bình hít
Bình hít bột khô
Bình xịt định liều
Lắc bình xịt trước khi dùng
Phối hợp tay bóp - miệng hít
Kiểm tra còn thuốc bằng cách thả vào nước
Vặn bình nạp thuốc
Chỉ có động tác hít vào
Ống thuốc chuyển sang vạch đỏ là hết thuốc
Điểm giống nhau
Hít vào mạnh với tốc độ vừa phải
Nín thở sau khi hít thuốc tối thiểu 10s
Có corticoid: súc miệng sau khi xịt thuốc

33. Hạn dùng sau khi lần đầu tiên sử dụng
Loại
Hạn dùng sau khi lần đầu tiên sử dụng
Ventolin HFA
6 tháng
Symbicort
3 tháng
Pulmicort bình hít
Combivent
Seretide

35. XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!