1. Երևանի 261 մագիստրանտների հետազոտություն,որպես պոտենցյալ ձեռնարկատերեր
ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐԱԿԱՆ ՁԻՐՔԸ և ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐԱԿԱՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ հոառանձնահատկությունները
Թամարա Գագիկի Հովհաննիսյան
ԵՊՀ Տնտեսագիտության ֆակուլտետ,ասպիրանտ
Երևանի 261 մագիստրանտների հետազոտություն,որպես պոտենցյալ ձեռնարկատերեր

2. Հետազոտության խնդիրը
Արդյո՞ք կա կապ ձեռնարկատիրական ձիրքի և ինքնավստահության,ռիսկի նկատմամբ հակվածություն,անորոշության նկատմամբ տոլերանտության, նորարարության հակվածության,ձեռքբերումների նկատմամբ կարիքի և վերահսկողության լոկուսի միջև:
Հնարավո՞ր է կառուցել մի մոդել,որը որոշակի հավանականությամբ կկանխատեսի թե արդյո՞ք անձը ունի ձեռնարկատիրական ձիրք, թե ոչ` եթե հայտնի են վերը նշված առանձնահատկություննների քանակական մեծությունները:

3. Հիփոթեզներ (1-3)
Հ1-Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված և ձեռնարկատիրական ձիրքով չօժտված մարդիկ ունեն ձեռքբերումների միևնույն կարիքը (need for need for achievement , мотив достижения ):
Հ2-Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված և ձեռնարկատիրական ձիրքով չօժտված մարդիկ ունեն վերահսկողության միևնույն լոկուսը (locus of control, локус контроля):
Հ3-Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված և ձեռնարկատիրական ձիրքով չօժտված մարդիկ ունեն ռիսկի միևնուն հակվածություն (risk-taking propensity, склонность к риску)

4. Հիփոթեզներ (4-6)
Հ4.-Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցողները և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցողները ունեն անորոշության նկատմամբ միևնույն տոլերանտություն (tolerance of ambiguity, толерантность к неопределенности):
Հ5.-Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցողները և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցողները ունեն միևնույն ինքնավստահությունը(self-confidence, самоуверенность):
Հ6.-Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցողները և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցողները նորարարությունների նկատմամբ ունեն միևնույն հակումը (innovation propensity,):

5. Ձեռնարկա- տիրական ձիրք
Հ1 ձեռքբերումների կարիքը(ՁԿ)
Հ2 վերահսկողության լոկուս (ՎԼ)
Հ3 ռիսկի դիմելու հակվածություն (ՌՀ)
Հ4 անորոշության նկատմամբ տոլերանտություն (ԱՆՏ)
Հ5 ինքնավստահությունը(ԻՎ)
Հ6 նորարարության հակվածություն (ՆՈ)
Ձեռնարկա- տիրական ձիրք

6. ԲՈՒՀ- երը,որտեղ կատարվել են հետազոտությունները
ԵՊՀ տնտեսագիտության ֆակուլտետ -83 մագիստրանտ (Ինովացիոն կառավարում,Գործարար կառավարում մասնագիտացումներ)
Երևանի Պետական Տնտեսագիտական Համալսարան -77 մագիստրանտ (Կառավարման ֆակուլտետ, Մարքեթինգի և բիզնեսի կազմակերպման ֆակուլտետ)
ՀՀ ԳԱԱ Գիտակրթական միջազգային կենտրոն -41 մագիստրանտ (կառավարում,բիզնեսի կառավարում մասնագիտացումներ)
Հայաստանի Ազգային Ագրարային Համալսարան -55 մագիստրանտ (Ագրոբիզնեսի և շուկայաբանության, Ագրարային արտադրության էկոնոմիկա և կառավարում, Սննդարդյունաբերության էկոնոմիկա և կառավարում մասնագիտացումններ)
Եվրոպական կրթական տարածաշրջանային ակադեմիան -11 մագիստրանտ(ԵԿՏԱ) (Տնտեսագիտություն և կառավարում ֆակուլտետ)

7. Օգտագործված մեթոդները
Discriptive statistics(frequencies,crosstabulation)
Factor Analysis with principal axis factoring
Պիրսոնի հայտանիշը (χ2)
Mann-Whitney U Test
Independent-samples Student's T-Test
Pearson Correlation,Spearman Correlation
Binary logistic regression
Hosmer–Lemeshow test 

8. Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեն չունեն
Պատասխանել են “այո” այն հարցին, թե արդյո՞ք մոտակա 3 տարում պատրաստվում են ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվել
Պատասխանել են “այո” այն հարցին,թե արդյո՞ք իրենց մեջ տեսնում են ձեռնարկատիրական ունակություններ
Պատասխանել են “ոչ” կամ “չգիտեմ” այն հարցին, թե արդյո՞ք մոտակա 3 տարում պատրաստվում են ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվել
Պատասխանել են “ոչ” կամ “չգիտեմ” այն հարցին,թե արդյո՞ք իրենց մեջ տեսնում են ձեռնարկատիրական ունակություններ

9. Ձեր մեջ տեսնու՞մ են ձեռնարկատիրական ունակություններ
Արդյո՞ք նախատեսում եք նոր
գործ ձեռնարկել մոտակա 3 տարում
Այո ոչ
չգիտեմ
Ձեր մեջ
տեսնու՞մ են
ձեռնարկատիրական
ունակություններ
այո
124 23 64
211 3 9 15 12 13 10 35
ընդ
139 45 77
261
ձիրք ունի
124
47.5%
ձիրք չունի
137
52.5%
Ընդ.
261
100.0%

10. Այլ արտաքին գործոնների մեկնաբանում
Ձեռնարկատիրական ձիրքի առկայության և սեռի միջև հաստատվել է վիճակագրական փոխադարձ կապ 99.9% ճշտությամբ(p=0.000):Այսինքն ձիրք ունենալ կամ չունենալը խիստ կախված է սեռից:
Ձեռնարկատիրական ձիրքի առկայության և ընտանիքում ձեռնարկատեր անդամի առկայության միջև 99% ճշտությամբ(p=0.008) նույնպես կա նշանակալի փոխադառձ կապ:
Այս եկու խմբերը հոմոգեն են ըստ տարիքի,ամուսնական վիճակի,ընտանիքում ծնելիության հաջորդականության(p=0.134, p=0.493, p=0.361):Այսինք ձիրքը, ըստ այս փոփոխականների չի տարբերվում՝ 95% -ճշտությամբ:

11. Ընտանիքում ով է ձեռնարկատեր
Ձիրք ունի
Ձիրք չունի
Ընդհանուր
Սեռ
արական
69.1%
30.9%
100.0%
իգական
39.9%
60.1%
Տարիք
Մինչև 20
42.9%
57.1%
21-25
47.0%
53.0%
26-30
71.4%
28.6%
30–ից բարձր
16.7%
83.3%
Ամուսնական վիճ.
անուսնացած
54.2%
45.8%
չամուսնացած
46.8%
53.2%
Որերորդ երեխան
Առաջին
50.0%
երկրորդ
48.9%
51.1%
երրորդ
40.0%
60.0%
չորրորդ
.0%
Ընտանիքում ով է ձեռնարկատեր
չկա
40.7%
59.3% ես
հայրս
58.0%
42.0%
մայրս
66.7%
33.3%
եղբայրս

12. Ընտանիքում ձեռնարկատեր
Այլ արտաքին գործոններ
ჯ2-value Df
p-value
Սեռ
17.217 1
0.000
Տարիք
5.585 3
0.134
Ամուսնական վիճ.
0.470
0.493
Որերորդ երեխան
3.204
0.361
Ընտանիքում ձեռնարկատեր
անդամ
13.912 4
0.008

13. Student's T-Test F Sig. t df Sig. (2-tailed) Հ 5 ինքնավստա-հություն
Levene's Test for Equality of Variances
t-Test F
Sig. t df
Sig. (2-tailed)
Հ 5 ինքնավստա-հություն
1.077
.300
3.250
259
.001
Հ1 ձեռքբերումների կարիք
.841
.360
.833
.406

14. T-test-ի մեկնաբանում
Ձեռքբերումների կարիքը այս երկու խմբերի ներկայացուցիչների մոտ միևնույնն է:Այսինքն նշանակալիության 0.01 մակարդակով ձեռնարկատիրական ձիրքի և այս հոգեբանական առանձնահատկության միջև կապ չկա(p=0.406,>0.01):Հետևաբար հիփոթեզ 1-ը (Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված և ձեռնարկատիրական ձիրքով չօժտված մարդիկ ունեն ձեռքբերումների միևնույն կարիքը) հաստատվում է:
Ինքնավստահություն և Ձեռնարկատիրական Ձիրքի միջև գոյություն ունի փոխադարձ կապ նշանակալիության մակարդակով(p=0.001): Ձիրք ունեցող անձանց և ձիրք չունեցող անձանց ինքնավստահության մակարդակները 99.9% ճշտությամբ տարբեր են: Հետևաբար հիփոթեզ 5-ը (Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցողները և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցողները ունեն ինքնավստահության միևնույն մակարդակը) հերքվում է:

15. Mann-Whitney U Test 7.151E3 6.899E3 6.346E3 6.079E3 1.660E4 1.635E4
Վերահսկողութ-յան լոկուս
Ռիսկի դիմելու հակվածութ-յուն
Անորոշութ-յան նկատմամբ տոլերան-տություն
Նորարարութ-յան հակվածութ-յուն
Mann-Whitney U
7.151E3
6.899E3
6.346E3
6.079E3
Wilcoxon W
1.660E4
1.635E4
1.580E4
1.553E4 Z
-2.205
-2.619
-3.527
-3.965
Asymp. Sig. (2-tailed)
.027
.009
.000
a. Grouping Variable: ZIRQ

16. Mann-Whitney U Test-ի մեկնաբանում
Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցող անձանց և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցող անձանց վերահսկողության լոկուսները 95% ճշտությամբ տարբեր են (p=0.027): Հետևաբար`հիփոթեզ 2-ը հերքվում է:
Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված և ձեռնարկատիրական ձիրքով չօժտված անձանց մոտ ռիսկի հակվածությունները տարբեր են 99% ճշտությամբ (p=0.009) : Հետևաբար հիփոթեզ 3-ը նույնպես հերքվում է:
Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցող և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցող անձինք ունեն անորոշության նկատմամբ տոլերանտության տարբեր մակարդակներ 99.9% ճշտությամբ (p=0.000):Հետևաբար հիփոթեզ 4-ը հերքվում է:
Ձեռնարկատիրական ձիրք ունեցող և ձեռնարկատիրական ձիրք չունեցող անձանց նորարարության նկատմամբ հակվածությանները 99.9% ճշտությամբ տարբեր են (p=0.000):Հետևաբար հիփոթեզ 6-ը հերքվում է:

17. Բինարային լոջիստիկ ռեգրեսիա
անկախ փոփոխականներ-հիփոթեզներում նշված առանձնահատկությունները
կախյալ փոփոխական- ձեռնարկատիրական ձիրք
b0 -հաստատուն
b1,b2,b3 ,b4 ,b5 ,b6 -ռեգրեսիայի գործակիցներ
Pհավ. =1/1+eՁՁ , ուր
ՁՁ = b0+ b1*ՁԿ + b2*ՎԼ + b3 *ՌՀ + b4 *ԱՆՏ +
+b5 *ԻՎ +b6 *ՆՈ

18. Մեր կառուցած մոդելը ադեկվատ է
Hosmer–Lemeshow test 
Hosmer–Lemeshow test
ჯ2-value Df
p-value
3.728 8
0.881
p=0.881
0.881>0.05=>
Մեր կառուցած մոդելը ադեկվատ է

19. Կառուցվել է մի մոդել,որը 66
Կառուցվել է մի մոդել,որը % հավանականությամբ կկանխատեսի թե արդյո՞ք անձը ունի ձեռնարկատիրական ձիրք, թե ոչ` եթե հայտնի են վերը նշված առանձնահատկություննների քանակական մեծությունները:
Փաստացի
Կանխատեսվող
Ձեռ.ձիրք %
չունի
ունի 99 38
72.3 50 74
59.7
Ընդ. %
66.3

20. Հավասարման փոփոխականները
Ռեգ.
գործակիցներ
Ստ. սխալ
Wald Df
p-value
Ինքնավստահություն
0.290
0.121
5.702 1
0.017
Անորոշ. նկտ. տոլերանտություն
0.280
5.353
0.021
Նորարար. հակվածություն
0.417
0.123
11.408
0.001
Ռիսկի հակվածություն
0.300
0.122
6.096
0.014
b0 -հաստատուն
-3.328
0.605
30.264
0.000

21. Pհավ. =1/1+eՁՁ , ուր
ՁՁ = *ՌՀ *ԱՆՏ *ԻՎ *ՆՈ
Եթե Pհավ. >0.5 => կանխատեսվում է,որ մագիստրանտը ունի ձեռ. ձիրք
Եթե Pհավ. <0.5 => կանխատեսվում է,որ մագիստրանտը չունի ձեռ. ձիրք

22. Ամփոփում
Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված մագիստրանտները ավելի շատ են հակված ռիսկային գործողությունների,անորոշության նկատմամբ ավելի տոլերանտ են,ավելի շատ են հակված նորարարությունների ու ավելի ինքնավստահ են:
Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված մագիստրանտները ունեն վերահսկողության ներքին լոկուս,չնայած, երբ բոլոր 6 առանձնահատկությունները դիտարկվում են ռեգրեսիայի մեջ միաժամանակ , այս հատկանիշը եկու խմբերի միջև նույնն է:
Ձեռնարկատիրական ձիրքով օժտված մագիստրանտները ունեն ձեռքբերումների միևնույն կարիքը ինչ ձեռնարկատիրական ձիրքով չօժտված մագիստրանտները :

23. Առաջարկներ
Քանի որ պարզ դարձավ որ ձեռնարկատիրական ձիրքի վրա նշանակալի ազդեցություն ունեն ռիսկի ու նորարարության նկատմամբ հակվածությունը,ինքնավստահությունը,անորոշության նկատմամբ տոլերանտությունը ,և քանի որ հոգեբանները պնդում են,որ այս առանձնահատկությունները կարելի է ձեռք բերել կյանքի ընթացքում , հետրևաբար ես առաջարկում եմ մշակել այնպիսի ծրագրեր,դասընթացներ, թրեյնինգներ և դպրոցներում և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում,որպեսզի խթանվի ձեռնարկատիրական ձիրքն ու ունակությունները:
Հաշվի առնելով այն փաստը ,որ բազմաթիվ ուսանողներ ԲՈՒՀ-եր ավարտելուց հետո ընտրում են սխալ կարիերայի ուղի ,առաջարկում եմ իմ մշակած հարցաթերթիկը օգտագործել որպես մի փոքր ուղեցույց կարիերայի հետագա ճանապարհին :

24. Շնորհակալություն ուշադրության համար