1. Ólafur Baldursson dr. med.
Brjóstakrabbamein
Ólafur Baldursson dr. med.

2. Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Ár hvert greinist krabbamein í brjóstum hjá íslenskum konum, samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskránni, og hefur nýgengi sjúkdómsins aukist á undanförnum áratugum en dánartíðni nær staðið í stað.Yngstu konurnar eru á þrítugsaldri en tíðnin eykst með hækkandi aldri. Íslenskar konur eru í efsta sæti á Norðurlöndum varðandi nýgengi brjóstakrabbameins. Lífshorfur kvenna með þetta krabbamein hafa batnað  mikið síðustu áratugi. Um 47% þeirra sem greindust á árunum lifðu í fimm ár eða lengur en nú geta um 72% vænst þess að lifa svo lengi, enda hafa orðið miklar framfarir varðandi greiningu og meðferð. Að teknu tilliti til annarra dánarorsaka eru fimm ára lífshorfur um 80% (miðað við ). Nú eru á lífi meira en 1700 íslenskar konur sem hafa fengið þennan sjúkdóm.

4. Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Algengesta krabbamein í konum í USA
Önnur algengasta dánarorsök kvenna vegna krabbameina (lungnakrabbi nr. 1)
Algengasta dánarorsök kvenna á aldrinum ára
Um 55% tilfella stafa af þekktum áhættuþáttum
Aldur við fyrstu tíðir, barneign og tíðahvörf
Frumubreytingar í brjóstum
Félags- og efnahagslegir þættir
10% til viðbótar má skýra með fjölskyldusögu
Gen: BRCA 1 og 2
Skilningur á áhættuþáttum er forsenda forvarna

5. Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Á hverju ári í USA:
Tæplega 216 þúsund konur greinast
Rúmlega 40 þúsund deyja
Líkurnar til þess að fá brjóstakrabba einhvern tímann á ævinni eru 1:6
Tíðni vex með aldri
Hlutfallslega mest dánartíðni meðal yngri en 35 og eldri en 75
Algengara á Vesturlöndum en í Asíu og Afríku
100 sinnum algengari í konum en körlum

6. Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein Umfang og áhættuþættir
Hormón sem áhættuþáttur
Estrogen (estradiol, estriol, estrone
Magn og tímalengd estrogen áhrifa = meiri áhætta
Eftir tíðahvörf er helsta estrogenið í líkamanum dehydroepiandrosterone (DHEA) frá nýrnahettum, sem er brotið niður í estradiol og estrone í fituvef
Þáttur progestins, prolactin og insulin-like growth factor er óljós

7. Brjóstakrabbamein Áhættuþættir Aldur við tíðir, yngri = meiri hætta
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein
Áhættuþættir
Aldur við tíðir, yngri = meiri hætta
Aldur barnshafandi, eldri = meiri hætta (25 ára)
Aldur við tíðahvörf, eldri = meiri hætta
Barnafjöldi, minni = meiri hætta
Meðganga
Aukin hætta á meðgöngunni sjálfri
Verndandi áhrif meðgöngunnar koma fram 10 árum síðar
Offita
Ofneysla áfengis
Hormónameðferð
Skárra á taka estrogen eitt sér
5 ára meðferð = 1.24 x aukin hætta
Lengri meðferð = talsvert aukin hætta

8. Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Hvað er til ráða til að draga úr líkum á brjóstakrabbameini ?
Eignast barn fyrir 25 ára aldur
Seinka upphafi tíða
Þjálfun
Forðast offitu
Hormónameðferð (LH-releasing agonists)
Barn á brjósti í a.m.k. 6 mánuði
Hreyfing
Áfengi í hófi
Reykleysi
- Konur á aldrinum frá fertugu til sjötugs eru hvattar til að fara í brjóstamyndatöku á tveggja ára fresti.

9. Brjóstakrabbamein Góðkynja blöðrur (cysts) – ekki aukin hætta á krabba
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein
Góðkynja blöðrur (cysts) – ekki aukin hætta á krabba
Góðkynja vefjabreytingar í brjóstum (proliferative lesions without atypia)
Fibroadenoma
Moderate or florid hyperplasia
Sclerosing adenosis
intraductal papillomas
1.3 – 2 x aukin hætta á krabbameini

10. Brjóstakrabbamein greining og stigun
Góðkynja breytingar í brjóstum algengar:
-Góðkynja blöðrur (cysts)
-Óreglulegar blöðrur
geta verið illkynja
oftast tekið sýni úr þeim með hjálp ómskoðunar

11. Brjóstakrabbamein greining og stigun
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein greining og stigun
Langflest brjóstakrabbamein greinast með brjóstamyndatöku (screening mammography)
Næst er tekin nákvæmari mynd (diagnostic mammography) og/eða ómskoðun
Sýnataka (biopsy); fínnálar, grófnálar, skurðsýni
Stigun
Í brjóstinu (afmarkað, dreift)
Eitlastöðvar - holhönd
Meinvörp – oftast í beinum

12. Brjóstakrabbamein greining og stigun
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein greining og stigun
TNM stigun
Tumor (Æxli)
Nodes (Eitlar)
Metastases (Meinvörp)

13. Brjóstakrabbamein greining og stigun
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein greining og stigun
Stig I
Æxli <2 cm að stærð, ekki meinvörp í holhandareitlum
Stig II
Æxli <2 cm, meinvörp í holhandareitlum sömu megin en eitlar hreyfanlegir eða
Æxli >2 cm eða
Æxli >5 cm án meinvarpa í eitlum
Stig III
Mikil meinvörp í holhandareitlum eða
Meinvörp í eitlum ofan viðbeins eða
Æxlisvöxtur í brjóstvegg eða húð eða
Inflammatoriskur brjóstakrabbi
Stig IV
Fjar-meinvörp

14. Brjóstakrabbamein greining og stigun
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein greining og stigun
Líkamsskoðun
Húð, bæði brjóst, eitlar og kviður
Brjóstamyndataka (mammography) beggja megin
Almenn blóðrannsókn og lifrarpróf
Frekari myndatökur og rannsóknir óþarfar, sérstaklega ef meinið er á vægu stigi. Ef á hærra stigi í brjóstinu og/eða holhönd þá beinaskann

15. fyrir útlit brjóstakrabba á mammografíu: Óregluleg fyrirferð
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstamyndataka
(Mammography)
Tvennt er dæmigert
fyrir útlit brjóstakrabba
á mammografíu:
Óregluleg fyrirferð
Smágerðar kalkanir
(clustered microcalcifications)

16. Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
                                                                                                     

17. Segulómun (Magnetic resonance imaging)
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Segulómun (Magnetic resonance imaging)

18. Vefjasýni - Meinafræði
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Vefjasýni - Meinafræði
                                                                                            

19. Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson

20. Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson

21. Brjóstakrabbamein-meðferð
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein-meðferð
Skurðaðgerðir
BCT (breast conserving therapy)
Fjarlæging brjósts (mastectomy)
Lýtaaðgerðir
Lyfjameðferð
Krabbameinslyf
Hormónalyf
Geislameðferð
Getur dregið úr tíðni endurkomu krabbans um 75%
Eldri konur með lítil æxli með hormónaviðtökum þurfa ekki geislun, læknast flestar með tamoxifen einu saman

22. Brjóstakrabbamein-meðferð
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein-meðferð
Skurðaðgerðir á holhandareitlum
Axillary lymph node dissection
Fjarlæging allra eitla í holhönd
Nákvæmari aðferð
Sentinel node dissection
Fjarlæging varð-eitla
The sentinel lymph node (SLN) hypothesis maintains that tumor cells migrating from a primary tumor colonize one or a few lymph nodes before involving other nodes. Intradermal injection of a vital blue dye or radioactive colloid around the primary tumor can permit intraoperative identification of the SLN(s). Furthermore, the status of the SLN(s) accurately predicts the status of the remaining regional nodes.

23. Brjóstakrabbamein-meðferð
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein-meðferð
Lyfjameðferð til viðbótar við skurðaðgerð hefur bætt mjög horfur sjúklinga með brjóstakrabba
Adjuvant systemic therapy (chemotherapy or hormone therapy)
Hverjar skal meðhöndla ?
Allar með meinvörp í eitlum
Allar með æxli sem hafa hormónaviðtæki (ER eða PgR)
Hormónameðferð aðeins ef ER/PgR eru í æxlinu
Í völdum tilfellum kemur til greina að gefa neoadjuvant lyfjameðferð
Lyfjameðferð á undan skurðaðgerð til að draga úr æxlisstærð

24. Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson

25. Brjóstakrabbamein-meinvörp-meðferð
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein-meinvörp-meðferð
Anthracycline
Doxorubicin mest notað, oftast með cyclophosphamide og 5-FU (kallað CAF)
Almennt svörun í 20-60% tilfella ef anthracycline eru notuð
Betri svörun en við non-anthracycline meðferð
Meiri eitrunaráhrif

26. *

28. Brjóstakrabbamein-meðferð
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein-meðferð
TRASTUZUMAB
Um 30% af brjóstakrabba tjá of mikið af viðtökum fyrir vaxtarþáttin Heregulin (HER).
Trastuzumab (Herceptin®) er mónóklónal mótefni sem binst HER-2/neu prótíninu og dregur úr frumufjölgun

29. Meðferð brjóstakrabba á vægari stigum
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Meðferð brjóstakrabba á vægari stigum
Skurðaðgerð gegnir lykilhlutverki
Ástand eitla í holhönd ræður miklu um horfur, fjarlæging eitla sem hafa fengið meinvörp bætir horfur
Lyfjameðferð: Hormóna og/eða krabbameinslyfjameðferð ef:
Meinvörp í eitlum
Æxli stærri en 1 cm, sérstaklega ef frumubreytingar mjög illkynja (poorly differentiated)
Konur eftir tíðahvörf: Tamoxifen 10 mg tvisvar á dag í 5 ár ef æxli hefur viðtæki
Konur fyrir tíðahvörf: Tamoxifen og krabbameinslyf ef meinvörp í eitlum
Ef ekki meinvörp í eitlum þá umdeilt
Krabbameinslyfjameðferð: Allar konur yngri en 50 og allar sem ekki hafa hormóna- viðtæki á æxlum
Ductal carcinoma in situ (staðbundið krabbamein)
Skurðaðgerð ein sér dugir ef sannað er að skurðbrúnir séu lausar við illkynja vöxt
Engrar lyfjameðferðar þörf

30. Brjóstakrabbamein - Horfur
Brjóstakrabbamein Ólafur Baldursson
Brjóstakrabbamein - Horfur